rotnej).
Jako najistotniejsze korzyści praktyczne, które zapewnia system
„A opieki zdrowotnej, należy wymienić przede wszyst- _ a) równomierny rozwój poszczególnych służb zdrowotnych
im:
stosunku do potrzeb społeczeństwa (oparty na planowaniu ntralnym); >
b) objęcie pełnego zakresu działania ochrony zdrowia, ze szcze- gólnym uwzględnieniem funkcji zapobiegawczych (poprzez rejono- we zespolenie funkcjonalne wszystkich służb i instytucji profilak- tyczno-leczniczych);
©) zapewnienie ciągłości opieki zdrowotnej.
2, TENDENCJE DO ZMIAN EKONOMICZNYCH PODSTAW DZIAŁANIA OCHRONY ZDROWIA
Rozwój zakresu działania współczesnej ochrony zdrowia oraz jej postęp organizacyjny (od działania indywidualnego do działania kompleksowego) są ściśle uzależnione od zabezpieczenia przez pań- stwo właściwych podstaw ekonomicznych, umożliwiających zarów- no planowy rozwój kadr fachowych, sieci instytucji i ich wyposaże- nia (rozwój sił i środków działania), jak i powszechną dostępność świadczeń zdrowotnych (między innymi poprzez zniesienie barier ekonomicznych).
Główne tendencje do zmian ekonomicznych podstaw działania opieki profilaktyczno:leczniczej, wynikającej przede wszystkim z po- stępu społecznego, można przedstawić (w dużym uproszczeniu) w po- staci następującego diagramu:
opieka zdrowotna oparta głównie na zasadzie odpłatności. indywidualnej
opieka zdrowotna oparta głównie
na zasadzie pomocy społecznej opieka zdrowotna oparta głównie
na zasadzie ubezpieczeń opieka zdrowotna oparta na zasadzie 4
planowania i budżetowania
ochrony zdrowia przez państwo
Opieka zdrowotna oparta głównie na zasa- dzie odpłatności indywidualnej — jest kontynuacją tradycyjnych form medycyny indywidualnej, Ogranicza się prawie
wyłącznie do świadczeń leczniczych w ramach indywidualnej wy- miany wartości między pacjentem (nabywającym potrzebne mu usługi lecznicze) a lekarzem (wykonującym określone usługi leczni- cze za określoną opłatą).
W klasycznej postaci tego systemu, dominującej dotychczas w krajach Ameryki Północnej (Stany Zjednoczone, Kanada) oraz w Australii, głównym czynnikiem określającym ilościowy i jakościo- wy zakres działania ochrony zdrowia jest przede wszystkim „wolno rynkowe" prawo popytu i podaży, a nie rzeczywiste potrzeby zdro- wotne społeczeństwa,
Popyt ludności na odpłatne usługi zdrowotne dotyczy z zasady tych świadczeń, które stały się bezwzględnie konieczne, a więc naj- częściej rozpoznania i leczenia już istniejącej choroby, a nie jej za- pobiegania, Z Kolei podaż usług zdrowotńych rozwija się według aktualnego popytu, dotyczy więc przede wszystkim świadczeń dia- gnostycznych i leczniczych, a w mniejszym stopniu profilaktycz- nych.
Indywidualna odpłatna opieka zdrowotna hamuje lub uniemożli- wia wprowadzenie elementów działania zapobiegawczego do ochro- ny zdrowia ludności, ponieważ podstawowym przedmiotem jej zain- teresowania jest istnienie choroby, a nie zachowanie zdrowia,
System opieki zdrowotnej oparty na indywidualnej odpłatności prowadzi do pogłębiającej się selekcji ekonomicznej pacjentów.
W miarę bowiem naukowego i technicznego rozwoju medycyny podstawowe świadczenia diagnostyczne, lecznicze i rehabilitacyjn 4 zwłaszcza współczesna opieka szpitalna, stają się coraz droższo, 4 przez to coraz mniej dostępne (już nie tylko dla ludzi ubogich, ale dla przeważającej części społeczeństwa średnio, a nawet dość do- brze usytuowanej materialnie). Dotyczy to szczególnie przypadków Chorób ciężkich i przewlekłych.
System ten, nieracjonalny zarówno z punktu widzenia możliwo- rozwoju pełnego zakresu i sprawności działania ochrony zdro- wia, jak i z punktu widzenia zdrowotnych potrzeb społeczeństwa, ustępuje coraz bardziej pod naporem postępu społecznego. W tych krajach kapitalistycznych, w których dotychczas dominuje, musi być coraz szerzej uzupełniany przez pomoc społeczną (w stosunku do ubogich), ubezpieczenia (głównie w zakresie podstawowej opieki leczniczej) oraz pomoc państwową (głównie w zakresie higieniczno-
-sanitarnego nadzoru zapobiegawczego i bieżącego oraz opieki dia- gnostyczno-leczniczej w chorobach o dużym znaczeniu społecz.
nym, wchodzących w zakres działania instytucji zdrowia publicz-
nego).
