Aktywizacja obywatelska ludności rosyjskojęzycznej w Mołdawii

5.8 Aktywizacja obywatelska ludności rosyjskojęzycznej w Mołdawii

Obywatele Mołdawii nadal mają problem z samoidentyfikacją, co utrudnia budowę społeczeństwa obywatelskiego, szczególnie w Naddniestrzu i Gagauzji. Wśród ludności rumuńskojęzycznej przeważają tendencje identyfikacji z koncepcją „Wielkiej Rumunii’’

(Romania Mare), według której wszystkie ludy rumuńskojęzyczne powinny tworzyć wspólne państwo. Ponadto część ludności napływowej lub rosyjskojęzycznej widzi swoje miejsce blisko Rosji w koncepcji „bliskiej zagranicy”. Przywiązanie tej części ludności do koncepcji

184Open Society foundations, https://www.opensocietyfoundations.org/about/offices-foundations. (link do strony)

139 bliskiej integracji z Rosją, wynika w dużej mierze z obaw, związanych z marginalizacją tej części społeczeństwa w rumuńskojęzycznej Mołdawii. Pominięcie ludności rosyjskojęzycznej w procesie konsolidacji społeczeństwa obywatelskiego, sprawia, że ta istotna część społeczeństwa nadal pozostanie w obrębie polityki rosyjskiej, która przedstawia integrację europejską jako zagrożenie dla ich tożsamości. Podobne trudności występują także, we współpracy pomiędzy mołdawskimi i naddniestrzańskimi think tankami, które mają rozbieżne interesy współpracy z Unią Europejską. Naddniestrzańskie organizacje pozarządowe dążą głównie do współpracy w ramach projektów infrastrukturalnych¹⁸⁵.

Naddniestrzańskie think tanki, chociaż są pozbawione bezpośredniej pomocy finansowej ze stronny Unii Europejskiej, a także są mniej liczne niż w pozostałych częściach Mołdawii oraz w mniejszym stopniu rozwinięte, to mimo tego prowadzą działalność mającą na celu rozwój lokalnego społeczeństwa. Naddniestrze, ze względu na swój ustrój społeczny i silne „zsowietyzowane” społeczeństwa, polegające na niechęci do działań w organizacjach nie kontrolowanych przez państwo, w znacznym stopniu ogranicza działalność społeczeństwa obywatelskiego. Wszelkie kontakty z organizacjami pozarządowymi z prawobrzeżnej części Mołdawii są kontrolowane przez lokalne służby bezpieczeństwa¹⁸⁶. W przypadku finansowania projektów i działalności naddniestrzańskich think tanków przez fundatorów zagranicznych, lokalne władze miały prawo podejmowania decyzji w tym zakresie.

Nadmienić należy, że zakazane jest zagraniczne finansowanie organizacji, które mają status stowarzyszeń publicznych zajmujących się wyborami. Wszelka działalność organizacji pozarządowych w Naddniestrzu, mająca charakter polityczny jest blokowana przez administrację tego quasi- państwa. Polega to m.in. na odmowie organizowania różnego rodzaju wydarzeń lub ograniczenie dostępu do mediów. Finansowanie społeczeństwa obywatelskiego na lewym brzegu Dniestru odbywa się na dwa sposoby: albo w postaci grantów przyznawanych przez Radę Koordynującą działalność NGO-sów oraz partii politycznych w Naddniestrzu lub poprzez rejestrację grantu jako transakcji gotówkowej w Naddniestrzańskim Republikańskim Banku. Kolejnym sposobem pozyskiwania środków wśród NGO-sów z Naddniestrza jest rejestracja działalności na prawym brzegu Dniestru, gdzie nie istnieją takie ograniczenia, jak w Naddniestrzu¹⁸⁷. W tym przypadku pieniądze są

185 Visit by the Conference of INGOs of the Council of Europe to Chisinau Participation of NGOs in the decision-making process in the Republic of Moldova – Report (2015), https://rm.coe.int/1680594197 , dostęp.

