powiatu tarnowskiego (Polska) oraz Egeru i Ózd (Węgry)
3. Analiza uzyskanych wyników badań dotyczących współpracy rodziny i szkoły podstawowej w zakresie opieki nad dziećmi
Opieka w tradycyjnej rodzinie była jedną z najważniejszych funkcji, którą współ-cześnie dzieli m. in. ze szkołą. Jak wskazują uzyskane wyniki badań na 120 (100%) badanych rodziców z Polski, jedynie 67 (55,8%) podejmuje takie działania, nato-miast z Węgier na 176 (100%) respondentów – 113 (64,2%,0). Najczęściej deklaro-wali wolę współpracy polscy rodzice z wykształceniem wyższym i jednym dzieckiem uczęszczającym do szkoły podstawowej. Natomiast na terenie Węgier są to rodzice z wykształceniem zawodowym i 1 dzieckiem w szkole podstawowej.
Zapewnienie przyjaznych i bezpiecznych dla zdrowia psychofizycznego warun-ków edukacji, to zasadniczy cel współpracy obu badanych grup respondentów i zgodnie z deklaracją wskazują na to głównie polscy rodzice 50 (74,6%) z wykształ-ceniem wyższym i rodzice węgierscy 88 (77,8%) z wykształwykształ-ceniem zawodowym (tabela nr 1). Zabezpieczenie dożywiania dzieci jako cel współpracy wydaje się drugorzędny dla rodziców z Polski 21 (31,3%), a dla respondentów z Węgier mar-ginalny 13 (11,5%).
Współpraca w zakresie opieki (tabela nr 2), obejmuje głównie zdaniem ankie-towanych rodziców z Polski 49 (73,1%) i z Węgier 62 (54,8%) sprawowanie nad-zoru w czasie uroczystości oraz imprez środowiskowych, natomiast sporadycznie dotyczy organizacji bezpłatnego dożywiania – Polska – 8 (11,9%)/Węgry – 3 (2,6) czy organizowanie pomocy finansowej dla dzieci – Polska 3 (4,4%)/Węgry – 3 (2,6)
Tabela nr 1. Cele współpracy rodziców polskich i węgierskich ze szkoła podstawową w zakresie opieki nad dziećmi Cele współpracy rodziców ze szkoła podstawową w zakresie opieki
Ogółempłećwykształcenie
Polsk a | N=67
Węg ry | N=113
kobietamężczyznapodstawowezawodoweśredniewyższe
Polsk a | N=59
Węg ry | N=95
Polsk a | N=8
Węg ry | N=18
Polsk a | N=0
Węg ry | N=2
Polsk a | N=13
Węg ry | N=55
Polsk a | N=25
Węg ry | N=33
Polsk a | N=29
Węg ry | N=23
a) zapewnienie przyjaznych, bez- piecznych korzystnych dla zdrowia psychofizycznego warunków edukacji (poszanowanie praw dziecka)50884374714-254518252716 b) zaspokajanie potrzeb w zakresie żywienia i wyposażenia dzieci w przy- bory szkolne2113181033--3674113 c) kształtowanie umiejętności gospo- darowania wolnym czasem1429122326--21051479 d) inne (jakie?)…--------------
(jakie?)…---Tabela nr 2. Zakresy współpracy rodziców polskich i węgierskich ze szkoła podstawową w obszarze opieki nad dziećmi Zakresy współpracy rodziców ze szkołą podstawową w obszarze opieki nad dziećmi
Ogółempłećwykształcenie
Polsk a | N=67
Węg
ry | N=113 Polsk
a | N=59 ry | N=95 Węg
kobietamężczyznapodstawowezawodoweśredniewyższe
Polsk a | N=8
Węg ry | N=18
Polsk a | N=0
Węg ry | N=2
Polsk a | N=13
Węg ry | N=55
Polsk a | N=25
Węg ry | N=33
Polsk a | N=29
Węg ry | N=23
