Podziały sceny politycznej w układzie politycznym zdominowanym przez Vlada Plahotniuca . 118

Pozbycie się Vlada Filata, głównego konkurenta politycznego i biznesowego Vlada Plahotniuca, umożliwiło temu drugiemu zdominowanie sceny politycznej przez swoich zwolenników. Partia Liberalno-Demokratyczna Mołdawii, po aresztowaniu byłego premiera rozpadła się, a jej politycy przeszli w większości do PDM, która zdobyła większość w parlamencie, a jej kandydat Pavel Filip został w styczniu 2016 roku wybrany premierem. W przekonaniu większości obywateli Mołdawii, zarówno Plahotniuc, jak i jego partia byli odpowiedzialni za skandale korupcyjne w państwie oraz usunięcie Vlada Filata ze sceny politycznej. Plahotniuc, posiadając główne stacje telewizyjne w Mołdawii, takie jak „Prime”,

„2 Plus”, „Canal 3” oraz informacyjną stację „Publika TV”¹⁵⁵, mógł wpływać na nastroje społeczne. Ponadto wybór na urząd premiera kandydata PDM nie byłby możliwe bez wsparcia PSRM Igora Dodona. Natomiast wsparcie udzielone Pavlowi Filipowi pozwoliło przezwyciężyć kryzys polityczny oraz utrzymać u władzy PDM.

Oficjalnie Partia Socjalistów Igora Dodona była w opozycji do rządzącej PDM, jednak wydawało się, że obydwie partie w celu utrzymania swojej pozycji politycznej i niedopuszczenia do władzy pozaparlamentarnych ugrupowań zarówno proeuropejskiej partii

„Działanie i Solidarność” Mai Sandu, jak i ,,Nasza Partia’’ („Partidul Nostru”), antyeuropejskiego, socjalistycznego polityka, pełniącego funkcję mera Bielc - Reanto Usatiego, które to partie poparły protesty w 2015 roku, skierowane przeciw rządzącej

154 A. Tanas (2016), Moldovan court jails ex-PM for nine years for abuse of power,

https://www.reuters.com/article/us-moldova-filat-court/moldovan-court-jails-ex-pm-for-nine-years-for-abuse-of-power-idUSKCN0ZD1XM, dostęp.( 12.09.2017)

155Proprietarii televiziunilor din Moldova: Miliardari americani, afaceriști locali, bănci din Rusia și milionari de la Tiraspol, https://www.mold-street.com/?go=news&n=4266, dostęp. ( 12.12.2018)

119

„proeuropejskiej koalicji”. Celem opozycji było przeprowadzenie nowych wyborów, w których skompromitowane elity stojące za skandalem z wyprowadzeniem pieniędzy z sektora bankowego, nie miałyby szans na zwycięstwo. Chociaż, w tamtym okresie partia Igora Dodona oficjalnie popierała protestujących, to jednak nie wystawiła swojej reprezentacji.

Kolejnym dowodem nieoficjalnej koalicji z Vladem Plahotniuciem było wyżej opisane poparcie dla utworzenia rządu Pavla Filipa.

Ze strony Plahotniuca nieoficjalne wsparcie, polegało na wycofaniu własnego kandydata Mariana Lupu, na cztery dni przed głosowaniem, w wyborach prezydenckich w 2016 roku i wsparcie niezależnej kandydatury Mai Sandu, która w ten sposób stała się również kandydatką wyborców PDM i utraciła zaufanie części swojego elektoratu, traktującego ją jako kandydatkę niezależną. Zwycięstwo Igora Dodona w wyborach prezydenckich jest korzystne dla rządzącej PDM. Zwycięstwo Mai Sandu wiązałoby się przede wszystkim z próbą wyjaśnienia skandali politycznych, związanych również ze środowiskiem Vlada Plahotniuca, a także rozwój stronnictwa politycznego związanego z Maią Sandu, będącego proeuropejską alternatywę dla PDM.

