Jaskanis, Danuta
Rola Kompleksowej Ekspedycji Jaćwieskiej w tworzeniu dorobku BTN i muzeów w regionie Białostockim = Роль Комплексной ятвяжской
экспедиции в создании достояния Белостокского научного общесва и музеев в белостокском
регионе = The role of the Complex Sudovian
Expedition in creating the attainments of the Białystok Scientific Society and the museums in the Białystok region
"Rocznik Białostocki", 14, 1981, s. [11]-20
Zdigitalizowano w ramach projektu pt. Digitalizacja i udostępnianie online czasopisma
„Rocznik Białostocki”, dofinansowanego ze środków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego na działalność upowszechniającą naukę (nr umowy 834/P-DUN/2019).
Udostępniono do wykorzystania w ramach dozwolonego użytku.
DANUTA JASKANIS
ROLA KOMPLEKSOWEJ EKSPEDYCJI JACWIESKIEJ W TWORZENIU DOROBKU BTN I MUZEOW W REGIONIE BIAŁOSTOCKIM
POJib KoMrrJieKCHO:tł SITB~DKCKo:tł 9Kcrre~JiiJ;HJi B co3~ar-mH BTH H My3eeB B 6eJIOCTOK- CKOM perHOHe
The role of the Complex Sudovian Expedition in creating the attainments of the
Białystok Scientific Society and the museums in the Białystok region
Narodziny 'Ę.ompleksowej Ekspedycji Jaćwieskiej jako zespołu ba- dawczego były bez wątpienia w pięćdziesiątych latach faktem wyjątko
wym w dziedzinie polskiej organizacji terenowej pracy naukowej. Z per- spektywy 20 minionych lat można bez przesady stwierdzić, że powołanie
Ekspedycji było rezultatem z jednej strony entuzjazmu badawczego ze-
społu osób, z drugiej zaś uświadomionej potrzeby i zasadności badań
kompleksowych różnych współpracujących z sobą specjalności, prowa-
dzących do budowania syntezy historycznej.
U jęcie ramami organizacyjnymi poczynań badawczych nad historią Jaćwieży poprzedzone już było znacznymi osiągnięciami naukowymi w ,, zakresie badań językoznawczych, historycznych i archeologicznych. Ka-
mieniem węgielnym stały się tu prace prof. K. O. F a l k a o wodach wi- gierskich i huciańskich 1 oraz prof. A. Kamiński e g o "Jaćwież" 2• Z rozmachem rozpoczęte w 1955 r. w związku z obchodami Millennium Po- loniae badania archeologiczne z inicjatywy Państwo~ego Muzeum Arche- ologicznego w Warszawie na czele z dr. J. A n t o n i e w i c z e m, znala-
zły już rok później silne oparcie, tak organizacyjne jak i materialne, w nowo powstałej placówce Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków Ar- cheologicznych w Białymstoku objętej przez dra J. J a s k a n i s a oraz
1 K. O. F a l k, Wody wigierskie i huciańskie, studium toponomastyczne, Uppsala
r.-;.. 1941.
2 A. Kamiński, Jaćwież. Terytorium, ludność, stosunki gospodarcze i społecz
ne, Łódź 1953.
ROCZNIK BIAŁOSTOCKI, T. XIV, 1981
w Dziale Archeologicznym Muzeum Okręgowego. Prace skoncentrowano · ~ głównie na obiektach z I tys. n.e. w celu poznania genezy wczesnośred
niowiecznej Jaćwieży. W oparciu o prace na stanowiskach w Szwajcarii, Osowej, Żywej Wodzie, Wołowni, Suchodołach, Szurpiłach, Prudzisz- kach, Osinkach 3 rozwinęli także równolegle swą działalność antropolo- dzy. Zwartą grupę badaczy tego okresu tworzyli w dziedzinie badań ar- cheologicznych: dr J. Antoniewicz, mgr M. Kaczyński, dr Ł.
