K ORZYŚCI I TRUDNOŚCI W NAUCZANIU ZDALNYM

Widać, iż na przestrzeni lat szkoła ulegała znacznym przeobrażeniom, jak również sposób podejścia do niej. XXI wiek, a szczególnie rozwój techni-ki i technologii przyniósł wiele wyzwań. Niemniej jednak na sytuację spo-wodowaną pandemią Covid-19, polska szkoła nie były przygotowana.

Wprowadzenie zdalnego nauczania we wszystkich klasach szkolnych wy-musiło na nauczycielach i uczniach zmianę swoje postrzegania szkoły i na-uczania w niej.

Warto zaznaczyć, iż zdalne nauczanie może przybrać różne formy i każ-da ze szkół inaczej do tego zagadnienia podchodziła. Początkowo większość szkół zdecydowała się na zamieszczanie materiałów do samodzielnej pracy dla uczniów na swoich stronach internetowych lub przez dziennik elektro-niczny. W miarę upływu czasu, szczególnie przy drugim zamknięciu szkół, większość szkół zaczęła prowadzić lekcje online przy wykorzystaniu różnych platform np. Microsoft Teams, Zoom, czy Google Classroom. Często zajęcia były połączeniem tych dwóch form. Zdalne nauczania, tak jak i stacjonarne ma swoje zalety i wady. Ich zestawienie zawiera tab. 1.

Dzięki zdalnemu nauczaniu oszczędza się czas, nie musi się tracić cza-su na dojazdy do szkoły. Lekcje online z reguły trwają krócej niż stacjonar-ne i można naukę rozłożyć w czasie, tak aby współgrała ona z innymi obo-wiązkami.

Technologia dla młodego pokolenia jest czymś oczywistym. Nieustanne czatowanie, nagrywanie i oglądanie filmików, ciągła obecność na portalach społecznościowych jest dla nich chlebem powszednim. Jeżeli nauczyciel umiejętnie wykorzysta tę technologię może ona znacznie uatrakcyjnić prze-kazywanie wiedzy. Dodatkowo, częściej wykorzystuje się atrakcyjne formy prezentacji materiału: filmu, programy graficzne, e-podręczniki itp.

Konieczność stosowania nowych technologii przyczyniła się również to poszerzenia wiedzy i umiejętności zarówno nauczycieli, jak i uczniów w ob-słudze różnych urządzeń i platform internetowych.

W trakcie lekcji online uczeń mógł skorzystać z różnych źródeł wiedzy, nie tylko książki, ale również z szerokiego zasobu wiadomości z Internetu.

Z jednej strony jest to ogromna zaleta, z drugiej zaś, niestety jest to wada, gdyż dzieci to wykorzystują i zamiast pomyśleć nad zadaniem szukają go-towych rozwiązań w Internecie. Ponadto, za pomocą platformy można ła-twiej przesłać wiadomość do uczniów, umieścić notatki, czy też połączyć się indywidualnie z uczniem, aby wyjaśnić mu jego wątpliwości na temat prze-rabianego materiału.

Zdalne nauczanie powoduje, że można włączyć się w lekcje z dowolnego miejsca, nie musi się być tam, gdzie jest nauczyciel. Dla pedagoga też jest to korzystna sytuacja, że nie musi być w tym samym pomieszczeniu, co uczniowie. Ułatwia to załatwienie swoich prywatnych spraw np. prowadząc lekcję można udać się na wizytę do lekarza.