a) opieka w czasie uroczy- stości, wycieczek, imprez środowiskowych49624351611-163219162413 b) współpraca ze świetlicą szkolną (pomoc w organiza- cji zajęć)102491915--2133853 c) organizacja bezpłatnego dożywiania dzieci83731----23-51 d) pomoc w zakupie wyprawek szkolnych dla uczniów znajdu- jących się w trudnej sytuacji materialnej947321--13216- e) dofinansowanie wycieczek szkolnych1629142623-12951297 f) pomoc w uzyskaniu stypendium3331-2---21-21 g) inne (jakie?)…--------------
(jakie?)…---Jeśli chodzi o opinie badanych rodziców z Węgier to istotne pole współpracy dotyczy także działania na rzecz świetlicy, która sprawuje opiekę nad dziećmi przed i po zajęciach w szkole. Środowisko terytorialne różnicuje uzyskane wyniki badań. Polscy rodzice objęci badaniem z wykształceniem wyższym i średnim wykazywali największą aktywność dotyczącą współpracy w tym zakresie, nato-miast w grupie węgierskich rodziców ocena nie była warunkowana jednoznacznie wykształceniem. Ponadto w Polsce aktywność kobiet i mężczyzn była porówny-walna, natomiast na Węgrzech to grupa ojców była aktywniejsza.
Dominującą formą współpracy (tabela nr 3) rodziców z obu krajów w zakresie opieki nad dziećmi są rozmowy indywidualne Polska – 34 (50,7%)/Węgry – 70 (61,9%), natomiast w Polsce w dalszym ciągu nie słabnącą popularnością cieszą się zebrania ogólne/wywiadówki 41 (61,1%), które natomiast na Węgrzech stanowią ułamek procenta organizowanych kontaktów 1(0,8%). Zajęcia otwarte, które mogą stanowić bogate źródło interesującej wymiany doświadczeń i obserwacji dokony-wanej w czasie bieżącej pracy uczniów z nauczycielem postrzegane są przez obie grupy respondentów Polska – 4 (5,9%)/Węgry – 8 (7,0%) jako precedensowe. Jedną z przyczyn jest brak zaproszenia na tego typu spotkania kierowane przez nauczy-cieli. Największą aktywność wykazują w Polsce rodzice z wykształceniem wyższym i jednym dzieckiem w szkole podstawowej. Na terenie Węgier aktywniej uczestniczą w tych formach współdziałania ojcowie, a wykształcenie nie różnicuje zasadniczo uzyskanych wyników badań.
Czynnikami (tabela nr 5), które jak podkreślali badani rodzice z obu krajów ułatwiają współpracę to głównie przyjazna, pełna zrozumienia i akceptacji postawa nauczycieli Polska – 48 (71,6%)/Węgry- 64 (56,6%) oraz otwarta postawa dziecka Polska – 28(41,7%)/Węgry – 37 (32,7%). Czynniki te wskazywali głównie polscy rodzice z wykształceniem wyższym i węgierscy rodzice z wykształceniem śred-nim. Duże rozbieżności wystąpiły przy ocenie znaczenia wzajemnej inicjatywy obu stron podejmujących współpracę. W opiniach polskich respondentów 28 (35,8%) odgrywa ona ważną rolę, natomiast zdaniem węgierskich respondentów nie stanowi ona o sukcesie współpracy w zakresie opieki nad dziećmi w szkole podstawowej 17 (15,0%). Wspieranie inicjatywy współpracy przez władze szkolne, nie są najważniejsze według polskich ankietowanych 16 (23,8%), ale w porównaniu ze zdaniem ankietowanych rodziców z Węgier znaczące (4 (3,5%), z kolei środki finansowe nie stanowią o sukcesie współpracy dla polskich rodziców 3 (4,4%) w porównaniu z węgierskimi rodzicami głównie z wykształceniem wyższym 30 (26,5%). Warto zauważyć, że wagę partnerstwa we współdziałaniu w zakresie opieki nad dziećmi podkreślały głównie obie grupy respondentów z wykształce-niem wyższym.
