ŚWIATOWA ORGANIZACJA ZDROWIA (WHO — WORLD HEALTH ORGANIZATION)

Pierwszymi próbami międzynarodowej współpracy w dziedzinie ochrony zdrowia były międzynarodowe konferencje sanitarne, których głównym zadaniem była walka z choroba- mi epidemicznymi. Pierwsza międzynarodowa konferencja sanitar- na odbyła się w Paryżu w roku 1851 (obrady jej dotyczyły zwal- czania cholery),

Dalszym krokiem w rozwoju międzynarodowej współpracy w dzie- dzinie ochrony zdrowia było utworzenie w roku 1907 Międzynaro- dowego Biura Higieny Publicznej (z siedzibą w Paryżu), Głównym.

zadaniem Biura było zbieranie i rozpowszechnianie informacji do- tyczących zdrowia publicznego, a w szczególności tzw. kwaran- tannowych chorób zakaźnych (cholera, ospa, dżuma, żółta febra) oraz metod walki z nimi. Od początku swego istnienia Biuro

podjęło także prace w zakresie higieny żywienia, budowy i organi- zacji szpitali, higieny szkół i zakładów pracy, standaryzacji biolo- gicznej,

Po I wojnie światowej Międzynarodowe Biuro Higieny Publicz- nej nadal kontynuowało swoją działalność, nie zmieniając w zasa- dzie jej zakresu ani struktury organizacyjnej, Równocześnie jednak została powołana do życia Organizacja Zdrowia Ligi Narodów (z sie- dzibą w Genewie), która włączyła się czynnie do walki z epidemia- mi (pierwszą akcją przeprowadzoną przez tę organizację była walka z epidemią duru w Polsce) oraz zbierała i rozpowszechniała informacje o epidemiach, Zajmowała się także walką z mala- rią i rakiem, higieną mieszkań i regionów wiejskich oraz fi- zjologią żywienia, W okresie II wojny światowej działalność obu międzynarodowych organizacji została niemal zupełnie zawieszona, Idea utworzenia jednej międzynarodowej organizacji, która ko- ordynowałaby całokształt współpracy międzynarodowej w dziedzi- nie ochrony zdrowia ludności świata, powstała bezpośrednio po II wojnie światowej. Konferencja Narodów Zjednoczonych w San Francisco w 1945 roku zaleciła utworzenie międzynarodowej orga- nizacji zdrowia, a powołany w tym celu Techniczny Komitet Przy- gotowawczy opracował projekt konstytucji nowej organizacji, której nadano nazwę: Światowa Organizacja Zdrowia (w skład Technicznego Komitetu Przygotowawczego wchodził z ramie- nia Polski prof, Marcin Kacprzak).

Celem Światowej Organizacji Zdrowia (zgodnie z jej konstytu-

cja) jest „osiągnięcia przez wszystkich ludzi możliwie najwyższego poziomu zdrowia”, Do osiągnięcia tego celu zmierza Światowa Orga- nizacja Zdrowia między innymi przez inicjowanie programów zdro- wolnych i koordynowanie zagadnień ochrony zdrowia ludności w skali międzynarodowej oraz przez udzielanie pomocy rządom po- szczególnych krajów na ich prośbę w rozbudowie służb zdrowia.

Centrala $OZ mieści się w Genewie, Na czele $OZ stoi Dyrektor Generalny. W celu usprawnienia działalności $OZ utworzono 6 re- gionów, kierowanych przez Biura Regionalne: 1) Region Europejski (z siedzibą w Kopenhadze), 2) Region Afrykański (Brazzaville), 3) Region wschodniego Morza Śródziemnego (Aleksandria), 4) Region południowo-wschodniej Azji (New Delhi), 5) Region zachodniego Pa- cyfiku (Manila) i 6) Region Ameryki (Waszyngton).

