ZESPÓŁ OPIEKI ZDROWOTNEJ

Do roku 1970 główny ciężar opieki nad chorym oraz pracy nad umacnianiem í podtrzymywaniem zdrowia ludności spoczywał na le- cznictwie otwartym (ambulatoryjnym). Ośrodki zdrowia na wsi oraz przychodnie rejonowe w miastach sprawowały opiekę medyczną łą- cząc czynności zapobiegania | leczenia. Funkcje kierownicze oraz

metodyczno-organizacyjne dla tych jednostek wykonywały przy- chodnie obwodowe. Zabezpieczały one także potrzeby badań diagno- stycznych oraz konsultacje specjalistów.

Szpitale, będące głównymi zakładami lecznictwa zamkniętego, stanowiły odrębne administracyjnie instytucje służby zdrowia, Znaj- dowały się one niejako w drugiej linii działań zdrowotnych, a ich domeną było leczenie chorych wymagających stacjonarnej opieki medycznej oraz szkolenie specjalistów.

Odrębnymi administracyjnie instytucjami były także stacje po- gotowia ratunkowego. Ich działalność polegała na udzielaniu porad, głównie w przypadkach ostrych zachorowań, przewożeniu do szpita- la osób obłożnie chorych lub wymagających hospitalizacji w trybie.

nagłym oraz na udzieleniu pomocy w nagłych wypadkach.

Integralność instytucjonalna nie sprzyjała rozwojowi i umacnia- niu współdziałania, Każda z instytucji dążyła do odrębnego zabez- pieczenia swoich funkcji pomocniczych, mimo że były one niemal identyczne, a tworzony przez nie potencjał nie zawsze w pełni wy- korzystywany, Nie sprzyjała ona również zachowaniu ciągłości opie- ki zdrowotnej i powodowała .nieskoordynowane rozczłonowanie świadczonych usług zdrowotnych,

Z tych względów zdecydowano się na dokonanie reorganizacji służby zdrowia, W latach 1971--1975 zespolono lecznictwo otwarte.

lecznictwo zamknięte i stacje pogotowia ratunkowego w jedną in- stytucję o nazwie — Zespół Opieki Zdrowotnej (ZOZ).

Istota reorganizacji polegała na zniesieniu administracyjnych ba- rier, utrudniających współdziałanie zespolonych instytucji, Otworzy- ła ona drogę do wspólnego i uzupełniającego się rozwoju ich funk- cji oraz umożliwiła rozciągnięcie problemów ochrony zdrowia na tak tradycyjne instytucje medycyny leczniczej, jakimi są szpitale, Nadrzędnym celem wprowadzonych zmian było natomiast utworze- nie struktury organizacyjnej, umożliwiającej pełne i kompleksowe udzielenie świadczeń, uwarunkowanych potrzebami zdrowotnymi i dostępnych dla każdego obywatela. W tych ramach tworzo- no również warunki dla bordziej efektywnego wykorzystywania aktualnych i przyszłych zasobów materialnych oraz kadrowych służ- by zdrowia,

Na szczególne podkreślenie zasługuje przy tym fakt, że założone zmiany organizacyjne nie neruszały podstawowych funkcji zespo- lonych instytucji, Przeprowadzone w nadbudowie stwarzały nato- miast warunki dla ich efektywniejszego wykonywania oraz perspek- tywy szerszego ich rozwoju.

Zespół Opieki Zdrowotnej jest zakładem społecznym służby zdro- wia i stanowi samodzielną jednostkę organizacyjną i budżetową, podlegającą wojewodzie poprzez Wydział Zdrowia i Opieki Spo- łecznej stopnia wojewódzkiego.

Zgodnie z zarządzeniem Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej w sprawie organizacji i wzorcowych statutów zespołów opieki zdro- wolnej: — w skład zespołu wchodzą:

1. Dział opieki zdrowotnej

a) szpital (jeśli wchodzi w skład zespołu),

b) przychodnie specjalistyczne lub przyszpitalne,

©) zakłady (pracownie) rehabilitacji leczniczej, d) pracownie (zakłady) diagnostyki medycznej, e) oddział pomocy doraźnej

1) przychodnie rejonowe i ośrodki zdrowia,

g) przychodnie przyzakładowe lub międzyzakładowe.

h) poradnie medycyny pracy.