Ok
u
l i c z o w a, doc. dr J. Ok u l i c z, mgr inż. T. żur o w ski z Warszawy, mgr W. O d oj o w a i mgr R. O d oj z Muzeum Mazurskiego w Olsztynie, dr J. Ja ska n i s i mgr D. Ja ska ·n i s z Białegostoku; w zakresie badań językoznawczych prof. K. O. F a l k i doc. dr J. N a l e p a z Lundu, w zakresie badań antropologicznych prof. T. D z i e r ż y k r a y - R e g a l s k i z Białegostoku, w dziedzinie badań historycznych prof. A.Kamiński z Warszawy oraz prof~ J. Wiśniewski z Krakowa, w dziedzinie przyrodniczych badań prof. W. Sław i ń ski z Bi:ałegostoku
oraz badań etnograficznych dr M. P okrop e k z Warszawy.
Rok 1959 zamknął ostatecznie okres formowania się organizacyjnego Kompleksowej Ekspedycji Jaćwieskiej 4• Dla wielu z nas, młodych absol- wentów wyższych uczelni, był to też okres wdrażania się do nowych od- powiedzialnych obowiązków' podejmowania własnych decyzji i przyswa- jania sobie umiejętności pracy w kolektywie. Działalność tych lat zespo-
liła także wielu z nas więzami przyjaźni trwającej do dziś. Wiele też
osób profesjonalnie nie związanych przylgnęło do tej niewielkiej z po-
czątku grupy, udzielając się w pracach organizacyjnych i technicznych, jak p. B. Antoniewiczowa, p. W. Gay:rysiak czy S. Dem-
biński.
Wydaje się dziś, że stworzenie Kompleksowej Ekspedycji Jaćwieskiej odegrało daleko większą rolę, niż przewidywać to mogli jej organizato- rzy. Rolę wielopłaszczyznową. Stworzenie konkretnych form organiza- cyjnych dla wielokierunkowych prac badawczych nie ograniczało się je- dynie do koordynacji poszczególnych ekip badawczych sprzyjającej
twórczej pracy naukowej. Rezonansem zasadniczym powołania tego ze-
społu był fakt stworzenia na Białostocczyźnie placówki naukowej typu humanistycznego o charakterze zdecydowanie historycznym. Miało to
poważne znaczenie dla północno-wschodnich ziem Polski, które w tam- tych latach pozbawione były naukowych instytucji typu humanistyczne- go. Ich brak odczuwało się zwłaszcza w Białymstoku, mieście o randze wojewódzkiej stolicy.
a J. J a s kan i s, Badania archeologiczne w woj. białostockim w. latach 1945- 1963, "Rocznik Białostocki",-t. V: 1964, s. 97-125 i tam podana literatura.
4 D. Ja ska n i s, Konferencja organizacyjna Kompleksowej Ekspedycji Ją_ćwie
skiej, "Rocznik Białostocki" t. I: 1961, s. 371-375.
ROLA KOMPLEKSOWEJ EKSP.EDYCJI JACWIESKIEJ 13
Jak ważnym przedsięwzięciem było zorganizowanie tutaj życia na- ukowego, wykazała I Konferencja Nauk Historycznych Folski północno
-wschodniej, która odbyła się w 1961 r. w Białymstoku 6• Udział w niej
wzięło ponad ~00 pracowników naukowych, wybitnych polskich przed- stawicieli różnych specjalności, ponadto prof. K. O. Falk, dyrektor Insty-:
tutu Słowiańskiego Uniwersytetu w Lundzie i współorganizator Kom- pleksowej Ekspedycji Jaćwieskiej, oraz zainteresowani problematyką
prof. W. K o r o l u k z Instytutu Słowianoznawstwa Akademii Nauk ZSRR i dr Zdenek V a n a z Instytutu Słowianoznawstwa Akademii Nauk CSR. Ta konfrontacja wyników badawczych, osiągniętych nad po- szczególnymi okresami dziejów ziem północno-wschodniej Folski przez badaczy różnych pokrewnych specjalności, była. niewątpliwie najcen- niejszym w tych latach wkładem naukowym, potwierdzającym potrzebę komplek,sowości badań jako jedynej słusznej metody prowadzącej do szeroko pojętej syntezy historycznej. Konferencja ta nie tylko podsu-
mowała dotychczasowy stan wiedzy historycznej, ·ale też określiła kie- runki dalszych prac.
W efekcie ożywionych dyskusji zapadł.a także decyzja o powołaniu
do życia lokalnego towarzystwa naukowego ziemi białostockiej popie-
rającego rozwój nauki, rejestrującego i współdziałającego w poczyna- niach naukowych na Białostocczyźnie z centralnymi instytucjami nauko- wymi i katedrami uniwersyteckimi z całej Folski. Tak więc lata 1961- 1962 zapisały się trwale w rozwoju życia naukowego nie tylko w Bia-
łymstoku, ale całej Folski północno-wschodniej.
