ANALIZOWANIE I ROZWIĄZYWANIE
B ADANIA WŁASNE
Celem przeprowadzonych badań było poznanie opinii nauczycieli na temat przydatności i stopnia wykorzystania metod aktywizujących w proce-sie edukacyjnym z młodzieżą, a także walorów i częstotliwości wykorzysta-nia tych metod w pracy. W badaniu wzięło udział 80 nauczycieli. Respon-dentki były zatrudnione w środowisku miejskim oraz legitymowały się wy-kształceniem wyższym magisterskim z przygotowaniem pedagogicznym.
Cechą różnicującą był stopień awansu zawodowego.
21 B. Kubiczek, Metody aktywizujące. Jak nauczyć uczniów uczenia się?, Opole 2016, s. 80 – 81.
Olga Jabłonko 44
Struktura awansu zawodowego nauczycieli przedstawia się następują-co:
Tabela nr 1
Stopień awansu nauczyciele
stażysta 5
kontraktowy 20
mianowany 30
dyplomowany 25
Na pytanie, czy w swojej pracy dydaktycznej z młodzieżą stosuje Pani metody aktywizujące? 80 ankietowanych odpowiedziało, że stosuje. Cieszy zatem fakt, że metody te są bardzo popularne w pracy dydaktycznej.
Tabela nr 2
Rodzaj odpowiedzi Ilość odpowiedzi
tak 80
nie 0
Jeśli na powyższe pytanie została udzielona twierdząca odpowiedź, pro-szę napisać dlaczego?
Najczęściej nauczyciele twierdzili, że stosują metody aktywizujące, po-nieważ uczą one pracy zespołowej, komunikacji, twórczego myślenia i krea-tywności, pozwalają wczuwać się w rolę, aktywne uczestnictwo w interak-cjach z innymi, uczą norm i zasad w grupie.
Tabela nr 3
Rodzaj odpowiedzi Ilość odpowiedzi uczą one pracy
zespołowej 20
komunikacji 11
twórczego myślenia
i kreatywności 12
ZNACZENIE METOD AKTYWIZUJĄCYCH W PRACY NAUCZYCIELA 45
pozwalają wczuwać się
w rolę 13
aktywne uczestnictwo
w interakcjach z innymi 12 uczą norm i zasad
w grupie 12
Na pytanie, jakie znasz rodzaje metod aktywizujących? Nauczyciele najczęściej wymieniali dramę, gry dydaktyczne, burzę mózgów, metoda pla-katu oraz drzewko decyzyjne.
Tabela nr 4
Rodzaj odpowiedzi Ilość odpowiedzi
drama 12
gry dydaktyczne 11
burza mózgów 27
drzewko decyzyjne 10
metoda plakatu 20
Na pytanie, jak często Pani stosuje metody aktywizujące? Nauczyciele odpowiadali następująco, aż 50 nauczycieli stosuje bardzo często, 25 – czę-sto, a cieszy fakt, że tylko 5 – rzadko.
Tabela nr 5
Rodzaj odpowiedzi Ilość odpowiedzi
Bardzo często 50
często 25
rzadko 5
Z kolei na pytanie, jaki najczęściej rodzaj metod aktywizujących Pani wykorzystuje w pracy z uczniami? Nauczyciele odpowiadali, że najczęściej
Olga Jabłonko 46
stosują metodę plakatu, burzę mózgów, studium przypadków, gry dydak-tyczne, gry planszowe.
Tabela nr 6
Rodzaj odpowiedzi Ilość odpowiedzi
Metoda plakatu 20
Burza mózgów 27
Studium przypadków 11
Gry dydaktyczne 11
Gry planszowe 11
Proszę napisać, dlaczego właśnie te metody? Nauczyciele najczęściej twierdzili, że stymulują one aktywność, rozwijają umiejętność krytycznego myślenia, dyskutowania, umiejętności właściwego zachowania, integracja wiedzy.
Tabela nr 7
Rodzaj odpowiedzi Ilość odpowiedzi
stymulują aktywność 27
rozwijają umiejętność
krytycznego myślenia 20
dyskutowania 15
umiejętności
właściwe-go zachowania 10
integracja wiedzy 8
Twoim zdaniem, które metody aktywizujące są najbardziej skuteczne?
