Cel naukowy planowanych badań i koncepcja pracy

Tworząc koncepcję pracy nie mogę pominąć ważnych aspektów metodologicznych z racji przedmiotu poznania, jakim jest szczególna sytuacja w jakiej znalazły się dzieci po samobójczej śmierci rodzica. Zasadne staje się zastosowanie strategii badań jakościowych. Praca będzie nawiązywać do problematyki z zakresu przede wszystkim pedagogiki rodziny, tanatopedagogiki i pedagogiki szkolnej.

Celem naukowym moich badań jest poznanie doświadczenia dzieci, które straciły rodzica w wyniku samobójczej śmierci. Celem poznawczym jest opis, rozumienie

i interpretacja doświadczeń związanych ze stratą rodzica. Realizacja tego celu umoż-liwi poszerzenie wiedzy z zakresu tanatopedagogiki. Cel praktyczny związany jest z realizacją zadań praktycznych tj. opracowaniem dyrektyw pedagogicznych, czyli praktycznych wskazówek kierowanych pod adresem nauczycieli, rodziców i uczniów (Gnitecki, 1993, s. 128). Opis traumatycznego doświadczenia dziecka, może stać się podstawą do zaprojektowania modelu pomocy pedagogicznej w przypadku straty rodzica w wyniku samobójstwa. W realizacji projektu pracy pragnę odwołać się do teorii ugruntowanej, która zakłada, że rzeczywistość społeczną najlepiej rozumieją osoby, które doświadczyły danego zjawiska (Kubinowski, 2011, s. 274).

Badania jakościowe pozwalają na podejmowanie problemów trudnych, które nie są znane badaczowi, ale zostają uznane za istotne na zasadzie przeczucia, więc bardzo ważny jest bezzałożeniowy charakter takich badań. W podejściu jakościo-wym badacz rezygnuje ze stawiania hipotez badawczych, ani nie ma precyzyjnych założeń wyników badań (P i l c h , 1995, s. 57).

Podejście jakościowe może mieć szerokie zastosowanie w pedagogice i w jej subdyscyplinie jaką jest tanatopedagogika. Na jej gruncie możemy postawić pytanie dotyczące nieustannego zmagania się ze śmiercią w życiu. Takie badania pozwalają na rozważanie przeżyć osoby cierpiącej, zgłębienie jej bólu i cierpieniem. Badania jakościowe umożliwiają analizę zagadnień, które są szczególnie trudne ze względu na to, że z jednej strony wykraczają poza ramy obiektywności i mierzalności form, a z drugiej dotyczą tych poszczególnych osób, ich indywidualnych przypadków i niepowtarzalnej historii życia (Pilch, 1995, s. 56).

Dla badacza, który jest pedagogiem zajmującym się zagadnieniami tanatopeda-gogiki istotna staje się możliwość badania doświadczeń i rzeczywistości cierpiących dzieci, ich funkcjonowania w różnych obszarach życia. Podejście jakościowe pozwala na podjęcie takiego zagadnienia jakim jest samobójcza śmierć rodzica w sposób głębszy, na dotarcie do tych obszarów, które trudniej byłoby poddać analizie ilo-ściowej. Jest to trudna sytuacja dla osoby cierpiącej, dotyczy traumatycznego przeżycia, staje się jednostkowym, indywidualnym przeżyciem, ale także jest zjawiskiem złożonym treściowo i znaczeniowo. „Samobójstwo jest ciągle tematem tabu, zjawiskiem wstydliwym, przemilczanym. Wzbudza poczucie bezradności i lęku. W świadomości społecznej wywołuje szereg mitów, uprzedzeń i stereo-typów. (…) Każda praca naukowa, która ujawnia wiedzę o złożoności i niejedno-rodności zjawiska samobójstwa, służyć może przeciwdziałaniu stereotypowym wyobrażeniom o samobójstwach oraz bezpośrednio lub pośrednio przyczyniać się do profilaktyki” (Czapska, 2013, s. 10).

Praca doktorska będzie składała się z trzech części. Pierwsza część będzie doty-czyła teoretycznej analizy problemu samobójstwa, zakresu tego zjawiska. W kon-tekście tanatopedagogiki przedstawię problematykę śmierci w rodzinie, podejmę

rozważania nad rodzinami owdowiałymi i ich specyficzną sytuacją. W szczególności zaś odniosę się do sytuacji dziecka po stracie rodzica. Część teoretyczna będzie także ukazaniem dotychczasowych założeń pomocy dziecku i rodzinie w sytuacji kryzysowej.

Część metodologiczna pracy ukaże wstępne założenia i plan postępowania badawczego. W niej przedstawię szerzej przedmiot, cel, problemy, metodykę pracy i charakterystykę osób badanych. Przedmiotem projektu jest sytuacja dzieci, które doświadczyły samobójczej śmierci rodzica.

Główny problem badawczy to pytanie o to: Jakie są doświadczenia dziecka w sytuacji samobójczej śmierci rodzica Szczegółowe problemy badawcze będą odpowiadały na następujące pytania: Jakie doświadczenia emocjonalne, spo-łeczne towarzyszyły dziecku? Jak funkcjonowało dziecko w sytuacji tego rodzaju traumy? Jak przebiegał proces żałoby po śmierci rodzica? Jakie były oczekiwania co do rodzaju wsparcia? Jakie modelowe zachowania wsparcia można wypracować w sytuacji samobójczej śmierci rodzica?