W statucie tej nowo powstałej organizacji Białostockiego Towarzy- stwa Naukowego sprecyzowano cele i zadania: " ... ma być ono spadko-
biercą wszystkich tradycji i poczynań naukowych w przeszłości, a obec- nie. jest . organem naukowym mającym za zadanie wypracowanie nauko- wych danych i me'tod działania służących postępowi i rozwojowi gospo- darczemu, społecznemu i kulturalnemu woj. białostockiego.
Zadaniem Towarzystwa jest .w nawiązaniu do postępowych tradycji nauki polskiej popieranie i rozwijanie 'nauki we wszystkich· dziedzinach, a
w
szczególności prowadzenie i popieranie badań naukowych w zakre- sie zagadnień woj. białostockiego i ziem z nim historycznie związanych, stałe aktywizowanie życia naukowego regionu, współpraca z zakładaminaukowo-badawczymi i katedrami wyższych uczelni nad rozwiązywaniem
problemów naukowych woj. białostockiego, udzielanie im pomocy, re- jestracja poczynań innych ośrodków nau):{owych na obszarze wojewódz- twa".
& J. A n t o n i e w i c z, I Konferencja Nauk Historycznych poświęcona badaniom
ziem północno-wschodniej Polski w Białymstoku, "Rocznik Białostocki" t. III: 1962, s. 535-545.
Dwa poważne aspekty godne są tu podkreślenia: Ambicja powołania
lokalnego towarzystwa naukowego zrodzona z inicjatywy członków Kom- pleksowej Ekspedycji Jaćwieskiej oraz uczestników I Konferencji Nauk Historycznych, a więc środowiska humanistycznego, była inicjatywą przedsięwzięcia dalekowzrocznego, właśnie humanistycznego w całym te- go słowa znaczeniu, uwzględniającego potrzeby naukowego ożywienia
w ogóle, będącego rzecznikiem potrzeb w zakresie wielu dyscyplin nau- kowych. Znalazło to odzwierciedlenie już w samej strukturze organiza- cyjnej Towarzystwa, gdzie obok I Wydziału nauk historycznych i filozo- ficznych znalazły miejsce następne: nauk ekonomicznych, planowania i statystyki, nauk przyrodniczych i rolnictwa, nauk o ziemi, nauk me- dycznych i zdrowia publicznego oraz nauk technicznych. '
Drugim niezmiernie ważnym aspektem stał się fakt, że Towarzystwo
już u zarania swej działalności postawiło sobie za zadanie być organem opiniodawczym władz wojewódzkich w Białymstoku w zakresie spraw szczególnie ważnych dla rozwoju gospodarki narodowej, rozwoju spo-
łecznego, kulturalnego oraz zdrowia województwa białostockiego. Podjęło więc inicjatywę pracy dla przyszłości.
Początki lat sześćdziesiątych znamionował ogromny rozmach prac To- warzystwa liczącego już blisko stu członków, którego pierwszy tymcza- sowy Zarząd tworzył trzon Kompleksowej Ekspedycji Jaćwieskiej: prof.
W. Sławiński-prezes, prof. T. Dzierżykray-Rogalski-wiceprezes, dr J. Antoniewicz- sekretarz generalny oraz dr J. Jaskanis z-ca sekretarza generalnego.
Nie sposób tu przypomnieć o rezultatach żmudnych i długoletnich badań wielu wydziałów i komisji oraz Kompleksowej Ekspedycji Jać
wieskiej jako zespołu badawczego wchodzącego w skład Towarzystwa,
poczynań, które składają się na całokształt dorobku. Niemniej nie można
tu pominąć kwestii wydawnictw, które stały się trwałą legitymacją dzia-
łalności Towarzystwa, dorobku nauki polskiej w ogóle.
