• Nie Znaleziono Wyników

Ostdeutsches Athenäum, 1854, No 22

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Ostdeutsches Athenäum, 1854, No 22"

Copied!
4
0
0

Pełen tekst

(1)

S r i B l n t t B e r 9 l e u e n O b e r L e i t u n g

fur Äunft, S ö i f f r n f ^ a f t uiiD S i t r r u t u r .

'Sonntag,ben 28. S ia t 1854.

S m a r n S c p a m p l.

D e r gefäprlicpße S e g n e t rer Kuffen, S c p a m p l, ift im 3 a p r e 1 7 9 7 im 8 u l ^ ii n r p bon tatarifepen S lte rn geroöpnlicpcr «jpertunft geboren. «giimtp liegt im nörbli»

ctjen D a g p c fta n unb gcpBrt feit langer g e i t ben K affen.

Kerfcploffen, wißbegierig, u n b eu g fa m unb perrfcpfücp«

tig, roar er a n f a n g s fcpwäcplicper K a ta r , ßärftc fiep aber burct) anftrengenbe Seibedübungen. S r tpat bied m it fold)cm G rfolg, baß er bei ben W ettrenn en unb Krcidfcpicßrn bed » u l « jiemlicp immer ber S i e g e r roar.

Ueberroanb ipn ein m al ein 8nbcrer, fo trär.ttc bied ipn fo, baß W ocpcn la n g unfid)tbar blieb. D a n n jo g er fid) a u f einen unheimlichen ^ l a p jurüct, ber hinter

«jpimrp pod) oben im S> birg jroifepen jaefigen Reifen liegt unb v o n J e d e r m a n n gcmicben roirb, roeil K ö fe bort ihr W efen treiben fallen. Sin blefem oben D rte, ber rote verbrannt aubfiept, berroeilte S c p a m p l, auep roenn er nidit getränft roorben roar, ganje Käcptc unb hinq feinen S r ä u m e n nad). S in ft teprie er Von bort jurüct, a ls er von Sllterdgenoffen, bie 'ein unbdnbiger S t o l j beleibigt hatte, überfallen rourbr. D u rd ) S i e f , fer un b Srocte fd)roer vcrrour.bet, fonnte er fid) faum nad) «ftaufe fcpleßpcn, unb boep erfuhr K it m a n b v o n bem V o r fa ll etw a ? . D e r K erw unbete lief) fid) Von ei«

ner alten verfepwiegenen g r a u peimlid) berbinben unb n a p m Bßentlicp ein munteres 8 n fe p e n an, bam it Kit«

m a n b glaube, baß er, S c p a m p l v o n Slnbern befiegt roorben fei. S i n glüefliepet Z u fa ll bcrfdjaßtc ihm in einem abgelegenen D o r fe einen aiidgcjcidmetcn Seprcr.

D fcpcIal=Sbbin roar ein Rentier ber arabifd)en S p ra c h e u n b ein fßbilofopp, ber fid) bie neuere S u ß l f p r e gan.j

»u eigen gemacht halte. K a d ) biefer iźchrc. bie im Ä a u - tafud eine große K o ß c fpielt, hat ber Sienfcp Vier S t u f e n su erflimmen u n s teilt, roenn er bie pöcpße er«

reicht hat, in unmittelbare K er b in b u n g mit S o t t . K u r ein SJletifd) fa n n in jeber g e i t bie Vierte unb bie pöcpftc S t u f e erfteigen, unb ift ba n n ber SJiurfcpib, ber 8ud erm äpttc, ber Stellvertreter S o tte d , beffen b e fe h le fo befolgt roerben muffen, aid tarnen fie v o n bem pöcpflen W efen felbft. D i e britte S t u f e erreichen toenige, un b biefe roerben aid bie K a ib d ober S t a tth a lte r bed SDiurfcpib’d betrachtet. 3ahlreid)er ift bie K laffe ber J ü n g e r ober Sfturiben, roeld)t a u f ber jweiten S t u f e flehen. D i e unterfte S t u f e nim m t ber große «häufe ein, bet fid) mit einer bloß a u f etlichen S r fü llu n g ber K clU giondgebräuepr begnügt. D fd iela l« Edbin hatte feinen S c h ü le r nid)t fobalb in biefe gepre cingeroeiht, aid fid) beffclben bad glühenbe V e r la n g en bcmädjiigte, bie S t u f e n bi« jur pöcpften ju butchlaufen. 2Bc d)e poli«

tifd)e 3Jlad)t er baburep erreichen tonne, ahnte er batnal«

geroiß nicht. S r rooflte fich burd) «£>ei!igtcitau6j<icpncn, u m al« Seiftlicher Slnfeßen un b K u p m ju gewinnen.

D ie f c « 3 i c l t r e i d l e er, unb e« hatte g a n j b c n 8nfcpcin, 018 ob nicht bie profane, fonbetn bie S e fd j c p ie ber

«heiligen ben K a m e n Sepa m i)! in tpre A n n a len cinjeiep«

n tn E ^ w a t im J a h r e 1 8 2 4 , al« er fid) an K a ß K lu ß a p anfd)!oß, unb von biefem Beitpunftc a n ift er Von bem großen poßtifepen S d j a u p la ß e nidit roieber abgetreten E in e r ber treueften unb eifrigften A n hä n g er K a ß SDIullap’d eilte er v o n S t a m m ju S t a m m , v o n « u l ju

« u l , mit glühenber K eg eiftcrung bad gcfam m le K o lt

»u ben W a ffe n rufenb.

j n ben K ä m p fen ber näcpßcn J a p r e roaren bie K a u t a ß e r im S a n j c n im K ortpcii, bod) ta m 1 8 3 1 t i n « u g e n b li d , too ipre S a d ) t poß nu ngdtod verloren j u fein fd)ien. K o n S t e l l u n g ju S t e l l u n g verbrängt, w a r f fich M S M l a p , bei bem feine ciprobteften S J iuriten unb unter biefen S c p a m p l roaren, endlich nad) A i m r p . D i e K uffen folgten a u f bem g u ß e , «ßlmrp tvurbe eingefcploffen, unb bie © ela g erten tdmpften iprtn lepten K a m p f. K afi ÜKußap, bie S lü r ib e n , olle roaren tobt, unb S d j a m p l lag, v o n jtoei Ä u g e ln burd)boprt, jtt ben g ü ß e n bed SJltirfdiib'd. «H ein al« bie K uffen bie S o d t c n ju begraben anfingen, fehlte an ber 3 a p l ber feinblid)cn geid)en eine, unb aid bie SKuiibeif ipre itftc K e f a m m lu n g nad) K afi SDlußap'd l o b e hielten, trat S c p a m p l unter fie. S « verftepl fid), baß aud biefer K e ttu n g ein W u n b c r gerooi ben ift. S c p a m p l ift nad) ber S r j ä p l u n g feiner S e t r e u e n roirtlicp tobt getoefen, aber M a p pat ipm neue« g eben tingtpaudjt,

.

v 2 3 .

un b jur K e ß ä t ig u n g beffen pat ber Sluferftanbene ben SKuriben jroei roeitflaffenbe S r u ftr o u n b e n , aud benen nicht ein S t o p f e n K lu t « gefloffen iß, gejeigt.

D ie fe W u n b c n fmb ba « W aprjcicpen geroefen, baß S o t t feinen D ie n e r b a t u m von ben l o b t e n erroedt palte, a u f baß er über bie gebenbigen penfepe.

Unglütflicpcrroeife roaren bie SKuriben sur S e it noep u n g lä u b ig . S r o p ber rounberbaten K ettu n g unb trop ber rounberbaten W u n b e rm a lc tvurbe niept Scp a « m p l ju m K acpfelgcr Ä a ft SKußap, fonberr «jpatnfab K e g b a ju ertoren. D a tpat « Ila p ein neue« W un ber.

