ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ W POLSCE
3. Unijne źródła finansowania przedsięwzięć wodno-ściekowych i zasady programowania wsparcia z budżetu Unii Europejskiej w latach 2004-2013 programowania wsparcia z budżetu Unii Europejskiej w latach 2004-2013
Do najważniejszych źródeł wspierania rozwoju regionów i państw członkowskich UE zalicza się fundusze strukturalne i Fundusz Spójności. Fundusze strukturalne powstały w latach 1957-1988, a Fundusz Spójności w 1992 r.105. Fundusze strukturalne zostały powoływane do życia w kolejnych latach w odpowiedzi na potrzeby państw członkowskich:
• Europejski Fundusz Społeczny (the European Social Fund – 1958),
• Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnych (the European Agricultural Guidance and Guarantee Fund – 1962),
• Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (the European Regional Development Fund ERDF – 1975).
• Finansowy Instrument Orientacji Rybołówstwa (Financial Instrument for Fisheries Guidance – 1993).
W ramach tych funduszy powstały tzw. Inicjatywy wspólnotowe, czyli programy finansowane z funduszy strukturalnych, których celem było rozwiązywanie konkretnych
105
The origins of EU Cohesion and Regional Policy, Regional Policy – Inforegio, (http://ec.europa.eu/regional_policy/policy/history/index_en.htm, 17-01-2009).
problemów związanych np. z równouprawnieniem płci lub współpracą przygraniczną (w latach 2000-2006 były to EQUAL, URBAN, INTERREG III, LEADER+).
Istotnym źródłem finansowania przedsięwzięć w ochronie środowiska i gospodarce wodnej są środki przekazywane w ramach wspólnej polityki rolnej106. Unia Europejska ustalając zasady korzystania z tych funduszy stara się ograniczyć negatywny wpływ wsparcia publicznego na rynek. Rozbudowany i skomplikowany system instrumentów finansowych wsparcia rozwoju gospodarczego nie sprawdził się po przystąpieniu kolejnych krajów członkowskich w 2004 r. Dlatego też wymagał zmian i modyfikacji. Podstawowe zasady zapisane traktatowo zostały jednak utrzymane.
We Wspólnocie Europejskiej obowiązują jednolite zasady dotyczące pomocy finansowej państwa udzielanej podmiotom gospodarczym, gdyż w istotny sposób wpływa ona na ich pozycję konkurencyjną. Zasady ich wspierania są ściśle określone i restrykcyjnie przestrzegane. Generalną zasadą zapisaną w Traktacie Wspólnoty Europejskiej (TWE) jest zakaz subsydiowania podmiotów, gdyż stwarza to przewagi konkurencyjne, które są realnym zagrożeniem dla działania wspólnego rynku. Traktat przewiduje jednak wyjątki, dopuszczalne w interesie publicznym, oraz zakłada ścisłą kontrolę wydatków i ich wpływu na konkurencyjność podmiotów. Dopuszcza on pomoc w dwóch kategoriach: przypadki zapisane bezpośrednio w traktacie oraz na mocy decyzji Komisji Europejskiej107. Trudno sobie jednak wyobrazić, że każdy projekt byłby indywidualnie akceptowany przez Komisję Europejską (KE). Stworzono więc system zarządzania funduszami z budżetu UE, który ma za zadanie zapewnić, że wspierane przedsięwzięcia są zgodne z zasadami traktatu oraz nie naruszają zasad konkurencyjności podmiotów. Udzielne wsparcie musi być zgodne z celami rozwojowymi UE i wypełniać art. 87 pkt 3 Traktatu Wspólnoty Europejskiej, który dopuszcza zarówno pomoc przeznaczoną na stymulowanie rozwoju gospodarczego regionów, w których poziom życia jest niski lub w których istnieje niedostateczne zatrudnienie jak i wspieranie realizacji ważnych projektów stanowiących przedmiot wspólnego zainteresowania lub mających na celu zaradzenie poważnym zaburzeniom w gospodarce państwa członkowskiego.
Przyjęto więc rozwiązanie, w którym definiowane są ogólne unijne cele (Strategiczne Wytyczne Wspólnoty), następnie na szczeblach narodowych są opracowywane programy rozwoju kraju, które obejmują zarówno cele współfinansowane z UE, jak i pozostałe.