Już z okazji I Konferencji Nauk Historycznych w 1961 r. ukazał się
pierwszy tom "Rocznika Białostockiego", naukowego organu Muzeum
Okręgowego w Białymstoku, Kompleksowej Ekspedycji Jaćwieskiej i Od-
działu Białostockiego Polskiego Towarzystwa Historycznego. Tom ten
poświęcony problematyce bałtyjskiej, zwłaszcza jaćwieskiej, oraz później
szej historii ziem pojaćwieskich, zapoczątkował całą serię tego periodyku wraz z aneksami bibliograficznymi oraz edycje prac syntetycznych, mo- nograficznych, materiałowych i przyczynkarskich nie tylko naukowego
środowiska białostockiego, ale czołowych badaczy polskich i wielu za- granicznych zainteresowanych problematyką północno-wschodniej Polski.
ROLA KOMPLEKSOWEJ EKSPEDYCJI J"ACWIESKIEJ 15
Właśnie ten ponadregionalny charakter kompleksowych badań i opra-
cowań, zapewniający odpowiedni poziom naukowy, pozwolił i zachęcił wy- bitnych polskich i zagranicznych znawców tematu, do uczestniczenia w pracach wydawniczych Towarzystwa. Wydaje się, że nie zawsze ten aspekt był dobrze pojmowany. Nie wszyscy chcieli rozumieć, że dia- lektycznie pojęta praca naukowa nad regionem, to jednocześnie praca nad skomplikowanymi procesami przeszłości, teraźniejszości i przyszłoś
ci prowadzona wielopłaszczyznowo i często ponadregionalnie. To praca, która w efekcie składa się na dorobek naukowy ogólnopolski. Tym bar- dziej dziś, z dystansu minionych lat, można prawidłowo ocenić ten etap w działalności Towarzystwa, stwierdzając, że zaangażowanie się przed- stawicieli instytucji i ośrodków naukowych w kraju było i jest sprawą
nader pożyteczną oraz zaszczytem dla Towarzystwa, z kolei, że i ranga oraz znaczenie tejże organizacji musiało już wtedy być niemałe, skoro
zdołało nawiązać współpracę z czołowymi reprezentantami nauki.
Niewątpliwie wielkim wydarzeniem tak naukowym, jak i edytor- skim, nie tylko w skali krajowej było wydanie periodyku "Acta Baltico- -Slavica", zainaugurowane w 1964 r. pierwszym tomem w całości wy-
pełnionym materiałem z I Konferencji Nauk Historycznych. Wydaw- nictwo to powstało z inicjatywy dr J. Antoniewicza i dr J. Jaskanisa,
stając się od razu biletem wizytowym i czołowym organem Towarzy- stwa. Poświęcone stosunkom politycznym, społecznym i kulturalnym, jakie zachodziły w przeszłości i zachodzą obecnie między ludami bałtyj
skiroi a słowiańskimi, skupiło wokół siebie badaczy o różnych zaintere- sowaniach w dziedzinie bałtologii i białorutenistyki w Europie. Głównie dzięki temu wydawnictwu Towarzystwo weszło w nową sferę działania,
a mianowicie ożywionych kontaktów z zagranicą poprzez wymianę vo- luminów, co z kolei pociągnęło za sobą organizację biblioteki naukowej.
Każdy rok działalności Towarzystwa znaczył się nowymi pozycjami
wychodzącymi z druku. Nie miejsce na wymienianie tu wszystkich, ale takie jak J. N a l e p y "Jaćwięgowie" (1964), S. Dwarakowskiego "Kultu- ra społeczna ludu wiejskiego na Mazowszu nad Narwią" (1964), D. T e- o f i l e w i c z "Działalność Komisji Edukacji Narodowej w woj. podlas- kim 1773-1794" (1971), Z. Kos z tyły "Wrzesień 1939 na Białostoc
czyźnie" (1967), czy prace zbiorowe jak "Teksty gwarowe z Białostoc
czyzny", "Folia Medica Bialostocensia" dają przegląd złożoności i wie-
lotorowości badań naukowych Towarzystwa.
Mówiąc o ożywieniu wydawniczym nie sposób także pominąć roli Kom- pleksowej Ekspedycji w Towarzystwie jako inicjatora i współwydawcy materiałów i studiów do dziejów różnych powiatów. Cykl ten rozpoczął
w 1963 r., w 400-lecie Sejn, tom "Materiałów do dziejów Ziemi Sejneń
skiej" (1963).
