Polska jest jednym z krajów Europy, w którym zainteresowanie kwestiami ochrony przyrody zaczęło być widoczne stosunkowo wcześnie. Polska była pionierem zarówno we wdrażaniu przepisów w dziedzinie ochrony środowiska, kształtowaniu polityki ekologicznej, jak i wprowadzaniu nowatorskich instrumentów polityki ekologicznej.
Tworzenie współczesnego prawodawstwa związanego z ochroną przyrody zaczęło się w Polsce bardzo wcześnie. Już od 1919 r. działała Tymczasowa Państwowa Komisja Ochrony Przyrody, co doprowadziło do przyjęcia pierwszej regulacji w randze ustawy w 1934 r. (Ustawa o ochronie przyrody)47. Prawo wodne rozwijało się równolegle i w okresie międzywojennym obowiązywała ustawa z 1922 r. Prawo wodne. Ustawa ta wzorowana była na wcześniejszych regulacjach galicyjskich z 1875 r., czyli na prawie austriackim48.
Zapisy konstytucyjne związane z ochroną przyrody były zawarte już w Konstytucji 1921 r. (art. 99), jednak zniknęły po wojnie i dopiero w 1976 r. przywrócono im rangę konstytucyjną. W obowiązującej ustawie zasadniczej z 1997 r. zapisano zarówno obowiązek ochrony środowiska, jak i zasadę rozwoju zrównoważonego.
Mimo iż ochrona środowiska zeszła po II wojnie światowej zdecydowanie na drugi plan, w latach 60.przyjęto kilka ustaw regulujących tę dziedzinę, które możemy nazwać technicznymi lub typu „końca rury”, gdyż wprowadzały zazwyczaj normy emisji i imisji (wielkość emisji). W 1961 r. została wprowadzona ustawa o ochronie wód przed zanieczyszczeniami, a następnie w 1966 r. Ustawa o ochronie powietrza atmosferycznego. W 1973 r. rząd Polski przyjął pierwszy program ochrony środowiska (w tym r. został przyjęty również pierwszy program działania na rzecz ochrony środowiska Wspólnot Europejskich), co rozpoczęło powolną ekologizację polskiego prawodawstwa poprzez przyjęcie ustawy Prawo wodne w 1974 r., konstytucyjnych zapisów w zakresie ochrony środowiska (1976) oraz ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska (1980). Ta ostatnia ustawa wprowadzała ogólne ramy prawne w dziedzinie ochrony środowiska i jednocześnie szczegółowe unormowania sektorowe. Należy zaznaczyć, że definiowała szereg nowatorskich wówczas rozwiązań prawnych, jak np. opłaty za wprowadzanie zanieczyszczeń do środowiska49.
Podejście do polityki ekologicznej uległo zmianie w latach 90., częściowo również pod wpływem procesów międzynarodowych, ale przede wszystkim na skutek zmian
47 Ustawa z dnia 10 marca 1934 r. o ochronie przyrody, Dz.U. z 1934 r., nr 31 poz. 274. oraz B. Wieżbowski, B. Rakoczy: Podstawy prawa ochrony środowiska. Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2004, s. 27-28.
48 H. Słota: Zarządzanie systemami gospodarki…, op. cit., s.37.
49 K. Górka, B. Poskrobko, W. Radecki: Ochrona środowiska. op. cit., s. 72 oraz J. Jędrośka, M. Bar (red.): Zapobieganie i ograniczanie zanieczyszczeń – tom I prawo ochrony środowiska w Unii Europejskiej i w Polsce. Ministerstwo Środowiska, Warszawa 2003, s. 13.
politycznych i gospodarczych w Polsce. Nawet w czasie negocjacji Okrągłego Stołu nie zapomniano o kwestiach środowiskowych. Kwestie te negocjowano w ramach tzw. podstolika ekologicznego. Skutkiem zmian było przyjęcie w 1991 r. Polityki ekologicznej państwa, która redefiniowała cele i metody ich realizacji. Obecnie została w opracowana czwarta wersja tego dokumentu (tabela 6).