8 1 6 «ham fab K e g in ber Klofcpee v o n S p un fa cp von vierjig Kerfcproorenen, roelcpe bie K lutracbe gegen ipn verbanb, überfaßen unb n ebß aßen S l u r i b e n nieber«

g epauen tourbe, blieb ein K iu tib e unverlept — Scp a « m pl. K a d ) biefem jtveiten W u n b er rourbe er afler«

bingd geroäplt. D o d ) bilbete fid) eine C?ppofition8*

Partei, roelcpe meprete J a p r e lang ben Jafcparo ^ a b * fepi aid S iu r fd )ib betrachtete unb Verehrte. Diefe©

tautafifdjc S c p id m a pat bid jum 3 - 1 8 3 7 gebauert unb bie W i r f u n g jebed S c p id m a « geübt, bie K räfte burep Sroietracpt un b ^ a b e r ju fcproödjen. J n bem genannten J o p r e patte S c p a m p l jroei große E rfolge, inbem er bem S e n . Jivclitfcp eine K iebcrla g e jufügte, toie bic K uffen fie im S c b i r g e nod) nicht erlitten pat«

ten, unb bem S e n . g e f i im ttu l S ilitlä , eine ^ a n b v o ß Klenfcpen gegen 1 2 , 0 0 0 S o lb a t e n , fo tapfer tviber*

ftanb, baß ber Kuffe, obgleich er bie «hälfte bed D o t«

fed mit ftürmenber «hanb eingenom m en balle, Von feinem Unternehm en abftepen unb einen K ü c fju g an«

treten mußte, ber VerluftVoßer roar, aid eine geregelte Schlacht. S o l d j e S p a t e n fonnte Safcparo «habfdpi niept aufroeifen, unb bie a ß g u iie m e K eg cifteru n g für S c p a m p l jroang ipn, ßd) feinem K ebenbuplcr j u un«

tertverfen.

S c p a m p l läßt fich niept täufepen, niept a n ungün«

fügen K u n tte n feftbalten, fonbern beroegt fid) mit vö ß ig er greip eit unb fluger K ered )nu ng v o n D r t ju D r t, beunrupigt allenfalld balb biefe, balb jene feinb«

liehe K o lo n ie unb enbet ieg e lm ä ß ig bamit, bie K uffen ju m S c b ir g e pinaudjutoerfen, roenn er cd nid)t Vor«

jiept, toäprenb feine S e g n e t ftep in bie W ä lb e r unb Scplucpten verliefen, militärifcpe S p o j ie r g ä n g e in bie v o n Kertpeibigern entblößte g lä cp e ju m ad)en, große K erroüftungen anjuriepten unb fiep mit reicher K eu le a n K ie p unb K o trä lp c n a ß e t 8 r t jurücfjujiepen,

3 m 3 Qbre 1 8 3 9 trat einer ber w enig en g ä l t e ein, baß S c p a m p l fo_ part bebrängt rourbe, u m für Verloren gelten ju fßnnen. J m K a m pfe m it bem S e v e r a l S r a b b c , roar er v o r ben übcilegenen Klaffen S cp ritt um S c p r ilt jurüdgetoiepen unb patte fiep ju«

lept in bem bcfcfliglen 8 u l 8 c p u lfo eingefcploffen D iefer D r t liegt au f g c lfc n , bie über ben rafcp flrö«

meiibeii S u l a t überpängen- unb pat bie eigentpüm«

licpe K efcfligiin g ber 8 u l d ber Sfcpetfcpenjcn. D iefe K efeftig u n g beftept in einer K e ib in b u n g Von Erb«

fepanjen unb S a f l i d , b. p. Klauerroerfen, bie gleich unfern SJlapimilianifcbcn unb äJlontalembert’fdjen Sp ür«

men in bie Erbe eingefenft finb, über bie fie nur fo rocit p etbor'ogen , um ben Kertpeibigern ju geftatten, bad um liegenbe S c b i c t mit ipren ,K ugeln j u beßtcP eben. D ie fc S a f l i d finb mit S cfcp ü p nid)t ju jer- ftören, unb cntfcpließt fiep ber g e in b ju m Singriff mit blanfer W a ß e , fo em pfängt ipn ein getter, bad trie aud ber Erbe pervorfprüpt. S t ü r m e , bie S r a b b c u n ­ ternahm, fcplugen fo tiäglicp fcpl, baß ber beutfd)«

rufßfcpe S e n c r a l fid) mit einer Sinfcpließung be gnü gte, bie ipn aßerbingd ju m g ie le füpren mußte, ba in ä c p u lfo w enige Sebcndmittrl w aren. W o d jen Vergingen, in bem belagerten D r t e rourbe cd ftiller unb ftißcr, ju m fieperften Keroeife, baß bort ber «htm«

ger a m W e i t fei. K u n erftiegen bie K uffen ben g c if e n , erpielten beim K ä p c rfo m m e n ein matte« g e u e r, brangen ein unb fatibcn — einige wenige, palbver«

hungerte, Von W u n b c n abgrm atteie Krieger. S d j a m p l patte ßd) gereitct; märe baran noch ein S t e i f e t ge«

roefen, fo hätten bie K uffen burd) einige fräftige 8 n « griffe, bie a u f ipren K ücfcn gem adjt würben, S e « roißpeit erlangt.

3 n bem g e lb j u g e bon 1 8 3 9 roaren 1 2 0 0 ber beßen K rieger S c p a m p l'« tobt geblieben, 9 0 0 in rufßfcpe S e « fangenfepaft geratpen. S r a b b c hielt bie SKacpt feine«

j u S t r . 2 4 5 b e r 9 1 e u e n C b e r = 3 f g S e g n e r d für gebrochen un b g la ubte, aid er a u f ben K o p f beffclben einen K re ie frpte, baß hundert D u f a t c n eine angem iffene S u m m e feien Doch er w ü rb e feine«

3 rrtp um d balb inne, aid er fab, wie S champ! v o n « u l ju 8 u l jo g , überall « n p ä n g e r warb unb feine SJlacpt bid ju ben unm ittelbar Vor ben K ofaten linien w ohnen»

ben S t ä m m e n audbrcitetc. D a « g anje J a p r 1 8 4 0 w a r ein ununterbrochener gortfcprilt bed J m am 'd, ber a m K a ifu p , a n bet S u n b f c p a p unb a m S e r e t mepterc größere Sreffen g e w a n n . 1 8 4 1 machten bie K u ffen eine große fombinirte ^ e e r b e r o e g u n g , gleicpjeitig v o n S iß i d unb v o n S l a t o r o p o l aud . D i e beiden K o lo n n e n foßten fid) in ber K litie bed S c b ir g d Vereinigen, tarnen ßd) aber einander gar niept ju Seficpt. D i e eine fchlug S c p a m p l bei bem S n g p a f f c v o n K u b a n a u f bad «haupt, bie andere fcprte nad) einem K laifcpe, a u f lern immer nu r ber K o b e n ipr gepörte, ben ße mit Ipren S elten bebedte, nad) ber S u n b f c p a jurüct. K u n g in g S c p a m p l j u m 8 n « griff Vor, ßel in bad S a n d ber K u m ü d e n ein, v e r ­ nichtete meprere rufßfcpe « b tp eilu n g en , bie ipn aufju«

palten Verfucptm, unb füpric neben vielen erbeuteten K orrätpcn, W a ß e n unb S e fd iü p en , 4 0 , 0 0 0 S t ü t f K ic p in bad S e b ir g e jurüct. Unglüctlidjer aid alie fiüperen g e lb j ü g c w a r ber bon 1 8 4 2 für bie Kuffen.

3 m unvorfieptigen K o rb rin g e n erlitt S r a b b c in ben U r w ä ld e r n a m linten Ufer bed « f f a i eine K iebcrlage,

roelcpe einer K erniditung glcitbfam .

D i e beßen ruffifepen S e n e r a le nupten fiep gegen S c p a m p l a b : S a ß , S r a b b e , S o l o w i n , S u r f o , Keib«

Parbt, K efobtaforo. 1 8 4 5 fepidte ber R a ifcr ben S r a f e n W o r o n j o ß , inbem er jugleicp bad «heer a u f 1 0 0 , 0 0 0 K la n n vcrßärtie, unb ed rourbe n u n ju.n vierten ober fünften K la le verfünbet, baß ber K a m p f im K a u f a f u d ju einem ba ldig en E nd e werbe gefüprt roerben. W irflicp glaubten bie Kuffen, aid fie ju bem g e lb j u g e biefe« J v p r e d mit ungeheuren K laffen a u f- bradjen, ÖUed vor fiep p rlrcibcn ju tönnen, unb brr

« n f a n g beftärfle ße in ipren ^ o ß n u n g e n . W e n i g : g e in b e jeigten fid) unb biefe fdilugen fid) m alt, roen die S p ä p e r fo erläuterten, baß S c p a m p l K lü n g e l a n Vßulvet patte unb burep « u f f t ä n b e behindert w e i t e .