Prezentując dorobek wydawniczy Towarzystwa należy uwypuklić także zasługi dra J. Antoniewicza, którego bez wątpienia należy uznać
za organizatora z rozmachem i pasją rozpoczętej. akcji wydawniczej, tego, który głęboko rozumiał sens i potrzebę dokumentowania właśnie
tak trwale pracy naukowej.
Kompleksowa Ekspedycja Jaćwieska będąca bazą do powstania Bia-
łostockiego Towarzystwa Naukowego; już u zarania działalności była ze-
społem polsko-szwedzkim. Stało się to za sprawą prof. K. O. Falka, który
rozpoczął kontynuację swych wcześniejszych badań toponomastycznych nad reliktami języka jaćwieskiego, prowadząc sekcję językoznawczą w Ekspedycji. Dzięki pomocy władz wojewódzkich oraz finansowego opar- cia w budżecie Wojewódzkiego Konserwatora Zaby,.tków Archeologicz- nych w Białymstoku ustalone zostały reguły wzajemnej współpracy w zakresie badań ekipy szwedzkich językoznawców na terenach pojać
wieskich oraz wyjazdów stypendialnych fundowanych przez Slaviska ln- stitution polskim bad~czom, członkom Kompleksowej Ekspedycji Jaćwie
skiej, a po powołaniu Towarzystwa i jego członkom.
Kompleksowe badania nad Jaćwieżą i szerzej nad problematyką bał
tyjską w obrębie granic Polski wzbudziły szerokie zainteresowanie poza granicami kraju. Tematyka badawcza prezentowana była między inny- mi przez przedstawicieli Ekspedycji w 1962 r. na VI Międzynarodowym
Kongresie Nauk Prehistorycznych i Protohistorycznych w Rzymie spe- cjalnie na tę okazję wydanym wydawnictwem "The Sudovians", podob- nie w cztery lata później na Kongresie w Pradze specjalnie przygotowa- nym IV tomem "Acta Baltico-Slavica".
Coraz bardziej z latami zacieśniająca się współpraca z naukowcami
Związku Radzieckiego doprowadziła w 1965 r. do zorganizowania w Bia-
łymstoku sympozjum polsko-radzieckiego poświęconego . kontaktom bał
to-słowiańskim we wczesnym średniowieczu. Wzięli w. nim udział wy- bitni archeolodzy i mediewiści z Moskwy, Leningradu, Mińska, Smoleń
ska, Rygi i. Wilna oraz z Krakowa, Lublina, Łodzi, Poznania, Torunia, Olsztyna, Warszawy 8•
Od początku pracy badawczej towarzyszyła działalność popularyza- torska. Duże znaczenie zapewne miał tu fakt, że wjelu członków Kom- pleksowej Ekspedycji Jaćwieskiej było .pracownikami muzealnymi. Dzia-
łalność ta prowadzona w różnych formach, wystaw· polowych, czaso- wych, w witrynach księgarskich, spotkań i odczytów, artykułów popu-
o D. J a s k a n i s, Sympozjum naukowe poświęcone kontaktom bałtosłowiańskim
we wczesnym średniowieczu w Białymstoku, "Rocznik Białostocki", t. VII: 1966, s. 319-326; T. G u t e v i
c,
Polsko-sovetskij simpozjum posvja~cennyj balto-slavjan- skim otno~enijam, Sovetskoe Slavjanovedenie, 1966, s. 109-110.• • ~
ROLA KOMPLEKSOWEJ EKSPEDYCJI JACWIESKIEJ 17
larnonaukowych, wycieczek, wreszcie wydania kart pocztowych propa-
gujących badania na Suwalszczyźnie, trafiła na podatny grunt. Społe
czeństwo Białostocczyzny chłonne i wrażliwe konfrontowało wyniki naj- nowszych badań z dotychczasową wiedzą na temat Jaćwieży owianej wieloma mitami i legendami. Przetrwanie w tradycji wciąż żywej historii ludu, którego dzieje kończy wiek XIII, uznać należy za zupełnie wyjąt
kowy przejaw patriotyzmu lokalnego.
