Realia polityczne po wyborach parlamentarnych w 2019 roku

Wybory parlamentarne w Mołdawii odbyły się 24 lutego 2019 roku. Zwycięstwo w tych wyborach przypadło PSRM, a drugą siłą parlamentarną był proeuropejski Blok ACUM (rum. Teraz). Dotychczas rządząca PDM znalazła się dopiero na trzecim miejscu w parlamencie Mołdawii. Przed wyborami wydawało się, że najbardziej prawdopodobna może być koalicja PSRM – PDM. Jednakże, na skutek porozumienia się ACUM z PSRM powstała koalicja taktyczna, składająca się z dwóch ugrupowań prezentujących odmienne cele w polityce zagranicznej, której założeniem było doprowadzenie do odsunięcia od władzy środowiska związanego Vladem Plahotniuciem. Taka decyzja polityczna miała również kontekst międzynarodowy i była wynikiem porozumienia Rosji, Unii Europejskiej i Stanów Zjednoczonych¹⁶².

Mogłoby się wydawać, że zmiany jakie zaszły w Mołdawii stoją w sprzeczności z głównymi koncepcjami tego rozdziału. Jednakże, zmiany jakie dokonywały się na scenie politycznej w Mołdawii następowały w pewnych cyklach. Koalicja PSRM z PDM nie doszła do skutku głównie ze względu na stanowisko Rosji i Unii Europejskiej, dla których Vlad Plahotniuc był kłopotliwym partnerem do negocjacji. Strategiczny wpływ Rosji na PSRM oraz Unii Europejskiej na ACUM jest dużo głębszy niż na ugrupowanie prowadzone przez oligarchę Vlada Plahotniuca, posiadającego własne zaplecze polityczne.

4.13. Wnioski

Na podstawie powyższej analizy można stwierdzić, że system polityczny w Mołdawii nadal nie jest w pełni skonsolidowany. Wprawdzie, istnieją instytucje państwa demokratycznego, takie jak np. sąd konstytucyjny to należy podkreślić, że w większości przypadków korupcja polityczna i oligarchizacja jest podstawą zdobywania władzy politycznej, a instytucje publiczne nie są w pełni niezależne.

Rządząca koalicja europejska stanowiła problem dla UE. Plahotniuc deklarował wprawdzie, że PDM jest jedyną opcją polityczną, która może zagwarantować utrzymanie kursu proeuropejskiego, natomiast proces reformowania państwa nie był dla UE wystarczająco zaawansowany. Scenaę polityczną w Mołdawii, pomimo wielu zmian w kierunku polityki zagranicznej, cechuje pewna trwałość postaw ugrupowań politycznych.

Uwłaszczenie się u „sterów władzy” środowisk związanych z Vladem Plahotniuciem było

162 V. Solovyov, Moldovan Regime Change Is Rare Example of Russian-Western Teamwork, https://carnegie.ru/, dostęp. (15.12.2019)

124 podobne do wcześniejszego zmonopolizowania władzy przez PKRM, z tą różnicą, że w przypadku władzy najbogatszego Mołdawianina, ośrodek władzy mógł wydawać się rozdrobniony, ponieważ koncentrował różne ugrupowania oraz instytucje. Kwestia integracji europejskiej, która jest podstawowym zagadnieniem tej pracy wydaje się niezbyt istotna w przypadku podziałów politycznych w Mołdawii. Vlad Plahotniuc oficjalnie wspierał ugrupowania proeuropejskie, prowadząc również nieoficjalny dialog z partiami prorosyjskimi, takimi jak, socjaliści Igora Dodona, którzy deklarowali chęć zmiany prounijnego wektora na prorosyjski. Podział wśród centralnych ośrodków władzy w Mołdawii mógł oznaczać próbę ochłodzenia relacji z Unią Europejską, ze względu na niechęć do prowadzenia transparentnych reform politycznych i gospodarczych, które z kolei mogłyby doprowadzić do ujawnienia patologicznych powiązań w aparacie władzy. Jednakże społeczeństwo mołdawskie, utożsamiające proces współpracy z Unią Europejską z okresem największych skandali korupcyjnych w historii Mołdawii, zaczęło się dystansować wobec idei integracji europejskiej. Zmiany polityczne, jakie zaszły po 2019 roku nie były na tyle trwałe, żeby móc je jednoznacznie przeanalizować w tej pracy. Dlatego też analiza sceny politycznej w Mołdawii kończy się w tej pracy wraz z odejściem PDM od władzy.