« 1 6 m an inbeffen in bie biepten U r w ä ld e r gelangte, bie vor D a r g o liegen, änderte ßd) ber S p a ra fte r beo Kiarftped. « u d einem S t i u m p p j u g e rourbe ein unaud«

gefepter blutiger K a m p f gegen unßcptbare, burep Ker«

p au c gebecfie S e g n e r . D a r g o felbft fand m a n in S r ü m m c r n liegen, aber a u f einem benachbarten popeu B e r g e jeigte fiep S c p a m p l mit 0 0 0 0 äJtann K ern, truppen, g ü n f m a l w u rd en bie ftürmenben K uffen über bie « b p ä n g e , bie b o n iprem eigenen K l u t : feplüpfrig gew orben w aren, jurücfgeftürjt, ber feepdte

« n g t i f f füprtc fie au f bie «jpöpe, allein S c p a m p l w a r mit feinen SJIannfdjaften un b Sefcbüpen Verfcproun ben. U n b biefer fureptbare K a m p f roar nur ein S d 'c l ii - gefeept geroefen! W ä p r e n b S c p a m p l ben S r a f e n W o « r o n j o ß befepäftigte, patte fein eigentlicped ^ a u p lp e v r , v o n bem tapfern U lu b a p K ltiß a b gefüprt, einen groß n Scbendm ilteltrandport ber K uffen, brr nad) D a r g o unterroegd roar, a ngegriß en u n b größtentpeild e r o ­ bert. D e r « jun g er j w a n g bie K uffen jum Kücf«

ju g , unb jeot begann ber roapre g e lb j u g . K e n aßen S e i t e n a ngegriß en , in W ä lb e r un b S d i l u d i - ten verroictelt, täglich mepr geute Verlierend, fup W o r o n j o w ben SKulp feiner Beute in ber beber.flid;- ften W e ife abnepm en. S r w äre verloren geroefen.

roenn nicht a n ber grfäprlicbften S t e ß c , in bcmfe.Pcu S p a t e bed ttffai, w o S e n c r a l S r a b b e drei J a p r e j u - bor erlegen roar, der S e v e r a l g r e i t a g mit fr ifd eu S r u p p e n erfepienen w ä re, ein roaprer «ßclfcr in dir K o ip

K a d ) biefer tpeures E r f a h r u n g änderte m a n r w fifdicr S e i t « abetm ald bad S p f t e m . K rieg d jü g e bon entfcpcibcnbcr K cb eu tu n g w u rd en feilen mepr unter«

n o m m e n , w o p l aber SLRäifcpe Von geringerer 8 u J « bepnung, bei denen nid)t bie K erniditung der g e in o r , fonbern bie K ernicptung ber W ä lb e r ber S ie lp u n rt ift. 3 n b c m m a n bie W ö lb e r n ie b e rp a u t, 'öernid) et m a n bic S d j lu p f r o h f e l, and denen unßcptbare g e i n t e bad löbtenbe K l e i fenben, un b gew innt f ib e r e S t r a « ßen. K töglidjer W e if t f a n n b it c o nfequtiut ä u o « f ü p t u n g biefe« iß la n d j u k p t ben S u f ld n g ju ben a g

(2)

g e l e g e n e n G cb irg S fä m m en eröffnen, bed^ ift babci borauSzufcßen, bag S c p a m p l bem A riege gegen bie S ß ä lb er rußig juftept. B a d ) b tn G reigniffen bon 1 8 4 6 — 1 8 5 4 )u fcpließen, beftnbet er fid) in tiefer S t i m m u n g niept.

Sdbam t)! bat feine g eep tart bem ©ebirgScparaftcr bortrefflid) ang ep a ß t. (Sr fd)lägt fid) fletS an foldjen S t e l l e n , roo er m it bem geringften eigenen B e rlu fl ben g e in b e n bie größte G inbuße ju fü g en farm. D i e D e rilid ifeiten , iro er B c feftig u n g en a n g e leg t bat, formte brr befte europäifepe © e r r i e t e n e r a l niept nngem effener auS w ä p len. © e p t er Weit in bie

© bene p in a u S , fo berftet)t er, w en n er fein S c r f t ö tu n g S w c r f bollcnbet b a t , einen meifterbaflen tRücfjug änjutrettn. S e i n e B erw a llu n g ä cin ricp tu n g cn leg e n bie bolle © e m a il über d a s © ebiet, in bem er berrfebt, in feine dpanb. 6 9 befiehl im A a u f a f u S eine B eam tenpierard)ie, mie in ben georbnelften S l a a » len G uropaS, bie in bem Dorfricpter ibre unterfte S t u f e bat, bon biefem ju m S t a t t h a lt e r eines B e«

jirfcS un b v o m S t a t t b a lt e r ju m O berbefehlshaber einer ^ r o b in j auffteigt. D i e A b g a b e n finb ftreng geregelt, bie © in n a h m e n überfteigen in allen f e i t e n bie R u S g a b en . 3 ft bied niept europäifd), fo meid)t S e b a m b l ferner in ber S c r w e n b u n g feiner l ie b e n fepüffe bon u n f e n n S i t t e n ab. Gr vergräbt fein überflüffigeS © c ib unb legt fiel) a u f biefe 81 rt S p a r « taffen an, bie freilich feine g i n f e n abmerfen. S e i n e G ru ppen beftepen a n 8 feiner Beibroacpe, bie 1 0 0 0 S R a n n ftarf ift unb nur v o n SJiutibcn gebildet iuirb, a u 8 ber flehenden Reiterei, meld)C 6 0 0 0 ÜRann jäplt, u n b a u s bem allgem einen A ufgebot. Hritt biefeS un>

ter bie SBaffen, fo liefern bie Steiler bie Anführer beffelben- D i e 2eib w a d;c hat, außer bem Aricgc nod) eine friedliche B efcp ä ftig u n g , ift jugleid) bie fßolieei unb bie S t c lig io n e p r o p a g a n b a beS j m a m ’S.

S e b a m b l hält fepr Viel a u f ftrengeS Gcremoniell, o hne baS m a n im äJtorgenlanbe feine SBiirbe be;

b a u p te n tann. Hritt er öffentlich auf, fo ift er bon einem glänzenden © efo lg e bon Steilem um geben, baS feiten unter 1 0 0 0 Bteiifipen beträgt. 3 ft ein großes U n tern eh m en im SBerfe, fo ziept er ficb in eine H ö p le Zurücf, roo er mehrere Z a g e m it g a f t e n unb ©ebe«

ten biabringt. D a s B o l f g la u b t, baß er in biefer S e i t U nterredungen m it Slüah ober bem P ro p h eten ha t. 3 ft baS g a f t e n Vorüber, fo bcrfam melt er bie getreueften feiner A n h ä n g er unb tbcilt ihnen feine ß e f e p l e a l s O ffen b a r u n g e n mit. D i e S o ß l e p r e ge«

flatlet ipm, alle feine Gntfcblüffe für unmittelbare G in g e b u n g e n © o tteS ju hallen, unb baß er bieS lt)ut, macht ihn feineSioegS zum ^ c u d ile r . G r g la ubt iincrfd)üllcrlid) a n fid) unb feine B fiffio n . Stuffifche (Befangene, meld)e ipn gefepen haben, fcpilbcm ihn d i s einen S t a u n bon mittlerem SBudjfe, mit blondem H a a r unb g ra u en Rügen, bem eine rounberbare g e h n heit unb SBeiße ber H a u t , eine reg elm äß ige Stafe, ein f'ciner S t u n d , zarte H ä n d e un b g ü ß e eine ge«

roiffe ariftofratifche S c h ö n h e it Verleihen.

3um 21. SDfat.

„ H e u t e ift S t . B a l e n t i n S - H a g . .*

ober ber S o n n t a g fRogate'). GS gibt betannterm aßen u n b fprichroörtlid) ,rounberlid)c ^ e ilig e " in ber SBelt.

D a z u gehören geroiß aud) jene, bie einen hoppelten B a m e n S t a g haben. G in folcper ift S a n f t B e lte n oocr B a le n t in , b o n welcpcm ber R uSruf, bie breifil«

bige Snterjeftion: » B o 8 B e l t e n ! “ h erfo m m t. D e r R u S r u f: „ B o ß B e l t e n ! * ift llrpocfie, B o lfS p o e fie unb baS B o l t bat ipn nu r erfunden, damit gelehrte Beute über bie Siegeln naepbenfen follen, unter benen fid) B a l c n t in in B e lt e n berroanbelt, un b bam it eS felbcr, baS B o l f , ft dt roicberum ctroaS D enfarbeit erfpare.

