Karkonoski Park Narodowy a rozwój gmin terytorialnie z nim powiązanych
C HARAKTERYSTYKA GMIN KARKONOSKICH POWIĄZANYCH TERYTORIALNIE Z K ARKONOSKIM P ARKIEM N ARODOWYM
Gminy związane terytorialnie z Karkonoskim Parkiem Narodowym są znacznie zróżnicowane pod względem powierzchni. Różnica pomiędzy naj-większą (Jelenia Góra) a najmniejszą (Kowary) gminą wynosi ponad 7 tys.
ha. Łączna powierzchnia sześciu gmin, na terenie których położony jest omawiany Park, wynosi 38,5 tys. ha, powierzchnia Parku to 5,5 tys. ha.
Z powyższego wynika, że KPN obejmuje 14 % ogółu powierzchni ww. gmin.
Cechą wspólną wszystkich gmin karkonoskich powiązanych terytorial-nie z Karkonoskim Parkiem Narodowym jest – wynikająca przede wszystkim z uwarunkowań naturalnych – wysoka atrakcyjność turystyczna.
Na terenie gminy Karpacz występuje długi okres zalegania pokrywy śnieżnej, umożliwiający funkcjonowanie rozwiniętej – obejmującej sieć wy-ciągów i tras narciarskich, rynnę snowboardową oraz skocznię narciarską – bazy sportów zimowych. W związku z tym, że gmina jest również – dzięki górskim trasom rowerowym, licznym szlakom turystycznym, letniemu to-rowi saneczkowemu, możliwości uprawiania jeździectwa, wędkarstwa, pły-wania, czy paintball – atrakcyjna poza sezonem zimowym – jest ona uzna-wana za gminę o charakterze typowo wypoczynkowo-turystycznym.5
Podobnie jak w Karpaczu, tak i w Szklarskiej Porębie, istnieje rozwinię-ta sieć infrastruktury narciarskiej, sprawiająca, że gmina rozwinię-ta jest znaczącym ośrodkiem sportów zimowych. Na szczególną uwagę zasługują – położone w Jakuszycach – trasy przystosowane do uprawiania narciarstwa biegowe-go. Atrakcją gminy – prócz rozmaitości form krajobrazowych – jest złożo-ność budowy geologicznej, która to przyciąga nie tylko turystów, ale i ko-lekcjonerów skał i minerałów.6
4 Opracowanie własne na podstawie danych statystycznych GUS.
5 Strategia rozwoju gminy Karpacz na lata 2005 – 2013, s. 12.
6 Strategia zrównoważonego rozwoju gminy Szklarska Poręba, Szklarska Poręba-Jelenia Góra 2001, s. 7-9.
KARKONOSKI PARK NARODOWY A ROZWÓJ GMIN TERYTORIALNIE Z NIM POWIĄZANYCH
(ZE SZCZEGÓLNYM UWZGLĘDNIENIEM ROZWOJU FUNKCJI TURYSTYCZNEJ) 153 Gmina Jelenia Góra charakteryzuje się urozmaiconą rzeźbą terenu, dzięki której na jej terenie można uprawiać m. in.: turystykę pieszą nizinną, pieszą górską, wspinaczkę skalną, wszystkie odmiany narciarstwa, turysty-kę rowerową, turystyturysty-kę samochodową. Na terenie gminy utworzono – oprócz parku narodowego – dwa parki krajobrazowe: Rudawski Park Krajo-brazowy i Park KrajoKrajo-brazowy Doliny Bobru. Tym co wyróżnia Jelenią Górę pod względem atrakcji turystycznych są unikatowe źródła wód termalnych i funkcjonujące w oparciu o nie uzdrowisko Cieplice Śląskie Zdrój. Atrakcją o zasięgu ponadregionalnym jest również Aeroklub Jeleniogórski.