Beata Owczarczyk 58

Tabela 1. Korzyści i trudności zdalnego nauczania

Korzyści Trudności

 oszczędność czasu,

 w większym zakresie wykorzystuje się technologię i różne formy prezentacji materiału,

 łatwiejszy dostęp do różnych źródeł wiedzy,

 likwiduje bariery terytorialne, można uczestniczyć w lekcji bez względu na

 zminimalizowanie strachu i nieśmia-łości, które mogłyby pojawić się w tra-dycyjnej klasie,

 rodzice mieli większy wgląd w to, jak wyglądają lekcje i jakie problemy edu-kacyjne ma ich dziecko,

 część rodziców więcej czasu poświęca-ła swoim dzieciom zacieśniając więzi rodzinne.

 problemy techniczne i brak sprzętu,

 problemy z koncentracją,

 brak motywacji,

 nieumiejętność zorganizowania wła-snej pracy w domu,

 brak samodyscypliny,

 brak bieżącego nadzoru nauczyciela nad uczniem,

 problemy z czytaniem i zrozumieniem instrukcji online, mają możliwość ściągania, angażo-wania innych osób do pomocy, nie-kiedy sam rodzic inicjuje oszustwa i odrabianie lekcji za dziecko,

 spędzanie zbyt dużo czasu przed ekranem, może niekorzystnie wpły-wać na zdrowie, na wady postawy, problemy ze wzrokiem i przyczynić się do wystąpienia uzależnienia od kom-putera, nauczania zdalnego, na: [https://policealna.gowork.pl/blog/e-learning-to-przy szlosc-edukacji-zalety-i-wady-nauczania-zdalnego] – 25.07.2021 r., Nauczanie na odległość, na: [http://www.rzsz-pilzno.pl/static/doc/elearning.pdf] – 26.07.2021 r., K. Głuszak, Szkoła w dobie koronawirusa. Plusy i minusy nau-czania zdalnego, na: [https://zycie.hellozdrowie.pl/szkola-w-dobie-korona wi-rusa] – 26.07.2021 r., 5 największych trudności w nauczaniu online. Jak się z nimi uporać?, na: [https://noizz.pl/nauka-i-technologia/5-najwiekszych-trud nosci-w-nauczaniu-online-jak-sie-z-nimi-uporac/1dc8gsz] – 11.07.2021 r., D. Sterna, Kilka problemów, które ujawniły się mocniej w świetle zdalnej eduka-cji, na: [https://osswiata.ceo.org.pl/2020/10/26/kilka-problemow-ktore-ujawn ily-sie-mocniej-w-swietle-zdalnej-edukacji-2] – 11.07.2021 r.

SKUTECZNOŚĆ ZDALNEGO NAUCZANIA W DOBIE PANDEMII 59

Ze zdalnych lekcji można korzystać na dowolnym urządzeniu: kompu-terze, tablecie, czy telefonie. Nie każdy z tych urządzeń daje takie same możliwości, ale ułatwia uczestniczenie w zajęciach.

Platformy do nauki zdalnej dają możliwość umieszczania materiałów, uczniowie mogą wielokrotnie do nich wracać w celu powtórzenia przerobio-nych treści w dowolnym momencie.

Zdalne nauczanie ułatwia dostosowanie tempa przerabianego materia-łu do swoich możliwości, w klasie z reguły jest to utrudnione i część dzieci nie nadążając za nauczycielem tylko przepisuje notatki.

Dla niektórych dzieci brak kolegów i koleżanek w pobliżu powoduje, że mniej się stresują, są mniej nieśmiałe i chętniej wyrażają własne zdanie oraz pomysły w trakcie lekcji online niż w trakcie tradycyjnej.

Zdalne nauczanie dało rodzicom doskonały wgląd na to, jak wyglądają lekcje i jak radzi sobie ich dziecko. Mogli zaobserwować, że złe oceny nie są wynikiem złej woli nauczyciela, ale dużych trudności ich dziecka z danym przedmiotem, które po prostu nie ma wysokiego potencjału, aby się nau-czyć pewnych treści.

Zamknięcie szkół wymusiło również na rodzicach to, że musieli więcej czasu poświęcać swoim dzieciom, a to w wielu przypadkach zacieśniło więzi rodzinne. Zatem, zdalne nauczania przyczyniło się do poprawy relacji rodzic – dziecko.