3 e mehr die G iven, die Denfprofeffioniften, fid) deren bemeiftern, befto weniger ha t ber H irnb rei ber Rn«

b e m fid) anjuftrengen. Ruch im D ie n ft beS ©eban«

fenS gibt eö S te llv e rtr e tu n g , roie in ber bogmatifchcn göttlichen © n a b e unb im B lilitä rb ie n ft g ranfrcidjS u n b beS SibeinbunbS fei. G rben (jeßt g i r m a : „ A lein - D e u i f d ) l a n b “). G o ift d e sw eg e n troß allen B ad)«

benfenS nicht erfindlich, w a r u m ein B luftcrftaat, j.

S3. Siu ß la n b ia , nicht allgem ein D e n tb c a m te anflellt, welche unter gehöriger St entrolle und DiSjipIinarbo«

fu n g bie gefährliche und unannepmlicpfeilberurfa«

cbenbe B lü h e ben fämmtlicbcn bcfd)räntten Unlcrlha«

nenberftänben abnebm en — eine Dcnfßierarcpie, roie fie — a u f anbertn © ebiete ja fchon borpanben ift.

S ß en n m a n auSruft: „fßoß B e l l e n ! “ fo benft m a n nid)t, fonbern wundert fid). D i e s ift logifd) richtig; denn , a lle s D e n f e n fä n g t mit dem S ß u n b e tn a n “ 1 w enn baS D e n f e n aber m it bem SBimbern an«

fä n g t, fo h! d a s SBunberii ber R n fa n g beS D enfenS , aber niept baS D e n fe n fclbft. SBenn m a n fiep roun*

bert, f p e u t m a n ben B l u n b a uf; w en n m a n hierbei b ä d) I e, fo w ü rb e m a n een B i u n b Vergeblich auf«

fperren. GS ift aber gcbüptlicp, baß ber Blenfcp

*) D e r R rtlfe l gin g j u fpä t ein, u m In v o r. B u m m e r nod)

rfnußme ju finden. $>, 8t.

nad) S w e d e n panble; er fperrt ben B l u n b auf,^ da«

mit GtroaS hineinfliege, j. 0 . gebratenes G eflügel,

©efepiept bieS B ejw ecfen and) unbewußt, fo ift ber Stoecf a n fid) fd)on in ber Ruffperrung gegeben. Stiie m a n bei 3 u l i u 6 g r o b e l in ber B o lit if näper nad)«

lefen fa n n . 3 e ftärfer n u n fold) geflügeltes B e w u ß t ­ fein bei G inem , befto m inder darf er fiep beS D e n ­ fenS befleißen, fonft fo m m en ipm nie gebratene H a u ­ ben roeber in ben B l u n b nod) in ben B l a g e n . 3 m

© e g e n tp e il: D i e G rpörcnben find taub für j p n und felbft bie H auben möd)ten bon ipm nichts hören unb RHe, benen ipr B l a g e n elroaS toertp ift, paben ihn im B l a g e n . — S o ift nid)t nur logifd), fonbern auep praftifcp erroiefen, baß m an, w enn m a n „ B o ß Bel«

ten!* ruft, niept benft.

Rußerbem begegnet eS einem jtoeimat im 3 a p re, baß m a n bei bem B e tte n nicht an ben B e l e n benft:

a m 1 4 . g e b r u a r unb a m 2 1 . Biai.« D a r u m , u n b - w eil w ir nid)t in G iig la n b finb, erinnern w ir hiermit an ben B e lte n . GS fragt fid) nun, an Welchen B e l ten. D e n n w enn auep ein Blenfcp, ein B e lt e n z- B . zwei S la m e n sta g e pal, fo folgt d a r a u s nidjt baß auch fein ^ e i l ig e r jw e i S la m e n sta g e l>at; berfelbe fann vielm ehr a u s jwei ^ e i l ig e n beftepen. Rber wer benft b a r a n ? D e r arm e © etaufte, w enn er nidit den Gu«

ftoS einer B ib lio t p e f zum g r e u n b e pat, ber'S ipm a u s ben Begruben fagt, unb w enn niept feine R a th en nod) leben, u m ipren SBillen ju erfragen, und wenn endlich biefe aud) zur gehörigen g e il , nämlicp in opere

o p e r a to , einen SBillen gepabt haben — ber arme

© eta u fte weiß nid)t, w o r a n er bie beiden ähnlichen A a le n b c r jw illm g c, feine Siam enSlage, unterfdieiben fo ü .

SBir toollen’S ipm, foweit er ein B a le n t in ober B e lt e n ift, fagen. G in B e lte n gilt im «fpimmel unb im A a le n d e r fo Viel a l s ein B a l e n t in ; w a r u m ? 3 * ' ber Sielten fa nn ein B a le n t in werben; er braucht bloß 2 0 , 0 0 0 fRtbl. in ber Batterie ju g ew innen. D a m it fa n n et’S m öglid) machen. RISbann barf er and) benfen; vielmehr eS glauben bie Beute ober fiel«

len fiep zu glauben, er mad)c bon biefer Grlaubniß

© eb rau d), w a s einem puren B e lle n (b. p. opne bie 2 0 , 0 0 0 ) gar niept paffiren fann.

D ie fer B a l e n t m m m , a u f weld;en fid) heute un frre un b ber 2 0 , 0 0 0 fRtpl, * B eltcnS D enfb eroegu ng bezieht, unb ber fid) fonfurrirenb mit feinem Bam cnS«

Verwandten a l s S c p u ß p a tr o n a u f alle Stellend opne S t a n d e s « , fRangeS unb BermögenSunterfcpiebc be.

Ziept, ift nicht ber umS 3 a h r I6 Ö 0 lebende B la lc r B io fe S B a len tin , ber feine A u n ft an bie D arftellun g b en B igeu nern , B lu flfa n te n unb S o l d a t e n ber«

g rübele; auep feineSwegS ter girofeffor B a le n tin in B e r n , obfebon eS unS nur pöcpft a ng enepm fein würbe, b o n einem hierorts G eborenen unb perennirenben B litg lie b e unferer Scplefifchen ©efellfcpaft fo 9iüpm«

lid)eS a uS fagen zu tonnen, welchem Z w eierlei jeboep entgegenftept: einmal, baß biefer B a le n t in bem 3at)re 1 8 1 0 entfproffen, alfo für ^ eilig fp re d ju n g w m zu ju n g em D a t u m unb g änjlid) einer w ürdevollen mp«

tpifepen ^Berfpettiöe entbehrend; fobann, baß er noep a m Beben ift. D b ipm feine urfprünglicpe jübifdje R b fu n ft ein fanonifcpeS ^ in b e r n iß wäre, roiffen wir a l s B aie im Airdienrecpt cbenforoenig, a l s bieS; ob feine mit IjJurfinje vollbrachte miffenfcpafflid)«wichtige G ntbecfung ber g lim m e r b e w e g u n g in phhfiologifd)en G eb ieten unb feine g o r c e in ber Slebrologic ipm ge«

fteigerten Rnfprud) berleipcn möchten. D e n n wenn m and ) g lim m e r n d e s unb SlcrböfeS auep au f heiligen G eb ieten fiep antreffen laffen m a g , fo ift eS bod) zwei«

fclpaft, ob immer B e w e g u n g unb ^ e ilf a m e S bamit in B c r b in b u n g fiepe.

Rucp w ü rb en wir irren, bei unferm S u c p e n an Baien«

lin uS zu benfen, bon welchem w ir in b e S ^ e r r n ^ ü b n e r S AonberfationS« unb g e ilu n g S Scpifon bei S e i t e 1 8 1 1 Verzeichnet finden, baß er ein Aeßcr gew efen fei, ein G ghptier v o n @ e b u rt unb ein g e le h r t .r B ia n n im zweiten S e c u l o , ber bei 3 0 © ölte«, palb B l ä n n e r palb SBeibcr, ftatuirte unb baß niept Rite a m jüngften H a g e aufer«

fiepen würben, fo wie biberfcS Rnbere, w a s wir pier niept mittpeilen dürfen.

