Aspekt prawny ochrony krajobrazu

Ochronę krajobrazu kulturowego można rozważać na dwóch płaszczyznach – jako ochronę elementu przyrodniczego, który podlega ustawom o ochronie przy-rody i środowiska oraz jako ochronę elementu zabytkowego, podlegającego prawo-dawstwu z zakresu ochrony zabytków. Zagadnienia te są także silnie powiązane z planowaniem przestrzennym i najbardziej pożądanym rozwiązaniem jest wzajemne uzupełnianie się tych trzech aspektów.

W momencie gdy początkowa nieznaczna, uwarunkowana wieloma ograni-czeniami ingerencja człowieka w swoje otoczenie wraz z dynamicznym rozwojem techniki i zmianami na tle społeczno-gospodarczym szybko przybierała na sile, po-jawiły się pierwsze działania, które można uznać za chęć ochrony pewnych elemen-tów przekształcanej przez człowieka przyrody (miały one początkowo powiązania jedynie religijne i obejmowały ochronę elementów przyrody tworzących m. in.

święte gaje, drzewa, strumienie). Z upływem czasu system ten zaczął przybierać rozleglejsze i bardziej usystematyzowane formy oraz obejmować elementy świec-kiego życia. Szybkie zmniejszanie się obszarów leśnych oraz dynamicznie rozwija-jące się średniowieczne osadnictwo sprowokowało ówczesnych władców Polski do wprowadzenia praw mających na celu ochronę zwierzyny łownej jak i niektóre ga-tunki drzew (np. cis, co było przypisane głównie względom militarnym, gdyż drew-na cisowego wyrabiane były łuki) – działanie to było podyktowane głównie przy-czynami gospodarczymi. Kwestie ekonomiczne były zresztą głównym motorem wprowadzania jakichkolwiek sformalizowanych elementów ochrony i trzeba było dość długiego okresu zanim zaczęto chronić otoczenie ze względów podyktowanych takimi elementami jak estetyka, zagadnienia naukowo-dydaktyczne lub badawcze.

Nie oznacza to bynajmniej braku zainteresowanie kwestiami piękna i harmonii este-tycznej krajobrazu – świadczyć o nim może choćby bogata historia rozwoju sztuki ogrodowej na ziemiach polskich, której efektem w szczytowym momencie było nie tylko tworzenie rozległych parków, ale tez przekształcanie krajobrazu na szeroka

skalę – przekształcanie podyktowane właśnie w znacznej mierze kwestiami este-tycznymi, będące uschematyzowanym i przemyślanym programem zagospodarowa-nia szeroko rozumianej przestrzeni, nie tylko zabudowanej ale też przyrody. Twórcy tych założeń ingerowali w materię otoczenia czasami poprawiając naturę, ale też bardzo często systematyzując i naprawiając to co wcześniej zostało przekształcone przez człowieka.

Zagadnienia dotyczące ochrony i konserwacji tych założeń – ogrodowych, parkowych i krajobrazowych pojawiły się na naszych ziemiach już dość wcześnie, bo w XVIII w. Było to efektem panującej ówcześnie mody epoki oświecenia i na-stępującego po nim romantyzmu, które dyktowały zainteresowanie owymi cennymi tak wizualnie jak ideologicznie „reliktami przeszłości”, w doskonały sposób wpisu-jąc się w tworzone malarstwo i literaturę, nawiązuwpisu-jącą często do tego co minione.

Rozwój konserwacji i ochrony tych elementów w Polsce można podzielić, analo-gicznie jak rozwój ochrony przyrody, na cztery główne okresy – a są nimi: pierw-szy do poł. XIX w., drugi - lata 1863-1918, okres międzywojenny (1918-1939) oraz ostatni - po 1945 roku.

Opisując pierwszy okres, a więc do poł. XIX w., wspomnieć można o racjo-nalizmie epoki oświecenia, który był pierwszą przyczyną wzrostu zainteresowania elementami przeszłości jak i historią kraju – proces ten rozpoczął się w drugiej poł.

XVIII w., a jego efektem stał się początek systematycznej dokumentacji obiektów świadczących o historii danego obszaru, których wartość coraz bardziej doceniano – przykładem mogą tutaj być opisowe i rysunkowe inwentaryzacje wykonane przez Z.

Vogela, J. Richtera, A. Majerskiego oraz M. Zaleskiego. Fundamenty pod dostrze-ganie i docenianie piękna rodzimego krajobrazu położyli właśnie ci twórcy skupieni wokół Stanisława Augusta Poniatowskiego oraz Canaletta (Bernardo Bellotto).