2, Dział służb społecznych:

a) ośrodek opiekuna społecznego,

b) sekcja (stanowisko pracy) świadczeń pomocy społecznej

©) sekcja (stanowisko pracy) opiekuńczo-wychowawcza, d) sekcja rehabilitacji zawodowej inwalidów,

e] dzienne domy pomocy społecznej, 1) żłobki, domy małych dzieci.

Dział ekonomiczno-eksploatacyjny:

a) sekcja ekonomiczno-finansowa, b) sekcja gospodarcza,

e) sekcja techniczna.

„4, Sekcja apteczna,

5, Dział (sekcja) służb pracowniczych.

6, Sekcja (stanowisko pracy) do spraw analiz i statystyki medyc nej.

7, Inspektor do spraw orzecznictwa lekarskiego.

8, Stanowiska pracy: radca prawny, inspektor do spraw bhp, in- spektor do spraw ppoż., inspektor do spraw obronnych.

Obszar działonia Zespołu Opieki Zdrowotnej obejmuje teren daw- nego powiatu, miasta stanowiącego uprzednio powiat lub dzielnicę miasta, co pokrywa się w zasadzie z podziałem administracyjnym uwzględniającym podział dwustopniowy województwo — gmina.

Swoim działaniem obejmuje z reguły teren zamieszkały przez 30—

—150 tys, ludności

* DzUrz. MZIOS Nz 12 z dnia 22 XII 1982 r.

W nowej strukturze organizacyjnej służby zdrowia zespoły opie!

zdrowotnej stanowią podstawowe instytucje zapewniające świad- czenia zdrowotne i opiekę społeczną dla ludności zamieszkałej na otaczającym je terenie, Główne zadania w zespołach wykonują le- karze zatrudnieni w ośrodkach zdrowia i przychodniach rejono- wych, Przy pomocy pielęgniarek środowiskowych i opiekunów spo- łecznych bądź pracowników socjalnych mają oni możliwości pełne- go poznania potrzeb zdrowotnych oraz wpływu otoczenia na stan zdrowia podopiecznych, Na nich także, jako na lekarzach pierwsze- go kontaktu, spoczywa główny ciężar opieki nad chorym oraz pracy nad podnoszeniem stanu zdrowia podopiecznych. Potrzeby leczenia stacjonarnego, konsultacje specjalistyczne oraz pomoc w nagłych zachorowaniach i wypadkach dla ludności objętej opieką podstawo- wą zapewniają: oddziały szpitalne pomocy dorażnej oraz przychodnie specjalistyczne, Znajdują się one najczęściej na terenie szpitala i ściśle współpracują z działem opieki zdrowotnej, co zapewnia ciągłość i koordynację świadczeń uwarun- kowanych potrzebami zdrowotnymi, Możliwość sprawnego ich udzie- lania zapewniają natomiast przychodnie diagnostyki medycznej oraz inne komórki organizacyjne zespołu, realizujące funkcje uzupełnia jące lub pomocnicze,

Zespoły opieki zdrowotnej, wykonujące zadania na terenie okre- ślonego województwa, podlegają wojewodzie za pośrednictwem le- karza wojewódzkiego.

Aparatem umożliwiającym merytoryczne nimi kierowanie i za- rządzanie są wojewódzkie zespoły specjalistyczne i/lub wojewódz- kie szpitale zespolone. Do zadań tych instytucji należy prowadzenie systematycznej oceny potrzeb zdrowotnych oraz stanu organizacyj- nego i działalności zakładów służby zdrowia na terenie wojewódz twa, W tych ramach oceniają one zarówno efektywność stosowa- nych metod zapobiegania, leczenia i rehabilitacji, jak i ich nowo- czesność oraz poziom wiedzy fachowej pracowników i potrzeby ich dokształcania. Zespoły opieki zdrowotnej szczebla wojewódzkiego zapewniają także świadczenia konsultacyjne i profilaktyczno-leczni- cze. Udzielają je ludziom zamieszkującym teren województwa w ska- li nie zabezpieczanej przez działy specjalistyczne zespołów opieki zdrowotnej albo w zakresie potrzeb specjalnego wyposażenia w apa- raturę do badań.

Podobne zadania w odniesieniu do regionu, składającego się z 2 do? województw, spełniają akademie medyczne. Obok zadań, wyni- kających z funkcji nadzoru, udzielają one także świadczeń zdrowot- nych w zakresie rzadkich specjalności lub potrzeb aparatury i urzą- dzeń nie znajdujących się w dyspozycji wojewódzkich zespołów specjalistycznych.

