Rządy proeuropejskiej koalicji

Odsunięcie od władzy PKRM i zwycięstwo koalicji proeuropejskiej stanowiło element zwrotny w polityce Unii Europejskiej wobec Mołdawii. Nowe przywództwo mołdawskie

150 P. Kolsto (red.), National integration and violent conflict in Post-Soviet societies. The case of Estonia and Moldova, Rowman and Littlefield Publishers, New York 2003.

116 zdecydowanie obrało proeuropejski kurs w polityce zagranicznej. Rząd Voronina traktował współpracę z Unią Europejską jako przeciwwagę dla pozycji Rosji w stosunkach z Kiszyniowem. Pomimo licznych deklaracji o możliwościach integracji Mołdawii z Unią Europejską, działania władz prowadziły do izolowania opozycji i ograniczania praw obywatelskich.

Z punktu widzenia nowych władz, zbliżenie z Unią Europejską miało prowadzić do nawiązania bliskich relacji Mołdawii z UE, w tym handlowych, co umożliwiłoby otwarcie rynku UE na towary mołdawskie. Kolejnym argumentem za zbliżeniem z UE była pomoc finansowa Brukseli w realizacji reform administracyjnych i gospodarczych Mołdawii oraz włączenie jej do bezwizowego reżimu strefy Schengen.

Stworzony w 2009 roku nowy układ polityczny deklarował zreformowanie państwa, odejście od zastanego systemu ustanowionego przez komunistów prezydenta Voronina i przekształcenie Mołdawii z postsowieckiej, uzależnionej od Rosji republiki w nowoczesne państwo, blisko związane z Unią Europejską. Jednakże, nie doszło do gruntownych reform w administracji, policji i sądownictwie. Układ polityczny powstały w 2009 roku opierał się na rywalizacji dwóch wiodących partii politycznych, na czele których stało dwóch oligarchów - Vlad Plahotniuc, reprezentujący Mołdawską Partię Demokratyczną i Vlad Filat prezes Partii Liberalno-Demokratycznej Mołdawii (PLDM), który jednocześnie sprawował funkcję premiera¹⁵¹. Obydwaj politycy tworząc koalicję, jednocześnie konkurowali o wpływy w państwie, tym samym zawłaszczając poszczególne instytucje państwowe, a przede wszystkim wymiaru sprawiedliwości i sądu konstytucyjnego, które powinny być niezależne. Intensywna promocja ich polityki wśród partnerów z Unii Europejskiej prowadziła do bliskiego dialogu pomiędzy Kiszyniowem a Brukselą w kwestiach zniesienia wiz dla Mołdawian oraz podpisania przez Mołdawię nowej umowy stowarzyszeniowej, której celem było związanie norm prawnych i handlowych Mołdawii z UE.

Dialog Mołdawii z Unią Europejską został zintensyfikowany po przemianach w 2009 roku. Rząd mołdawski deklarował pełną integrację europejską jako swój cel strategiczny, co jednak nie spotykało się ze zrozumieniem ze strony partnerów europejskich, którzy nie mogli zagwarantować Mołdawii członkostwa w Unii Europejskiej. Stworzenie w 2009 roku Partnerstwa Wschodniego, miało prowadzić do stowarzyszenia poszczególnych państw z Unią Europejską, które przyjmując część prawodawstwa unijnego oraz dostosowując swój system polityczny do norm unijnych nie miały żadnych gwarancji akcesji w przyszłości. Dla

151 T. Kerikmäe, A. Chocia (red.), Legal Perspectives of the EU Eastern Partnership Policy, New York 2016, p. 253.

117 państw mających aspiracje unijne, takich jak Mołdawia, współpraca w ramach Partnerstwa Wschodniego była niewystarczająca. Zarzuty Kiszyniowa wobec współpracy, w ramach Partnerstwa Wschodniego dotyczyły w szczególności zbyt ogólnych celów przedstawionych w projektach tej współpracy. Jednocześnie, Mołdawia, podobnie jak Ukraina i Gruzja chciałaby współpracować tylko w gronie państw dla których celem nadrzędnym jest wypracowanie zasad przyszłej akcesji. Natomiast, Partnerstwo Wschodnie, służy przede wszystkim współpracy regionalnej, również z takimi państwami jak Białoruś, Armenia i Azerbejdżan, mającymi ograniczone oczekiwania wobec współpracy z Unią Europejską, ze względu na to, że głównym wektorem ich polityki zagranicznej jest współpraca z Federacją Rosyjską.

Mołdawia wbrew zapowiedziom nie zdołała przeprowadzić wymaganych przez UE przemian. Politycy rządzącej koalicji nie dokonali niezbędnych reform w administracji, wymiarze sprawiedliwości, policji, a także nie przeprowadzili decentralizacji, która miałaby uniezależnić władze lokalne od administracji centralnej. Natomiast, przeprowadzone zostały reformy, których celem było podpisanie przez Mołdawię Umowy Stowarzyszeniowej z Unią Europejską, stanowiącą w założeniu ambitny projekt modernizacji i demokratyzacji państwa.

Dowodem słabości nowej koalicji był kryzys polityczny (od 2009 do 2012 roku), której konsekwencją była niemożność porozumienia się przez partie rządzące w kwestii wspólnego kandydata na prezydenta państwa¹⁵². Ten stan wynikał z ambicji poszczególnych liderów koalicji proeuropejskiej, a w szczególności Vlada Filata, przewodniczącego PLDM oraz Vlada Plahotniuca, nieformalnego lidera PDM oraz najbogatszego obywatela Mołdawii.

Należy również podkreślić, że brak porozumienia w ramach koalicji rządzącej, posiadającej niewielką przewagę nad opozycją, składającą się również z PKRM mógł blokować wybór kandydata na Prezydenta. Kryzys polityczny trwający od 2009 do marca 2012 roku uniemożliwił wybór prezydenta republiki przez parlament. Trzykrotnie przeprowadzone wybory do parlamentu (dwukrotnie w 2009 roku; w tym pierwsze były sfałszowane przez PKRM) doprowadziły do wystąpień obywateli i obalenia rządów Voronina w 2010 roku.

Wybór, w marcu 2012 roku, niezależnego kandydata Nicolae Timofiego, był możliwy jedynie dzięki wystąpieniu z PKRM kilku parlamentarzystów, na czele z Igorem Dodonem, obawiających się kolejnych wyborów parlamentarnych, które mogłyby doprowadzić do izolacji politycznej nowo powstałej frakcji parlamentarnej¹⁵³.

152 Ibidem, p. 254. -255.

153 OSCE PA welcomes election of Moldovan president, https://www.oscepa.org/, dostęp. (12.12.2019)

118 Nicolae Timofie, był niezależnym kandydatem, posiadającym poparcie PLDM, która obawiała się przejęcia tego stanowiska przez Mariana Lupu, przewodniczącego PDM i zaufanego protegowanego Vlada Plahotniuca. PDM posiadała już swoje wpływy w prokuratorze oraz sektorze gospodarczym, stanowiąc tym samym wyzwanie dla władzy i interesów Vlada Filata oraz PLDM. Wpływy te zostały później wykorzystane przeciwko Vladowi Filatowi, celem pozbawienia go w 2013 roku urzędu premiera oraz aresztowania dwa lata później, po ujawnieniu korupcji, polegającej na wyprowadzeniu z sektora bankowego ponad 1,5 mld dolarów, co stanowiło około 1/8 budżetu Mołdawii¹⁵⁴.

4.9 Podziały sceny politycznej w układzie politycznym zdominowanym