Intensyfikacja badań zespołowych Kompleksowej Ekspedycji Jaćwies
kiej we współpracy z placówkami archeolog~cznymi zorganizowanymi od podstaw w Białymstoku, a zasięgiem obejmujących cały obszar wo- jewództwa, odegrała ogromną rolę w dziedzinie rozwoju muzealnictwa
Białostocczyzny. Na plan pierwszy wysuwa się tu kwestia uaktywnienia naukowego dwóch placówek muzealnych w Białymstoku i Suwałkach uprawiających uprzednio zbieractwo w drodze przypadkowych nabyt- ków lub zakupów, bez ściślej określonego profilu. Można· z całą odpo-
wiedz1alnością stwierdzić, że od momentu współpracy z Kompleksową Ekspedycją · Jaćwieską datuje się prawidłowy rozwój na wielu płasz
czyznach tych obu muzeów, które zdołały sprecyzować swój charakter poprzez wyjście w teren, rozpoczęcie prac penetracyjnych i stacjonal- nych w dziedzinie archeologii, etnografii, historii i sztukL Komplekso- wa Ekspedycja Jaćwieska była dla wielu pracowników muzealnych or- ganizmem, który stworzył warsztat naukowy, nauczył organizacji pracy badawczej i odpowiedzialności za pracę.
Rola Ekspedycji była tym większa, że przy znikomej ilości pracowni- ków merytorycznych w obu muzeach, dawała możliwości spożytkowania
wyników badawczych osób spoza kręgu muzealnictwa. Mimo ciągle jesz- cze trwającej dyskusji, truizmem jest dzisiaj stwierdzenie, że muzea są
placówkami naukowymi. Właśnie te dwa powyższe przykłady muzeów w Białymstoku i Suwałkach mogą być świetnym przykładem, prawidło
wo bowiem poczęły pełnić rolę ośrodków popularyzatorskich i oświa
towych wtedy, gdy przez badania naukowe zaczęły dążyć do poznania hi- storii regionu, pozyskiwać źródła naukowe w postaci zabytków, a dopie- ro wtórnie je traktować jako eksponaty dla ilustracji przedstawianych problemów w ekspozycjach muzealnych.
Największe osiągnięcia uzyskało bez wątpienia muzealnictwo arche- ologiczne. Wyniki prac wykopaliskowych prowadzonych nad genezą Jać
wieży przez Kompleksową Ekspedycję Jaćwieską oraz archeologiczne pla- cówki białostockie uzupełniane opracowaniami antropologicznymi szcząt
ków kostnych z wielu stanowisk sepulkralnych, przygotowanymi pod kierunkiem prof. T. Dzierżykray-Rogalskiego, mogły. być analizowane na szerokim tle historycznych badań prof. A. Kamińskiego, prof. J. Wiśniew-
•
skiego oraz językoznawczych prof. K. O. Falka, doc. J. Nalepy i doc. T:
Z d a n c e w i c z a.
Już w 1962 r. zorganizowano pierwszą monograficzną wystawę czaso-
wą pt. "Jaćwież", uzupełnioną katologiem pod tym samym tytułem. Wy- stawa ta była nie tylko podsumowaniem dotychczasowych wyników ba- dawczych, ale była też próbą syntezy historycznej Jaćwieży. Ekspono- wano ją w trzech najbardziej zainteresowanych tą problematyką ośrod
kach muzealnych: w Białymstoku, Suwałkach i Olsztynie.
W dwa lata później z inicjatywy Muzeum Ziemi Suwalskiej otwo- rzono półstałą wystawę kameralną w polowej bazie Ekspedycji we wsi Szwajcaria, zatytułowaną "Jaćwież w świetle wykopalisk". Po raz pierw- szy w swych dziejach ziemia białostocka otrzymała dwie stałe wystawy archeologiczne, w Białymstoku i Suwałkach. Także one nie są jedynie
prezentacją zbiorów, ale dydaktycznym wykładem o procesach osadni- czych, stosunkach społecznych, gospodarczych i politycznych zachodzą
cych tu w przeszłości 7•
Wreszcie dzięki wieloletniej pracy zespołu badaczy można było okre-
ślić profil i charakter zbiorów działów archeologicznych obu muzeów:
w Białymstoku wiążącego się z ogólną problematyką Polski północno
-wschodniej i w Suwałkach wyłącznie z tematyką protojaćwieską i jać
wieską. Tak więc przekazanie przez Woj. Konserwatora Zabytków Ar- cheologicznych w Białymstoku większości najcenniejszych materiałów
archeologicznych- w tym wszystkich materiałów ze Szwajcarii- uczy-
niło Muzeum Ziemi Suwalskiej właścicielem pokaźnego zbioru zabytków
protojaćwieskich i jaćwieskich w Polsce.