Wysoki poziom jakościowy świadczeń udzielanych przez zespo- ły opieki zdrowotnej zabezpieczony jest w działalności nau- Kowej akademii medycznych i instytutów naukowo-badawczych resortu.

Do zadań tych instytucji należy bowiem porlejmowanie bądź inspi- rowanie prac badawczych służących rozpoznawaniu lub rozwiązy- waniu problemów zdrowotnych regionu albo kraju. W ich gestii le- ży także bieżąca analiza postępu badań podstawowych i klinicz- nych, prowadzonych w krajowych i zagranicznych placówkach nau- kowo-badawczych oraz, w miarę potrzeb i możliwości, ich kontynua- cja do pełnego wdrożeni

Tak więc, obok poziomego zespolenia strukturalnego instytucji służby zdrowia, dokonana została także ich pionowa integracja funk- cjonalna, Zapewnia to lepszą dostępność świadczeń uwarunkowa- nych potrzebami, wysoki ich poziom oraz racjonalne rozmieszczenie i wykorzystanie potencjału służby zdrowia,

Celowi temu służyła także reforma systemu płac. W jej wyniku wysokość uposażenia pracownika służby zdrowia uzależniona z0- stała od zajmowanego stanowiska, kwalifikacji i stażu pracy oraz

efektów i indywidualnego wkładu pracy, Można zatem przyjąć, że

zależność taka działa stymulująco na podnoszenie kwalifikacji i lep- sze wykonywanie pracy przez lekarzy, pielęgniarki oraz pozosta- łych pracowników służby zdrowia.

Dokonane zmiany organizacyjne nie dotyczyły służby sanitarno-

*epidemiologicznej. W omawianym okresie miały miejsce jedynie niewielkie zmiany w strukturze órganów Państwowej Inspekcji Sa- nitarnej, które wynikały z reformy administracyjnych władz kraju.

Nie uległ również zmianie system zarządzania i zależności instan- cji.kierowniczych. Terenowe organa odpowiedzialne za ochronę zdrowia ludności, opiekę zdrowotną i opiekę społeczną nadal mają podwójne podporządkowanie. Merytorycznie podlegają one Mini-

strowi Zdrowia i Opieki Społecznej, a administracyjnie woje- wodzie, Po zniesieniu powiatowych wydziałów zdrowia zmniejszyła

się jedynie liczba instancji pośrednich, łączących naczelne kierow- nictwo z bezpośrednim wykonawcą zadań służby zdrowia,

Zachowany został także udział sił społecznych w działaniach na rzecz ochrony zdrowia. Realizowany jest on przez Komisję Zdrowia

Rad Narodowych, które czuwają, abysopieka zdrowotna podporząd- kowana była potrzebom ogółu ludności i stanowiła służbę dba-

jacą o interes społeczny, oraz inspirują bądź uczestniczą w ini-

cjatywach lub działaniach służących ochronie i umacnianiu zdrowia

ludności,

Zespół opieki zdrowotnej jest zobowiązany zapewnić ludności

opiekę zdrowotną podstawową, uzupełnioną świadczeniami opieki specjalistycznej, Dla osiągnięcia tego celu na podstawie dokonanej

rejonizacji organizowane są poradnie opieki podstawowej (ogólna, dla dzieci, dla kobiet, stomatologiczna), Poradnie te, w zależności od posiadanych przez ZOZ warunków, mieszczą się w całości lub czę:

ściowo w jednym lokalu, lub też są rozmieszczone w terenie jako pojedyncze poradnie bądź jako przychodnie rejonowe, Jednostką organizacyjną podstawowej opieki zdrowotnej na wsi jest gminny ośrodek zdrowia,

Opieka zdrowotna specjalistyczna jest udzielana przez przychod- nie i poradnie zasadniczych specjalności lekarskich, których działal- ność wiąże się ze zwalczaniem chorób o charakterze społecznym lub

wynika ze szczególnych potrzeb terenu, Powoływane są więc w przychodniach ZOZ-u poradnie skórno-wenerologiczne, poradnie

przeciwgruźlicze i chorób płuc, poradnie zdrowia psychicznego oraz

poradnie konsultacyjne w dziedzinie chorób wewnętrznych, chirur-

gii, laryngologii, okulistyki, neurologii, protetyki stomatologicznej, otlodoneji,

W przychodniach tych mogą być organizowane także inne porad- nie, jeżeli jest to uzasadnione potrzebami miejscowymi i istnieje możność zatrudnienia odpowiednich lekarzy specjalistów. Mogą to

być: konsultacyjne poradnie pediatryczne, poradnie higieny pracy, poradnie sportowo-lekarskie, poradnie przeciwalkoholowe.