106
W latach 90 ok. 60% budżetu UE było kierowane na wspólną politykę rolną (ang. Common Agriculture Policy
CAP), w 2008 r. ok. 40%, The Common Agriculture Policy Explained, Directorate-General for Agriculture and
Rural Development (http://ec.europa.eu/agriculture/, 19-10-2009).
107 Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską, tekst skonsolidowany, uwzględniający zmiany wprowadzone traktatem z Nicei, Dz. Urz. UE 2002 C 325 art. 87 pkt. 3 oraz B . Jankowski: Pomoc publiczna w prawie Unii Europejskiej – Implikacje dla Polski. Urząd Komitetu Integracji Europejskiej, Warszawa 2001, s. 27.
Dokumenty te nazywane Podstawami Wsparcia Wspólnoty (w latach 2004-2006) oraz Narodowymi Strategicznymi Ramami Odniesienia (2007-2013) są negocjowane z Komisją Europejską, a jako ich rozszerzenie przygotowywane są programy operacyjne. Uznaje się, że jeżeli konkretny projekt wpisuje się w cele programu operacyjnego to jest zgodny z TWE i nie wymaga dodatkowej notyfikacji. Wyjątek stanowią duże projekty (25 mln euro w ochronie środowiska naturalnego oraz 50 mln euro w innych dziedzinach), które każdorazowo muszą być notyfikowane w Komisji Europejskiej (głównie projekty Funduszu Spójności). W latach 2004-2006 dokumentem programującym wydatkowanie środków z budżetu UE w Polsce był Narodowy Plan Rozwoju (NPR), a w latach 2007-2013 funkcję tę pełni Narodowa Strategia Spójności (NSS)108.
Przyjęcie kolejnych krajów członkowskich w 2004 r. oraz dalsze plany rozszerzenia UE spowodowały konieczność zreformowania systemu finansowania polityki regionalnej, strukturalnej i spójności. Podstawowymi celami przyświecającymi reformie było zwiększenie odpowiedzialności krajów członkowskich oraz uproszczenie całego systemu poprzez zmniejszenie liczby funduszy strukturalnych, likwidację inicjatyw wspólnotowych i włączenie ich do tzw. głównego nurtu, modyfikacje celów (tabela 30) i wymóg uproszczenia krajowych systemów zarządzania środkami z budżetu UE. Fundusz Spójności objęto takimi samymi zasadami programowania jak fundusze strukturalne, co zmniejszyło liczbę regulacji oraz ujednoliciło system (załącznik 1). Aby uprościć system wdrażania funduszy strukturalnych wprowadzono ponadto zasadę tworzenia jednofunduszowych programów operacyjnych oraz zmniejszono minimalny krajowy udział własny z 25% do 15%. Rolnictwo i rybołówstwo zostało całkowicie wyłączone z funduszy strukturalnych. Wspomniane zmiany dotyczą wielu obszarów, ale w uproszczeniu przedstawia to rysunek 17 (akty prawne załącznik 1).
Warto podkreślić, że Polska jako jedyny kraj członkowski nie spełnia kryterium jednofunduszowych programów operacyjnych, gdyż program operacyjny Infrastruktura i środowisko jest zasilany zarówno z Funduszu Spójności, jak i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Jest to jednocześnie największy pod względem budżetu program operacyjny w historii UE.
Z punktu widzenia niniejszej pracy należy zaznaczyć, że w okresie 2004-2006 nie zaplanowano programu operacyjnego z zakresu ochrony środowiska, a w tym gospodarki wodnej. Projekty były współfinansowane z różnych programów operacyjnych, w tym
108 W latach 2004-06 NPR oraz Podstawy Wsparcia Wspólnoty były oddzielnymi dokumentami, przy czym w praktyce ten drugi zawierał się w NPR, w obecnym okresie programowania The origins of EU Cohesion and Regional Policy i The origins of EU Cohesion and Regional Policy2007-2013 to jeden i ten sam dokument.