W częśi metodologicznej zostanie opisana organizacja i przebieg badań nauko-wych. Zostaie zastosowana strategia badań jakościwoych, metodą badawczą będze metoda biograficzna, a techniką badawczą – wywiad narracyjny. Dobór próby badawczej będzie doborem celowym, a wielkość grupy badanej zakłada udzał 15 osób z możliwością poszerzenia grupy, aż do nasycenia tematu. Osoby badane, to osoby dorosłe, która w dzieciństwie doświadczyła samobójczej śmierci rodzica. Kry-terium wiekowe – osoby od 18 rż. do 35 rż, które doświadczyły samobójczej śmierci rodzica. Od śmierci rodzica musi upłynąc min. 10 lat. Badania te zakładają rekon-strukcję zdarzeń mających miejsce w czasie odległym, uwzględniając historyczność, kontekstowość i całościowość Osoby uczestniczące w badaniu nie będą ze sobą spokrewnione. Planuje nagranie rozmowy na dyktafon, co umożliwi odtworzenie jej i transkrypcje uzyskanego materiału badawczego.

W pracy doktorskiej założyłam również przeprowadzenie badań pilotażo-wych. Celem badań pilotażowych jest przygotowanie badacza do przeprowadzenia badania głównego, sprawdzenie poprawności założonej procedury badawczej. Plan badania pilotażowego zakłada, udział osób dorosłych, które zostały osierocone przez rodzica w dzieciństwie, (przyczyna śmierci rodzica inna niż popełnienie samobójstwa). Planowane jest przeprowadzane badania na mniejszej grupie osób, relatywnie do badania głównego, w wieku od 18 rż. do 35 rż, które straciły rodzica w dzieciństwie. Czas, który upłynął od straty rodzica, to min. 10 lat.

W części empirycznej mojej pracy doktorskiej przedstawię wyniki przeprowa-dzonych badań głównych, które zostaną poddane wnikliwej analizie i interpre-tacji. Kolejno zostanie podsumowany materiał źródłowy, a jego synteza pozwoli na opracowanie propozycji pedagogicznego projektu pomocy dzieciom, których

rodzic popełnił samobójstwo. Sądzę, że możliwe będzie sformułowanie pewnych założeń i wskazań do praktyki pedagogiczno – edukacyjnej, które mogą okazać się pomocne przy próbie udzielenia wsparcia dziecku, a także jego rodzinie w tego rodzaju sytuacji kryzysowej.

Bibliografia

Czapska J. (2013). Zamiast wstępu czyli o potrzebie interdyscyplinarnej refleksji nad samo-bójstwem jako problemem społecznym. W: J. Stojer-Polańska, A. Biederman-Zaręba (red.). Samobójstwo. Stare problemy, nowe rozwiązanie. Kraków: Wydawnictwo JAK.

Gnitecki J. (1993). Zarys metodologii badań w pedagogice empirycznej. Zielona Góra: Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Tadeusza Kotarbińskiego.

Herbert M. (2005). Żałoba w rodzinie: jak pomóc cierpiącym dzieciom i ich rodzinom. Gdańsk:

Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Jarosz M. (2013). Samobójstwo. Dlaczego teraz?. Warszawa: PWN.

Krakowiak P.(2007). Strata, osierocenie i żałoba. Poradnik dla pomagających i dla osób w żało-bie. Gdańsk: Biblioteka Fundacji Hospicyjnej.

Kubinowski D. (2011). Jakościowe badania pedagogiczne. Filozofia-metodyka-ewaluacja. Lublin:

Wydawnictwo UMCS.

Plich T. (1995). Zasady badań pedagogicznych. Warszawa: Wydawnictwo „Żak”.

Siwińska E. (2010). Pracownik socjalny w obliczu sytuacji rodziny w żałobie. W: M. Czechowska--Bielugi, A. Kanios, L. Adamowska (red.). Nowe przestrzenie działania w pracy socjalnej

w wymiarze etyczno-prakseologicznym. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

http://pedagogikaspoleczna.com/wp-content/content/abstrakt/PS%203%20(2015)%20 201–215.pdf, odczyt 10.05.2017.

http://statystyka.policja.pl/st/wybrane-statystyki/samobojstwa, odczyt 10.03.2017r.

summary

Suicide death of parent in adult children’s narratives – pedagogical perspective

The article is raising the problem of suicide death of a parent. The aim of this discussion is to introduce how to conduct a research in the analysis of narrative pedagogy. This article is an attempt to answer the question: Is the narrative research applicable in the field of science which is pedagogics? Can an experience of a suicidal death of a parent be tested using a narrative interview? This article also applies to the planned research within the framework of a doctoral thesis related to the suicide death of a parent where adult children are being

examined. Empirical studies will be carried out in a quality strategy. The aim of qualitative research using narrative interview technique is an attempt to examine the fragments of reality to understand better the experience and situation of the child after the loss of a parent as a result of suicide. Qualitative research can be used as an attempt to discover the experience of a child who has been orphaned by the parent as a result of suicide. It is an attempt to get to know the situation and the accompanying feelings and emotions of the child. Preliminary findings indicate the value of such studies, because suicide death of a parent is a traumatic event and affects the whole family. Further work on this subject could be useful for tutors, teachers, educators and people working with children and young people in better understanding of the situation of children who have been orphaned in this way. The cavity and the consideration of this issue can be helpful in giving support to these children and their families.

Key words: suicide, qualitative research, orphaned child, pedagogical help

Część druga