S o n d e r n eS ift ber B a le n tin , beffen w ir peut zu gebenfen paben, S . SialentinuS bon H erracina, ben m a n in bifcpöjlidjer A leib u n g unb einen tobten A n a b e n auf- erweefenb barzufteüen pflegt; fofern m a n fiep nämlid) mit ^leiligenm alerei befepäftiget.

S e i n berühmterer SlamenSbetter, S . B a len tin u S b o n 8Zom, ber a l s ^riefter, baS S c p w cr t, w o m it er ent«

p au ptet worben, in ber ^ a n b tragend, gebildet wirb, feßt fein g e f t a u f ben 1 4 g e b r u a r . G r war, laut ber Begenbe, B i f ip o f unb machte zu fflotn butep fein G eb et ben frum m gewaepfenen S o p n beS ^ p ilo f o p p e n Grata ganz gefunb, d a r a u f folgte bie B e le h r u n g ber gefamm«

ten g a m i li e . D e r tömifipe 9 latp ließ ipn jum D a n f hierfür mit fRutpen peitfepen unb enthaupten.

„ D i e SBcniaen, b i e ...

„ D e m $ B b e l ih r G e fü h l, ihr S c h a u e n offenharten,

„ f i a t m a n oo n je g tfr e u jig t u n b v e r b r a n n t . "

S o l c h e pier niept g a n j an der rechten S t e l le beflnb«

liehen SBorte fiepen auep urfprünglid) niept in ber Begenbe, aber anb etS w o.

D iefer S a n f t B a le n tin u S wirb a l s S d )U ß p a lro n gegen B c ft unb g a llfu d jt angerufen und in manchen

© eg en d en , befonbers in Dberbcutfdjlanb, peißt b ie g a ll«

fuept „ B a l c n t in ’S A r a n fp cil* ober „ B e ltc n S H a n j “, waprfdieiniicp (wie obbcmelbetcr <£)übneruS B o ip p ifto r m eint) v o n b e m llm fta n b e per, baß m a n in b e n ö m ife p e n Aird)c ben peil. B a le n t in in jener A ra n fp eit anruft, weil er fid) felbft in feinem Beben babon niept befreien to n n te ,“ D e r R u S r u f: „ B o ß B e l t e n ! “ (peißt es bort Weiter) rüpre waprfdjeinlid) bon „ B a l a n b “ per, unb w ä r e fomit bem B a le n t in fepr illegitimer SBeife eftrepirt w o r b e n ; denn B a l a n b ift niem and anders a l s B o l o n b , SB a u lu n b , SBielanb (nid)t Gpriftopb B t a i t in SBielanb), ber fid) bei ber B e le h r u n g unferer U rapn cn a u s eir.cm peibnifepen G o t t in ben cpriftlicpen Hcufel Verwandeln m ußte, unb » B o ß B e lte n « pieße nicptS anderes a ls

„SB aS Heufel! *

B o ß B e lte n fagt m a n a u f bem D o r f e unb SBaS Heufel in ben S a l o n s .

GS pat aber fo S . B a le n t in ein äpnlicpeS Scpicffal mit feinem A o lleg en , bem B u t t o n gegen Die H anjw u tp, S . B e it a ls S a n c t u s B it u S , bon bem auep behauptet werben will, er fei a u f ben B u ß beS flabifcpen S w e n te « w it fraft ber B arnen H o m o p h o n ie ju unfern barbari«

fepen B o r b e w o p n er n eingew anbert.

D a ß ber eepte B a le n tin S ta g a u f ben 1 4 g e b r u a r fällt, ift bon fritifeper B e d e u t u n g für Die G eo lo g ie , Denn eS ctroeifl, baß jur g e i t S p a f e f p e a r e ’S ober bod) beS D ä n e n p r in je n H u m l t t um biefe g r if f in D ä n e m o r f bie B lä ß lich en blüpten unb bie SBeiben grün ftanben, mit«

pin füßer g r ü p l i n g war, w a S SBid)tigfcit pat für baS fliinatifd)e B i l d unferer d a m a lig e n Gebe.

„Slm SScrgcn ift S a n c t Balentin’ö $ a g , SBohl an ber geil nod) früh, II ich, ftre SJlaib am gcnftetfdjlag,

3BIU fein eu't Balentin."

S o fingt D v p e l i a . S o l l t e ber große B r ite beS AalenberS bergeffen pa b en ? U m wie größerer R erget w äre bieS für bie ernfle A ritif, bie folche neue Unregel»

m ä ß ig fe ilS p a fefp ea r e'S nid)t einm al rügen Dürfte, Denn RriftolcleS fepreibt nicptS bon einer Ginpcit — Der 3aprcSjeit.

3 » G ngvdanb unb S c h o t t la n d gibt (ober g a b — denn alle gute S i t t e n fd)Winben vor ber G ivilifation) m a n am BZorgcn beS B a le n tin ta g S genau Rd)t, SBen, außer ben H uuSgenoffen, m a n juerft erblicfte ober be=

gegnete, ( j 0 . eine SJlaib a m genfterfcplag.) D ie fen pielt m an für feinen • B a le n t in « , ber baS R m t patte, einen baS gauje 3 u p r Vor Hporpeiten, g e p le r n unb Un glü cf, fo viel er wußte unb fonnte, freimütpig ju warnen. H e u t pat — wie bei u n s beS H obauStreibens unb S o m m e r ftn g en S — nur bie 3 u g e n b noep fid) biefeS vergeffenen red)t praftifeben H "m orftücfS bemäeptigt gepalten, fie fommt, B t ä n n le in unb g r ä u le in , jufam « men, m a n fepreibt bie B a r n e n a u f g e ttel un b jiept unter S u b i l o feinen „ B a l e n t in .“ Rucp fenbet alle SBelt fid) B e g r ü ß u n g e n — feineSwegS aber mittclfi fteiferA arlen ober gar „ m itte lf t g a p lu n g z u r R r m e n f a f f e “, w ie bei und ju B and e a m B e u ja p r , fonbern in fcpäfernben, ü b er a u s järtlicpen B rieflein. D e r ganze preußifepe S t a a t ber«

feprtc im Vor. 3. burep 8 B fiU ionen B r ie fe m it bem R u S la n b ; bie H ä lfte beten fam , bie H ä lf t e ging. D i e einzige S t a b t B o n b o n aber fepreibt fiep in einem H a g e 1 , 2 5 0 , 0 0 0 B riefe; bieS tput in einem 3 a p r e 4 4 8 , 9 5 0 , 0 0 0 . R m B a len tin S ta g e jeboep erreicht nad) altem B r a u c p bie 3 a p l bie doppelte «ßöpe beS gewöpnlidjeti SJlaßeS.

SS a ru m apm en w ir ben S p a ß nid)t nad) — a m 1. Rpril, a m 1. B ta i, ober w a n n fonft? Dergleichen Heine ^Reizmittel tragen niept Wenig ju r B i l d u n g unb Bew eglicp feit beS GeifteS unb ju einer höheren SBertp«

g e b u n g beS meift fo unfäglicp leeren gcfeUigen HreibenS bei! H icr gieiep einen R n f a n g :

„ R n . . . . “

„B efo nberS H o d ) j u , H o d ) w o p l g e . . . «

„Rm 9Jlorgcn ift S a n ct Baien tin's Sag,

„SBohl an ber ßeit nod) früh —

„Unb icb, ’ne 3)1 a lb am genflctfcßlag,

„5BiQ fein G u’r Balentin."

„ (fra n co .)“ „G rgebenft

9 io f d p G p o b e f c p . «

£>ic paläontologifept unb bie pflanjen-pppftolo»

gificpe © a m m lu n g be6 botanifepen © a r te n d gu S r e d la u .

Bielfacp ift in neuerer S e i t ber pieftge botanifepe

© a rte n verändert, berfepönert un b fo ju fagen in fiep felbft erweitert worben, u m feiner mit Dem anwaep«

fenben B ta tc ria l ber g o r fd ju n g S - unb GntbecfungS»

G rgcbnifft ftetS größer werbenden R u fg a b e im m er bollftänbiger genügen ju fönnen. Ginc neue RuS»

.g ä b e ber Befcpreibung biefeS © artcnS (von &xn.