Zwycięstwo prorosyjskiego kandydata socjalistów oznaczało próbę zawłaszczenia liberalnej, proeuropejskiej sceny politycznej w Mołdawii przez PDM, jako jedynej alternatywy dla rządów prorosyjskiego Igora Dodona. Dlatego też Plahotniuc przedstawiał swoje ugrupowanie, zarówno partnerom europejskim, jak i mołdawskiej opinii publicznej, jako jedyne ugrupowanie mogące utrzymać proeuropejski kurs w polityce zagranicznej Mołdawii. Istotnym czynnikiem była również niechęć Igora Dodona do realizowania Umowy Stowarzyszeniowej z Unią Europejską, która kładła nacisk na kwestie transparentności w wymiarze sprawiedliwości oraz w administracji państwowej. W wywiadzie z kwietnia 2018 roku, dla Białoruskiej Agencji Prasowej Belta, prezydent Dodon stwierdził, że pozycja Białorusi w Europie mogłaby stanowić punkt odniesienia dla Mołdawii, to jest zintegrowanie geopolityczne z Rosją przy jednoczesnych poprawnych stosunkach z Unią Europejską¹⁵⁶.

4.10 Sytuacja polityczna po wyborach prezydenckich z 2016 roku

Zwycięstwo Igora Dodona stanowiło przełamanie ówczesnego monopolu sił proeuropejskich, stanowiących zwycięską koalicję od roku 2009. Chociaż, według Konstytucji Mołdawskiej prezydent posiada prerogatywy ograniczone jedynie do funkcji

156 О Беларуси и ЕС, ситуации в Приднестровье и домашнем вине (2018), www.belta.by, dostęp.

(21.01.2019)

120 reprezentacyjnych, to jego zapowiedzi oraz możliwość zwycięstwa Partii Socjalistów Republiki Mołdawii (PSRM) stanowiły zagrożenie dla proeuropejskich aspiracji Kiszyniowa.

PSRM reprezentowało głosy wyborców liczących na odbudowę dobrych stosunków z Rosją, przyłączenie się do Euroazjatyckiej Unii Gospodarczej oraz zawieszenie wykonywania Umowy Stowarzyszeniowej z Unią Europejską.

Igor Dodon wywodzi się ze środowiska Partii Komunistów Republiki Mołdawii. W trakcie rządów prezydenta Voronina, gdy premierem był Vasil Taarlev w latach 2001-2008, a Zinaida Greceani w latach 2008 – 2009 piastowała ten urząd, Dodon był wiceministrem gospodarki i handlu w roku 2005, natomiast w latach 2006 – 2009 był szefem tego resortu¹⁵⁷. W 2011 roku Igor Dodon wystąpił z PKRM i wstąpił do Partii Socjalistów Republiki Mołdawii (PSRM), która prezentowała otwarcie prorosyjski kurs w polityce zagranicznej Kiszyniowa. Od grudnia 2011 roku Igor Dodon sprawował funkcję przewodniczącego PSRM.

Nowe ugrupowanie (PSRM), stanowiło główną siłę opozycyjną w parlamencie mołdawskim, którego podstawowym celem było nawiązanie bliższych relacji z Rosją oraz ograniczenie lub całkowita rezygnacja z Umowy Stowarzyszeniowej z Unią Europejską, która stanowiła przeszkodę w realizacji projektów eurazjatyckich.

W warstwie symbolicznej Mołdawia, za sprawą zwycięstwa Dodona, odwróciła się od UE. W trakcie pierwszej wizyty prezydenta Dodona w Moskwie w styczniu 2017 roku, prezydent Mołdawii zadeklarował zbieżność stanowisk ze stroną rosyjską, z wyłączeniem uznania Krymu jako terytorium Federacji Rosyjskiej. Wybór Igora Dodona na prezydenta Mołdawii był wyrazem zniecierpliwienia społeczeństwa polityką proeuropejskiej koalicji, a w szczególności udziałem w największej aferze korupcyjnej w historii państwa. Chociaż, prezydent w Republice Mołdawii posiadał ograniczone prerogatywy, sprowadzające się do reprezentowania państwa na zewnątrz, to przy braku silnego ośrodka władzy, jakim jest rząd, jego faktyczna pozycja może być dużo silniejsza, w szczególności w perspektywie wyborów w 2019 roku, w których Partia Socjalistyczna może uzyskać wynik zapewniający możliwość rządzenia państwem.