W ramach polityki ekologicznej państwa ewoluowało również podejście do gospodarki wodnej. Pierwsza – wspomniana już – ustawa została przyjęta w 1962 r., a następnie zamieniona kolejnym aktem w 1974 r. Ten akt prawny był wielokrotnie nowelizowany po zmianach systemowych w 1989 r., aż w 2001 r. został zastąpiony nową ustawą Prawo wodne, korespondującą z ustawą Prawo ochrony środowiska z tego samego roku. Ponadto począwszy od 1956 r. powstało kilkanaście kompleksowych programów zawierających podstawowe elementy strategii, a w 1996 r. opracowano Strategię gospodarki wodnej (uzupełnioną w roku 1997). Została ona zaktualizowana w 2005 r., a w latach 2010-2011 trwają prace nad nowym dokumentem strategicznym w tej dziedzinie, którego nazwa została zmieniona na Politykę wodną państwa.
Niestety żaden z tych dokumentów nie doczekał się pełnej realizacji. Przyczyny takiego stanu były wielorakie, a najważniejsze z nich to: brak spójności zamierzeń i możliwości finansowych państwa, niedocenienie wpływu zmian strukturalnych w gospodarce i państwie na gospodarkę wodną, a w ostatnich latach zmiany w podejściu do gospodarki wodnej w związku z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej50. Obecnie zapisy dotyczące gospodarki wodnej można znaleźć w każdym dokumencie strategicznym państwa – począwszy od Strategii rozwoju kraju, poprzez Narodową Strategią Spójności, politykę ekologiczna oraz strategie tematyczne: Strategia gospodarki wodnej (w przygotowaniu Polityka wodna), Krajowy program oczyszczania ścieków komunalnych. Do grupy istotnych dokumentów należy zaliczyć również te związane z realizacją Narodowej Strategii Spójności 2007-2013 (NSS), a wśród nich Program operacyjny Infrastruktura i środowisko. Również w regionalnych programach operacyjnych ważne miejsce wśród celów zajęły te związane z zaopatrzeniem ludności w wodę i postępowaniem ze ściekami. Dokumenty te zostaną omówione pod kątem celów w dalszej części pracy. Kwestie związane z gospodarką wodną są również rozstrzygane w dokumentach strategicznych dla rolnictwa, co dodatkowo komplikuje koordynację realizacji celów w gospodarce wodnej. Dodać należy, że bardzo ważne dokumenty programujące korzystanie z zasobów wodnych są jeszcze w fazie opracowywania i konsultacji społecznych, ale ich adaptacja będzie miała znaczący wpływ na
tę dziedzinę, a są to: programu wodno-środowiskowy oraz projekty planów gospodarowania wodami w dorzeczach. Dokumenty te zmieniają podejście do planowania i zarządzania zasobami wodnymi i są wymagane unijnym prawem.
W pierwszej kolejności należałoby przyjrzeć się podejściu do gospodarki wodnej i jej podstawowych celów oraz priorytetów zawartych w Polityce ekologicznej państwa na przestrzeni ostatnich lat, a następnie przeanalizować strategie tematyczne.
Długofalowym celem polityki ekologicznej Polski w zakresie gospodarki wodnej jest osiągnięcie dobrego stanu wód zarówno pod względem jakościowym, jak i ilościowym. Cel ten pozostaje nie zmieniony we wszystkich dokumentach strategicznych. Jednak sposób formułowania celów krótko-, średnio- i długookresowych zmienia się w kolejnych edycjach polityki ekologicznej państwa. W pierwszym dokumencie Polityka ekologiczna państwa (I PEP) z 1992 r. racjonalizacja gospodarowania wodą i ochrona zasobów wodnych została zdefiniowana jako główny kierunek działań, a następnie zostały rozpisane cele niezbędne do realizacji w perspektywie krótko- (natychmiast), średnio- (do 2000 r.) i długookresowej (brak horyzontu czasowego) i są one określone bardzo szczegółowo (tabela 6).