(12.07.2018)

186 Transnistria: Secret police vs. NGOs (2015), http://www.dw.com/en/transnistria-secret-police-vs-ngos/a-18461829 , dostęp. (15.08.2019)

187 Republic of Moldova EU country roadmap for engagement with civil society 2014-2017, 2014,s. 8.

140 zarządzane z prawego brzegu Dniestru lub wpływają do naddniestrzańskiego banku tak jak w drugim przypadku.

Przedstawiciele organizacji pozarządowych z Kiszyniowa, takich m.in. jak Mołdawski Instytut Spraw Publicznych, Stowarzyszenie na rzecz Polityki Zagranicznej oraz Expert-Group, z którymi autor niniejszej pracy przeprowadził wywiad twierdzili, że dotychczasowe wspólne projekty ze stroną naddniestrzańską nie dochodziły do skutku, ze względu na brak zgody ze strony administracji w Tyraspolu. Inne stanowisko w tej kwestii przyjął prezes organizacji ProCoRe z Bielc (północna Mołdawia) Boris Boincean, który stwierdził, że w przypadku działalności w sferze rozwoju rolnictwa, którą prowadzi, partnerzy naddniestrzańscy ściśle współpracują ze swoimi odpowiednikami z Mołdawii¹⁸⁸. Wydaje się, że strona naddniestrzańska wykorzystuje możliwość współpracy w kwestiach projektów infrastrukturalnych lub z zakresu innowacji w różnych sektorach gospodarki. Natomiast, projekty prowadzone przez think tanki z Kiszyniowa, podejmują z jednej strony działalność w ramach realizacji Umowy Stowarzyszeniowej z UE, a z drugiej strony działalność w kwestiach społecznych, w tym demokratycznych reform. Władze w Tyraspolu obawiają się konsekwencji współpracy, która prowadziłaby do próby demokratyzacji systemu w Naddniestrzu. Funkcjonowanie systemu politycznego w Naddniestrzu polega na limitowanym dostępie opinii publicznej do aktywności politycznej partii rządzącej tym „quasi-państwem”

ponieważ dochody do budżetu pochodzą w znacznej mierze z szarej strefy. Oszacowano, że dochody z przemytu wynoszą od 30 do 50% PKB¹⁸⁹. W przypadku prężnie działającego społeczeństwa obywatelskiego, mającego kontrolę nad poczynaniami rządu, taki proceder nie mógłby mieć miejsca.

Dodatkowym elementem jest niechęć administracji państwowej do działalności w organizacjach nie kontrolowanych przez państwo. W przypadku Naddniestrza, dochodzą jeszcze, niepolityczne czynniki takie jak np. depopulacja. Na początku lat 90. ubiegłego wieku Naddniestrze zamieszkiwało ok. 700 tys. ludzi, natomiast w latach dwutysięcznych jedynie ok. 500 tys.¹⁹⁰.

Największą trudnością w tworzeniu społeczeństwa obywatelskiego w Mołdawii jest nieufność obywateli tego państwa wobec wszelkich form działalności w życiu publicznym, a przede wszystkim wobec organizacji finansowanych ze źródeł zagranicznych. Większość

188 Wywiad przeprowadzony z Panem Boicnceanem (Prezesem think tanku Procore z Bielc) 17 marca 2017 roku w Bielcach, Mołdawia.

189 J. Wróbel, Przestępczość gospodarcza w Naddniestrzu, Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego nr 7, 2012, s. 38.

190 Population of Transnistria, https://en.populationdata.net/countries/transnistria/, dostęp. (12.05.2018)

141 organizacji pozarządowych w Mołdawii, prowadzi swoją działalność w ramach projektów europejskich. Jest to przede wszystkim wdrażanie Umowy Stowarzyszeniowej z Unią Europejską. Brakuje natomiast działalności informacyjnej. Wiedza obywateli Mołdawii, dotycząca korzyści wynikających ze współpracy z Unią Europejską w ramach stowarzyszenia jest ograniczona.

5.9 Zróżnicowanie działalności społeczeństwa obywatelskiego w regionach