Ś RODKI U NII E UROPEJSKIEJ DOSTĘPNE DLA JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

Członkostwo Polski w Unii Europejskiej przyniosło nowe wyzwania, a wraz z nimi szanse na rozwój gospodarczy i wzrost zamożności poszcze-gólnych regionów kraju. Wynika to z przyjęcia jako podstawy tzw. polityki strukturalnej, której celem jest przyspieszenie wzrostu gospodarczego w mniej zamożnych państwach członkowskich i tym samym – niwelowanie różnic w rozwoju pomiędzy państwami członkowskimi, a także pomiędzy ich regionami. Cel ten jest realizowany poprzez finansowanie działań mających na celu wzmocnienie atrakcyjności danego państwa, w którym dany region się znajduje. Polityka strukturalna Unii Europejskiej oparta jest na sześciu podstawowych zasadach:

• koncentracji – środki finansowe trafiają do regionów, które znajdują się w najtrudniejszej sytuacji gospodarczej,

• partnerstwa – Komisja Europejska współpracuje z władzami krajo-wymi, regionalnymi i lokalnymi,

• współfinansowania – środki unijne mają uzupełniać a nie zastępo-wać fundusze z budżetu krajowego,

• kompatybilności – zgodności z przepisami traktatów, celami i in-strumentami wspólnych polityk,

• programowania – środki mają służyć trwałemu rozwiązywaniu pro-blemów danej gałęzi gospodarki lub danego regionu,

• pomocniczości – władze wyższego szczebla nie mogą podejmować działań w sprawach, których załatwienie leży w gestii władz niższego szczebla.

1 E. Ruśkowski, J. Salachna, Finanse lokalne po akcesji, Oficyna a Wolters Kluwer business, Warszawa 2007, s. 86.

2 Należy zauważyć, iż w latach 2004 – 2006 Polska otrzymała możliwość wydatkowania z bu-dżetu UE na działania strukturalne w ramach czterech funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności ok. 12,8 mld Euro. Przy czym głównymi beneficjantami funduszy unijnych były jednostki samorządu terytorialnego, do których trafiło blisko 3/4 środków pomocowych.

Piotr Laskowski 44

Tabela 1. Wysokość dochodów i wydatków jednostek samorządu terytorialnego na finansowanie i współfinansowanie programów i projektów unijnych w latach 2006 – 2007 (w tys. zł)

Wyszczególnienie Wykonanie 2006 Wykonanie

2007 Dynamika

(2007:2006) Dochody ogółem

w tym 117 040 222 131 380 203 112,3

- środki z Unii Europejskiej na finansowanie programów i

pro-jektów unijnych 4 285 070 5 686 366 132,7

- środki z budżetu państwa lub inne na współfinansowanie programów i projektów unij-nych

894 002 899 890 100,7

- środki z budżetu państwa lub inne na pokrycie kosztów

ope-racyjnych 31 806 35 844 112,7

Wydatki ogółem

w tym: 120 038 196 129 113 085 107,6

- na finansowanie programów

i projektów unijnych 5 438 634 4 996 842 91,9

- na współfinansowanie

progra-mów i projektów unijnych 3 202 208 3 307 950 103,3 - na koszty operacyjne, a także

wydatki ponoszone w związku

z działaniami integracyjnymi 30 110 35 594 118,2

WYNIK FINANSOWY

(w obszarze projektów) -2 997 974 2 267 118 X

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Sprawozdania z wykonania budżetów jedno-stek samorządu terytorialnego za 2007 r.

Wejście Polski do UE otworzyło samorządom drogę do środków z budżetu Unii Europejskiej w ramach Funduszu Spójności oraz funduszy strukturalnych³. W latach 2004 – 2006 realizowanych było w Polsce (i wciąż jest zgodnie z zasadą n+2) siedem programów operacyjnych.⁴ Jednostki samorządu terytorialnego stanowią najpoważniejszą grupę beneficjentów w ramach tzw. Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju

3 Są to: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (ang. European Regional Development Fund – ERDF), Europejski Fundusz Społeczny (ang. European Social Fund – ESF), Europe-jski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej – Sekcja Orientacji (ang. European Agriculture Guidance and Guarantee Funds – EAGGF) oraz Finansowy Instrument Ukierunkowania Rybołówstwa (ang. Financial Instrument for Fisheries Guidance – FIFG).