W drugim dokumencie Polityka ekologiczna państwa (II PEP), kwestie wodne zostały zapisane w dwóch priorytetach: racjonalizacji zużycia wody oraz jakości wody, każdorazowo w perspektywie krótko- (2002 r.), średnio (do 2010 r.) i długookresowej (2025 r.). Opisane są one w przejrzysty i spójny sposób, a w perspektywie strategicznej zapisano docelowe wskaźniki do osiągnięcia. We wstępie do III Polityki ekologicznej państwa z 2002 r. (III PEP) podkreślono, że jest ona tylko uzupełnieniem II PEP, wymaganym ustawowo (zwłaszcza, że program wykonawczy do II PEP został przyjęty również w 2002 r.51). Jednak układ i struktura dokumentu zostały całkowicie zmienione. Dokument ten był szeroko krytykowany jako niespójny. Istotny wydaje się fakt, że pojawił się w nim rozdział dotyczący zmian systemowych, który został utrzymany w kolejnej wersji dokumentu. Odchodzi się też wyraźnie od podziału zadań na dwie wyraźne grupy – „ochrona zasobów” i „racjonalizacja wykorzystania zasobów” w kierunku polityki horyzontalnej. Podkreśla się znaczenie aktywizacji rynku na rzecz środowiska, wykorzystania mechanizmów rynkowych, wzmocnienia instytucjonalnego, badań i innowacji oraz udziału społeczeństwa. Należy podkreślić, że te elementy występowały oczywiście w poprzednich dokumentach, ale jako narzędzia realizacji, a nie jako cel i wyzwanie samo w sobie. W III PEP został im nadany wysoki priorytet, utrzymany częściowo w obowiązującej IV PEP. W III PEP kwestie wodne są rozproszone i występują aż w czterech rozdziałach: związanych ze zmianami
51
Program wykonawczy do II Polityki ekologicznej państwa na lata 2002-2010, Rada Ministrów, Warszawa 2002.
systemowymi, z ochroną przyrody, wykorzystaniem zasobów i jakością środowiska. Określono zadania na lata 2003-2006 (w przypadku jakości wód okres wydłużono do 2010 r.) oraz priorytety średniookresowe do 2010 r. (w przypadku jakości wód okres wydłużono do 2015 r.).
W obowiązującej IV Polityce ekologicznej państwa obejmującej lata 2009-2012 z uwzględnieniem perspektywy do 2016 r. (przyjętej z opóźnieniem w 2008 r. z powodu licznych poprawek w dokumencie) został dołożony rozdział określający największe wyzwania stojące przed Polską w dziedzinie ochrony środowiska i wody. Utrzymano rozdział dotyczący zmian systemowych, choć kwestie wodne są w nim rzadziej wymieniane. Podniesiony został niezwykle ważny aspekt powiązania planowania przestrzennego z wymaganiami ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Podtrzymano podział zadań na związane z racjonalizacją wykorzystania zasobów oraz ochroną wód (jakości wód). W pierwszym z nich podkreśla się konieczność natychmiastowych reform systemowych, w tym wyodrębnienie w ramach gospodarowania wodami dwóch sektorów, tj. sektora zarządzania zasobami wodnymi (funkcja organu właściwego w sprawach gospodarowania wodami, zarządzającego zasobami wodnymi i wykonującego kontrole) oraz sektora administrowania majątkiem Skarbu Państwa (utrzymanie wód i urządzeń wodnych oraz planowanie i realizacja inwestycji w gospodarce wodnej). Kluczowe jest również stopniowe wprowadzanie pełnej odpłatności przez użytkowników wód