$ r o f . © öppert, B r eS Ia u , bei 3 o p . B t a j , 1 8 3 0 ) , bie gewiß aud) im B u c h h a n d el bereits vergriffen jft dürfte naepgerabe DcS B c u c n und U m g efta lieicn ge«

n u g borflnben. SBic w ir roiffen, wirb eine folche be.

reitS borbereitet unb in einer w ü rd ig en SBeife aus»

geftattet werben. G inftweilen w ollen wir b a s B u « P lifum a u f jw ei noep niept la n g e bort a u fg e ften ^

(3)

S o m m l t m g e n aufm etffa m macpen, bit nidft allein j für bab toifjcnfcpaftlltye, fonbern gum großen $ b r i l 1 aud) b e n ß n it r t f f t für bab g a n o id ) laienhafte Singt finb. SSir m einen bit infiruftiücn AuffteQungen ąur S ß f l a n j e n ^ p p f i o l o g i e unb jur f o f f i I e n g l o r a, leptere in jirci A b lp eilun gen : E t e in t o p i c m g o r m o li o n unb B r a u n f o p le n g l o r a . (Die S t e in f o p le n g o n r c t i c n finbel fid) ba, mo ber bom © in g a n g e red-ts fu p .tnb e SBcg feine k t ü m m u n g urn ben Ścicp macpt. 3 u borberft fiept ein S t a m m f t ü c f bon A r a u c a r it e s R h u - d e a n u s, Göpp., in k iefclm a ffe bermanbelt, b o n 9fiebcr<

Stialbcnburg in Scplefien. B in ts bon bem fclben, bei ber deinen Q u e r c u s discolor, eine © r u p p e umfaffenb (mir fepreiten bei ber (Ram ennennung bon born nad) hinten, redjtS hinab, linfb herauf): 2 E t ü d e k op lcn*

fanbftein mit © alam iten, k o p l c mit ScpwrfelticS*

krifta llen , B rauneifenftcin, k o p (en fa lf,k o p lcn fa n b ftein *

© onglom erate (moraub bie SRaplfteine ber SBalbcn«

burger fßo tjcla n m ü b len gefertigt merben), mieber E a n b fte in mit © alam iten, koplcnfcpicfer un b $ p o n * fd)icfcr.

© in anderer .fpaufc, rechts pierben, bei q u e r c u s ma- t r o c a r p a , geigt unter anbern Berftcincrungen ein g ro ß es

L e p i d o d e n d r o n h e x a g o n u m , G ö p p . in E a n b fte in , bon B anbeSput, fcnntlicb burd) oie tiefeingefurdfte (Rinnen, in melcber ber 3 ta m c ftebt. Sind) a u f ein E t ü d B a f a l t mit S e n b r ite n ift aufm erffam gu macpen.

B o c p mcitcr naep rcd)tb liegenb a u f bem $ u m u !u b , in beffen g u g e n bie F il ic e s S i l e s ia e a e (Sd)ltfifcbcn g a r n f r ä u t e r ) gefät finb außer einer B le n g e bon SS er»

f t c in e r u n g e n b e r E tc in fo p le n flo r a jto e ia lte S ä u le n fn ä u fe , in beren Sluöt)ot)lungcn fiep S ta ffe r mit bem P r o t o c o c - c u s pluvialis K iitz ing ( H a e m a t o c o c c u s nad) F l o t o w )

u n b b e m t ’r o l o c o c c u s viridis befinbet — gwei mifroffo*

pifepen Bftängdjen „ P r o l o c c o c c u s “ = Urgelle, Urforn, beren erfteg (B lutregen-fßflängcpcn) b o n ^ i n . b . g l o t o w bei ^ iv fd )berg aufgefunben, bon ^ r n . D r . g e r b . ©opn beobad)tct unb in ben A c i is A c a d e m ia e L e o p . - C a r o l

bcfd)rieben, lange für ein 3it)iercten ober für einSRittcl*

bing gtoifcpen (Dpier und B flange geballen morben ift.

ß d ift bic§ bie $ flange, meid)e ben rotten S c p n ce unb ben fogennanten B lu tr eg e n berurfadit. SBäprcnb ber ScbenSpcriobe a!8 Scpw ärm gcllc bat fie eine fcpcin- b a t mitlfürlidie B e w e g u n g , fept fid) bann feft unb toäd'ft gut fßflangcnbilbmtg and.

A m SBegc u m ben Seid) enblid) ift, ba too bie

M u s c i hepatici unb M. fro n d o si (Seber unb Baub*

ö l o o f e ) fteben, ein S t e in h a u f e n getbürmt, a u f wet*

d)tm bie bcrfcpicbcnften lebrnben k r p p lo g a m e n (aud) gted)ten) gegogen merben.

(Die oben aufgefübrten E 'ü c fc finb nur bie ctftenfRubi*

mente gu Aufridftung eines fünftlidjcn 1 4 g u ß p . B e r g e s , melcber bie natürliche U ebcreinanberlagerung ber ©e*

fteinfcpidften barftelien foil unb für beffen k o n ftru ftio n bie M a ter ia lien jttm Sp eit fepon borpanben finb. _

Stuf bet anbern S e i t e bcS SeidjcS, gegen bie förenje beS S a u m » unb B lu m e n g a r te n s pin, toirb bie B r a u n fo p le n flo r a repräfentirt burd) 5 mächtige B l ö d e unb gmar bon P i n i l e s p r o to la rix , Urlärdje.

SlcuerbingS finb bit A n fä n g e eines mit B r a u n fo p l*

ftüd en belegten unb mit g a e t n f r ä u ie r n befehlen ©rb*

pügelS aufgeriebtet morben.

£>id)t bieneben finb ^ o lg ftü tfe aufgefteßt, toeldje über bie Art bcS ffiadjfcnS ber B ä u m e , über B i lb u n g ber g a prtSring c, B erw acp fungen, U ebcrm allungen, An- fd)mellungen bem Augcnfcpcine Auffcpluß_ geben, meift wunderliche g o r m e n , mehrere größere E t ü d e g u E e ffe ln au S g cb a u en ober alS Sifcbplalten betmenbet, bie beim borjährigen gorftbercinS g e f t im D b erm a lb e para;

bitten. S i e pict befmbliepen © gem plarc finb: 1 ) ber jQucrfdjnitt einer Giepe, Q u e r c u s ped u n cu la la W i m m e r , J 8 5 3 a p r alt. 2 ) ber Gucrfdjnitt einer SBeißtanne, P i o u s A b ie s L i m ie , 3 9 5 3 a p r alt, mit einem ( a l e g u ß barunter gcftclltcn) tplinbrifcpcn S t a m m e ber Bleiß- tannc. 3 ) © in ©icpcn=Aft mit 1 5 4 g apreSringen.

4 ) © in ©icpen-Aft mit UebermaHung ein r bedeuten S t e lle , 1 8 0 ß a p r e alt. 5 ) Ucberm aliung unb B e n n d t b u n g bon jmei bertoaepfenen S t ä m m e n bon P in u s P i c e a (du R u i.) (i) U ebcrm allungbergleiepcnbon einer B k i ß t a n n e mit baranpängenber S u r g e ! bed B ä pr*

ftam m eS. 7 ) Uebcrm allung ober ©infdtluß eines tpcil«

meiS abgeftorbenen S t a m m e s bon R o b iu ia mit neuen

^ o l j l a g e n . 8 ) B otlftänbige Berroad)fung eines ©lepem AftcS mit bem S t a m m e . 9 ) Sptilroeife Bertoacpfung eines Binden-AftcS mit bem S t a m m e . 1 0 ) unb 1 1) lianenartige B e rm a d jfu n g von C a r p in u s tietulus, (2 B e iß b u d )e ) 12) Spcilm eife A n fdjw cßu ng eines kiefer- S i a m m c S ( P in u s silv e s t r is L i u n e ) 13) -ßälfte eir.eS BJurgelftocfcS bon einer im 9iebiere Śłeffetgrunb pem otfenen gieple (bet 2 0 0 popen „königSficpte*.) 1 4 ) B e w e i s für b k unterirbifepe B c t b in b u n g fämmlll«

d)tr S t ä m m e eines SlabelpolgmalbeS (B ertoacpfu ng ber S u t g e l n gweier(Rolptannen, ( P in u s A b i e s . ) 15) k l e i n ­ blättrige ober SBintCr-Binbe (T ilia m icr o p h y lla . V e u t .) 1 6 ) U lm e , U im u s cflüsa W i m m e r i. 1 7 ) SBeiß;

buepe, C a r p in u s t ie t u lu s L i n n . 18) g e l b * S p o rn , A c e r c a m p e stre L in n . 1 9) ScptoargpOpptl, P o p u lu s liig r a L i n n , mit gaplreid)tn auS Öbbcntib- k n o s p e n Ifltftonb entn ö eften (S lla ftr iB ilb u n g ) 2 0 ) Sicpe m it

I fnoßenartigem SuStottd)?. 2 1 ) S t ä m m e bon U lm e

( U lm u s c a m p e s tr i s L in n . ) m i t ß ä n g e n bon B o s l r y c h u s t y p o g ia p h u s (B b r fe n fä fer , geiepńenber). 2>ie E d jr o ä m m e an btirfelben finb P.- ly p o r u s fg n iariu s F r i e s (geucr*

febmamm ) 2 2 ) S t i g m o p h y l l u m affine A J u s s i e u ,

S ia n e a n e ber g a n i i li c bet M a lp ig h ia ce cn auS B r a >

filten. S i e paben fi di bereite in ipre cfamth ümlid'cn

© cfä: bünoei ańScifiuilber gebrept. 23 ) © in großer

© iepen:D uerfd)nitt (opne Shitnmer.)