35 nauczycieli potwierdziło, że metoda plakatu, 25 gry planszowe, 11 burza mózgów, a 5 dyskusja.
ZNACZENIE METOD AKTYWIZUJĄCYCH W PRACY NAUCZYCIELA 47
Tabela nr 8
Rodzaj odpowiedzi Ilość odpowiedzi
dyskusja 9
Burza mózgów 11
metoda plakatu 35
Gry planszowe 25
Na pytanie, wymień zalety stosowania metod aktywizujących? Nauczy-ciele wymieniali następujące zalety metod: uczniowie aktywniej uczestniczą w zajęciach, uczniowie nie nudzą się na lekcjach i nie przeszkadzają, rozwi-jają wyobraźnię i empatię, uczą właściwych relacji międzyludzkich, rozwija-ją zainteresowania.
Tabela nr 9
Rodzaj odpowiedzi Ilość odpowiedzi
uczniowie aktywniej
uczestniczą w zajęciach 22 uczniowie nie nudzą się
na lekcjach i nie przeszkadzają
11
rozwijają wyobraźnię
i empatię 14
uczą właściwych relacji
międzyludzkich 15
rozwijają
zaintereso-wania 18
Na pytanie, na jakie Pani napotkała trudności w stosowaniu metod ak-tywizujących? Aż 40 nauczycieli nie napotkało na żadne trudności, 17 po-dało zbyt liczne klasy, 11 mało szkoleń i kursów z tego zakresu, a 12 małe pomieszczenia.
Olga Jabłonko 48
Tabela nr 10
Rodzaj odpowiedzi Ilość odpowiedzi
żadne trudności 40
zbyt liczne klasy 17
mało szkoleń i kursów
z tego zakresu 11
małe pomieszczenia 12
Jak wykazały badania wszyscy nauczyciele w swojej pracy dydaktycz-nej stosują metody aktywizujące. Ponieważ, wg nich, stymulują one aktyw-ność uczniów, rozwijają umiejętności krytycznego, analitycznego i logiczne-go myślenia. Uczą dyskutowania, wyciągania wniosków, komunikatywno-ści, kreatywnokomunikatywno-ści, wyrażania własnych sądów i opinii oraz angażują emo-cjonalnie uczniów. Cieszy na pewno fakt, że w obecnej szkole nauczyciele coraz częściej i chętniej aktywizują uczniów do działania. Dzięki tym meto-dom dostrzegają nie tylko poprawę efektywności uczenia się, ale również stwarzają one warunki do wszechstronnego rozwoju ucznia.
Z
AKOŃCZENIEWażnym zadaniem nauczyciela jest właściwy dobór metod nauczania, treści wychowawczych i odpowiedni sposób ich realizacji. Wykorzystanie metod aktywizujących w procesie dydaktyczno-wychowawczym ma znacze-nie w rozwoju aktywności ucznia. Oczywistym jest fakt, że największe efek-ty przynosi poznawanie przez działanie. Wykorzystując te metody w trakcie zajęć, nauczyciel przyczynia się między innymi do samodzielnego rozwijania myślenia oraz podejmowania decyzji.
Co istotne metody aktywizujące doskonalą wiele umiejętności przydat-nych nie tylko podczas lekcji, ale również w codziennym życiu, np. umiejęt-ności wyciągania wniosków, myślenia analitycznego i krytycznego, łączenia zdarzeń i faktów. Pomagają rozwijać kompetencje kluczowe, takie jak: in-terpersonalne, osobowe, międzykulturowe, kulturalne. Znamienne są w tym kontekście słowa chińskiego filozofa Konfucjusza „Słyszę i zapominam. Wi-dzę i pamiętam. Robię i rozumiem”.
ZNACZENIE METOD AKTYWIZUJĄCYCH W PRACY NAUCZYCIELA 49
L
ITERATURA:
[1] Adamek I., Podstawy edukacji wczesnoszkolnej, Impuls Kraków 1997.
[2] Bereźnicki F., Dydaktyka kształcenia ogólnego, Impuls Kraków 2001.
