U WARUNKOWANIA KREOWANIA INNOWACYJNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTWA Podejmowanie działalności innowacyjnej – zdaniem R. Barcika

i D. Owsiaka – to nie tylko konieczność zaspokojenia potrzeb rynku, ale także tworzenie nowych potrzeb i zaspokajania ich na coraz wyższym po-ziomie¹. Inspiracji do tworzenia działań innowacyjnych należy poszukiwać nie tylko w rynku, ale również w nauce, technice i technologii. W tabeli 1.

zaprezentowano źródła czerpania inspiracji innowacyjnych. Widocznym staje się udział wiedzy w kreowaniu przedsięwzięć innowacyjnych. Wiedza rozumiana tu jako wiedza jawna, strukturalna i wiedza niejawna, zgroma-dzona w umysłach kadry kierowniczej czy pozostałych pracowników.

Tabela 1. Źródła innowacyjności

Źródła innowacyjności Przyczyny podejmowania działań innowacyjnych

Kadra kierownicza Potrzeba rozwoju, osiągnięć, eksploracji, wykorzystanie potencjału pracowników i organizacji

Pracownicy Potrzeba rozwoju, osiągnięć, eksploracji, wykorzystanie własnego potencjału

Klienci Zaspokajanie specyficznych zapotrzebowań

Dostawcy Stymulowanie zbytu

Konkurencja Wykorzystanie potencjału, propagowanie i rozpowszechnianie rozwią-zań, zdobycie przewagi w wyniku zaistnienia nieoczekiwanych zda-rzeń (nisz rynkowych)

Zmiany w strukturze

przemysłu lub rynku Konieczność dopasowania się do wymagań rynku czy nowych proce-sów, możliwość czerpania znacznych korzyści ekonomicznych, zagro-żenie „wysadzenia z siodła”

Zmiany w przebiegu

procesów Stopień złożoności i przebiegu procesu, występowanie punktów w procesie, konieczność sprostania wobec efektów procesów, nowy sposób realizowania procesu

Zmiany w sposobach postrzegania, nastro-jach i wartościach

Wystąpienie nieoczekiwanego powodzenia lub niepowodzenia może być przyczyną zmiany nastroju i sposobu postrzegania. Przy zmianie sposobów postrzegania obiektywne fakty nie ulegają zmianie, zmienia się jedynie ich subiektywne znaczenie

Postęp naukowy Intensyfikacja wprowadzenia „nowinek” technicznych, maksymaliza-cja korzyści ekonomicznych, zdobycie nowych odbiorców, możliwość nowego zastosowanie dotychczasowych rozwiązań

Jednostki

badawczo-rozwojowe Transfer i dyfuzja wiedzy i technologii, promowanie importowanych maszyn i urządzeń, wdrażanie zakupionych licencji, promocja wyników badań oraz implementacja rozwiązań, maksymalizacja korzyści ekonomicznych Placówki naukowe Transfer i dyfuzja wiedzy i technologii, promowanie nowych maszyn

i urządzeń, promocja wyników badań oraz implementacja rozwiązań, Klastry Wzajemne powiązanie przedsiębiorstw oferujących podobne lub

kom-plementarne produkty może doprowadzić do powstania specjalistycz-nych kompetencji, rozwoju wyspecjalizowaspecjalistycz-nych, innowacyjspecjalistycz-nych usług, czy produktów.

Źródło: opracowanie własne na podstawie: R. Barcik, D. Owsiak, Wiedza jako wyznacznik innowacyjności przedsiębiorstw. [w:] B. Godziszewski, M. Haffer, M. J. Stankiewicz Wiedza jako czynnik międzynarodowej konkurencyjności w gospodarce. Wydawnictwo Tonik, Toruń 2005, s. 323, P. F. Drucker, Innowacja i przedsiębiorczość. Praktyka i za-sady, PWE, Warszawa 1992.

1 Por. R. Barcik, D. Owsiak, Wiedza jako wyznacznik innowacyjności przedsiębiorstw. [w:]

B. Godziszewski, M. Haffer, M. J. Stankiewicz, Wiedza jako czynnik międzynarodowej konku-rencyjności w gospodarce, Wydawnictwo Tonik, Toruń 2005, s. 322.