9lcpnlid)c8, wie unter Str. 1 9 u. 2 0 auftritt, t o n ­ nen g r e u n b e bon bergleicpen toillfürliepen B i lb u n g e n ber $ f la n g e n - Statur im Scpeitnieper B a r t a n ben burd) B ä r t e betbunbenen S t ä m m e n , fomie an cini«

gen B ä u m e n außen am S i a b t g r a b e n in ber Stäpe ber S e l c n f e ’fcpen S t i f t u n g in S e p a u nepm en. Stud) ftept im botanifepen © a rte n felbft, um reit ber E ü b s toeft-Gde beS großen SBarmPaufeS, ein A c e r s t r i a t u m ,

beffen S t a m m a u s ber M it t e eines älteren SBurget»

ftodcS aufgefepoffen ift unb toic in biefen eingefept ober cingepfropft auSfiept. G enauere SJiittpeilungen

»über bie ftieprobuftiön beS ^ o lj e S unb ber gtinbe«

fanben mir bon g o r f t r a t p , Dr. S p . ^ a r t i g ge«

geben in bem gpeft 7 u. 8 ber » B o n p la n b ia « bom bor. % B g l . beffelben Seprbud) ber B fla n g c n tu n b t S a f . 7 0 . g i g . 1 - 3 . S p . D .

asü^trftpatt.

g rtig c m tin b liA c Scpriften.

SSie gering aud) bie literarifcpen un b amtlichen Bertrcter ber perrfdjenben ftaatStirdilidjen ^Religionen bon ber deinen unb part bebrängten S c p a a r ber f r e i e n rcligiöfen © em e in b e n benten m ö g en unb m it fepr fie mit Btacptfprüd)cn unb oberftäd)liipen StebenSarten gegen fie einpetfapren; b a ß in biefen © em einfepaften eine g u t u n f t ftedt, bon ber fid) bie B lin b g lä u b ig e n rod) nid)ts träum en laffen: baS gept a m beften per*

bor auS ben bon 3 e it gu 3 0 t auS ber M itte ber*

fclben auftauepenben fepriftftcderifdicn © rfd)em ungen, toclcpe 3 m g n i ß geben b o n ber ScbenStraft, bie in jenen m irffam ift unb bie bereits fo toeit erftarfte, baß fie burd) äußerliche © em a ltm a ß reg eln unb orbi«

naire B a n n fo r m e ln niept mepr gu bäm pfen ift. (Der

©eift, ber in ben neuen SteligionSgefeftfcpaften fid) tpätig ettotift, betunbet fein SBefen bor S lle m in ben fortgepenben Berfud)en, burep S t e l i g i o n S l e p r * b ü e p e r (naep bem alttircplidien S p ra c p g e b r a u d ):

k a t e d f i s m e n ) , (ßrebigien ober bielmepr belepreube unb religiöfc B o r t r ä g e , unb © e f e p i d ) t S t o c r f e fid) B a p n in bie ^ er g en b e r ^ u g e n b , wie b erö ereifteren unter ipren 3 citg en o ffen , gu bretpen unb b e n @ r u n b einer neuen, allgem ein menfepdepen unb SBeltfReligion gu legen. 9111er S n f a n g ift fdjtoer; bieS alte Spridp*

w o rt beftätigt fiep gmar auep an biefen B o r b e t e n einer neuen B ilb u n g S p c r io b e; aber eS liegt bod) fdfon in biefen A n fä n g e n ein tücptiger k e r n gefunber, brauep*

barer unb meitreiepenber Ö nfcpauungen, B e tra c h tu n ­ gen unb © eb a n fe n , ber ben U n befangenen, ben fepen äßoUcnben feinen Stugenblid batüber in 3 m {iftl läßt, baß ber neuen religiösen B e w e g u n g ein inneres B c b ü r fn iß , eine gefcpicptlicpe Siotptoenbigfeit niept ab*

gefprodjen werben fa n n . © 8 gibt nu n e in m al im 1 9 . 3 a prpunbert eine niept gu unterfd)äpenbe ®n*

gabt b o n SRenfcpen unb unter biefen auch eine reept anfcpnlicpe 3 a Pl bon © eiftbegabten, tDenfenben unb toapTpaft fitilid) © ebilbeten, benen. bie berfepiebenen cpriftlicpen unb nicptcpriftlidjen fReligionSformen niept mepr g enügen, weber ber Seprc, noep bem k u ltu S , nod) ber ä u ß er n B c r fa ffu n g nad), unb bie baS roopl- begrünbete B e r la n g e n in fid) tragen, baS, roaS fie a l s pöpere, a ls bolle SBaprpeit anerfennen, aud) in ’S Beben eingufütjren. g ü r biefe gibt cS feine befferc 9ied)tfcrtigung un b S egitim ation, a l s baß fie ben B o tlm erten ber alten ^Religionen, ipren katedjiSraen unb ©laubenSbefenntniffen, anberc gegenüberfteüen, bie ipnen gu Scput) un b B erfp eib ig u n g iprer reli­

g iö s fitilid) en 9tnfid)t unb ©rfenntniß bienen, k e i n SRenfd), bem es nicht fo w o p l um fein 9 m t , feinen B o r tp e il, fein SReincn unb SBäpnen, a l s u m ba«

pöd)fte G u t, bie SBaprpeit unb bit E c lig f c it , bie auS ipr fom m t, gu tpun ift, f a n n anberS, a l s fiep bar*

über freuen unb eS für feine fßfticpt palten, gu lefen unb forfepen in ben U r tu n b e n einer neuen, nu r mit griffigen SBoffen auftretenben (Religion, bie fiep m ün big g e n u g bünft, ben a nbern gegenüber gu treten un b in eprlidjer Sßeife u m ber M enfcpcn BeftcS, ipren B crfta n b un b ipr «gwrg, gu w erben. 3 " fol*

(Pen © eb a n fe n beranlaffen namentlich brei ber f r e i e n , r e l n m e n f c p l i d i e n (Religiofität geroibmeic Schriften beS S p rech ers (SßrebigerS) ber freien © em e in b e gu ( R o r b p a u f e n , G b u a r b B a l p e r , ber feit einer (Reipe bon 3 a p r c n mit bem SBorte unb bet g e b e t für eine bem geg en w ä rtig en S t a n b e ber © rfenntniß un b B i l b u n g cnifptecpenbe © rneuerung unb Um»

w a n b lu n g bcS rcligiöfen S i n n e s unb SebenS feiner (beulfcpen) g r itgenoffen eifrig unb niept opne © rfolg ftreitet. © 6 finb biefe: b a S ( R e l i g i o n ö l e p r b u c p fü r ig ( p u lt un b <§au8 freier @ e m e ir A n f t r f l t Slb»

t p e i l u n g : Scprftoff für ben erftvn Unterricht, 9?orp‘

pau fen 1 Ś 5 1 ( $ r e i s 7-f E g r ) ; beffelben Sicprbuchcö g w e i t e 9 1 b I P e i l u n g : S cilfab en in bie allgemeine (ReligionSgefdjicpte, B o r b p a u f c n 1 8 5 3 ( B r e i s 3 S g.r,), unb bie a l l g e m e i n e ( R c l i g i o n S g e f d i i d i ' e , ein d ja n bb ud) für IDcnfcnbc, mSbefonberc für ßeprer unb S c h ü le r , SRo.rbPaufen 1 8 5 4 (Sßreiö 2 4 S g r . ) . !Da3 (ReiigionSleprbücplein fcplicßt ft cp in feiner erflen 9lb*

