1
Scenariusz zajęć
I etap edukacyjny, uczeń kończący klasę III, edukacja przyrodnicza
Temat: Badacze przyrody
Treści kształcenia:
8) nazywa części ciała i organy wewnętrzne zwierząt i ludzi (np. serce, płuca, żołądek).
Dodatkowe:
Edukacja przyrodnicza
1) obserwuje i prowadzi proste doświadczenia przyrodnicze, analizuje je i wiąże przyczynę ze skutkiem.
4) wymienia zwierzęta i rośliny typowe dla wybranych regionów Polski; rozpoznaje i nazywa niektóre zwierzęta egzotyczne,
8) nazywa części ciała i organy wewnętrzne zwierząt i ludzi (np. serce, płuca, żołądek).
Edukacja polonistyczna 1) korzysta z informacji:
a) uważnie słucha wypowiedzi i korzysta z przekazywanych informacji.
Cele operacyjne:
Uczeń:
● Rozpoznaje akcesoria do prowadzenia obserwacji przyrody oraz wie, do czego służą,
● Potrafi opisać wygląd sikorki i sroki,
● Umie dostrzec podobieństwa i różnice w budowie ssaków,
● Wie, jak wyjaśnić, które zwierzęta należą do ssaków,
● Wymienia najważniejsze narządy człowieka i innych ssaków.
Nabywane umiejętności:
Uczeń:
● Rozwija umiejętność opisywania wyglądu ptaków,
● Porównuje różne gatunki ssaków,
● Dostrzega i nazywa cechy wspólne ssaków,
● Uczy się rozpoznawania zwierząt spotykanych w Polsce,
● Rozpoznaje i nazywa niektóre gatunki zwierząt egzotycznych.
Kompetencje kluczowe:
● Porozumiewanie się w języku ojczystym,
● Umiejętność uczenia się.
Środki dydaktyczne:
● Rekwizyty – akcesoria związane z prowadzeniem obserwacji przyrodniczych:
lornetka, luneta, lupa, kompas, mapa, mikroskop, pęseta, aparat fotograficzny, albumy przyrodnicze, dyktafon itp.,
● Atlasy i albumy ze zdjęciami ptaków, rysunki sikorki bogatki i sroki (z atlasów ptaków),
2
● Plansze z rysunkami różnych ssaków (plansze edukacyjne, zwykle na wyposażeniu biblioteczki pracowni biologicznej)1,
● Sprzęt multimedialny: rzutnik/projektor multimedialny, komputer,
● Zasoby multimedialne: prezentacja multimedialna („Zwierzęta: czy są do siebie podobne?”), karta pracy („Poznaj zwierzęta lepiej!”).
Metody nauczania:
● Podające: pogadanka, objaśnienie,
● Problemowe: dyskusja, rozmowa kierowana,
● Praktyczna: pokaz.
Formy pracy:
● Zbiorowa jednolita,
● Indywidualna.
Przebieg zajęć:
Etap wstępny
Nauczyciel wita uczniów, następnie prezentuje, rozkładając przed nimi, akcesoria do prowadzenia obserwacji przyrody, np. lornetkę, lupę, lunetę, mikroskop, kompas, mapy, pęsetę, aparat fotograficzny, albumy przyrodnicze, dyktafon. Potem zadaje pytanie: „Do czego mogą służyć te przedmioty?”. Dzieci oglądają je, prowadzący zajęcia pokazuje każdy kolejno, uczniowie ustalają, co to jest i do czego służy. Następnie nauczyciel zapisuje na tablicy temat lekcji i pyta:
● Czy ktoś z was chciałby zostać badaczem przyrody?
● Czy ktoś w klasie już próbował obserwować przyrodę?
● Kim jest badacz przyrody?
● Czy łatwo zostać badaczem przyrody?
● Co trzeba robić, żeby zostać badaczem?
● Co znaczy: „badać przyrodę”?
Podsumowując odpowiedzi uczniów, nauczyciel wyjaśnia, że podczas tej lekcji każdy będzie mógł sprawdzić, jak to jest, kiedy próbuje się być badaczem przyrody.
Etap realizacji
Nauczyciel wiesza na tablicy kolorowe zdjęcia lub ilustracje sikory bogatki i sroki, może też rozdać dzieciom atlasy ptaków z zaznaczonymi tymi dwoma. Wyjaśnia, że spostrzegawczość jest bardzo ważną cechą obserwatorów przyrody: prosi, aby uczniowie opisali wygląd sikory i sroki, zwracając uwagę na ich podobieństwa i różnice (mają uwzględnić kolory piór, wielkość ptaków, długości ogona itp.). Następnie dzieci odczytują zapisane informacje, sprawdzając, czy opisy były podobne, czy różniły się od siebie.
Podsumowując tę część zajęć, nauczyciel podkreśla, jak ważna jest dokładność i precyzja w obserwowaniu przyrody.
1 Sugerowanym materiałem pomocniczym są Plansze edukacyjne. Ssaki II, z tekstami Michała Brodackiego i rysunkami Roberta Dzwonkowskiego, wydane przez Oficynę Wydawniczą Multico.