Największym programem realizowanym przez $OZ była akcja zmierzająca do likwidacji ospy, rozpoczęta w 1967 roku i zakłada- Jąca zupełną likwidację tej choroby w ciągu 10 lat. Program ten polegał na systematycznych szczepieniach ochronnych ludności narażonej na zakażenie ospą. Został on zrealizowany z pełnym sukcesem,

Na podkreślenie zasługuje także rola $OZ jako inspiratora i ko- ordynatora międzynarodowej współpracy naukowej, Światowa Or- ganizacja Zdrowia wykorzystuje w swojej działalności naukowej system tzw, ośrodków referencyjnych, organizowanych zazwyczaj w najbardziej przodujących instytucjach z danej dziedziny nauko- wej, Światowa Organizacja Zdrowia realizuje wiele programów międzynarodowych badań medycznych (min. w dziedzinie kardio- logii, onkologii, oceny leków, walki z malarią, chorobami pasożyt:

niczymi itp.), Istotną rolę w działalności $OZ odgrywają także ko- mitety ekspertów, do których są powoływani najwybitniejsi spe- cjaliści z całego świata. Wyniki prac komitetów ekspertów są publikowane w Raporlach Technicznych wydawanych przez SOZ.

Stanowią one cenne informacje dla służb zdrowia w poszczegól- nych krajach.

Szczególną troską $OZ jest sprawa szkolenia 1 doszkalania leka- rzy, pielęgniarek, laborantów, inżynierów sanitarnych itp., zwła- szcza dla krajów rozwijających się. Oczywiście pomoc $OZ w spra- wach szkolenia i doszkalania odgrywa poważną rolę nie tylko dla krajów rozwijających się, lecz niemal dla wszystkich krajów świ ta, Światowa Organizacja Zdrowia organizuje także międzynarodo- wą wymianę doświadczeń w zakresie nowych programów i metod nauczania w szkołach medycznych.

Duże znaczenie miało uporządkowanie przez $OZ międzynarodo- wych konwencji sanitarnych (zawieranych w różnym czasie, często już zdezaktualizowanych lub nawet sprzecznych ze sobą). W wyniku kilkuletniej pracy przygotowawczej Światowe Zgromadzenie Zdro- wia uchwaliło w 1951 roku Międzynarodowe Przepisy Sanitarne, które zastąpiły wszystkie poprzednio istniejące kon- wencje sanitarne, Przepisy te dotyczą m.in. zasad międzynarodowe- go transportu, ustalają warunki sanitarne i środki, jakie powinny być podjęte dla ochrony zdrowia w portach i lotniskach otwartych dla ruchu międzynarodowego. Wszystkie kraje członkowskie SOZ

są zobowiązane do natychmiastowego zgłaszania do Centrali SOZ przypadków chorób wymagających kwarantanny na swoim teryto- rium, Światowa Organizacja Zdrowia ma z kolei obowiązek powia- damiania wszystkich organów służby zdrowia na świecie o poja- wieniu się tych chorób. W nagłych wypadkach są nadawane spe- cjalne komunikaty radiowe. Poza tym $OZ wydaje Tygodniowy Biu- letyn Epidemiologiczny, zawierający także informacje o występo- waniu innych (nie wymagających kwarantanny) chorób zakaźnych (grypa, poliomyelitis itp.).

Wśród innych ważnych prac prowadzonych przez $OZ na pod- kreślenie zasługują m.in, zbieranie, analiza i publikowanie danych statystycznych dotyczących demografii, zachorowań i zgonów, opra- cowywanie i wydawanie międzynarodowej Klasyfikacji Chorób

| Przyczyn Zgonów, wydawanie okresowych raportów o sytuacji zdrowotnej na świecie, badania nad jakością leków i bezpieczeń stwem ich stosowania, prace w dziedzinie genetyki, reprodukcji lud- ności i planowania rodziny oraz w dziedzinie organizacji ochrony zdrowia, higieny otoczenia, zaopatrzenia w wodę, zwalczania cho- rób cywilizacyjnych itp.

