Potrzeba zaistnienia społeczeństwa obywatelskiego dla procesu integracji europejskiej

5.11 Potrzeba zaistnienia społeczeństwa obywatelskiego dla procesu integracji europejskiej

Jednym z podstawowych elementów budowy wspólnoty jest wspieranie silnego społeczeństwa obywatelskiego w poszczególnych państwach członkowskich, kandydackich oraz stowarzyszonych z UE. Model współpracy pomiędzy NGOsami a poszczególnymi państwami był wypracowywany przez szereg dekad na zachodzie Europy Jednakże, wśród państw będących pod kontrolą Związku Radzieckiego, mechanizmy tej współpracy nie miały miejsca. Rozpad ,,żelaznej kurtyny’’ sprawił że państwa Europy Środkowo-Wschodniej zdecydowały się obrać prozachodni kierunek. Najistotniejszym elementem współpracy pomiędzy Wspólnotą Europejską a nowymi kandydatami do UE było stworzenie od podstaw społeczeństwa obywatelskiego.

W przypadku trudnej sytuacji politycznej Mołdawii, w której rządząca koalicja partii proeuropejskich traci zaufanie społeczne i partnerów europejskich, a Prezydent Dodon optuje za opcją euroazjatycką w polityce międzynarodowej Kiszyniowa, kluczową wydaje się być rola silnego społeczeństwa obywatelskiego, opowiadającego się za integracją europejską.

Przemiany polityczne w 2009 roku, były możliwe jedynie na skutek aktywności obywatelskiej Mołdawian.

5.12 Wnioski

Rozwój społeczeństwa obywatelskiego w Mołdawii bezpośrednio przekłada się na jakość relacji UE z Kiszyniowem. Organizacje społeczeństwa obywatelskiego w Mołdawii

147 potrzebują silnej legitymizacji społecznej w celu informowania społeczeństwa o poczynionych przez nie działaniach. W innej sytuacji organizacje społeczeństwa obywatelskiego, zgodnie z teorią PAT zostaną ograniczone jedynie do bycia audytorem polityki rządu mołdawskiego na potrzeby instytucji europejskiej, prowadzącej programy pomocowe dla Mołdawii. Zgodnie z pierwszą hipotezą tego rozdziału, społeczeństwo obywatelskie jest kluczowym elementem w prowadzonym dialogu pomiędzy UE a Mołdawią.

Biorąc jednak pod uwagę, drugą hipotezę tego rozdziału rozwój organizacji społeczeństwa obywatelskiego niekoniecznie przekłada się na rozwój reform w państwie, które prowadzone są przez administrację państwową, a w wielu przypadkach bez udziału partnera społecznego.

Jednocześnie, społeczeństwo obywatelskie może zyskać zaufanie społeczne obnażając nieprawidłowości w administracji publicznej.

Przy zastanej sytuacji geopolitycznej w Mołdawii (rok 2018 styczeń), biorąc pod uwagę słabość systemu politycznego, skorumpowane władze oraz niechęć polityków unijnych do zacieśniania współpracy, istnieje ryzyko wyjścia Kiszyniowa ze strefy wpływów Unii Europejskiej. Żeby zapobiec temu negatywnemu zjawisku, należy wzmacniać społeczeństwo obywatelskie w Mołdawii, jednak w takim wymiarze, który uwiarygodni je w społeczeństwie.

Silna pozycja mołdawskich think tanów jest istotna, szczególnie w momencie kryzysu politycznego. Mołdawskie społeczeństwo obywatelskie powinno angażować się w kampanię informacyjną, dotyczącą korzyści ze współpracy z Unią Europejską. W szczególności wśród ludności rosyjskojęzycznej, która jest pomijana w debatach europejskich. Rosyjskojęzyczni obywatele Mołdawii pozyskują wiedzę na temat działań UE z mediów rosyjskich, które przedstawiają integrację europejską jako zagrożenie dla niepodległości Mołdawii.

Stąd nasuwa się wniosek, że jedynie determinacja społeczeństwa obywatelskiego może utrzymać obecny prounijny kurs Mołdawii. Priorytetem UE jest utrzymanie stabilności swoich granic. Nie oznacza to jednak automatycznego dążenia do integracji europejskiej takich państw jak Mołdawia.

Silne mołdawskie społeczeństwo obywatelskie powinno stanowić główne odniesienie dla Brukseli w kwestii dalszej integracji tego państwa ze strukturami sojuszu. Powstanie silnych zrębów społeczeństwa obywatelskiego pod koniec lat 2000, doprowadziło do obalenia Prezydenta Woronina i Partii Komunistów Republiki Mołdawii, która dążyła do utrzymania status quo w relacjach międzynarodowych oraz pewnej neutralności wobec Rosji i Unii Europejskiej. Kolejnym etapem aktywności społeczeństwa obywatelskiego powinno być utrzymanie proeuropejskiego kursu w polityce zagranicznej, przy jednoczesnym silnym sprzeciwie wobec nieprawidłowości, które wystąpiły w czasie ostatnich 7 lat rządów koalicji