zwłaszcza ze Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego (głównie dla samorządów) oraz programów operacyjnych: Innowacyjna gospodarka (dla przedsiębiorców) oraz Rozwój Obszarów Wiejskich. Duże projekty infrastrukturalne były finansowane z Funduszu Spójności, co powodowało – przy niedoprecyzowanych kryteriach aplikacji – że niektóre przedsięwzięcia mogły być finansowane zarówno ze ZPORR, jak i z Funduszu Spójności. Skutkiem tego było kwalifikowanie niektórych dużych projektów do ZPORR i blokowanie środków, które mogły być przeznaczone na mniejsze projekty. Sytuacja ta została wyeliminowana w obecnym okresie programowania gdyż został stworzony program operacyjny Infrastruktura i środowisko, którego głównymi priorytetami są „szare inwestycje” drogowe i środowiskowe (pozostałe priorytety mają niewielki udział w budżecie programu). Istotna zmiana zaszła również we współfinansowaniu inwestycji infrastrukturalnych na obszarach wiejskich. W okresie programowania 2004-2006 inwestycje w „szarą infrastrukturę” na terenach wiejskich oraz rybołówstwo współfinansowano w ramach NPR, natomiast dopłaty bezpośrednie dla rolników realizowano w ramach wspólnej polityki rolnej. Zalecenia Unii Europejskiej dotyczące racjonalizacji systemu zarządzania środkami z jej budżetu skutkują połączeniem obu tych zasobów, a tym samym wyłączeniem dwóch funduszy unijnych (Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnych oraz Finansowego Instrumentu Orientacji Rybołówstwa) z funduszy strukturalnych. Tak więc inwestycje na obszarach wiejskich w latach 2007-2013 są finansowane z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Obszarów Wiejskich na podstawie Krajowego planu strategicznego rozwoju obszarów wiejskich na lata 2007-2013 oraz Programu rozwoju obszarów wiejskich na lata 2007-2013109.
Cele projektów w zakresie ochrony środowiska, infrastruktury transportowej, rozwoju społeczności lokalnych i poprawy warunków życia mogą się pokrywać dla polityki spójności oraz polityki rolnej – co oznaczałoby, że jeden projekt może być finansowany z różnych źródeł. Jest to jednak bezwzględnie zabronione w obecnym okresie programowania. Aby wyeliminować taką możliwość, wyznaczono „linię demarkacyjną”110 dla projektów współfinansowanych w ramach funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności oraz funduszy rolnych. Kryteria podziału odnoszą się do skali projektu, jego lokalizacji oraz beneficjentów. Jest to o tyle istotne, że przy ewaluacji Narodowej Strategii Spójności 2007-2013 mogą zostać
109 Krajowy plan strategiczny rozwoju obszarów wiejskich na lata 2007-2013. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Warszawa 2007, Programu rozwoju obszarów wiejskich na lata 2007-2013. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Warszawa 2007 – w niemal wszystkich czterech głównych osiach Programu można znaleźć działania związane z ochroną środowiska: Oś 1-Konkurencyjność: Poprawa infrastruktury na obszarach wiejskich, Oś 2 – Środowisko: Ochrona środowiska, w tym gleb i wód, Oś 3 – Jakość życia: Poprawa
infrastruktury na obszarach wiejskich, Oś 4 – Lokalne społeczności – brak celów środowiskowych. 110
Dokument: Linia demarkacyjna pomiędzy programami operacyjnymi polityki spójności, wspólnej polityki rolnej i wspólnej polityki rybackiej z dnia 13 lipca 2009 r.
pominięte w sprawozdawczości istotne inwestycje na obszarach wiejskich, które zostaną wykazane w efektach polityki rolnej, ale przecież znacząco wpływają na jakość środowiska, a zwłaszcza wód gruntowych.