System polityczny w Mołdawii powstały na początku lat 90. XX wieku różnił się od systemów politycznych w pozostałych państwach byłego Związku Radzieckiego (wyjątek stanowiły trzy państwa bałtyckie), brakiem scentralizowanego ośrodka władzy w postaci prezydenta. Wprawdzie system mołdawski był pluralistyczny, to nie wynikało to z demokratyzacji państwa, a jedynie ze słabości poszczególnych ugrupowań politycznych, które nie mogły zdobyć większości (tak zwany „pluralizm zaniechania”). Stąd, po okresie niestabilności politycznej lat 90. XX wieku nastąpiła pewna konsolidacja władzy przez Prezydenta Voronina, który będąc na stanowisku z ograniczonymi kompetencjami wykorzystywał swoje wpływy obsadzając najważniejsze stanowiska w rządzie, w wymiarze sprawiedliwości oraz mediach. Dlatego też, utrzymany system parlamentarno-gabinetowy był fikcyjny, a sposób sprawowania władzy przypominał standardy pozostałych autokratycznych republik postradzieckich.

Podobny model władzy można było zauważyć w układzie politycznym w latach 2009-2019, w którym poszczególne ugrupowania parlamentarne, wspierające zarówno integrację europejską, jak i prorosyjską opozycję w postaci socjalistów realizowały interesy związane ze środowiskiem Vlada Plahotniuca.

Taka sytuacja polityczna prowadziła do stagnacji relacji Mołdawii z Unią Europejską.

Pozorowane reformy, które miały doprowadzić do zbliżenia z Unią Europejską oraz skandale

125 korupcyjne wśród rządzących elit, sprawiły że społeczeństwo domagało się wymiany elit rządzących.

Można stwierdzić, że podział sceny politycznej w Mołdawii nie odzwierciedlał (przed 2019 rokiem) w pełni podziałów na proeuropejskie i prorosyjskie ugrupowania polityczne.

Proeuropejska koalicja na skutek wielu nadużyć politycznych, z deficytem poparcia społeczeństwa włącznie, traktowała ideę integracji europejskiej jako pewnego rodzaju slogan wyborczy, mający na celu utrzymanie poparcia wśród określonego elektoratu. Jednocześnie, koalicja ta liczyła na wsparcie finansowe ze strony UE. Z kolei Partia Socjalistów, dążąca do zbliżenia z Rosją mogła liczyć na realne poparcie elektoratu, który odwracał się od idei integracji z Unią Europejską na rzecz integracji z Rosją.

Idea integracji europejskiej z perspektywy podziałów sceny politycznej wydawała się projektem iluzorycznym. PDM traktująca ideę integracji europejskiej w sposób instrumentalny, zniechęcała elektorat do idei zbliżenia z Zachodem, dla którego odsunięcie skorumpowanej władzy, nawet kosztem zmiany wektora polityki zagranicznej mogło okazać się ważniejsze.

Podsumowując: utworzenie koalicji prorosyjskiej PKRM oraz proeuropejskiego ACUM stanowiło taktyczne rozwiązanie. Jednakże, odsunięcie od władzy skorumpowanego reżimu PDM, mogłoby prowadzić do zreformowania państwa w sektorach, wobec których UE miała najwięcej zastrzeżeń jak walka z korupcją czy kwestie praworządności. W dłużej perspektywie, koalicja PKRM – ACUM wydaje się trudna do utrzymania, biorąc pod uwagę odmienną wizję w polityce międzynarodowej współrządzących partii¹⁶³.

163 Pod koniec 2019 roku ta koalicja się rozpadła a PKRM utworzyło rząd mniejszościowy.

126

5. WSPARCIE UNII EUROPEJSKIEJ DLA MOŁDAWSKIEGO