za korzystanie z zasobów wodnych oraz narzędzi umożliwiających, w sposób spójny, gromadzenie i udostępnianie informacji o zasobach wodnych. Wskazano również ważne priorytety w dziedzinie przeciwdziałania powodziom i radzenia sobie z ich skutkami. Podkreślono znaczenie rozwoju tzw. małej retencji wody oraz modernizacji systemów melioracyjnych przez zaopatrzenie ich w urządzenia piętrzące wodę, umożliwiające sterowanie odpływem. Jako jeden z priorytetów wymieniono również rozpoczęcie realizacji ochrony głównych zbiorników wód podziemnych oraz propagowanie zachowań sprzyjających oszczędzaniu wody poprzez działania edukacyjno-promocyjne. W rozdziale dotyczącym poprawy jakości środowiska znalazły się zapisy dotyczące ochrony wód, a wśród kierunków działań wyznaczono jako priorytetowe: budowę lub modernizację oczyszczalni ścieków z podwyższonym usuwaniem biogenów oraz rozbudowę sieci kanalizacyjnych, realizację programów rolno-środowiskowych, w tym na terenach narażonych na działanie azotanów pochodzenia rolniczego, wyposażenie zakładów sektora rolno-spożywczego w wysokosprawne oczyszczalnie ścieków oraz gospodarstw rolnych w zbiorniki na gnojowicę i płyty obornikowe. Widać, że priorytetem stają się zanieczyszczenia pochodzące ze źródeł rozproszonych. Do tego dochodzi ustanawianie obszarów ochronnych oraz rozwój sieci monitoringu jakości wód powierzchniowych
i podziemnych. Jako priorytet wymieniono również wdrożenie do praktyki najbardziej skutecznych i ekonomicznie opłacalnych metod odzysku osadów ściekowych z dużych oczyszczalni ścieków.
Tabela 6 zawiera zestawienie głównych priorytetów w dziedzinie gospodarki wodnej zawartych w kolejnych dokumentach Polityki ekologicznej państwa. Mimo że główne grupy zagadnień pozostały niezmienione to jednak modyfikacjom uległy cele i priorytety szczegółowe. Widać wyraźnie, że dzisiejsza polityka ekologiczna, a w tym gospodarka wodna, ma przed sobą inne wyzwania. O ile w obszarze wykorzystania zasobów początkowo kładziono nacisk na racjonalizację zużycia zasobów, zmniejszenie energochłonności i zasobochłonności gospodarki (w tym zmniejszenie zużycia wody), to dziś, kiedy wodochłonność gospodarki została zmniejszona o ok. 30%, główne cele w tej dziedzinie dotyczą reformy systemowej, wprowadzania pełnej odpłatności za korzystanie z zasobów oraz systemów gromadzenia i dostępu do informacji. Kwestie bezpieczeństwa i ochrony przed żywiołami pozostały priorytetami bez zmian, ale uwypukla się również problem deficytu wody. W drugim obszarze – dotyczącym jakości środowiska – w okresie przemian ustrojowych założono zmniejszanie deficytów czystej wody, zmniejszanie ładunków zanieczyszczenia wprowadzanych przez przemysł i miasta oraz poprawę warunków sanitarnych na wsi. Obecnie kładzie się nacisk na radzenie sobie z zanieczyszczeniami rozproszonymi pochodzenia rolniczego oraz problemy terenów zurbanizowanych, na ochronę zbiorników wód podziemnych i rozwój monitoringu. Nowe wyzwania, przed jakimi staje Polska w zakresie polityki ekologicznej i wodnej, wyrastają nie tylko z wymagań unijnych, ale również z poziomu rozwoju gospodarczego kraju.