Cechą szczególną kolejnej gminy – Podgórzyna – są liczne stawy hodow-lane zajmujące w sumie około 200 ha. Szczególne walory przyrodnicze po-wodują, że niemal 80 % ogólnego obszaru gminy objętych zostało ochroną prawną. Wynikającą z naturalnych uwarunkowań szansą dla Podgórzyna są udokumentowane źródła wód termalnych i mineralnych zlokalizowane w Sosnówce dostrzeżone m. in. przez Ministerstwo Zdrowia i Opieki Spo-łecznej. Warunki, jakie występują na terenie gminy, sprawiają, że jest ona atrakcyjna przez cały rok – występuje tu możliwość uprawiania turystyki pieszej, konnej, rowerowej, agroturystyki, zaś istniejące wyciągi narciarskie oraz narciarskie trasy biegowe zapewniają również aktywny wypoczynek zimowy.7
Na terenie gminy Piechowice występują liczne osobliwości przyrodnicze np. stanowiska zimowe nietoperzy, oraz wiele gatunków – zarówno zwierząt i jak i roślin – podlegających prawnej ochronie. Najbardziej charaktery-stycznym elementem w piechowickim krajobrazie są Śnieżne Kotły oraz Wodospad Szklarki. Zapisy w zawarte w Planie Rozwoju Lokalnego wskazu-ją, że zarządzający gminą nie tylko mają świadomość wartości przyrodni-czych i kulturowych, ale i nie obawiają się objęcia prawną ochroną podle-głych im terenów – proponują nawet jej rozszerzenie – na tereny bytowania traszki górskiej i salamandry plamistej w Górzyńcu. 8
O atrakcyjności terenów ostatniej spośród karkonoskich gmin, powią-zanych z Karkonoskim Parkiem Narodowym – Kowar – świadczy m. in.:
włączenie 1.096 ha do Rudawskiego Parku Krajobrazowego. Z punktu wi-dzenia rozwoju turystyki ważne jest, to że specyfika kowarskich stoków umożliwia wykorzystywanie ich przez cały rok – zimą w celach uprawiania narciarstwa (zarówno biegowego, jak i zjazdowego), zaś latem w celu upra-wiania sportów lotniarskich.9
Fakt determinacji przez warunki naturalne możliwości uprawiania sportów zimowych sprawia, że warunki te mają najistotniejsze znaczenie dla rozwoju gminy Karpacz oraz gminy Szklarska Poręba. Warto zauważyć, że obie ww. gminy osiągają najwyższy spośród pozostałych omawianych gmin poziom lesistości – teren gminy Karpacz pokryty jest lasami w około 76 %, zaś teren Szklarskiej Poręby w 80 %.10 Fakt ten jest istotny m.in.
z punktu widzenia rozwoju turystyki poza sezonem zimowym.
7 Plan rozwoju lokalnego gminy Podgórzyn na lata 2005 – 2013, s. 6-12.
8 Plan rozwoju lokalnego gminy Piechowice na lata 2005 – 2009, s. 6-14.
9 Strategia rozwoju gminy miejskiej Kowary, s. 15-16.
10 zob. Strategia rozwoju gminy Karpacz na lata 2005 – 2013, s. 14 oraz Strategia zrównowa-żonego rozwoju gminy Szklarska Poręba, Szklarska Poręba-Jelenia Góra 2001, s. 8.
Alina Kulczyk-Dynowska 154
Struktura działalności gospodarczej prowadzonej na terenie omawia-nych gmin wskazuje, że dwie gminy – Karpacz i Szklarska Poręba – posia-dają wybitnie charakter turystyczno-wypoczynkowy. Najliczniejszą grupę podmiotów gospodarczych funkcjonujących w obu gminach stanowią bo-wiem podmioty zaangażowane w obsługę ruchu turystycznego.11
Dominującą pozycję w strukturze gospodarki gminy Podgórzyn zajmują – pod względem ilościowym – podmioty gospodarcze zaliczane do sekcji handel hurtowy i detaliczny, naprawy pojazdów oraz artykułów przeznacze-nia osobistego. Na pozycji drugiej uplasowały się podmioty należące do sek-cji transport, gospodarka magazynowa, zaś sekcja hotele i restauracje zaj-muje lokatę trzecią. Zdecydowana większość pracujących związana jest z sektorem usługowym. Warto zauważyć, że rozwój gminy Podgórzyn w du-żej mierze uzależniony jest od realizacji funkcji turystycznej.12
Przemysł odgrywa dużą rolę w rozwoju gminy Piechowice – charaktery-styczne dla gospodarki lokalnej są duże zakłady przemysłowe m.in.: firma produkująca płytki ceramiczne, fabryka maszyn, a także fabryka papieru.