Tabela nr 4. Formy współpracy rodziców polskich i węgierskich ze szkołą podstawową w zakresie opieki nad dziećmi Formy współpracy rodziców ze szkołą podstawową w zakresie opieki nad dziećmi
Ogółempłećwykształcenie
Polsk a | N=67
Węg ry | N=113
kobietamężczyznapodstawowezawodoweśredniewyższe
Polsk a | N=59
Węg ry | N=95
Polsk a | N=8
Węg ry | N=18
Polsk a | N=0
Węg ry | N=2
Polsk a | N=13
Węg ry | N=55
Polsk a | N=25
Węg ry | N=33
Polsk a | N=29
Węg ry | N=23
a) rozmowy indywidualne34703156314--43512201815 b) spotkania-konsultacje grupowe/ warsztaty2434222925-1218751510 c) zebrania ogólne4113516---5116-20- d) korespondencja54441--1-1123- e) wykłady1412-2---112-1 f) zajęcia otwarte4846-2---41133 g) spotkania na imprezach środowiskowych1729142435--21061495 h) wycieczki1823161924--16611116 i) inne (jakie?)…--------------
(jakie?)…---Tabela nr 4. Formy współpracy rodziców polskich i węgierskich ze szkołą podstawową w zakresie opieki nad dziećmi Formy współpracy rodziców ze szkołą podstawową w zakresie opieki nad dziećmi
a) rozmowy indywidualne34703156314--43512201815 b) spotkania-konsultacje grupowe/ warsztaty2434222925-1218751510 c) zebrania ogólne4113516---5116-20- d) korespondencja54441--1-1123- e) wykłady1412-2---112-1 f) zajęcia otwarte4846-2---41133 g) spotkania na imprezach środowiskowych1729142435--21061495 h) wycieczki1823161924--16611116 i) inne (jakie?)…-------------- Tabela nr 5. Czynniki ułatwiające współpracę rodziców polskich i węgierskich ze szkołą podstawową w zakresie opieki nad dziećmi Czynniki ułatwiające współpracę rodziców ze szkołą podstawową w zakresie opieki nad dziećmi
Ogółempłećwykształcenie
a) postawa nauczyciela (przyjazna, pełna zrozumienia i akceptacji)4864425569-14321822269 b) postawa dziecka (otwarta)2837253235--21412131410 c) wzajemna inicjatywa rodziców i nauczyciela2417221324--3398126 d) partnerstwo w działaniu2027182225--21169127 e) wspieranie inicjatyw przez dyrek- tora szkoły1641541---225191 f) częste/systematyczne kontakty rodziców z nauczycielami917914-3-1-103462 g) własne (pozytywne) doświadcze- nia z dotychczasowych kontaktów ze szkołą 22121----21-1- h) środki finansowe31339-4---6-235 i) inne (jakie?)…--------------
---Najczęściej wskazywanym czynnikiem (tabela nr 6), szczególnie przez ankieto-wanych rodziców z Węgier, który utrudnia współpracę rodziców ze szkołą w zakre-sie opieki jest postawa rutyny, braku wyrozumiałości i akceptacji reprezentowana przez nauczycieli Polska – 14 (20, 8%)/Węgry – 46 (40,7%) oraz zamknięta na otoczenie postawa dzieci – Polska – 15 (22,3%)/W – 36 (31,8%). Badani rodzice z Polski i Węgier wskazywali także na środki finansowe, które wprawdzie znacząco nie ułatwiają współpracy ze szkołą, ale potrafią ją utrudnić Polska – 16 (23,8%)/
Węgry- 30 (26,5%). Najmniej znaczące w świetle zgromadzonego materiału oka-zały się w przypadku obu grup respondentów brak akceptacji działań ze strony nauczycieli, negatywne doświadczenia rodziców w zakresie kontaktów z nauczy-cielami oraz w przypadku rodziców węgierskich brak dobrego kontaktu z dziec-kiem. Większy problem w tym zakresie mają polscy badani rodzice. Obie grupy nie mają także względem siebie zarzutów dotyczących częstotliwości spotkań z nauczycielami. Wskazane utrudnienia zaznaczali głównie rodzice z wykształce-niem wyższym i 1 dzieckiem uczęszczającym do szkoły podstawowej.