Tabela 6. Gospodarka wodna w polityce ekologicznej Polski
I PEP POLITYKA EKOLOGICZNA PAŃSTWA (przyjęta w 1992 r.) SPIS
TREŚCI
I. PRZESŁANKI NOWEJ POLITYKI EKOLOGICZNEJ PAŃSTWA
II. EKOROZWÓJ JAKO PODSTAWA POLITYKI EKOLOGICZNEJ PAŃSTWA
III. ORGANIZACJA OCHRONY ŚRODOWISKA, SYSTEM WŁADZY I ODPOWIEDZIALNOŚCI
IV. PRIORYTETY W OCHRONIE ŚRODOWISKA V. NARZĘDZIA POLITYKI ECOLOGICZNEJ VI. WSPÓŁPRACA MIĘDZYNARODOWA ROZDZ. 2 Racjonalizacja
wykorzystania i zagospodarowa-nie zasobów wodnych
-decentralizacji zarządzania poprzez przejście na zlewniowy system gospodarowania wodą,
-zaostrzeniu wielkości dopuszczalnych koncentracji zanieczyszczeń w ściekach odprowadzanych do kanalizacji, wód i ziemi oraz wprowadzeniu progresywnych opłat za ich zrzut, celem istotnej poprawy jakości wód powierzchniowych i podziemnych,
-wzmocnieniu instrumentów ekonomicznych celem zmniejszenia zużycia wody, ograniczenia strat wody w sieci wodociągowej i zamykania obiegów wodnych w przemyśle i energetyce,
-stałym zwiększaniu ilości magazynowanej wody w zbiornikach retencyjnych i tworzeniu zlewni chronionych dla zapewnienia jakości tej wody, -ograniczeniu wykorzystania wód podziemnych przez przemysł, przeznaczeniu ich jedynie dla ludności oraz p. spożywczego i farmaceutycznego, -poprawie skuteczności ochrony ludności i majątku narodowego przed żywiołem wodnym,
-energetycznym i transportowym wykorzystaniu rzek, wszędzie tam, gdzie będzie mogło to być traktowane jako przedsięwzięcie ekologicznie bezpieczne i ekonomicznie uzasadnione.
ROZDZ. 4 Priorytety w ochronie środowiska: krótkookresowe (3-4 lata)
-złagodzenie deficytów czystej wody, zwłaszcza w aglomeracjach miejskich, głównie poprzez budowę oczyszczalni ścieków w zakładach
wywierających decydujący wpływ na jakość wody ujmowanej do zaopatrzenia w wodę do picia, a równocześnie modernizację systemów wodociągowo-kanalizacyjnych i rozbudowę zbiorników wodnych, a także reformę zarządzania gospodarką wodną (w tym: urealnienie opłat),
średniookresowe (do 2000 r.)
-ograniczenie ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych z przemysłu i miast do rzek o 50% poprzez zmniejszenie ilości nieczyszczonych ścieków przemysłowych z 0,4 mld m3 obecnie do 0,1 mld m3 w 2000 r., zaś miejskich z 0,9 do 0,6 mld m3, a także podniesienie udziału wysokoefektywnych metod oczyszczania (biologicznych, chemicznych) w ogólnej ilości oczyszczanych ścieków z 47% obecnie do 70% w 2000 r.
-poprawa warunków sanitarnych na wsi, wyposażenie wsi posiadających wodociągi w indywidualne bądź zbiorcze urządzenia kanalizacyjne i oczyszczalnie ścieków,
-zlikwidowanie deficytu wody w aglomeracjach miejskich oraz zapewnienie wody dla celów konsumpcyjnych i produkcyjnych na wsi, -ograniczenie o 50% ładunków soli odprowadzanych z kopalń węgla kamiennego do wód powierzchniowych,
-uporządkowanie zasad gospodarowania wodami podziemnymi, ograniczenie użytkowania ich dla celów przemysłowych (z wyjątkiem p. spożywczego i farmaceutycznego).
-odbudowanie systemów małej retencji.