Funkcja turystyczna powiązana jest z prowadzącym przez gminę traktem komunikacyjnym – drogą krajową nr 3. Oprócz obsługi turystyki o charak-terze tranzytowym na terenie gminy realizowana jest turystyka wypoczyn-kowa – szczególnie w okolicach Michałowic, osobliwością których jest pry-watny Teatr Nasz .13
W przypadku gminy Kowary struktura lokalnej gospodarki odzwiercie-dla długoletnie tradycje przemysłowe (przemysł tkacki, drzewny) – dominu-jącą pozycję zajmują podmioty gospodarcze zgrupowane w sekcjach handel i naprawy oraz przemysł. Wyraźnie widoczny jest również wpływ na gospo-darkę lokalną infrastruktury uzdrowiskowo-leczniczej – szczególnie sanato-rium w Wojkowie oraz specjalistycznego szpitala zajmującego się leczeniem chorób płuc. Funkcja turystyczna gminy Kowary w dużej mierze powiązana jest z lecznictwem uzdrowiskowym.14
Pod względem lokalnej gospodarki – na tle omawianych gmin – wyróż-nia się Jelewyróż-nia Góra. Jest ona ważnym – z punktu widzewyróż-nia regionu – ośrodkiem gospodarczym. W strukturze podmiotów gospodarczych dominu-je działalność handlowa oraz obsługa nieruchomości i wynadominu-jem. Znaczną rolę odgrywa także działalność budowlana, produkcyjna i transport. Wśród istniejących na terenie omawianej gminy zakładów przemysłowych wyróż-niają się zakłady z branży chemicznej (w tym farmaceutycznej), optycznej oraz włókienniczej, a także zakłady produkujące maszyny i urządzenia.
Jelenia Góra jako siedziba powiatu zapewnia odpowiednie warunki do ob-sługi podmiotów gospodarczych, a także prowadzi ożywioną współpracę
11 zob. Strategia rozwoju gminy Karpacz na lata 2005-2013, s. 15 oraz Strategia zrównoważo-nego rozwoju gminy Szklarska Poręba, Szklarska Poręba-Jelenia Góra 2001, s. 13.
12 Plan rozwoju lokalnego gminy Podgórzyn na lata 2005-2013, s. 6-12.
13 Plan rozwoju lokalnego gminy Piechowice na lata 2005-2009, s. 3-36.
14 Strategia rozwoju gminy miejskiej Kowary, s. 9-60.
KARKONOSKI PARK NARODOWY A ROZWÓJ GMIN TERYTORIALNIE Z NIM POWIĄZANYCH
(ZE SZCZEGÓLNYM UWZGLĘDNIENIEM ROZWOJU FUNKCJI TURYSTYCZNEJ) 155 z zagranicą. Warto podkreślić, że przez teren gminy wiodą ważne szlaki ko-munikacyjne – do Wiednia, Berlina oraz Pragi.15
Do preferowanych kierunków inwestowania w Jeleniej Górze należą w szczególności:
• nieuciążliwa dla środowiska działalność produkcyjna i usługowa,
• rozwój bazy noclegowej turystyki, sieci placówek gastronomicz-nych, bazy rekreacyjnej i uzdrowiskowej,
• rozwój infrastruktury obsługi mieszkańców miasta oraz turystów i kuracjuszy (parkingi, stacje paliw, lokale rozrywkowe i inne).16 Jelenia Góra – jako jedyna spośród karkonoskich gmin – pełni rolę ośrodka akademickiego – funkcjonują na jej terenie m. in.: Uniwersytet Ekonomiczny, Politechnika, Wyższa Szkoła Menedżerska oraz Kolegium Karkonoskie.17