Podział na regiony umożliwia dostosowywanie programów dzia:

łania Organizacji do specyficznych warunków i potrzeb istniejących w różnych częściach świata,

Region Europejski $OZ obejmuje 31 krajów i jest naj- większy pod względem obszaru i liczby ludności (w skład Regionu Europejskiego wchodzi europejska i azjatycka część Związku Ra- dzieckiego, a także Algieria, Maroko i Turcja), Problemy ochrony zdrowia w Regionie Europejskim są bardzo złożone, przeważają w nich jednak zagadnienia typowe dla krajów rozwiniętych.

W działalności SOZ w Regionie Europejskim na podkreślenie za- sługuje długofalowy program intensyfikacji działalności zapobie- gawczej w dziedzinie chorób układu krążenia (w realizacji tego programu bierze także udział Polska), nowotworów (z udziałem polskich instytutów onkologii), chorób psychicznych (z udzia- łem polskich ośrodków naukowo-badawczych) oraz innych chorób przewlekłych.

Wprowadzenie planowania długofalowego w zakresie ochrony zdrowia jest także jednym z głównych problemów w działalności koordynacyjnej Biura Europejskiego $OZ (problemy metodologii

planowania, powiązania aspektów zdrowotnych z planowaniem roz- woju społeczno-ekonomicznego, metodologia oceny programów zdro- wia publicznego itp).

Europejskie Biuro Regionalne koordynuje międzynarodową wy- mianę doświadczeń i idei w zakresie reformy studiów medycznych.

Europa, jako region mający liczne ośrodki naukowe i nauczające, odgrywa szczególną rolę w organizowaniu studiów dla stypendy- stów nie tylko z krajów europejskich, ale także z innych regionów świata, Światowa Organizacja Zdrowia organizuje także szkolenia w polskich medycznych ośrodkach naukowych i instytucjach służ- by zdrowia dla stypendystów z różnych krajów. Szkolenie w naszym kraju obejmuje m.in, następujące dziedziny: opieka nad matką i dzieckiem, medycyna pracy, szkolenie pielęgniarek, organizacja i planowanie służby zdrowia, anestezjologia | inne.

Światowa Organizacja Zdrowia organizuje corocznie wiele mię-

dzynarodowych kursów, sympozjów i konferencji naukowych, na które zaprasza także przedstawicieli z Polski (w charakterze uczest- ników, wykładowców lub konsultantów). Niektóre sympozja i kur- sy są organizowane także w Polsce,

Wielu polskich specjalistów wchodzi w skład komitetów eksper-

tów $OZ, które opracowują materiały naukowe z zakresu swej spe-

cjalności lub uczestniczą w posiedzeniach problemowych. Polscy specjaliści pracują także w wielu agendach ŚOZ, Przedstawiciele Polski są iniejatoranii wielu ważnych uchwał i programów, które mają bardzo istotne znaczenie dla współpracy międzynarodowej w dziedzinie ochrony zdrowia i poprawy sytuacji zdrowotnej lud- ności całego świata,

2. FUNDUSZ NARODÓW ZJEDNOCZONYCH POMOCY DZIECIOM (UNICEF — UNITED NATIONS INTERNATIONAL

CHILDREN'S EMERGENCY FOUND).

Skutki wojny i nędzy panującej w krajach słabo rozwiniętych pod względem gospodarczym mają szczególnie drastyczny charak- ter, jeżeli chodzi o sytuację dzieci, Według aktualnych danych sta- tystycznych spośród 900 milionów dzieci na świecie co najmniej 1/3 jest pozbawiona odpowiedniego odżywienia, ubrania, mieszkania i ochrony przed chorobami.

W pierwszym okresie po wojnie pomoc dla dzieci była realizowa- na w ramach programu UNRRA, Po likwidacji tej organizacji pewne jej fundusze i środki przejął UNICEF.

Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych (na podstawie rezolucji z 11 grudnia 1946 roku) powołało do życia UNICEF początkowo na trzy lata, Okazało się jednak, że potrzeby w tej dziedzinie nie dadzą się zaspokoić w tak krótkim czasie.

Dlatego Zgromadzenie Ogólne przedłużyło w 1950 roku UNICEF na następne trzy lata, a w 1954 roku uczyniło go stałą instytucją ONZ.