Opieka zdrowotna oparta głównie na zasa-
dzie pomocy społecznej — wywodzi się z tradycji filan-
tropii społecznej w stosunku do ludzi ubogich i niezdolnych do sa- modzielnego utrzymania. W wielu krajach filantropia i pomoc spo-
łeczna stanowią dotychczas podstawowy element ekonomiczny dzia- łania i rozwoju ochrony zdrowia. Dotyczy to przede wszystkim kra- jów słabo rozwiniętych ekonomicznie, w których powszechne ubó- stwo ludności i brak zorganizowanego zatrudnienia wykluczyły mo-
żliwość rozwoju opieki zdrowotnej opartej na indywidualnej
odpłatności lub ubezpieczeniach, a niskie zasoby ekonomiczne pań- stwa utrudniają pełnó rozwinięcie ochrony zdrowia w oparciu o bu-
džet państwa.
W krajach rozwiniętych ekonomicznie pomoc społeczna w zakre- sie świadczeń zdrowotnych jest obecnie bardziej potrzebna i sze- rzej stosowana w krajach kapitalistycznych, w których istnieje duże zróżnicowanie klasowe, a system indywidualnej odpłatnoś- ci ogranicza dostępność świadczeń zdrowotnych dla osób ubo- gich.
W krajach socjalistycznych, w których obowiązuje system ochro- ny zdrowia zabezpieczonej ekonomicznie we wszystkich zakresach jej działania przez budżet państwowy I rozwiniętą sieć społecznych
instytucji profilaktyczno-leczniczych, nie ma potrzeby prowadzenia
odrębnych form opieki zdrowotnej opartej na pomocy filantropijnej lub społecznej. Osoby kwalifikujące się z różnych przyczyn do
pomocy społecznej uzyskują jednocześnie uprawnienia do bezpłat-
nego korzystania ze wszystkich świadczeń społecznej służby zdro-
wia,
Opieka zdrowotna oparta głównie na zasa- dzie ubezpieczeń — dominuje obecnie w większości krajów
europejskich oraz w niektórych krajach pozaeuropejskich, np. w Ja-
ponii i innych.
Istniejące obecnie formy ubezpieczeń chorobowych różnią się
znacznie w poszczególnych krajach, zarówno co do ich charakteru formalnego (prywatne, społeczne, państwowe), jak i co do wysokości
wpłat wnoszonych przez ubezpieczonego, odsetka objętej ubezpie- czeniami ludności oraz zakresu świadczeń udzielanych z tytułu ubez- pieczeń.
System opieki zdrowotnej oparty na zasadzie ubezpieczeń jest niewątpliwie korzystniejszy niż systemy omawiane poprzednio, udo-
stępnia bowiem ludności w większym stopniu podstawowe świad- czenia zdrowotne. Nie obejmuje jednąk pełnego zakresu działania
współczesnej ochrony zdrowia, ograniczając się w zasadzie do in-
dywidualnej opieki leczniczej, W zakresie działalności profilaktycz-
nej, zwłaszcza profilaktyki pierwszej fazy (problematyka zdrowia publicznego) oraz w zakresie funkcji pomocniczych ochrony zdro-
wia (szkolenie kadr medycznych, oświata zdrowotna, działalność ba-
dawczo-naukowa, współpraca międzynarodowa, koordynacja działa-
nia służb zdrowotnych), system ten musi być uzupełniony działal-
nością służb państwowych.
Opieka zdrowotna oparta na zasadzie planowania i budżetowania ochrony zdrowia przez państwo została po raz pierwszy wprowa- dzona w Związku Radzieckim, W następstwie zmian światowych do- tyczących stosunków politycznych, społecznych i ekonomicznych po II wojnie światowej system ochrony zdrowia oparty na zasadzie planowania i budżetowania jej przez państwo został wprowadzony sukcesywnie także i w innych krajach obozu socjalistycznego, mię:
dzy innymi w Polsce
Stwarza on realne możliwości
a) objęcia pełnego zakresu działania współczesnej ochrony zdro- wia (zarówno jej głównych, jak i pomocniczych funkcji) w ramach jednolitego systemu organizacyjnego państwowej służby zdrowia;
b) proporcjonalnego zabezpieczenia potrzeb zdrowotnych w %0- podarczym, ekonomicznym i kulturalnym rozwoju społeczeństwa
joprzez włączenie zadań ochrony zdrowia do narodowych planów
jospodarczych i budżetowych);
c) powszechnego objęcia opieką profilaktyczno-leczniczą całej ludności (zniesienie barier ekonomicznych i organizacyjnych).
Wpływ doświadczeń krajów socjalistycznych w dziedzinie plano-
ania i zabezpieczenia ekonomicznych podstaw działania ochrony
drowia przez państwo znalazł także w okresie powojennym swoje
lzwierciedlenie w zasadach reformowania służb zdrowia w nie
tórych państwach kapitalistycznych. W roku 1948 Wielka Brytania