[3] Brudnik E., Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie. Przewodnik po metodach aktywizujących, Wyd. Jedność, Kielce 2000.
[4] Guilbert J., Zarys pedagogiki medycznej, przekł. St. Orzeszyna, PZWL War-szawa 1983.
[5] Konopczyński M., Pedagogika resocjalizacyjna. W stronę działań kreujących, Impuls Kraków 2014.
[6] Kubiczek B., Zintegrowana edukacja wczesnoszkolna z językiem angielskim, Instytut Wydawniczy Erica, Warszawa 2012.
[7] Klimowicz A., Aktywizujące metody nauczania, [w]: M. Owczarz, Poradnik edukatora, Wyd. Inne, Warszawa 2005.
[8] Kruszewski K., Gry dydaktyczne, WSiP Warszawa 1992.
[9] Krzyżewska J., Aktywizujące metody i techniki w edukacji przedszkolnej, Wyd. Omega Suwałki 1998.
[10] Kubiczek B., Metody aktywizujące. Jak nauczyć uczniów uczenia się?, Wyd.
Nowik, Opole 2016.
[11] Okoń W., Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, Wyd. Akademickie Żak, War-szawa 1998.
[12] Pankowska K., Drama – zabawa i myślenie, Centralny Ośrodek Metodyki Upowszechniania Kultury, Warszawa 1990.
[13] Podgórska T., Wpływ metod aktywizujących na przygotowanie dzieci sześcio-letnich do nauki szkolnej, Szczecin 2005.
[14] Rau K., Ziętkiewicz E., Jak aktywizować uczniów. Burza mózgów i inne tech-niki, Wyd. Oficyna, Poznań 2002.
[15] Śnieżyński M., Zarys dydaktyki filozofii, Impuls Kraków 2000.
[16] Stańdo J., M. Spławska-Murmyło, Metody aktywizujące w edukacji przed-szkolnej i wczesnoszkolne, ORE, Warszawa 2017.
[17] Tylewska E., Metody aktywne na godzinach do dyspozycji wychowawcy kla-sy, [w:] ABC kierowania szkoła, Zeszyt 2 Szczecin 1996.
Olga Jabłonko 50
[18] Tyszkowa M., Aktywność i działalność dzieci i młodzieży, WSiP Warszawa 1990.
Czasopisma:
[19] Siewierski B., Mapa umysłu, czyli jak twórczo rozwiązać problemy, [w:] Per-sonel nr 1/1998.
S
TRESZCZENIEZnaczenie metod aktywizujących w pracy nauczyciela
Celem artykułu jest omówienie wybranych metod aktywizujących wy-korzystywanych w pracy nauczyciela oraz zaprezentowanie badań przepro-wadzonych w szkołach. Odpowiednio dobrane metody i środki dydaktyczne nie tylko rozbudzają w uczniach ciekawość intelektualną, ale urozmaicają zajęcia i skłaniają uczestników do aktywnego i samodzielnego uczenia się.
W metodach aktywizujących na plan pierwszy wysuwa się działanie ucznia, a nauczyciel ma za zadanie wspierać go w rozwoju intelektualnym, emocjo-nalnym i praktycznym. Nauczyciel zatem rezygnuje z funkcji wykładowcy ex catedra, na rzecz nauczyciela organizatora, koordynatora samodzielnej pra-cy uczniów, aktywizując ich do działań twórczych.
S
UMMARYThe meaning of activating methods at the teacher's work
The aim of the article is to discuss selected activation methods used in the teacher's work and to present research carried out in schools. Properly selected methods and didactic means not only awaken intellectual curiosity in students, but diversify classes and induce participants to active and in-dependent learning. In activating methods, student's activity comes to the fore, and the teacher's task is to support him in intellectual, emotional and practical development. The teacher, therefore, resigns from the function of ex-lecturer lecturer, in favor of the organizing teacher, coordinator of inde-pendent work of students, activating them to creative activities.
Keyword: Active methods, teacher.
PRACE NAUKOWE WSZIP T. 50 (1) 2021 PEDAGOGIKA I ZARZĄDZANIE WOBEC WYZWAŃ WSPÓŁCZESNOŚCI