II PEP II POLITYKA EKOLOGICZNA PAŃSTWA (przyjęta w 2000 r.) SPIS
TREŚCI
I. ZAŁOŻENIA WYJŚCIOWE
II. CELE POLITYKI EKOLOGICZNEJ W SFERZE RACJONALNEGO UŻYTKOWANIA ZASOBÓW NATURALNYCH
III. CELE POLITYKI EKOLOGICZNEJ W ZAKRESIE JAKOŚCI ŚRODOWISKA
IV. NARZĘDZIA I INSTRUMENTY POLITYKI EKOLOGICZNEJ V. WSPÓŁPRACA MIĘDZYNARODOWA
VI. PROGRAMY WYKONAWCZE I KONTROLA REALIZACJI ROZDZ. 2 2.1 Racjonalizacja
zużycia wody
Zorganizowanie systemu kontroli wodochłonności produkcji, wprowadzenie stosownych wskaźników do systemu sprawozdawczości publicznej i monitoringu środowiska, do systemu powiatowych i wojewódzkich programów rozwoju zrównoważonego i ochrony środowiska oraz do strategii sektorowych, a także poprzez powołanie agencji lub powierzenie istniejącym instytucjom zadań w zakresie normowania zużycia wody.
priorytety średniookresowe (do 2010 r.)
-wprowadzenie norm zużycia wody w najbardziej wodochłonnych dziedzinach produkcji w oparciu o stosowanie najlepszych dostępnych technik , -eliminowanie wykorzystywania wód podziemnych do celów przemysłowych (poza koniecznymi) poprzez wprowadzenie zaporowych opłat za pobór wód podziemnych,
-ustalenie normatywnych wskaźników zużycia wody w gospodarce komunalnej, stymulujących jej oszczędzanie i ich wdrożenie do praktyki poprzez system dobrowolnych porozumień między właściwymi organami administracji publicznej a przedsiębiorstwami wodociągów i kanalizacji lub ich zbiorczymi reprezentantami,
-zmniejszenie wodochłonności produkcji o 50 % w stosunku do stanu w 1990 r. (w przeliczeniu na PKB i wartość sprzedaną w przemyśle). priorytety
długookresowe (do 2025r.)
-pełne wdrożenie idei zrównoważonej produkcji i konsumpcji w odniesieniu do zużycia wody na cele przemysłowe, komunalne i rolnicze, wprowadzenie najlepszych dostępnych technik (BAT) w systemach poboru, uzdatniania i dystrybucji wody oraz osiągnięcie wskaźników zużycia wody na jednostkę lub wartość produkcji oraz na jednego mieszkańca nie przekraczających średnich wartości dla państw OECD.
ROZDZ. 3 3.2 Stosunki wodne i jakość wód
priorytety krótkookresowe (do 2002 r.)
-przygotowanie strategii gospodarki wodnej i poprawy jakości wód oraz programów implementacyjnych,
-zmodernizowanie systemu monitoringu emisji zanieczyszczeń i jakości wód w nawiązaniu do standardów Unii Europejskiej,
-wdrożenie programów poprawy gospodarki wodno-ściekowej w "gorących punktach" (przedsiębiorstwa z "Listy 80" oraz oczyszczalnie ścieków w zlewni Bałtyku wymienione w dokumentach Komisji Helsińskiej),
-zakończenie realizacji programu likwidacji skutków wielkiej powodzi w dorzeczu górnej Odry,
-przygotowanie programu ograniczenia zrzutów ze ściekami substancji niebezpiecznych, nadzwyczajnych, incydentalnych zrzutów takich substancji w wyniku awarii przemysłowych oraz ich przenikania do wód podziemnych z mogilników i składowisk odpadów,
-wprowadzenie systemu pozwoleń zintegrowanych, pozwalających ograniczyć zrzut zanieczyszczeń do wód w wyniku działań w sferze ochrony powietrza i zagospodarowania odpadów;
-zakończenie prac nad nową ustawą Prawo wodne i wydanie wszystkich niezbędnych przepisów wykonawczych, a także ich ostateczne dostosowanie do pakietu dyrektyw Unii Europejskiej,
-pełne wdrożenie reformy zarządzania państwem w sferze gospodarki wodnej i ochrony wód, szczególnie na szczeblu powiatowym i wojewódzkim oraz w odpowiednich ogniwach administracji niezespolonej.
priorytety średniookresowe (do 2010 r.)