Rok 1969 wieńczy ponad dziesięcioletnią działalność archeologiczną
ukazaniem się "Pradziejów Białostocczyzny"-pierwszego monograficz- nego opracowania tych ziem 8•
Plon zrodzony dzięki Kompleksowej Ekspedycji Jaćwieskiej i bada- niom nad Jaćwieżą jest więc obfity i różnorodny. Zawdzięczamy go tyleż
pasjom, talentom, wytrwałości badaczy, co życzliwości i zainteresowaniu
społeczeństwa oraz mecenatowi władz wojewódzkich, dawnych powia-.-- towych Białostocczyzny- Suwałk, Sejn, Augustowa. Wydaje się, że sta-
nowić to może właściwy, godny poparcia model przyszłej działalności na- ukowej Towarzystwa w regionie północno-wschodnim Polski.
7 D. J a s k a n i s, Stała wystawa archeologiczna w Muzeum w Białymstoku,
"Wiadomości Archeologiczne", t. 29, 1963, z. 2, s. 229-230; K. B u rek, Stała wysta- wa geologiczno-archeologiczna w Muzeum Ziemi Suwalskiej, "Rocznik Białostocki"
t. XIII: 1976, s. 650-653.
8 D. Ja ska n i s, Pradzieje Białostocczyzny, Warszawa 1969.
t
l
~
\
l
J l
ROLA KOMPLEKSOWEJ EKSPEDYCJI JACWIESKIEJ 19
PE3IOME
B cTaTbe IB KpaTKOJi c:PopMe npe~cTaBJieHbi o6cTORTeJibCTBa co3~amm Km.mJieKc- HoJi .ffTBRJKCKOJf 9KCne~J.1:qHJ1, ee nyTl-1 ~eMCTBJ.1R, a TaKJKe opraHJ.13a~J.10HHbie pe3yJib- TaTbl J.1 Ha~Hbie ~OCTJ.1JKeHJ.1R. ,IJ;e.HTeJibHOCTb K.ff3 ~aBaJia pe3yJibTaTbi Hay"LJ:HbiMl-1 ny6JIJ.1Ka~J.1RMJ.1, B03HJ.1KaiOI.QJ.1MJ.1 J.1 3Ha'LJ:J.1TeJibHO pa3BJ.1Ba10I.QJ.1MJ.1CR My3eMHbiMJ.1 C06pa- HJ.1RMJ.1 J.1 9Kcn03J.1~J.1RMJ.1, rJiaBHbiM o6pa30M B BeJiocTOKe l-1 CyBaJIKax.
3TJ.1 ~OCTJ.11KeHJ.1Sl nepBOHa"LJ:aJibHO C03~aBaJIJ.1Cb He60JibWJ.1M KOJIJieKTJ.1BOM J1'CCJie~o
BaTeJieJi, npe:m:~e BCero apxeOJIOrOB, KOTOpbiM pyKOBO~J.1JI 3aMe'<IaTeJibHbiM opraHJ.13aTOp J.1 Bbi~aiOI.QJ.1MCR 3HaTOK B o6JiaCTJ.1 apxeoJiorJ.1J.1 l-1 npe~biCTOpl-1l-1 BaJITOIB-~-p E:m:H AHTOHeBJ.1"LJ:. B 1959 r. apxeoJiorJ.1"LJ:ecKl-1e HCCJie~oBaHJ.1R H CBR3aHHbie c HHMJ-1 ~pyrl-1e,
MeJK~y npO"LJ:J.1M aHTpOnOJIOrH"LJ:eCKJ.1e, no~~ep:m:aJIJ-1 Be~yi.QJ.1eCR ~O HaCTORI.Qero BpeMeHJ-1 MeCTHbie TOnOHJ.1MJ1"LJ:eCKJ.1e nOJ.1CKJ.1 R3biKOBe~OB, PYKOBO~J.1Mble npocp. KHyTOM-0JIOcPOM
<l>aJibKOM J13 YHHBepCHTeTa B JiyH~e, COCTaBJIRIOI.QHX WBe~CKYIO "LJ:aCTb KoMnJieKCHOJf
9Kcne~J.1~J.1J1.