Ocena efektów współpracy w zakresie opieki nad dziećmi w świetle uzyskanych wyników badań jest zróżnicowana. Zdaniem polskich ankietowanych można ją ocenić przeciętnie (średnia arytmetyczna 3,86), natomiast w opinii węgierskich rodziców bardzo wysoko (średnia arytmetyczna 4,71).Taką wysoką ocenę wystawili głównie rodzice węgierscy z wykształceniem zawodowym, a przeciętnie rodzice polscy z wykształceniem wyższym. Efekty podejmowanej współpracy odnoszą się zasadniczo do działań obejmujących dofinansowanie wycieczek dla dzieci Polska – 19 (28,3%)/Węgry 47 (41,5%) oraz zdaniem polskich ankietowanych organizowania
ciekawych zajęć w świetlicy 16 (23,8%), natomiast zdaniem rodziców węgierskich organizowaniu, bezpłatnych wejściówek do kin i teatrów 43, (38%). Stypendia, to najrzadziej wskazywane przez obie grupy ankietowanych korzyści płynącej ze wzajemnej współpracy ze szkołą podstawową w zakresie opieki nad dziećmi.
Podsumowanie
Obiektem zainteresowań uczyniono współpracę rodziców polskich i węgierskich ze szkołą podstawową w zakresie opieki nad dziećmi. Podsumowując wyniki badań można stwierdzić, że:
• Opieka nad dziećmi stanowi nadal domenę rodziców i mimo oczekiwań, iż szkoła wspomoże ich działania jedynie połowa – 55,8% rodziców pol-skich i 64% rodziców
• węgierskich wykazuje współpracę ze szkołą w tym zakresie. W gru-pach współpracujących w Polsce są to głównie rodzice w wykształcenie
Tabela nr 6. Czynniki utrudniające współpracę rodziców polskich i węgierskich ze szkołą podstawową w zakresie opieki nad dziećmi Czynniki utrudniające współpracę rodziców ze szkołą podstawową w zakresie opieki nad dziećmi
Ogółempłećwykształcenie
Polsk a | N=67
Węg ry | N=113
kobietamężczyznapodstawowezawodoweśredniewyższe
Polsk a | N=59
Węg ry | N=95
Polsk a | N=8
Węg ry | N=18
Polsk a | N=0
Węg ry | N=2
Polsk a | N=13
Węg ry | N=55
Polsk a | N=25
Węg ry | N=33
Polsk a | N=29
Węg ry | N=23
a) postawa nauczyciela (rutyna, brak akceptacji, wyrozumiałości, partnerstwa)1446134016-1226214105 b) postawa dziecka (zamknięta)1536133224--11451399 c) brak dobrego kontaktu z dzieckiem113932---123-71 d) niewłaściwa grupa rówieśnicza dziecka51058-1---23622 e) brak akceptacji działań rodziców przez nauczyciela22121----1111- f) własne doświadczenia (negatywne) z dotychczasowych kontaktów2824-4--1411-3 g) sporadyczne kontakty ze szkołą4848---1-41231 h) brak środków finansowych1630152416--11278810 i) inne (jakie?)…--------------
(jakie?)…---wyższym, natomiast na Węgrzech z zawodowym posiadający 1 dziecko w szkole podstawowej.
• W ramach podejmowanej współpracy dominuje zapewnienie przyjaznych i bezpiecznych warunków edukacji z poszanowaniem praw dzieci. Bra-kuje aktywności rodziców zarówno polskich jak i węgierskich w zakresie kształtowania umiejętności gospodarowania wolnym czasem, w sytuacji kiedy dzieci odciążane od dodatkowych obowiązków domowych zyskują więcej czasu na realizację własnych potrzeb. Można również zaobser-wować nikłe zaangażowanie w zakresie dożywiania dzieci (szczególnie polskich rodziców), które może wynikać z dobrobytu, uwalniającego ankietowanych ze współpracy w tym obszarze.