-likwidacja zrzutu ścieków nieoczyszczonych z miast i zakładów przemysłowych; zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych do wód powierzchniowych w celu spełnienia przez te wody standardów jakościowych obowiązujących w UE,
-zmniejszenie wodochłonności produkcji przemysłowej o 50% w stosunku do 1990 r (na jednostkę wartości produkcji sprzedanej), -zaspokojenie zapotrzebowania mieszkańców kraju na odpowiedniej jakości wodę do picia, w tym poprzez ochronę wód podziemnych, a szczególnie głównych zbiorników tych wód na terytorium kraju; ustanowienie obszarów ochronnych tych zbiorników,
-realizacja programu poprawy jakości wody dostarczanej przez wodociągi komunalne ludności, -realizacja strategii modernizacji odrzańskiego systemu wodnego,
-zakończenie realizacji programów poprawy gospodarki wodno-ściekowej w "gorących punktach". priorytety
długookresowe (do 2025 r.)
-zrealizowanie programu budowy, rozbudowy i modernizacji oczyszczalni ścieków z podwyższonym usuwaniem biogenów w aglomeracjach o RLM powyżej 10000,
-zrealizowanie programu budowy systemów kanalizacyjnych i oczyszczalni ścieków w 48 aglomeracjach mniejszych i rozbudowy w 822 aglomeracjach oraz w osiedlach wiejskich o RLM powyżej 2000 i zabudowie skupionej,
-dalsze ograniczenie ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych do wód z przemysłu, w tym wód słonych z górnictwa węglowego i solnego; eliminacja substancji niebezpiecznych ze ścieków odprowadzanych do wód powierzchniowych,
-rozwiązanie problemu ochrony wód przed zanieczyszczeniami wywołanymi azotanami ze źródeł rolniczych; realizacja programów działań w zakresie zapobiegania zanieczyszczeniom azotanami ze źródeł rolniczych na obszarach szczególnie narażonych,
-rozwiązanie w sposób systemowy sanitacji terenów o zabudowie rozproszonej na obszarach wiejskich i miejskich.
III PEP POLITYKA KOLOGICZNA PAŃSTWANA LATA 2003 – 2006 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY NA LATA 2007-2010 (przyjęta w 2002 r.) SPIS
TREŚCI
I. CELE I ZADANIA O CHARAKTERZE SYSTEMOWYM
II. OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO I RACJONALNE UŻYTKOWANIE ZASOBÓW PRZYRODY
III. ZRÓWNOWAŻONE WYKORZYSTANIE SUROWCÓW, MATERIAŁÓW, WODY I ENERGII IV. ŚRODOWISKO I ZDROWIE. DALSZA POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA
I BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO
V. PRZECIWDZIAŁANIE ZMIANOM KLIMATU VI. OCENA REALIZACJI POLITYKI EKOLOGICZNEJ VII. NAKŁADY NA REALIZACJĘ POLITYKI
EKOLOGICZNEJ PAŃSTWA W LATACH 2003-2006 I PERSPEKTYWICZNIE DO 2010 r.
ROZDZ. 1 1.2 Aktywizacja rynku do działań na rzecz środowiska
-ograniczanie subsydiów szkodliwych dla środowiska,
-rozszerzenie zakresu stosowania niektórych opłat za korzystanie ze środowiska na gospodarstwa domowe. 1.3. Mechanizmy
ekonomiczne i systemy finansowania
-dostosowanie systemu dysponowania wpływami z opłat do nowego podziału terytorialnego kraju oraz zlewniowego systemu zarządzania gospodarka wodną.