Wspomniany wcześniej Vogel, wykonuje na zlecenie króla obszerny album „Zbiory widoków sławniejszych pamiątek narodowych jako też zwalisk zamków, świątyń, nagrobków, starożytnych budowli i miejsc pamiątkowych w Polsce z natury rysowa-nych”, wydany drukiem pod tytułem „Podróże malownicze” w 1806 r. będącym jeszcze długo dużą inspiracją dla innych twórców. Sam fakt odbywania dalekich podróży oraz szybszy przepływ informacji rozpowszechnił modę na krajobraz w stylu angielskim, który przez wielu po dziś dzień uważany jest za esencję kształto-wania otoczenia z dbałością o estetykę i naturalność.

Przełom XVIII i XIX w. miał duży wpływ na późniejsze kształtowania się poglądów na to co z danymi obiektami należy zrobić (czyli na temat ochrony i kon-serwacji, a nie wyłącznie dokumentowania) – jednym w powodów stała się panująca moda na zamianę istniejących rozwiązań na parki krajobrazowe połączona z chęcią pozostawienia i zachowania choćby w części już istniejących układów o cechach regularnych (Mała Wieś, Rogalin, Nieborów). Wspomniany już wcześniej roman-tyzm był pierwsza epoką, która w pełni „odkryła” obiekty zabytkowe i się nimi za-chwyciła (do tego stopnia, że gdy w okolicy brakowało tych obiektów budowano je

od podstaw, na przykład jako sztuczne ruiny mające urozmaicić istniejący krajo-braz) - oprócz docenianych i wkomponowanych do planowanego w zgodzie z no-wymi trendami ruin, starych wież i pozostałości różnych historycznych budowli zaczęto otaczać opieką elementy flory, co zaowocowało wprowadzeniem określenia szeroko stosowanego obecnie – a mianowicie „pomnika przyrody”. Autorem tego określenia był A. Humboldt na początku XIX w. Warto też zwrócić uwagę na pa-triotyczną wartość krajobrazu w naszym kraju, która wysunęła się na jedno z czoło-wych miejsc kształtowania tożsamości narodowej. Społeczeństwo czoło-wychowywane przez wieki na twórczości wspaniałych artystów zaczęło identyfikować w znacznym stopniu przedstawiane przez nich sceny jako wzorce estetycznego postrzegania kra-jobrazu.

W drugim okresie, który obejmował lata 1863-1918, na ziemiach polskich zaczęła zaznaczać się tolerancja dla niejednolitości stylów jako swoiste przeciwsta-wienie do podejścia francuskiego, charakteryzującego się daleko posuniętym pury-zmem i czystością formy (głównymi celami było przywracanie formy wyjściowej oraz usuwanie nawarstwień historycznych). Podejście, które wykształciło się na naszych ziemiach, było spójne z postawą zauważalną w angielskiej sztuce konser-wacji (traktowanie nawarstwień historycznych jako równoznacznej formy zabytku).

Oba te podejścia mają swoje zalety i wady oraz oba można przenieść z ich pierwot-nego terytorium, a więc z obszaru architektury, na krajobraz kulturowy. Doceniono także elementy pozostające niejako na uboczu od elementów architektonicznych, czyli założenia ogrodowe, parki i krajobraz, uznając je za działo sztuki, ze względu na wartości naukowo-poznawcze i historyczne – jest to czas formułowania się pod-stawowych zasad ich ochrony i konserwacji, która przyjęła kierunek restauratorski (czyli działań mających na celu przywrócenie danym elementom ich dawnej formy oraz funkcji użytkowej). Koncepcje ochrony przyrody pochodzące z tego okresu uznawane są za pionierskie, a przyczyniły się do tego między innymi prace prof. M.

Raciborskiego „Zabytki Przyrody” (1900) oraz J. G. Pawlikowskiego „Kultura i natura” (1913).

Początki ochrony przyrody w Polsce, która uwzględniała także zręby zało-żeń ochrony krajobrazu kulturowego można datować na 27 grudnia 1919 r., kiedy to jeszcze przed zakończeniem I wojny światowej przy udziale J. G. Pawlikowskiego, S. Sokołowskiego oraz B. Wigilewa, stworzono w Warszawie zaczątki państwowej organizacji zajmującej się ochroną środowiska, a była to Państwowa Rada Ochrony Przyrody. Oprócz organizacji lasów państwowych do jej obowiązków należała or-ganizacja i określenie granic parków narodowych i rezerwatów. Ze względu na współpracę PROP z administracją państwową powstały ustawy (m. in. rozporządze-nie prezydenta RP w prawie budowlanym i zabudowie osiedli z 16.02.1928), które ograniczały możliwości budowy, przebudowy i rozbudowy na terenach cennych pod względem krajobrazowym – były to więc ustawy o silnym wydźwięku planistycz-nym, mające w założeniu na celu całościową i kompleksową ochronę cennego