Tabela 30. Cele i instrumenty polityki regionalnej UE w latach 2000-2006 i 2007-2013
Cele Instrumenty
2000-2006
Cel 1 Pomoc regionom zacofanym, stojącym wobec poważnych trudności z punktu widzenia poziomów dochodu, zatrudnienia, infrastruktury i produktywności
Fundusze strukturalne: EFRR FIOR, EFS, EFOiGR
Cel 2 Rekonwersja gospodarcza i społeczna regionów, przeżywających trudności
strukturalne EFRR, EFS
Cel 3 Pomoc państwom członkowskim w modernizacji systemów oświaty , doskonalenia zawodowego i zatrudnienia, walka ze zjawiskiem wykluczenia społecznego
EFS
Wzmacnianie spójności FS
INTERREG wzmacnianie współpracy transgranicznej, międzyregionalnej i
międzynarodowej, EFRR
EQUAL zwalczanie dyskryminacji na rynku pracy, EFS
URBAN wspieranie rozwoju infrastruktury miast powyżej 100 000
mieszkańców, EFRR
LEADER+ program wspierający wdrażanie nowoczesnych strategii na terenach
wiejskich. EFOiGR
Rozwój obszarów wiejskich i restrukturyzacja sektora rybołówstwa poza regionami objętymi celem 1
FIOR EFOiGR
Razem 9 celów 6 instrumentów
2007-2013
Konwergencja i konkurencyjność FS oraz EFRR EFS
Konkurencyjność regionów EFRR
a) programy regionalne
b) programy narodowe: Europejska Strategia Zatrudnienia EFS
Europejska współpraca terytorialna EFRR
Razem 3 cele 3 instrumenty
EFRR - Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego; EFS - Europejski Fundusz Społeczny; EFOiGR - Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnych; FIOR - Finansowy Instrument Orientacji Rybołówstwa,
Źródło: M. Bujnowski: Reforma polityki spójności UE zaproponowana w trzecim raporcie kohezyjnym. „Wspólnoty Europejskie”, 2004, nr 3, s. 42, tabela wykorzystana w: J. Famielec (red.): System finansowania ochrony środowiska…, op. cit., s. 162.
Rysunek 17. Zmiany w systemie funduszy unijnych oraz w polskim systemie ich wdrażania N ar o d o w y P la n R ozw oj u 2004 ‐2006
UNIA EUROPEJSKA POLSKA
FUNDUSZE STRUKTURALNE ‐EFS Europejski Fundusz Społeczny ‐EFRR Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego
‐ Fundusz Spójności
2007‐2013
INNE INSTRUMENTY ‐LIFE+
Programy operacyjne w Polsce ‐Infrastruktura i środowisko (POIiŚ) ‐Kapitał ludzki (POKL)
‐Innowacyjna gospodarka (POIG) ‐Rozwój Polski Wschodniej (PRPW) ‐Pomoc techniczna (POTECH) ‐Programy Europejskiej Współpracy Terytorialnej (EWT)
‐16 regionalnych programów (RPO)
‐Szwajcarski Mechanizm Finansowy ‐Europejski Fundusz Rolny na rzecz Obszarów Wiejskich
‐Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego (MF EOG) ‐Norweski Mechanizm Finansowy (NMF)
‐LIFE+
Projekty LIFE+ Projekty
Uszczegółowienia programów operacyjnych
Projekty
‐Program rozwoju obszarów wiejskich
Projekty
PO dla wykorzystania środków finansowych w ramach MF EOG i NMF
Projekty
Szwajcarsko‐Polski Program Współpracy
N A R O D O W A S T R A T E G IA S P Ó JN O Ś C I 2007‐ 2013 N A R O D O W E S T R A T E G IC Z N E R A M Y O D N IE S IE N I 2007‐ 2013
Uproszczono również programowanie wydatków z funduszy UE na poziomie rozwiązań legislacyjnych w Polsce. Dla lat 2004-2006 wszystkie akty prawne związane z programami operacyjnymi w Polsce były rozporządzeniami oraz przyjęto specjalną ustawę o Narodowym Planie Rozwoju. Były one wielokrotnie nowelizowane. Ustawa o NPR miała sześć nowel i posiada blisko 290 aktów wykonawczych, każdy sektorowy program operacyjny był nowelizowany kilkakrotnie (a niektóre jak SPO WKP i SPO ZPORR - po kilkanaście razy). Do tego dochodziły rozporządzenia „techniczne” regulujące sposób wyłaniania partnerów społecznych, powoływania komitetów monitorujących, instytucji pośredniczących i zarządzających, sposobu dokonywania zmian w programach operacyjnych w trakcie ich trwania i udzielania krajowej pomocy finansowej oraz dotyczące wzorów dokumentów i sprawozdań itp. Dodatkowo należało uwzględnić ogólne akty prawne związane z finansami publicznymi, samorządem, administracją rządową oraz dotyczące każdej wspieranej dziedziny (ochrona środowiska, autostrady, szkolnictwo itp.). Ogólnie stworzony został mało przejrzysty system, który wymagał dużo czasu przy wprowadzaniu kolejnych zmian, gdyż był to okres „uczenia się” dla wszystkich uczestników procesu programowania i wdrażania funduszy europejskich.