1.4 Wzmocnienie instytucjonalne
-przeprowadzenie szczegółowej analizy organizacyjno-ekonomicznej dotyczącej możliwości i celowości powołania na szczeblu centralnym agencji wykonawczych do spraw gospodarki wodnej i do spraw ochrony środowiska.
1.7. Rozwój badań i postęp techniczny.
-utworzenie resortowego systemu ewidencji i oceny wyników prac badawczych i rozwojowych dotyczących środowiska i gospodarki wodnej, -ustanowienie wieloletnich programów badawczych w tym nad kształtowaniem, racjonalnym wykorzystaniem i ochroną zasobów wodnych kraju. ROZDZ. 2 2.2. Ochrona przyrody
i krajobrazu
-renaturalizacja i poprawa stanu najcenniejszych, zniszczonych ekosystemów i siedlisk, szczególnie leśnych i wodno-błotnych. ROZDZ. 3 3.3. Kształtowanie
stosunków wodnych i ochrona przed powodzią
-opracowanie i wprowadzenie w życie wszystkich przepisów wykonawczych do ustawy - Prawo wodne i ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i odprowadzaniu ścieków,
-zorganizowanie Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej i zreorganizowanie regionalnych zarządów, -sporządzenie i wdrożenie nowej klasyfikacji użytkowych wód powierzchniowych,
Zadania na lata 2003-2006
-dokończenie lub poważne zaawansowanie budowy zbiorników retencyjnych: Wióry, Świnna Poręba, Wielowieś Klasztorna i Racibórz, -modernizacja 34 dużych stacji uzdatniania wody pobieranej z rzek,
-modernizacja i rozbudowa obiektów ochrony przeciwpowodziowej w dorzeczu Odry. Cele średniookresowe
do 2010 r.
-kontynuacja podjętych działań w zakresie racjonalizacji zużycia wody, szczególnie poprzez wdrażanie najlepszych dostępnych technik (BAT) tak w przemyśle, jak i w gospodarstwach domowych,
-eliminowanie wykorzystania wód podziemnych na cele przemysłowe, głównie przez stosowanie odpowiednich instrumentów ekonomicznych, -kontynuacja rozpoczętych w ubiegłych latach inwestycji w zakresie budowy zbiorników retencyjnych,
-efektywna ochrona przed powodzią. ROZDZ. 4 4.2. Jakość wód
Zadania na lata 2003-2006 (dla wód wydłużony do 2010)
-opracowanie i wdrożenie systemu informowania społeczeństwa o jakości wody do picia i wody w kąpieliskach, -wdrożenie nowego systemu opłat za korzystanie ze środowiska wodnego,
-przygotowanie krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych, planów gospodarowania wodami w dorzeczach, warunków korzystania z wód regionów wodnych, programów działań na rzecz ograniczenia spływu zanieczyszczeń azotowych ze źródeł rolniczych oraz systemu kontroli, -wdrożenie katastru wodnego,
-wdrożenie nowego systemu taryf za usługi wodno-kanalizacyjne,
-przebudowa systemu monitorowania jakości wody dostarczanej przez wodociągi, stanu wód powierzchniowych i podziemnych oraz emisji zanieczyszczeń do tych wód,
-modernizacja, rozbudowa i budowa systemów kanalizacji zbiorczej i oczyszczalni ścieków w aglomeracjach o RLM powyżej 2000,
-modernizacja i rozbudowa podczyszczalni i oczyszczalni ścieków przemysłowych i/lub modernizacja technologii produkcji w celu ograniczenia zrzutu substancji niebezpiecznych,
-ograniczenie zanieczyszczeń azotowych pochodzących z rolnictwa. Cele średniookresowe
do 2010 r. (dla wód wydłużony do 2015 r.)
-osiągnięcie dobrego stanu ekologicznego wód tak pod względem jakościowym, jak i ilościowym,