Pomoc dostarczana przez UNICEF polega głównie na dostawach żywności i lekarstw oraz urządzeń do ich produkcji, Najpierw kie- rowana ona była głównie do krajów zniszczonych przez wojnę, obecnie przede wszystkim do krajów rozwijających się. Program funduszu jest finansowany w 90%/ z dobrowolnych wkładów rzą:

dów i w 100% z innych źródeł publicznych i prywatnych oraz wła- snych dochodów (m.in, sprzedaż znaczków i kart pocztowych).

Realizacja programów UNICEF odbywa się na podstawie umów zawieranych z poszczególnymi rządami, które zwracają się o po- moc. W umowie takiej jest określony długotalowy program pomocy dla danego kraju oraz zobowiązanie rządu do przestrzegania pew- nych warunków i współuczestniczenia w realizacji danego progra- mu UNICEF w postaci wykonania określonej jego części (w*prak- tyce ?/ takiego programu finansuje rząd kraju korzystającego z po- mocy).

Formy pomocy UNICEF polegają na:

1) pomocy w tworzeniu i rozbudowie systemu opieki nad matką i dzieckiem (m.in. przez dostawę odpowiedniego sprzętu i zaopatrze- nia dla ośrodków zdrowia oraz szkolenie personelu);

2) pomocy w zapobieganiu chorobom i ich zwalczaniu (np, przez prowadzenie szczepień i dostarczanie lekarstw);

3) dostawach środków spożywczych (np. mleka konserwowanego, tranu, wyposażenia i urządzeń dla zakładów przetwarzania artyku- łów spożywczych);

4) dostawach pewnych surowców (w pierwszym okresie po woj- nie),

Warunkiem udzielenia pomocy jest zgoda danego państwa na pe- wną kontrolę przez UNICEF realizacji programu, Formy tej kon- troli polegają na: a) zatwierdzeniu programu pomocy dzieciom, opra-

<owanego przez rząd danego kraju, w którego realizacji uczestni- czyć ma UNICEF; b) składaniu sprawozdań z realizacji programu przez rząd danego kraju; c) ustanowieniu stałej misji UNI w danym kraju lub wysłaniu misji wizytacyjnych, które mają pra- wo kontrolowania sposobu rozporządzania otrzymaną pomocą przez władze miejscowe.

UNICEF współpracuje z organizacjami wyspecjalizowanymi o zbli- żonych zadaniach (jak FAO i WHO), zawierając z nimi umowy i tworząc wspólne organy specjalne, Organizacje te biorą udział w realizacji projektów wchodzących w skład programu UNICEF, dostarczając przede wszystkim pomocy technicznej (konsultanci, eksperci, szkolenie, ocena programów itp.).

Polska uczestniczy aktywnie w pracach UNICEF. Przedstawiciel Polski wchodzi w skład Rady Wykonawczej UNICEF. Od kilku lat w Polsce jest prowadzone przy pomocy UNICEF szkolenie specjali- stów w pediatrii społecznej dla pracowników medycznych z krajów rozwijających się (w Instytucie Matki i Dziecka w Warszawie).

3. MIĘDZYNARODOWA ORGANIZACJA PRACY — MOP (INTERNATIONAL LABOUR ORGANIZATION - ILO)

Międzynarodowa Organizacja Pracy utworzona została jako samo:

dzielna organizacja w roku 1919, obecnie stanowi wyspecjalizowa- ną agencję ONZ, Naczelną władzą organizacji są doroczne zebrania członków, przy czym poszczególne państwa są reprezentowane przez przedstawicieli rządu, pracodawców i pracowników.