3
Następnie prowadzący naświetla zasadniczą treść zajęć: „Dzisiaj dokonamy obserwacji przyrody bez wyruszania w teren. Będziemy obserwować pewne zagadnienia przyrodnicze w sposób nietypowy. Mianowicie zaproszę was do pewnej galerii fotograficznej. Za chwilę obejrzycie zdjęcia. Zobaczcie, co się na nich będzie znajdować”. Nauczyciel uruchamia prezentację z zasobu multimedialnego. Dzieci powinny spostrzec, że tematem materiału są fotografie zwierząt o charakterystycznych cechach. Prowadzący zajęcia zadaje pytania, np.:
● Które z przedstawionych zwierząt żyją w Polsce?
● Czy na podstawie fotografii można dostrzec podobieństwa wśród przedstawianych zwierząt?
● Czy można zaobserwować jakieś różnice między nimi?
Dzieci, oglądając prezentację, powinny dostrzec charakterystyczne cechy anatomiczne:
szpony, racice, kopyta, rogi itp. Nauczyciel wyjaśnia, na czym polega zasadnicza różnica między racicami a kopytem: zwierzęta parzystokopytne mają wyraźnie większe palce trzecie i czwarte, zakończone racicami. Kopyto mają nieparzystokopytne: jest ono zakończeniem powiększonego trzeciego palca. Następnie prowadzący może na moment powrócić do zasobu multimedialnego i poprosić o wskazanie, które z przedstawionych zwierząt mają racice, a które kopyta.
Przechodząc do kolejnej części zajęć, nauczyciel tłumaczy dzieciom, że już pierwsi badacze przyrody zastanawiali się, które organizmy są ze sobą spokrewnione. Obserwowali budowę ciała, zachowanie, sposób życia zwierząt. Badali też prehistoryczne szczątki, by sprawdzić, jak rozwinęły się poszczególne organizmy i co może świadczyć o ich pokrewieństwie. Na tej podstawie starali się też odtworzyć proces rozwoju danego gatunku. Wyjaśnia, że kolejnym zadaniem będzie porównanie różnych ssaków: psa, kota, konia, wielbłąda, wieloryba, delfina, myszy, nietoperza, szympansa i człowieka. Rozdaje plansze edukacyjne (jeśli nie uda się zdobyć planszy, może przedstawić te zwierzęta za pomocą atlasów) i prosi, aby dzieci zaobserwowały:
● Które z przedstawionych na rysunkach zwierząt mają cechy wskazujące podobieństwo?
● Czym różnią się one od siebie?
Sumując wnioski, nauczyciel stara się doprowadzić do dyskusji, wymiany doświadczeń, na podstawie obserwacji poczynionych przez dzieci. Może podpowiadać, że człowiek jest bardziej podobny do szympansa niż do myszy, a wieloryb do delfina niż do konia, psu bliżej do kota niż do nietoperza. Następnie prowadzący zajęcia tłumaczy, że wygląd zewnętrzny zwierząt nie świadczy jeszcze o ich pokrewieństwie, np. delfiny są podobne do ryb i żyją w podobnym środowisku, ale nie są z nimi tak blisko spokrewnione, jak na przykład z psami.
Przede wszystkim wspólną cechą spokrewnionych organizmów jest budowa wewnętrzna.
Nauczyciel wyjaśnia, że wszystkie zaprezentowane zwierzęta mają takie same narządy wewnętrzne: serce, płuca, nerki oraz że rodzą się w taki sam sposób. Poza tym po urodzeniu zawsze karmione są mlekiem matki. Na zakończenie tej części zajęć nauczyciel podaje nazwę gromady, wyraźnie podkreślając, że wszystkie te zwierzęta i człowiek są ssakami.
Dzieci otrzymują karty pracy (zasób multimedialny) i wypełniają zawarte w nich zadania.
4 Etap końcowy
Nauczyciel proponuje „Zgadywankę znawców przyrody”. Zadaje uczniom pytania związane z materiałem prezentacji z zasobu multimedialnego. Pytania dotyczą charakterystycznych cech zwierząt:
● Które zwierzęta mają kopyta?
● Które ze zwierząt mają racice?
● Jakie zwierzęta mają szpony?
● Które ze ssaków są rogate?
Podsumowując zajęcia, prowadzący prosi uczniów o samodzielne spostrzeżenia. Dzieci zgłaszające się do odpowiedzi dostają od nauczyciela lornetkę. Formułują zdania, przykładając ją do oczu. Powinny pojawić się sformułowania typu:
● Poznaliśmy narzędzia pracy obserwatorów przyrody,
● Przyglądaliśmy się, czym się różni sikorka od sroki,
● Przyglądaliśmy się, czym różnią się poszczególne zwierzęta od siebie,
● Zastanawialiśmy się, które zwierzęta żyją w Polsce,
● Dowiedzieliśmy się, czym się charakteryzują ssaki,
● Przyglądaliśmy się zwierzętom: niektóre z nich mają kopyta, a inne racice,
● Dowiedzieliśmy się, że wszystkie ssaki mają podobne narządy wewnętrzne.
Słowa kluczowe:
zwierzęta, anatomia zwierząt, ssaki, ssaki żyjące w Polsce, obserwacje przyrody