Franciszek Mroczko, Paweł Skowron 68

Obok czynników przyczyniających się do rozwoju innowacyjności przedsiębiorstwa istnieją te, które hamują jego rozwój. W odniesieniu do polskich przedsiębiorstw można wskazać na wiele przyczyn niedostateczne-go rozwoju innowacyjności. Dynamiczny rozwój polskich firm spowodował konieczność nadrobienia zaległości, luki technologicznej, cywilizacyjnej, jaka dzieliła polskie przedsiębiorstwa od organizacji w bogatych krajach Europy Zachodniej. W wyniku przemian transformacyjnych działalność innowacyjna skupiona była jedynie na pozyskaniu parku maszynowego, czy pozyskaniu gotowych rozwiązań know-how. W tabeli 2. wskazano na dwa rodzaje czynników destymulujących rozwój działalności innowacyjnej przedsiębiorstw.

Tabela 2. Czynniki hamujące innowacyjność organizacji Czynniki

wewnętrzne - długi okres zwrotu z nakładów inwestycyjnych w nowe rozwiązania,

- słaba aktywność kierowników do podejmowania działań służących tworzeniu innowacji,

- „onieśmielenie” kierownictwa” organizacji innowacjami (ryzyko wdrożenia nowych rozwiązań, wysokie koszty wdrożeń),

- brak systemów stymulujących zachowania innowacyjne w organizacji, - obawa przed upadłością organizacji przez nieudane, przeinwestowane

inno-wacje,

- brak umiejętności kierownictwa służących do integrowania technicznych i społecznych aspektów innowacji,

- niedostateczna wiedza w zakresie zarządzania innowacjami,

- brak przejrzystej struktury organizacyjnej (struktury proste, niehierarchicz-ne zachęcają do wprowadzania innowacji),

- brak poparcia najwyższego kierownictwa dla działań innowacyjnych, - brak umiejętności w zakresie budowania strategii marketingowej,

opraco-wywania planów badawczo-rozwojowych, planów produkcji, gromadzenia środków na prace badawczo-rozwojowe wokół określonych innowacji, - charakter usługi lub produktu – produkt lub usługa ich firmy nie wymaga

ulepszeń Czynniki

zewnętrzne - brak wsparcia ustawowego nowych produktów lub usług, - niski popyt na nowe wyroby,

- trudności z określeniem trwania cyklu życia nowych produktów, - słabo rozwinięty rynek technologii,

- ograniczona ochrona intelektualnych praw własności, - brak rozwiniętego rynku kapitału ryzyka (VC),

- pasywna postawa placówek naukowych i ich słaba oferta, - trudności we współpracy z bakami,

- niewłaściwa polityka (gospodarcza) państwa

- specyfika rynku nie wymaga ponoszenia nakładów na innowacje, - wysokie koszty transferu techniki,

Źródło: opracowanie własne na podstawie: J. Baruk., Zarządzanie wiedzą i innowacjami.

Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2006, s. 164-165, Łunarski J., Stadnicka D., Standaryzacja systemu zarządzania innowacjami, Problemy Jakości 6/2007, s. 23, T. Bordzicki, M. Dzierżanowski, S. Szulika, A. Włoch, Przegląd badań dotyczących in-nowacyjności przedsiębiorstw, Instytut Badan Nad Gospodarką Rynkową, Gdańsk, s. 51, 52

Innowacyjność przedsiębiorstwa coraz częściej utożsamiana jest jako jedna z wartości niematerialnych firmy, decydujących o jej wartości. Na rysunek 2. zaprezentowano kryteria, które przyczyniają się do rozwoju

in-SPOSOBY KREOWANIA I POMIARU INNOWACYJNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTWA 69

nowacyjności oraz podstawowe kryteria wyróżniające innowacyjność jako wartość niematerialną.

Rysunek 1. Innowacyjność jako wartość niematerialna Źródło: opracowanie własne

Identyfikacja innowacyjności jako wartości niematerialnych możliwa jest dzięki zaistnieniu kilku warunków, a mianowicie:

a) skuteczne przywództwo przejawiające się między innymi w zapew-nieniu środków na badania i rozwój, pozyskanie pracowników o kluczowej wiedzy, pokonywaniu przeszkód w prowadzeniu bizne-su, określeniu strategicznych działań w dziedzinie oferowanych produktów, czy usług.