148 proeuropejskiej. Jednakże, działalność mołdawskich think tanków powinna być skierowana przede wszystkim na promowanie idei integracji europejskiej w społeczeństwie. Większość społeczeństwa nie zdaje sobie sprawy z konkretnych działań mołdawskich think tanków w ramach projektów europejskich. Utrzymanie dialogu pomiędzy mołdawskimi think tankami a Unią Europejską powinno przekładać się również na dialog tych organizacji ze społeczeństwem, które nie zawsze jest świadome co oznacza integracja europejska dla ich państwa, jakie są konkretne inwestycje sfinansowane ze środków Unii Europejskiej. W przypadku np. Gagauzji informacje dotyczące Umowy Stowarzyszeniowej z Unią Europejską pochodzą głównie z mediów rosyjskich, które politykę UE wobec Mołdawii przedstawiają stronniczo. Z drugiej strony wszelkie inwestycje sfinansowane ze środków rosyjskich są przypominane za pomocą tablic informacyjnych. Stąd może powstać wrażenie wśród ludności że współpraca z Rosją jest korzystniejsza dla Mołdawii¹⁹⁵.

Kolejnym elementem wzmacniającym społeczeństwo obywatelskie w Mołdawii, powinno być wspieranie idei obywatelskości, która wynika z akceptacji wspólnych wartości i celów geopolitycznych, takich jak integracja europejska. Elementem ograniczającym tworzenie społeczeństwa obywatelskiego jest podział etniczny obywateli Mołdawii.

Mniejszości narodowe, takie jak Gagauzi, Ukraińcy, Bułgarzy czy Mołdawianie pochodzenia rosyjskiego obawiają się dominacji kultury i języka rumuńskiego w przestrzeni politycznej i społecznej, stąd ich poparcie dla neutralności Mołdawii, bądź integracji z Rosją, która stanowi w ich mniemaniu sukcesorkę Związku Radzieckiego, w którym mniejszości rosyjskojęzyczne posiadały uprzywilejowaną pozycję.

Elementem, który może doprowadzić do odwrotu w umacnianiu struktur społeczeństwa obywatelskiego w Mołdawii może być odejście Kiszyniowa od strategicznego stowarzyszenia z Unią Europejską i przyjęcie oferty rosyjskiej, jako modelu rozwoju państwa.

Struktury społeczeństwa obywatelskiego są finansowane głównie ze źródeł Unii Europejskiej i Stanów Zjednoczonych. Odwrót Mołdawii z proeuropejskiej drogi doprowadzi do ograniczenia finansowania mołdawskich think tanków, co przy braku zainteresowania ze strony czynników wewnętrznych w finansowaniu projektów sektora niepublicznego będzie oznaczało zawieszenie wszelkiej działalności organizacji społeczeństwa obywatelskiego w Mołdawii. Przy takim rozwiązaniu politycznym, pomoc ze strony Unii Europejskiej dla Mołdawii w kwestii społeczeństwa obywatelskiego zostałaby zredukowana do organizacji

195 Eric Jones (2015), Gagauzia strategic point of pressure, http://foreign-intrigue.com/2015/03/gagauzia-strategic-point-of-pressure/, dostęp. (14.01.2018)

149 zajmujących się prawami człowieka. W przypadku narzucenia rozwiązań prawnych, istniejących już w Rosji, organizacje finansowane ze źródeł zagranicznych muszą się rejestrować jako zagraniczni agenci. Ustawa, która weszła w życie w 2012 roku, doprowadziła do zastraszenia rosyjskiego społeczeństwa obywatelskiego, które straciło potrzebne fundusze do egzystencji¹⁹⁶.

Jeśli Mołdawia obierze prorosyjski kurs w swojej polityce zagranicznej, może również przyjąć podobne regulacje. Mołdawska klasa polityczna obawia się działalności rodzimych think tanków wpieranych przez UE, które monitorują między innymi skalę korupcji w państwie. Stąd wniosek może być jednoznaczny: jedynie utrzymanie proeuropejskiego kursu w Kiszyniowie pozwoli na dalszy rozwój społeczeństwa obywatelskiego. Utrzymanie kursu proeuropejskiego będzie zależało od wysiłków mołdawskich organizacji pozarządowych, które powinny skupić się na informowaniu społeczeństwa o potrzebie współpracy z Unią Europejską w celu osiągnięcia długofalowych korzyści płynących ze stowarzyszenia z UE.

196 О ПРАКТИКЕ ВКЛЮЧЕНИЯ В РЕЕСТР «ИНОСТРАННЫХ АГЕНТОВ» НЕКОММЕРЧЕСКИХ ОРГАНИЗАЦИЙ, ОСУЩЕСТВЛЯЮЩИХ СВОЮ ДЕЯТЕЛЬНОСТЬ НА ТЕРРИТОРИИ ЧЕЛЯБИНСКОЙ ОБЛАСТИ,

https://minjust.ru/ru/o-praktike-vklyucheniya-v-reestr, dostęp. (15.01.2019)

150

6. NADDNIESTRZE – WYZWANIE DLA INTEGRACJI MOŁDAWII Z