Zespoły opieki zdrowotnej realizują tzw, główne funkcje ochrony zdrowia (profilaktyka swoista i nieswoista, profilaktycznie ukierun- kowane leczenie, rehabilitacja, opieka medyczno-społeczna) w sto-

sunku do ludności zamieszkałej na danym terenie, Natomiast część administracy jno-gospodarcza oraz część socjalna ZOZ-u to komór- ki organizacyjne powołane do stworzenia jak najlepszych warun:

ków realizacji funkcji podstawowych.

ZOZ sprawuje działalność metodyczno-organizacyjną przede wszy- stkim w stosunku do opieki zdrowotnej podstawowej w mieście i na wsi, Działalność ta polega między innymi na sprawowaniu sta- łej kontroli poziomu pracy lekarzy rejonowych i lekarzy odpowied- nich poradni specjalistycznych, na określaniu potrzeb zdrowotnych w danej dziedzinie świadczeń, analizowaniu organizacji, efóktyw=

ności pracy i zakresu udzielanych świadczeń, ocenie przygotowania fachowego pracowników, opracowywaniu wniosków w tych spra:

wach oraz inicjowaniu i prowadzeniu różnych form dokształ- cania zawodowego. Jest zrozumiałe, że do działalności metodycz- no-organizacyjnej muszą być włączeni ordynatorzy oddziałów szpi- tala ZOZ-u.

Ordynatorzy szpitali sprawują działalność metodyczno-organiza- cyjną w zakresie: medycyny ogólnej i interny, pediatrii oraz położ:

nietwa i ginekologii.

W zależności od potrzeb miejscowych działalnością metodyczno- -organizacyjną może być objęta także inna dziedzina medycyny.

Sprawowanie nadzoru motodyczno:organizacyjnego przez ordyna- tora oddziału miejscowego szpitala jest z reguły bardzo korzystne, Wiąże się to z faktem, że opierając się na rozeznaniu oddziału szpi- talnego (kierowanie chorych na oddział przez poszczególnych leka:

rzy rejonowych) lepiej można ocenić poziom fachowy lekarzy, a tak- że można ich wzywać na okresowe szkolenia odbywane na oddziale pod kierunkiem ordynatora.

Przemysłowy (górniczy, portowy) Zespół Opieki Zdrowotnej organizowany jest na obszarze o dużej koncen:

tracji zakładów pracy, przede wszystkim przemysłowych, górni- czych, transportu, żeglugi i budownictwa. Zespół prowadzi działal- ność zapobiegawczą, leczniczą i rehabilitacyjną w stosunku do osób objętych opieką przemysłowych, przyzakładowych i międzyzakła+

dowych przychodni oraz nadzór nad warunkami sanitarno-higienicz- nymi w zakładach pracy objętych opieką tych przychodni. W skład zespołu wchodzą: dział opieki zdrowotnej, sekcja apteczna, sekcja

analiz i statystyki medycznej, dział ekonomiczno-eksploatacyjny, sekcja służb pracowniczych, inspektor ds. orzecznictwa lekarskiego, inspektor ds, bhp, inspektor ds. ppoż., inspektor ds, obronności,

Zespół Opieki Zdrowotnej dla Szkół Wyż- szych organizowany jest w miejscowościach o dużym skupieniu uczelni akademickich, Zapewnia on opiekę profilaktyczno-leczniczą studentom, osobom pobierającym stypendia doktorskie i habilitacyj- ne oraz pracownikom szkół wyższych, W skład Zespołu wcho- dzą: akademickie przychodnie rejonowe z poradniami ogólnymi, stomatologicznymi i w miarę potrzeby poradniami dla kobiet i spe- cjalistycznymi, oddziały szpitalne, izby chorych, półsanatoria, pra- cownie diagnostyczne oraz inne komórki specjalne i pomocnicze.