Znaczenie przywództwa podkreśla J. Baruk, mówiąc, że sprawność w zarządzaniu działalnością innowacyjną organizacji zależy od za-angażowania kadry zarządzającej, gdyż tylko ta grupa pracowni-ków posiada uprawnienia decyzyjne do wprowadzania racjonal-nych zmian w stosunkach międzyludzkich, sprzyjających podwyż-szeniu kreatywności załogi, metodach zarządzania, zasobach po-siadanej wiedzy, mentalności pracowników.²

b) realizacja strategii w obszarze działalności innowacyjnej. Proces ten obejmuje trzy czynniki:

• wybór innowacji (wytyczenie obszaru techniki i technologii, w które należy inwestować, podjęcie decyzji dotyczących ustale-nia podmiotowego obszaru działaustale-nia, z uwzględnieniem

2 Por. Baruk. J. Zarządzanie wiedzą … op. cit., s. 135.

Franciszek Mroczko, Paweł Skowron 70

ków wynikających z dokonanego wyboru, celu działalności ba-dawczo-rozwojowej, analizy technicznych i technologicznych al-ternatyw, wewnętrznych możliwości rozwojowych i technicznego środowiska),

• pozyskiwanie innowacji (podjęcie decyzji dotyczących metod na-bywania innowacji, identyfikowania wartościowych innowacji pochodzących ze źródeł zewnętrznych i warunków ich nabywa-nia),

• wykorzystanie innowacji (określenia sposobów wewnętrznego użytkowania, kierunków i reguł usprawniania, możliwości sprzedaży innowacji innym podmiotom)³

Strategiczny wymiar realizacji działalności innowacyjnej to także wywiązywanie się ze złożonych obietnic w dziedzinie oferowania innowacyjnych rozwiązań. Zobowiązanie organizacji do wprowa-dzania innowacyjnego produktu czy innowacyjnej usługi może okazać się dla niej zgubne. W okresie wyczekiwania na nowy wyrób, może się okazać, że dotychczasowa oferta przestanie być sprzedawana, wzrośnie niezadowolenie akcjonariuszy, pogorszy się jakość produktów (utrata kontroli nad dostawcami kompo-nentów) itp. Organizacje nie mogą wprowadzać innowacji, bez monitorowania bieżącej działalności operacyjnej.

c) wspieranie procesów oddolnych. Skuteczne realizowanie działalści innowacyjnej w organizacji często wymaga stymulowania no-wych koncepcji od osób z danej organizacji. Zachęcanie pracowni-ków do dzielenia się wiedzą wymaga precyzyjnego określenia ich odpowiedzialności oraz prowadzenia kultury wspierania i nagra-dzania wszelkich sugestii dotyczących poprawy funkcjonowania organizacji.

d) zarządzanie marką. Obecna w dzisiejszej rzeczywistości innowacyj-ność nadaje marce nowy kształt. W wielu innowacyjnych przypad-kach sprzedaży produktów klienci zwracają uwagę na zupełnie nowe obszary działań marketingowych, jak np. wygląd strony in-ternetowej, obsługa klienta. Zagadnienie to staje się poważniejsze, gdy znana organizacja (o znanej marce) rozpoczyna działalność w nowym obszarze. Perspektywa rozwoju marki w zupełnie nowym sektorze nie musi oznaczać sukcesu. Nie oznacza to oczywiście, że nie istnieją dowody na doskonałe rozszerzenie marki na nowe pro-dukty, czy wyroby. ⁴

3 Por. Baruk. J. Zarządzanie wiedzą … op. cit., s. 139-140.

4 Por. F. Mroczko, P. Skowron, Innowacyjność jako wartość niematerialna organizacji [w:]

Z. Kłos, TQM stymulatorem innowacyjności, Wydawnictwo P.W.KMB DRUK, Poznań 2008, s. 272-273.

SPOSOBY KREOWANIA I POMIARU INNOWACYJNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTWA 71