wykorzystanie w procesie edukacji
4. P ROCESY POZNAWCZE – HIERARCHIA :
1. zapamiętywanie 2. zrozumienie 3. aplikacja 4. analiza 5. ocena 6. kreatywność
Według Andersona i Kratwohla (2001) ewaluacja opiera się na rozu-mowaniu – wyciąganiu wniosków w oparciu o kryteria i standardy oraz jest podstawą krytycznego myślenia. Oznacza to, że myślenie krytyczne i my-ślenie kreatywne to dwa różne typy myślenia, dwa różne typy procesów po-znawczych, przy czym myślenie kreatywne jest wyższym procesem poznaw-czym niż krytyczne. Kreatywne myślenie wymaga również nabycia krytycz-nego myślenia. Myślenie krytyczne nie musi być twórcze (oryginalne), po-nieważ można zaakceptować cudze pomysły i jednocześnie postrzegać je jako własne. Na przykład stwierdzenie, że się z tobą zgadzam, odzwierciedla satysfakcję, osoba krytycznie myśląca zgadza się z drugą osobą.
Myślenie twórcze i krytyczne definiowane jest w literaturze za Hlavsem (1986).Twórczość definiowana jest jako postęp w relacjach podmiot-przedmiot, w którym nowy lub przynajmniej równie wartościowy produkt powstaje w nowy sposób wraz z formowaniem się świadomości. M. Zelina i M. Zelinová (1990) stwierdzają, że kreatywność to taka interakcja podmio-tu z przedmiotem, w której przedmiot zmienia otaczający świat, tworzy no-we i użyteczne wartości o znaczącej wartości dla podmiotu lub grupy odnie-sienia lub populacja. W obu przypadkach autorzy stwierdzają, że wszystkie definicje twórczości mają dwie identyczne zasadnicze cechy:
Kreacja musi być nowa
Kreatywność musi być ciekawa
Kreatywność musi być kreatywna
Kreacja musi być w jakiś sposób użyteczna
Miroslav Gejdoš 28
Zgadzamy się również z Koprdovą (1997, s. 7), że kreatywność to zdol-ność do tworzenia nowych, ale użytecznych pomysłów, rozwiązań i produk-tów.
Z pedagogicznego punktu widzenia rozwój myślenia, zwłaszcza kry-tycznego, uważany jest za jeden z priorytetowych celów edukacji szkolnej.
Według Gavora (2008, s. 32) myślenie krytyczne to sposób myślenia o wła-snym myśleniu w sposób, który pozwala nam poznać nasze mocne strony, ale także wady naszego myślenia, a następnie je poprawić. Termin krytycz-ny w tym sensie oznacza ocenianie, ocenianie, ocenianie (wywodzące się z greckiego pochodzenia słowa krytyka). W literaturze istnieje wiele różnych definicji krytycznego myślenia. Tutaj są niektóre z nich:
krytyczne myślenie to konsekwentna (zdyscyplinowana) aktywność umysłowa mająca na celu ocenę wypowiedzi lub sytuacji i późniejsze zmienione działanie;
myślenie krytyczne to badanie punktów wyjścia, porównywanie;
krytyczne myślenie to stosowanie kryteriów do oceny jakości, słusz-ności argumentu, stwierdzenia, historii itp.;
krytyczne myślenie to tworzenie logicznych osądów;
krytyczne myślenie to sposób na zrozumienie treści poprzez własne doświadczenie i światową mądrość;
krytyczne myślenie to wykorzystanie umiejętności lub strategii po-znawczych i pozapopo-znawczych, które zwiększają prawdopodobień-stwo uzyskania pożądanego rezultatu;
myślenie krytyczne to celowe zastosowanie wyższych procesów po-znawczych: analiza, synteza, poznanie i rozwiązywanie problemów, osąd i ocena;
krytyczne myślenie to prawidłowe, dobre logiczne myślenie, które obejmuje inne rodzaje myślenia, a także rozwiązywanie problemów i kreatywne myślenie itp. (Gavora, 2008, s. 64)
Myślenie krytyczne rozwija się poprzez przemyślany, celowy i długo-terminowy proces, który opiera się na zrozumieniu. Jako wyższy poziom rozumienia krytyczne myślenie ma wpływ nie tylko na jakość i efektywność uczenia się, ale także na rozwój jednostki i kształtowanie własnej struktury wartości w kontekście rozwoju emocjonalnego, społecznego, kulturowego i moralnego osobowości. Jest praktykowany poprzez treść dowolnego przedmiotu w szkole podstawowej i średniej i wykorzystuje pewne elementy, pewną kolejność, która odzwierciedla wcześniejszą wiedzę, umiejętności i doświadczenia życiowe uczniów:
1. Każde myślenie ma jakiś cel (cel).
- Poświęć trochę czasu na jasne sformułowanie intencji.
- Odróżnij swoją intencję od podobnych intencji.
MYŚLENIE KRYTYCZNE I JEGO WYKORZYSTANIE W PROCESIE EDUKACJI 29
- Regularnie sprawdzaj, czy nie odbiegasz od swojej intencji.
- Ustal ważne i realistyczne cele.
2. Każde myślenie próbuje rozwiązać problem, znaleźć odpowiedź na py-tanie.
- Poświęć trochę czasu na jasne i dokładne sformułowanie problemu, pytań.
- Wyraź pytanie na kilka sposobów, aby wyjaśnić jego znaczenie i za-kres.
- Podziel pytanie na podpytania.
- Dowiedz się, czy pytanie ma tylko jedną poprawną odpowiedź, czy jest to opinia, czy też wymaga myślenia z wielu perspektyw.
3. Każde myślenie opiera się na pewnych założeniach.
- Jasno określ założenia, na których będziesz się opierać i czy te zało-żenia są uzasadnione (akceptowalne).
- Dowiedz się, jak założenia wpływają na Twój punkt widzenia.
4. Każde myślenie jest realizowane z pewnego punktu widzenia.
- Określ swój punkt widzenia.
- Poszukaj innych perspektyw i określ ich mocne i słabe strony.
- Staraj się być uczciwy przy ocenie wszystkich punktów widzenia.
5. Każde myślenie opiera się na danych, informacjach i dowodach.
- Ogranicz swoje oświadczenia do tych, które są oparte na dostępnych danych.
- Szukaj nie tylko informacji, które wspierają Twoją opinię, ale także informacji, które z nią przeczą.
- Upewnij się, że wszystkie informacje, których używasz, są jasne, do-kładne i istotne (związane z Twoim pytaniem).
6. Każda myśl jest splamiona i wyrażana poprzez koncepcje, idee i myśli.
- Zidentyfikuj główne pojęcia i jasno je wyraź.
- Rozważ również alternatywne terminy lub alternatywne definicje.
- Upewnij się, że używasz terminów rozsądnie i dokładnie.
7. Każde myślenie zawiera rozumowanie lub interpretację, dzięki której wyciągane są logiczne wnioski.
- Dokonuj osądów wyłącznie na podstawie dowodów.
- Sprawdź, czy Twoje osądy są spójne (czy następują po sobie, czy na-stępują po sobie).
- Zidentyfikuj założenia, które doprowadziły cię do osądów.
8. Każde myślenie gdzieś idzie, ma określone konsekwencje i rezultaty.
- Obserwuj konsekwencje swojego myślenia.
- Dowiedz się o pozytywnych lub negatywnych konsekwencjach.
- Rozważ wszystkie możliwe konsekwencje. (Turek, 2003, s. 34)
Miroslav Gejdoš 30