W 2006 r. przyjęto ustawę o zasadach prowadzenia polityki rozwoju111, która ustala zasady prowadzenia polityki rozwoju społeczno-gospodarczego i podmioty za nią odpowiedzialne. Wprowadziła ona zasadnicze zmiany i uproszczenia. Programy operacyjne nie są przyjmowane jako rozporządzenia, podlegają akceptacji Komisji Europejskiej (a w Polsce wchodzą w życie przez stosowne obwieszczenie). Większość wytycznych dotyczących realizacji programów operacyjnych jest ogłaszana w formie obwieszczeń i komunikatów odpowiedzialnych ministrów. Do wspomnianej ustawy opublikowano i tak ogromną liczbę ok. 150 aktów wykonawczych różnych typów.
Ważnym elementem modyfikacji systemu było doprecyzowanie zadań i obowiązków instytucji zaangażowanych w system wdrażania, monitoringu i ewaluacji funduszy europejskich. Na wstępie należy podkreślić, że wspomniane zasady zwiększenia transparentności i uproszczenia systemu zostały wdrożone w nowym okresie programowania, jednak niektóre rozwiązania nadal budzą kontrowersje. Podstawowe zmiany w systemie zarządzania i monitoringu przedstawia tabela 31. Zawiera ona jednak tylko porównania dla podstawowych programów, w ramach których mogą być finansowane działania związane z ochroną środowiska w tym gospodarką wodną. Najważniejsze zmiany w systemie dotyczą wprowadzenia nadrzędnego poziomu zarządzania – Koordynacji oraz oddzielenia funkcji
kontrolnych od zarządczych. Jako najważniejsza jednostka systemu jawi się instytucja zarządzająca (IZ), która jest odpowiedzialna za zgodność wybieranych do realizacji projektów z kryteriami programu, ma zapewnić koordynację działań programów operacyjnych, oceniać postępy realizacji i raportować nieprawidłowości. Współpracuje ona z instytucją pośredniczącą (IP), która jest odpowiedzialna za wdrażanie programu operacyjnego lub konkretnego priorytetu. Instytucja zarządzająca w drodze umowy określa obowiązki i zadania instytucji pośredniczącej, co jednak nie zdejmuje z niej odpowiedzialności za realizację celów programu operacyjnego.
Specyficzną funkcję pełniły w poprzednim okresie programowania urzędy marszałkowskie, które w odniesieniu do niektórych priorytetów były instytucją pośredniczącą, ale w wybranych priorytetach dokonywały naboru i oceny wniosków oraz pełniły funkcje kontrolne i informacyjno-promocyjne. Były to więc zadania typowe dla instytucji zarządzającej. Nazwa nadana urzędom marszałkowskim zgodnie z rozporządzeniem o ZPORR to: Instytucja uczestnicząca w zarządzaniu komponentem regionalnym ZPORR, ale w skrócie nazywane były one instytucją wdrażającą. Instytucja pośrednicząca jest odpowiedzialna za wdrażanie programu, więc używanie nazwy instytucja wdrażająca było zdecydowanie mylące. W nowym okresie programowania (2007-2013) doprecyzowano zadania IP: całość obowiązków w regionie przejęły urzędy marszałkowskie natomiast urzędy wojewódzkie zachowują funkcje kontrolne. Zlikwidowano ponadto IP III stopnia, natomiast w programach regionalnych dopuszczono jako instytucje pośredniczące II stopnia podmioty niepubliczne wybrane w drodze konkursu (lub przetargu) – najczęściej agencje przedsiębiorczości. W regionalnych programach operacyjnych funkcje IP powierzono niekiedy wojewódzkim funduszom ochrony środowiska i gospodarki wodnej.