Scena polityczna w trakcie wyborów prezydenckich była podzielona pomiędzy dwóch, głównych kandydatów Igora Dodona, kandydata PSRM, i Maię Sandu, kandydatkę niezależną, oficjalnie popieraną przez Partię Demokratyczną oligarchy Vlada Plahotniuca.

Plahotniuc, będąc najmniej popularnym politykiem w państwie i symbolem zawłaszczenia sceny politycznej, obniżył wiarygodność kandydatki niezależnej, odcinającej

157 Игорь Додон провел встречу с Зинаидой Гречаный, http://www.president.md/rus/presa/igor-dodon-a-avut-o-intrevedere-cu-zinaida-greceanii , dostęp. (20.10.2019)

121 się od polityki rządu. Według Nantoia, takie „zagranie” polityczne jest dowodem na pozakulisowe wspieranie Dodona przez Plahotniuca¹⁵⁸. Wybór Dodona i jego prorosyjskiej postawy mógł w rzeczywistości stanowić element konsolidujący stronnictwa proeuropejskie, które w wyborach parlamentarnych nie zaryzykowałyby głosowania na pozaparlamentarne ugrupowania i zdecydowałyby się głosować na rządzącą koalicję. Jednakże, zawłaszczenie sceny politycznej przez układ oligarchiczny, na czele którego stał Plahotniuc byłby niemożliwy do utrzymania przy pogłębionej współpracy z UE, wymagającej przejrzystych reguł postępowania oraz ścisłego podziału władzy. Wydaje się, że pewnego rodzaju zawieszenie pogłębionej integracji z UE w trakcie sprawowania władzy prezydenckiej przez Igora Dodona było korzystne dla Plahotniuca.

Wybór Igora Dodona został również przychylnie odebrany w Moskwie. Istotnym warunkiem przystąpienia do Unii Euroazjatyckiej byłoby zakończenie konfliktu pomiędzy Mołdawią a wspieranym przez Rosję Naddniestrzem. Powrót do idei „Memorandum Kozaka”

i wybór opcji federalizacji państwa oraz uzyskanie przewagi sił politycznych przychylnych Rosji mogłoby zniweczyć proeuropejskie plany Mołdawii. Rosja prezentowała zdecydowane stanowisko w tej sprawie, twierdząc że nie zaakceptowałaby ponownego zablokowania planu federalizacji Mołdawii i Naddniestrza, tak jak to miało miejsce w przypadku odrzucenia Memorandum Kozaka¹⁵⁹. Prezydent Dodon, posiadający zaplecze polityczne oraz poparcie struktur biznesowych w Mołdawii mógłby stanowić dla Moskwy korzystnego kandydata, realizującego politykę zgodną z założeniami geopolitycznymi Rosji. Prezydent Dodon stanowił polityczną przeciwwagę dla proeuropejskiego rządu utożsamianego z patologiami korupcyjnymi premiera Vlada Filata.

Prezydent Dodon od początku swojej prezydentury prezentował się jako zwolennik przyłączenia się Mołdawii do Unii Euroazjatyckiej i rezygnacji z realizacji Umowy Stowarzyszeniowej z UE, która (według prezydenta) przynosiła Mołdawii straty w handlu z Rosja, natomiast korzyści wynikające ze współpracy z UE były rozczarowujące, np. kwoty narzucone na eksport towarów na rynki unijne były niewystarczające dla potrzeb mołdawskich producentów rolnych. Argumenty przedstawiane przez prezydenta były skierowane przede wszystkim do rolników, Mołdawian emigrujących do Rosji ale również przedsiębiorców liczących na otwarcie rynku rosyjskiego dla towarów z Mołdawii.

158 Fragment wywiadu autora pracy z Oazu Nantoiem z marca 2017 roku.

159 Политолог Тамара Гузенкова — об итогах визита в Москву президента Молдавии Игоря Додона и о перспективах развития двусторонних отношений, http://izvestia.ru/news/658471, dostęp. (12.12.2018)

122

4.11 Nastroje polityczne przed wyborami parlamentarnymi w 2019 roku