B 1961 r. K.ff3 opraHJ.130BaJia I KoH<:PepeH~J110 J.1CTOpl-1"LJ:eCKJ.1X HayK, nocBRI.QeHHyro npowJioMy CeBepo-BOCTO"LJ:HOtł IlOJibWl-1. Pe3yJibTaTOM 9Toro IBa:m:Horo ~JIR ~aJibHeJiwf.1x J.1CCJie~OBaHJ.1Jf MeponpHRTJ.1R 6biJIO C03~aHJ.1e Hay"LJ:HOrO nepMO~J.1"LJ:eCKOrO M3~aHJ!IR "Acta Baltico-Slavica", J.13~aBaeMoro B 1964-1971 rr. B BeJIOCTOKe, a TaK:m:e co3~aHJ.1e B 1962 r. BeJiocTOKCKoro Hay"LJ:Horo o6I.QecTBa c MecTonpe6biBaHJ.1eM B BeJIOCTOKe.
C03~aHMe 06I.QeCTBa, K.ff3 KOTOporo CTaJia BaJKHOJf COCTaBHOJf "LJ:aCTbiO, ~aJIO B03M01K- HOCTb paCWJ.1pl-1Tb Ha~HYIO ~eSJ;TeJibHOCTb, Hanp., B 06JiaCTJ.1 TeXHJ.1'LJ:eCKJ.1X 11' Me~J.1-
~J.1HCKJ.1X Hayit. Bce BpeMR pacwJ~pReMbie apxeoJiorM"LJ:ecKJ.1e MccJie~oBaHJ.1R BJIJ.1RJIJ.1 Ha yKpenJieHJ.1e M pa31BJ.1TMe My3eeB, oco6eHHO B o6JiaCTJ.1. apxeoJiorMJ-1. Bo3HMKHOBeHJ.1e 6oraTbiX co6paHJ.1:H: conpoBo:m:~aJIOCb opraHl-13a~J.1eJi BbiCTaBOK M M3~aHl-1:H:. 06pa3oBaHbi nocTORHHbie apxeoJiorl-1"LJ:eCKJ.1e BbiCTaBKl-1 J.1 pR~ BpeMeHHbiX, ony6JIMKOBaH nepBbiH oqepK npe~biCTOpl-1M BeJIOCTOKI.QMHbi, a c 1961 r. Ha"LJ:aJIM M3ł);aBaTb "Po'<IHJ.1K BRJio- CTO~Kl-1" - KaK Hay"LJ:HbiM opraH 0KpYJKHOrO My3e.H B BeJIOCTOKe.
SUMMARY
This is a concise presentation of the circumstances in which the Complex Sudo- vian Expedition came into being, its directions of activity, organizational results and scientific achievements. The activities of the C.S.E. have yielded scientific pu- blications incipient and considerably developing museum collections mainly in Bia-
łystok and Suwałki.
These achievements were attained by an initially innumerous group of investi- gators, mostly archaeologists, headed by the outstanding organizor and specialist in archaeology and the prehistory of the Balts, Dr Jerzy Antoniewicz. In 1959, the archaeological investigations anq the connected with these, anthropological ones, were supported by the conducted up, to the present, searches of the group of tOIPO- nomastic linguistic scholars headed by Professer Knut Olof Falk, of the University of Lund, which forms the Swedish part of the Complex Sudovian Expedition.
In 1961 C.S.E. organized the First Conference of Historical Sciences which was devoted to the past of north-western Poland. The outcome of this, important for furtber scientific, investigations event, was the establishing in 1964-71 of the scientific periodical "Acta Baltico-Slavica" which was published in Białystok and the forming in 1962 of the Białystok Scientific Society with its seat in Białystok.
This society, in which the C.S.E. was an important element, facilitated the extension of scientific activities to include for instance, the spheres of the technical and
2•
medical sciences. The constantly increasing archaeological investigations and much to consolidate and develop the museums and particularly .as regards archaeological exhibits. The formatfon of these rich collections was accompanied by exhibition and publisbing activities. A permanent and several ternporary archaeological exhibitions were organized, the first outline of the prehistory of the Białystok Region was published and from 1961 there has appeared the "Rocznik Białostocki" (Year Book of the Białystok Region) which is the scien~ific publication of the Regional Museum in Białystok.