4 Są to: Zintegrowany program Operacyjny Rozwoju Regionalnego, Sektorowe Programy Opera-cyjne, takie jak: SPO Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw, SPO Rozwój Zasobów Ludz-kich, SPO Transport, SPO Restrukturyzacja i Modernizacja Sektora Żywnościowego oraz Rozwój Obszarów Wiejskich, SPO Rybołówstwo i Przetwórstwo Ryb, a także dodatkowo – PO Pomoc Techniczna.

PROBLEMY POZYSKIWANIA ŚRODKÓW UE PRZEZ POLSKI SAMORZĄD TERYTORIALNY 45

nego (ZPORR), realizując ok. 72 % wszystkich projektów⁵.Wielkość środków finansowych związanych z realizacją przez polski samorząd terytorialny programów i projektów unijnych w latach 2006 – 2007, na tle zrealizowa-nych dochodów i wydatków ogółem budżetów tych jednostek, przedstawiono w tabeli 1.

Warto zaznaczyć, iż w roku 2007 jednostki samorządu terytorialnego realizowały projekty ujęte w Narodowym Planie Rozwoju na lata 2004-2006, w tym głównie w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego, które zgodnie z zasadą „n+2”, mogą być realizowane do koń-ca 2008 r.

Wraz z nową perspektywą finansową związaną z polityką strukturalną UE, dotyczącą lat 2007-2013 pojawiają się nowe możliwości finansowania polskich jednostek samorządu terytorialnego. Przewidziane na ten okres środki z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności, a także cele i prio-rytety programów pomocowych stwarzają ogromne szanse rozwojowe dla lokalnych i regionalnych układów terytorialnych. W latach 2007 – 2013 Polska będzie największym beneficjentem pomocy unijnej przekazywanej w ramach wspólnotowej polityki spójności. Do naszego kraju może trafić ok.

67,3 mld euro.⁶ Zmienią się również cele (priorytety) wsparcia:

• 82 % środków wyasygnowanych na politykę strukturalną będzie związanych z realizacją celu 1, czyli (kwalifikują się regiony spełnia-jące kryterium PKB poniżej 75 % średniej wspólnotowej),

• 16 % środków trafi na cel 2 – konkurencyjność i zatrudnienie w re-gionach,

• Partnerstwa,

• pozostała część, ok. 2 % środków przeznaczonych zostanie na cel 3, tj. europejską współpracę terytorialną, która awansowała do rangi celu polityki strukturalnej UE.

W tym okresie nastąpi wyraźna koncentracja instrumentów polityki strukturalnej UE. Pozostaną w zasadzie trzy najważniejsze: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Europejski Fundusz Społeczny oraz Fun-dusz Spójności. Poza politykę strukturalną zostaną „wypchnięte” dwa do-tychczasowe fundusze związane z rolnictwem i rybołówstwem, czyli działa-jący w latach 2000 – 2006 Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rol-nej oraz Finansowy Instrument Ukierunkowania Rybołówstwa. W okresie programowania 2007 – 2013 będą one wkomponowane w system Wspólnej Polityki Rolnej, jako Europejski Fundusz Rozwoju Rolnego Obszarów Wiej-skich oraz Europejski Fundusz Rybacki.

W nowym okresie programowania 2007 – 2013 środki dostępne z UE będą znacznie wyższe. Stwarza to jednak pytanie, czy samorządy są zdolne do pełnej absorpcji dostępnych środków.

5 Stan wdrażania ZPORR, 2006, s. 3-4

6 Dla porównania jest to więcej niż roczne dochody budżetu państwa w roku 2006. Dodatkowo przewidywany jest wkład własny w postaci środków publicznych (państwowych i samorząd-owych) w wysokości 11,9 mld Euro oraz środków prywatnych – 6,4 mld Euro. Łącznie ze środkami pomocowymi UE daje to kwotę 85,6 mld Euro.

Piotr Laskowski 46