W okresie 2007-2013 wprowadzono nowy szczebel zarządzania – Koordynację, a tym samym instytucję koordynującą, której funkcje pełni Ministerstwo Rozwoju Regionalnego poprzez odpowiednie departamenty. Funkcje instytucji płatniczej, której zadaniem jest przygotowywanie wniosków o płatności do Komisji Europejskiej oraz redystrybuowanie środków finansowych w kraju, pełnią odpowiednie departamenty Ministerstwa Finansów. Ministerstwo współpracuje z podmiotami wyznaczonymi do bezpośredniej obsługi beneficjentów czyli dokonywania z nimi rozliczeń. W przypadku Funduszu Spójności jest to NFOŚiGW, a w nowym okresie programowania również fundusze wojewódzkie, natomiast dla inicjatyw regionalnych urząd wojewódzki został zastąpiony przez urząd marszałkowski. Od 1 stycznia 2010 r. środki unijne zostaną wydzielone w budżecie państwa, a bezpośrednią obsługą płatności zajmuje się Bank Gospodarstwa Krajowego na wniosek odpowiedniej
instytucji (ok. 200 podmiotów w kraju)112. Wszystkie wydatki muszą być certyfikowane, czyli musi być potwierdzona ich zgodność z kryteriami formalnymi udzielania wsparcia w ramach funduszy europejskich. Zajmują się tym odpowiednie jednostki certyfikujące. W latach 2004-2006 były to departamenty Ministerstwa Finansów, a obecnie funkcje te pełnią wydzielone komórki w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego. Dzięki temu zabiegowi (jak również pozbawieniu urzędów wojewódzkich funkcji instytucji zarządzającej) została spełniona zasada rozdzielenia funkcji instytucji płatniczej i instytucji certyfikującej113.
Komitety sterujące istniały w latach 2004-2006 i miały za zadanie rozpatrywanie wniosków i rekomendowanie listy rankingowej projektów kwalifikujących się do współfinansowania z funduszy strukturalnych jak również z Funduszu Spójności. W ich skład wchodzili przedstawiciele organizacji pozarządowych. Zostały one jednak zlikwidowane kolejną nowelizacją ustawy o NPR. Również panel ekspertów, a dla odpowiednich priorytetów komisja oceny projektów przygotowywał listę rekomendującą projekty i listy rankingowe, przy czym pierwsza organizacja przedkładała je do komitetów sterujących, a druga do instytucji zarządzających. Odmienną funkcję pełnią komitety monitorujące, które są powoływane w celu wyznaczania kryteriów projektów, jak również akceptowania uzupełnień (uszczegółowień) programów operacyjnych. Pełnią one również funkcje kontrolne w zakresie badania postępów realizacji programów.
Funkcję Krajowej Jednostki Oceny pełni Departament Koordynacji Polityki Strukturalnej w MRR w odniesieniu do Narodowej Strategii Spójności 2007-2013. W ramach struktur tej jednostki powoływane są grupy sterujące (nie mylić z komitetami sterującymi) odpowiadające sześciu obszarom horyzontalnym: 1) Wpływ NSS na rozwój gospodarczy, 2) Rozwój i modernizacja infrastruktury, 3) Innowacyjność gospodarki, 4) Rozwój zasobów ludzkich, 5) Rozwój regionalny i terytorialny, 6) budowa potencjału administracji publicznej i realizacja zasady „dobrego rządzenia” (good governance). Za ewaluacje programów regionalnych odpowiada Instytucja koordynująca RPO, czyli Departament koordynacji i wdrażania programów regionalnych.
System ewaluacji dla NPR 2004-2006 został zintegrowany z systemem ewaluacji NSS 2007-2013. Grupy sterujące mogą być również powoływane na poziomie ewaluacji operacyjnej. Zadaniami grup sterujących są identyfikacja tematów badań ewaluacyjnych
112 System przepływu środków europejskich (http://www.bgk.com.pl/index.php?module=site&catId=711&pl, 19-01-2010).
113 Na stronach MRR w słowniczku funduszy unijnych jest błąd w definicji certyfikacji. Dla okresu 2007-2013 przeniesiono definicję z okresu 2004-06, nie uwzględniając zmiany, że to nie instytucja płatnicza certyfikuje wydatki. Porównaj: Podręcznik procedur wdrażania Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2005 s. 79 oraz Program operacyjny Infrastruktura i środowiska, Nowe strategiczne ramy odniesienia 2007-2013. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2007, załącznik 3 s. 277.
i definiowanie ich zakresu, monitorowanie prac ewaluatora zewnętrznego oraz odbiór raportów ewaluacyjnych, operacjonalizacja wniosków i rekomendacji sformułowanych przez oceniającego oraz monitorowanie procesu wdrażania tych rekomendacji114.