Organem wykonawczym jest Międzynarodowe Biuro Prac mieści się w Genewi

Podstawowym zadaniem MOP jest przygotowywanie międzynaro- dowych konwencji i zaleceń dla rządów w zakresie ustawodawstwa i nadzoru pracy. Międzynarodowa Organizacja Pracy dostarcza tak- że pomocy technicznej, prowadzi działalność publikacyjną oraz mię- dzynarodową statystykę zagadnień związanych z pracą. Do głów- nych problemów należą m.in. zagadnienie czasu pracy, zarobków, medycyna pracy, zapotrzebowanie na siłę roboczą i szkolenie pra- cowników.

tóre

Do zakresu MOP należą takie zagadnienia, jak ochrona robotni- ków przed chorobami zawodowymi i wypadkami przy pracy, zabez- pieczenie na starość i na wypadek niezdolności do pracy, obrona interesów robotników pracujących za granicą — uznanie zasa- dy równej płacy za równą pracę, uznanie zasady wolności stowa- rzyszania się, organizowania szkolnictwa zawodowego i techniczne- go. Głównymi organami MOP są: Konterencja Ogólna, Rada Admi- nistracyjna i Międzynarodowe Biuro Pracy z Dyrektorem General- nym na czele.

Międzynarodowe Biuro Pracy wykonuje funkcje te- chniczne Sekretariatu Konferencji i Rady Administracyjnej.

Międzynarodowa Organizacja Pracy pełni też funkcje kon- trolne nad wykonaniem konwencji i realizacją zaleceń, Rządy państw członkowskich zobowiązują się do składania sprawozdań 2 zakresu ustawodawstwa pracy na odcinkach objętych konwencja- mi i zaleceniami MOP.

4, WSPÓŁPRACA KRAJÓW SOCJALISTYCZNYCH

Ochrona zdrowia ludności jest jedną z podstawowych dziedzin ścisłej 1 wielostronnej współpracy krajów socjalistycznych. Od pierwszych lat powojennych współpraca ta przejawiała się w for- mie pomocy konsultacyjnej, szkoleniowej, a nawet materialnej ze strony Związku Radzieckiego dla innych krajów socjalistycznych, budujących od podstaw społeczne systemy ochrony zdrowia. W la-

tach późniejszych rozwinęły się i utrwaliły formy wielostronnej

współpracy i wzajemnej pomocy między wszystkimi krajami socja-

listycznymi zarówno europejskimi, jak i pozaeuropejskimi,

Do aktualnie realizowanych form współpracy w dziedzinie ochro- ny zdrowia należy przede wszystkim:

a) współpraca w ramach stałej komisji RWPG ds. ochrony zdro- wia, obejmująca m.in. wspólną realizację 11 kompleksowych pro-

blemów naukowo-badawczych;

b) coroczne konferencje ministrów zdrowia krajów socjalistycz-

nych, poświęcone wymianie doświadczeń i ustalaniu zasad działa- nia w węzłowej problematyce ochrony zdrowia ludności;

©) współpraca medycznych instytutów naukowo-badawczych kra- jów socjalistycznych, która ma na celu koordynację prac nauko- wych z dziedziny ochrony zdrowia ludności i przyspieszenie postę- pu naukowego w tej dziedzinie;

4) współpraca naukowych i zawodowych stowarzyszeń medycz- nych, której celem jest wymiana doświadczeń i przyspieszenie wdra- żania postępu naukowego do praktycznej działalności społecz.

nych służb zdrowia w poszczególnych krajach socjalistycznych;

e) wydawanie wspólnych (międzynarodowych) czasopism i wy- dawnietw medycznych dla ułatwienia wzajemnej wymiany informa- cji o postępach naukowych i praktycznych w dziedzinie ochrony ludności;

1) prowadzenie wspólnych kursów, konferencji i sympozjów po- święconych szkoleniu specjalistycznemu i doskonaleniu kadr me- dycznych we wszystkich krajach socjalistycznych,

Dotychczasowe doświadczenie wykazuje, że współpraca krajów socjalistycznych w dziedzinie ochrony zdrowia ulega stałemu po- głębianiu i doskonaleniu form. Przyczynia się ona znacznie zarów- no do zwiększania poziomu naukowego i sprawności działania spo- łecznych służb zdrowia w poszczególnych krajach socjalistycznych, jak i do wzrastającego na forum światowym autorytetu 1 za- interesowania socjalistycznym systemem ochrony zdrowia lud- ności,

Rozdział VI

ORGANIZACJA OCHRONY ZDROWIA W POLSCE