tpeilung m ürbig an feine B o r g ä n g e r in ber freircli- giöfen Siieratur, namentlich an Ü p l i c p ' S treffliCpeS B ü c h le in bo m (Reidie © ottcS, a n ben katecpiSm uS ber S e e le n le p r e (oou J r a p p ) , E ip w c in fu r t 1 8 5 0 , B r a u n e r S (ReligionSlepre für grele, B e r lin 1.851, unb g r a n g S c h m i b t ’ 6 ^ c im t c b r bo m ^ i m m c l gur © tbe, S t u t t g a r t 1 8 5 1 , a n . S f ä d f t Üplicp’S B ud ) bürfte eS w o b t baS a m g aßliepften gehaltene unb für k in b e r borgugStoeife geeignete fein. Slber auch ber ©rtoaepfene lieft eS m it 3ntereffc unb freut ftd) ber reid)cn, finnigen unb gefcpidicn SluSw apl bon allerlei S t o f f , an bem fid) baS © e m ü lp unb ber B erfta n b bet früpeften Blcnfcpenjugenb cntroideln unb bilben foil, ©in k a te d iiS m u S im gewöpnlicprn S i n n t unb (Seifte ift B a l p e t ’s (ReligionSleprbud) al*

ItrbingS niept, überhaupt fein (ReligionSbud) im engen B erfta n b e beS SBorieS. S e r Berfaffer erflärt fiep felbft barüber. B u n t , fa g t er, ift ber S t o f f , w ie bie SBelt auep. Slbftcptlid) ift er fo (geroäplt), ba=

mit bem k i n b e bon früpc a n (Religion unb Beben nid)t getrennt trfdieine, fonbern bie (Religion a ls bie B l ü t e beS B ebens fid) a u s biefrnt felbft gu entwicfeln beginne. GS finb alfo nid t fo w o p l religiöfe © rgenftäribc felbft, a l s bielmepr foldie, a n benen ficb ber religiöfe, a n feine b ftimmte g o r m gebunbene, S i n n entwicfeln foil. 9?atur unb Bicnfdicnlebcn liefern ben S t o f f , ber in m ann igfalligftcr © efta lt bor bie S e e l e tritt:

in bilblicpen unb gefcpidftlicpcn © rgäplungcn, g a b e l n unb B lä rd ten , S i n n - unb S e nffp rü ch en , (Rätpfeln unb S p rich w ö rtern , Raiurfcpilberungen, B litip e ilu n g e n auS bem (Rticpe ber © ifin b u n g en unb B eru fsa rten , S i t ­ tenregeln in gebunbencr un b ungebundener (Rebe;

SllleS auS ben beften balerlänbifcpcn unb a uS lä n bi- fepen, alten unb neuen, d r i f t lid)en unb nicptepriflli*

epen E cpriflen gegogen. © in ftrengcr g u f a m m e n - pa n g , eine g en a u e S t u f e n f o lg e , geigt fid) gw ar niept;

aber bod) im Allgem einen ein getoiffer gortfdjritt bom Beid’tern gum S c h w e r e m , bom Bercingelten gum g u fa m m e n p ä n g e n b e n , w o b ei cS bem Beprenben über*

laffen bletot, balb pier, balb b o it gu enlncpwen, w a s für ben Augenblicf ipm a m B affenbften erfepeinf, um bcS k in b e S Slufmei ffamfeit gu feffeln unb feine k e n n tn iß , fein ©ebäcptniß, fein © efü p l unb fein SBe*

f m baburep gu bereichern. SBäprenb fo bie c r ft c A b t p e i l u n g bcS B a tp e r fep en ftfeligionSIeprbucpeS eigentlich nu r bie B c f t im m u n g pal, bie B a u fte in e gum J e m p e l religiös ftttiieper ABeltbctracptung, äBelt- erfenntniß unb ScbenSricptung gu liefern, gu welcpem ber leprenbe ©rgieper bie 3 ugenb erbauen foil, a u f baß ber heilige © otteSgeift ber großen <Bell in ber (leinen M enfcpenbruft bereinft w op nen unb w a lten f ö n n c; fo füprt n u n bie g w e i t e A b t p e i l u n g b-c letnenbe 3 u g c n b in bie f a l l e n ber (ReligionSgefcpicpie ein. 3 " furgen Umriffen wirb bie borgefcpicptlicpe, bit borepriftliche, biecpriftlicpe bie mit ber (Reformation b e g in ­ nende unb bie bom IS 3a p rp u n b crt, bem g t ila lt c r brr ermaepenben rcligiöfen © rfenntniß unb S u l b f a m f e i \ auSgcpcnbe G ntwicfelung unb g o r t b e w e g u n g beS rc ligiöfen © elftes unb B ebens ber B ö l le r bargeftelit unb mit einem B licfe in bie G e g e n w a r t unb g u f u n f t , Wie in bie B e d e u tu n g , melcpe bie freien © em ein ben für biefelbe paben, gefd)loffcn. SBcr bie Schw ierig * teil einer foldien A u fg a b e crm ßt unb fid) btrgebenS in B e rg a n g e n p e it unb © e g e n w a r t nad) B orarbeiten, bie alS ÜRufter bienen fönnten, u m fie p l: ber wirb baS Berbicnft beS BerfafferS freudig anerfennen m b ipm baS B ob crtpeilen, baß er mit ©efepief, © e f d m a d unb © eift feine A u fg a b e gu löfen fuepte unb baß cS ipm g elu n g en ift, in w enigen (Raum einen reichen 3 n - p a lt gu bringen unb bie B a p n gu brecten für eine B e h a n d l u n g ber (ReiigionSgefcpidfte gum B c p u fe bea 3ugenbunterrid)teS, w ie fie bisper noep niept ftatlfanb, aber gar w o p l geeignet ift, einen freien, borurtpeilo*

lofen, gerechten, weitpergigen unb waprpaft menfeplid) rcligiöfen S i n n in ber frühen 3 u g c n b gu wecfcii.

g u r m a p r , ein popeS unb fcpöneS Berbicnft, baS fo m andicn M a n g e l ber Śa rfteH u n g und bcS AuSbrucfeS gu beden b e t m a g ! A u f biefe gefcpicptlicpe A b tpeilung foil n u n noep e i n e d r i t t e folgen, welche baS Beprbucp ab*

fcpließen und ein gufam m enpängenbeS © a n g e ber n e u e n , f r e i g e m e i n b l i d j e n , r c l i g i ö f e n B e b e n s * l e p r e , wie fie namentlich in SRotbpaufcn ftd) bisper geftaitetc, geben wirb. © 8 foil feiner 3 e it, balb nad) iprem ©rfdpeinen, aud) barüber berieptet werben. 3 : * benfatls wirb es eine pöd)ft intereffante (probt ber n e u e n ( R e l i g i o n s f o r m fein, bit fl cp u n s darin anfü nb et. 3 u g w ifd ien fd)ließen mir biefen Bitcratur*

beriept mit einer ^ in w e if u n g au f B a l p e r ’S ^ a n b « b u d ) a l l g e m e i n e r S R e ! i g i o n 8 g t f d ) i d ) t e , welches bie au(füprlid)cre unb für bie ©ereifteren in ber ® c i mcinbt beftimmte 3DarftcUung beffelben gefepiep litpeg

Cytaty

Powiązane dokumenty

leberbanb erwerben ju tonnen, arbeitete erStäcptc burep für Slnberc unb legte jicp bie pärteften Gntbcprungen auf; feine Äöpfe trug er allermertß im Sornifter

ßafteS Streben naß Dbjectibität {ugefteßen müffen, wie es Denn auß befannt ift, baß Büß Btartineau fiß in bielen Bc{ießungen über ben bornirten religiöfen

w eit pinter fiep

SB ebcr entfeßieben

Slugu ft

[r]

Unb bieS ift bloß beShalb ber gall, ireil fciefe leßteren (füblicßercn) ©egenben auS jenen engen [abßrintßifcßen © analen beftcßcn,'welcße faft immer mit ©iS

Sad hvuptergebniß bed Bueßed ift, baß er bie gerftörten Städte am lobten SJtcere aufgefunben, bie naeß ber alten Sage VoraSBaffer beffelbcn berfeßlungen fein