Oprócz korzyści zdalne nauczanie pociąga za sobą wiele wad. Dużym problemy przy zdalnym nauczaniu są problemy techniczne, zarówno po stronie nauczyciela, jak i ucznia. Te problemy wynikają z przestarzałego sprzętu, niedostatecznie szybkiego łącza internetowego, które jest dostępny we wszystkich mniejszych miejscowościach i wsiach. Poza tym, część uczniów nie posiada w ogóle własnego komputera i w lekcjach zdalnych uczestniczy na smartfonie. Niestety mały ekran telefonu nie pozwala w peł-ni widzieć, to co nauczyciel pisze, a problemem jest też możliwość pisapeł-nia chociażby sprawdzianu.

Problem ze sprzętem ujawił się szczególnie w rodzinach wielodzietnych, gdzie było kilkoro dzieci w wieku szkolnym, a komputer był tylko jeden bądź nie było w domu tyle pomieszczeń, aby każde dziecko mogło siedzieć same i miało komfort w odbiorze danej lekcji.

Koncentracja jest niezbędna do tego, aby nauka była nie tylko skutecz-na, ale przede wszystkim efektywna. W trakcie zdalnego nauczania wiele bodźców rozprasza uczniów. Wystarczy chwila, żeby sięgnąć po telefon, wejść na portale społecznościowe, wymieniać się wiadomościami z innymi uczniami w trakcie lekcji, czy chociażby grać. Dodatkowo nie ma przy uczniu nauczyciela, który zauważywszy brak koncentracji, mógłby przywo-łać ucznia do uważania. Ponadto, trudno jest się skoncentrować uczniowi w sytuacji, gdy nauczyciela się tylko słyszy, a nie widzi. Jeżeli pedagog nie udostępni ekranu swojego komputera, na którym krok po kroku wyjaśnia temat lekcji, to taki odbiór lekcji jest bardzo utrudniony. Nawet dla doro-słych taka sytuacja jest bardzo ciężka, a co dopiero dla dziecka.

Bardzo często na koncentrację uczniów wpływała obecność domowni-ków, którzy nie zawsze są w stanie zachować ciszę podczas lekcji. Poza tym,

Beata Owczarczyk 60

biegające wokół młodsze rodzeństwo też nie sprzyja skupieniu się na tym, co wykłada nauczyciel.

Niestety bolączką współczesnej szkoły jest brak motywacji uczniów.

Dodatkowo zdalne nauczanie nie sprzyja zwiększeniu tej motywacji, a wręcz przeciwnie. Jedynie odpowiednie zachęty i pochwały mogą ten stan rzeczy zmienić, ale coraz trudniej znaleźć te odpowiednie.

Nauka poza szkolną klasą wymaga od ucznia wysokiego poziomu zor-ganizowania pracy własnej, podziału całości materiału na mniejsze partie.

W klasie robił to nauczyciel, przy pracy zdalnej musi to zrobić uczeń. Nie-stety jest to umiejętność, której większość współczesnych dzieci i młodzieży po prostu nie posiada. Muszą być nieustannie prowadzeni przez osobę do-rosłą. A dodatkowo im młodsze jest dziecko, tym trudniej jest mu planować własną pracę.

Brak umiejętności zorganizowania własnego warsztatu pracy powiąza-ne jest również z brakiem samodyscypliny. Dzieciom niezwykle trudno jest systematycznie wykonywać powierzone obowiązki i uczestniczyć w pełni w lekcjach online.

Przy zdalnym nauczaniu utrudniona jest kontrola nauczyciela nad uczniem, szczególnie istotne jest to dla takich przedmiotów jak: matematy-ka, fizymatematy-ka, chemia czy wychowanie fizyczne. Istotne w tym przypadku jest, aby nauczyciel widział, co robi uczeń, mógł do niego podejść i skorygować jego ewentualne błędy, a praca przez komputer nie daje takiej możliwości.

W nauczaniu zdalnym bardzo nasiliły się problemy z czytaniem i zro-zumieniem wszelkich poleceń oraz instrukcji, które z konieczności były przesłane online. Dodatkowo, trudno w tej formie zmotywować ucznia, żeby chciał w ogóle przeczytać polecenie, nie mówiąc już o jego zrozumieniu. Nie można też się skonsultować z kolegą / koleżanką z ławki, gdyż ich nie ma, a to bardzo często ułatwia zrozumienie zadania.