W okresie 2004-2006 istniały dodatkowe funkcje w ramach zarządzania Funduszem Spójności. Sektorowy urzędnik zatwierdzający wraz zastępcami – powoływany był przez odpowiedniego ministra, odpowiadał za realizację zadań instytucji pośredniczącej. Pełnomocnik ds. realizacji projektu – nominowany przez beneficjenta FS, odpowiedzialny był za realizacje projektu. Powoływana musiała być również jednostka realizująca projekt – podmiot publiczny lub prywatny odpowiedzialny za organizacje przetargów, podpisywanie kontraktów oraz ich realizację niebędący beneficjentem FS. Funkcje te w zunifikowanej formie wprowadzone zostały również w programie operacyjnym Infrastruktura i środowisko.
Podsumowując, celem modyfikacji systemu zarządzania funduszami europejskimi w latach 2007-2013 było uproszczenie systemu, uczynienie go bardziej przejrzystym oraz przekazanie większej odpowiedzialności na poziom krajowy. W Polsce udało się częściowo wyeliminować słabości systemu z lat 2004-2006, choć nie zastosowano zasady jednofunduszowości. Aby zapewnić transparentność i uniemożliwić finansowanie jednego projektu z dwóch źródeł (np. funduszy strukturalnych i funduszy rolnych), wprowadzono kryteria podziału projektów tzw. linię demarkacyjną, wypełniając w ten sposób wymagania KE. Rozdzielono kompetencje instytucji zajmujących się operacyjnym wdrażaniem programów, kontrolujące i finansujące. Zasady przejrzystości wprowadzono również w samym systemie zarządzania i monitoringu, ustanawiając szczebel koordynacji oraz definiując jednoznacznie zakres obowiązków urzędów marszałkowskich i urzędów wojewódzkich, likwidując instytucje pośredniczące III stopnia. Może jednak zaistnieć sytuacja, że w niektórych regionach wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej będą pełnić podwójną funkcję – instytucji pośredniczącej dla regionalnych programów operacyjnych oraz dla programu operacyjnego Infrastruktura i środowisko. Nie wydaje się jednak, aby funkcje te się wykluczały, wręcz przeciwnie – uzupełniają się. W ten sposób wszystkie inwestycje środowiskowe z wyjątkiem rolnych będą skupione w jednej instytucji (tylko duże projekty będą trafiały do Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej).
114 System ewaluacji Narodowego Planu Rozwoju na lata 2004-06 i Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia na lata 2007-2013. Krajowa jednostka oceny, departament Koordynacji Polityki Strukturalnej, MRR, Warszawa 2007, s. 10-11 oraz Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia na lata 2007-2013, wytyczne nr 6 w zakresie ewaluacji programów operacyjnych na lata 2007-2013. MRR, Warszawa 2007, s. 4 i nast.
Tabela 31. Instytucje systemu zarządzania i kontroli funduszy europejskich dla priorytetów środowiskowych (z wyłączeniem rolnictwa)
2004-2006 2007-2013
Wyszczególnienie ZPORR FUNDUSZ SPÓJNOŚCI RPO POIiŚ
Instytucja koordynująca – – MRR, Departament Koordynacji i
Wdrażania Programów Regionalnych
MRR, Komitet Koordynacji NSRO (NSS)
Instytucja zarządzająca Ministerstwo Rozwoju Regionalnego (wcześniej
Ministerstwo Gospodarki i Pracy)
Ministerstwo Rozwoju Regionalnego (wcześniej Ministerstwo Gospodarki i Pracy) we współpracy z
samorządami 16 województw
Zarząd Województwa (ZW), Urząd