• Podejmowane działania w przypadku obu grup ankietowanych, obejmują standartowo głównie opiekę w czasie uroczystości oraz imprez środowi-skowych, natomiast do rzadkości należy współpraca ze świetlicą, która zapewnia dzieciom opiekę przed i po zajęciach i stanowi istotne ogniwo realizacji funkcji opiekuńczej szkoły.
• Formy współpracy realizowane przez rodziców obu grup badawczych, koncentrują się na rozmowach indywidualnych z nauczycielami i zebra-niach ogólnych w Polsce, natomiast zajęcia otwarte, które stanowią istotną wartość w zakresie opieki nad dziećmi w dalszym ciągu sa na marginesie kontaktów.
• Czynniki warunkujące wzajemną współpracę w zakresie opieki nad dziećmi obejmują głównie jak wskazują polscy i węgierscy rodzice postawę nauczyciela. Przeważająca liczba polskich rodziców wskazuje, że ma do czynienia z nauczycielami, którzy tworzą właściwy klimat współpracy, natomiast mniej optymistycznie wypowiadają się na ten temat węgier-scy respondenci. Ponadto niewystarczające środki finansowe stanowią głównie problem dla węgierskich ankietowanych
• W przypadku oceny efektów współpracy rodziców ze szkołą, to średnia arytmetyczna węgierskich ankietowanych jest wyższa, mimo nie tak przychylnej postawy nauczycieli jak w Polsce. W przypadku rodziców z Polski wydaje się, że są oni bardziej wymagający w tym zakresie.
Efekty współpracy obie grupy respondentów obserwują głównie w dofinansowa-niu wycieczek szkolnych, a polscy ankietowani dodają organizację ciekawych zajęć w świetlicy, mimo wcześniejszych deklaracji, iż nie jest to obszar ich szczególnych zainteresowań. Węgierscy ankietowani zwracają uwagę na organizację bezpłatnych wyjść do kina i teatru. Porównywalnie, rodzice polscy i węgierscy rzadko dostrzegają efekty w postaci większego poczucia bezpieczeństwa dzieci w szkole, pomimo, iż był to priorytet podejmowania współpracy ze szkołą w zakresie opieki nad dziećmi.
Bibliografia
Brzezińska A., Hornowska E. (red.). (2004). Dzieci i młodzież wobec agresji i przemocy. War-szawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Dąbrowski Z. (2006). Pedagogika opiekuńcza. W: B. Śliwerski (red.). Pedagogika T. 3. Gdańsk:
Gdańskie Wydawnictwo Pedagogiczne.
Doniec R. (2001). Rodzina wielkiego miasta: przemiany społeczno-moralne w świadomości trzech pokoleń. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Maciaszkowa J. (1991). Z teorii i praktyki pedagogiki opiekuńczej. Warszawa: WSiP.
Ossowska M. (1969). Normy moralne. Warszawa: PWN.
Reczek-Zymróz Ł. (2009). Współdziałanie pedagogiczne szkoły podstawowej ze środowiskiem lokalnym. Kraków: Wydawnictwo „Impuls”.
Styczeń T., Merecki J. (2007). ABC etyki. Lublin: Wyd. KUL.
Winiarski M. (2000). Rodzina – Szkoła – Środowisko lokalne. Warszawa: Wydawnictwo IBN.
summary
Care – a common ground of cooperation between a family and primary school based on the research done in Tarnów district (Poland)
and Eger and Ózd (Hungary)
In the text of this article the analysis of the level of cooperation between parents and primary school was presented. This cooperation deals with childcare on the grounds of the research conducted in the southern Poland and northern Hungary. In the contemporary family the childcare is divided into several institutions. The most important one is school as children spend there a lot of time. Based on the research done among 120 Polish and 174 Hungarian parents, ranges, aims, forms of contacts, factors stimulating the cooperation and assessment of its effectiveness were analyzed.
Key words: care, cooperation, family, primary school
Dorota Dolata