Dużym problemem jest też izolacja uczniów od rówieśników i nauczy-cieli. Mogłoby się wydawać, iż we własnym domu łatwiej jest się skupić, ma się spokój i ciszę oraz nie tracić się czasu na dojazdy do szkoły. Jednak brak kontaktu z innymi odbija się na psychice ucznia, brakuje mu kontak-tów z kolegami i koleżankami, nie może on zadać tylu pytań nauczycielowi, co w szkole i nie ma możliwości poproszenia go do ławki w sytuacji proble-mów z danym tematem. Poza tym, rolą szkoły jest też proces uspołeczniania uczniów, uczenie współdziałania w grupie, a siedząc przed ekranem kom-putera niemożliwym jest nabycie tych umiejętności.

Ważną przeszkodą w zdalnym nauczaniu, szczególnie w jego początko-wym etapie było i jest brak przeszkolenia, szczególnie nauczycieli w możli-wościach, jakie dostarcza współczesna technologia. Zdecydowana większość pedagogów nigdy wcześniej nie prowadziła lekcji online przy wykorzystaniu jakiejkolwiek platformy do wideokonferencji. Dopiero marzec 2020 wymusił na nauczycielach konieczność szybkiej nauki i to we własnym zakresie, gdyż nie było żadnych szkoleń w szkołach. Dominowała tu głównie wzajem-na pomoc i wymiawzajem-na doświadczeń między pedagogami.

Opracowanie materiałów do nauki zdalnej jest bardzo czasochłonne dla nauczyciela. Wymaga od niego znacznie więcej czasu niż tradycyjne lekcje.

Również przygotowanie kartkówek, sprawdzianów wymaga więcej czasu.

SKUTECZNOŚĆ ZDALNEGO NAUCZANIA W DOBIE PANDEMII 61

Jeżeli testy i zadania nie są przygotowane w wersji elektronicznej, która ułatwi sprawdzanie, to niestety uczniowie przesyłają zdjęcia. To rodzi z kolei duże trudności w poprawia i wymaga ogromu poświęconego czasu.

Niestety w takcie zdalnego nauczania nasiliły się oszustwa uczniów i ich rodziców. Często zdarzało się, że zadanie domowe było ściągnięte z Internetu bądź rozwiązane przez rodzica. Dobrą sytuacją jest pomoc rodzica dziecku w sytuacji, gdy samo nie może poradzić sobie z zadaniem domo-wym, ale powinna to być pomoc, a nie wyręczanie.

Praca przed komputerem wymaga siedzenia kilka godzin w niezmienio-nej pozycji, co niestety wpływa niekorzystnie na kręgosłup, wady podstawy.

Dodatkowo ciągłe patrzenie w ekran komputerowy źle wpływa na wzrok, co może prowadzić do powstawania wad wzroku.

Ciągłe przesiadywanie w wirtualnym świecie, może przyczynić się też do wystąpienia uzależnienia od komputera, szczególnie wśród dzieci.

W okresie zdalnej nauki, gdy nie było standardowych zajęć wychowania fizycznego, a dzieci siedziały kilka godzin przed ekranem komputera, nasili-ły się problemy z nadwagą, złe nawyki żywieniowe i ciągłe podjadanie w czasie lekcji, co nie byłoby do pomyślenia w trakcie lekcji stacjonarnych.

W znacznej części szkół, dzieci mają możliwość spożywania ciepłych posiłków, szczególnie dla tych w trudnej sytuacji życiowej, była to dla nich jedyna szansa zjedzenia czegoś ciepłego. W zdalnym nauczaniu tego nie było.

Organizując zdalne nauczanie, trzeba zawsze mieć na uwadze powyższe zalety i wady zdalnego nauczania, tak aby w sytuacji, gdy znów szkoły zo-staną zamknięte, osiągnąć większą skuteczność nauczania.