kra-jobrazu („w miejscowościach, których krajobraz zasługuje na ochronę właściwa władza może odmówić pozwolenia na budowę, przebudowę lub zmiany budynków o ile by te roboty spowodowały zeszpecenie krajobrazu” art.337 „o prawie budowla-nym” z 14 lipca 1936 r. oraz „pozwolenie na roboty polegające na burzeniu, przera-bianiu, odnawianiu i rekonstruowaniu, zdobieniu lub uzupełnianiu budynków zabyt-kowych, jako też na roboty powodujące zmiany w najbliższym otoczeniu tych budyn-ków może być udzielane tylko po uprzednim uzyskaniu przez osoby zainteresowane pozwolenia w myśl obowiązujących przepisów o opiece nad zabytkami” art. 341 ust.

1). Fakt faktem nacisk kładziony był na krajobraz naturalny, który wypierany był sukcesywnie przez krajobraz kulturowy, jednak uwagę zwraca skupienie się na ko-nieczności chronienia charakterystycznych, czyli przewodnich, form krajobrazu, a także konieczność zachowania cech regionalnych oraz estetyki krajobrazu. Natural-ną konsekwencją stało się objęcie w okresie międzywojennym kierunku konserwa-torskiego w ramach ochrony przyrody, a więc priorytetem stało się zachowanie sta-tus quo z pewnymi elementami chęci nawiązania i powrotu do przeszłości –. wpro-wadzono nawet możliwość wywłaszczania obszarów specjalnych oraz obowiązek ochrony ozdobnych i zabytkowych ogrodów i parków, jak też zadrzewień i zieleni otaczających cenne zespoły architektoniczne.

Rada Regencyjna po zakończeniu I wojny światowej wydała dekret o opiece państwa nad zabytkami (nr 16, poz. 63 z 31 października 1918 r.) oraz powołała do życia państwową służbę konserwatorską, która otoczyła swoją opieką także elemen-ty krajobrazu. W myśl wspomnianej wcześniej ustawy zabytkiem stały się przed-mioty ruchome i nieruchome, posiadająca wartość artystyczną, kulturową, archeolo-giczną bądź paleontoloarcheolo-giczną, które można było określić jako charakterystyczne dla określonej epoki i które zasługiwały na zachowanie. W późniejszych zmianach (1928, 1933 i 1934) za granicę dla obiektów zabytkowych uznano 1860-65 r. (a więc najmłodsze zabytki miały w swojej metryce niewiele ponad pół wieku). Dzia-łania konserwatorskie oraz te mające na celu integrację elementów zabytkowych skupiły się głównie w miejscach, które najbardziej ucierpiały w czasie wojny oraz zabytkach pełniącym funkcje reprezentatywne (warszawskie Łazienki i Ogród Sa-ski, Natolin, Białystok, Wola Justowska). Podyktowane w znacznym stopniu patrio-tyzmem działania na rzecz krajobrazu w okresie międzywojennym Bogdanowski [1999] podzielił na cztery główne nurty, a są to:

- kierunek utylitarny – przynoszący rozwiązania praktyczne

- kierunek przyrodniczy – skupiony wokół prof. W. Szafera, prof. A. Wo-diczki (w szczególności na uwagę zasługuje praca „O uprawie krajobrazu” wydana po wojnie w 1945 r.) oraz prof. W. Goetela

- kierunek architektoniczno-krajobrazowy – reprezentowany przez prof. T.

Tołwińskiego, prof. Z. Novaka, prof. W. Czarneckiego oraz prof. W. Plapisa

- kierunek konserwatorski – reprezentowany przede wszystkim przez wybit-nie zasłużonego w tej dziedziwybit-nie prof. G. Ciołka (wśród wielu publikacji na

szcze-gólną uwagę w tym zakresie zasługuję „Piękno przyrody i piękno sztuki w planowa-niu przestrzennym w Polsce” wydana po wojnie w 1948 r.).

Te tak rozbieżne i różnice się między sobą nurty miały możliwość połączyć się w interdyscyplinarne podejście dzięki prof. O. Sosnowskiemu, założyciela Kate-dry Historii Architektury Polskiej na Politechnice Warszawskiej. W ramach tej współpracy powstało wiele innowacyjnych metod pracy z krajobrazem oraz sposo-bów jego rozumienia. Warto wspomnieć o podziale wprowadzonym przez A. Wo-diczkę, który uważał, że nad krajobrazem trzeba stale pracować aby mógł zyskać miano krajobrazu kulturowego. Podzielił on sposoby tej pracy („uprawy krajobra-zu”) na następujące terminy:

- ochrona krajobrazu – utrzymanie danych wartości krajobrazu, głównie opierające się na działaniach konserwatorskich,

- pielęgnowanie krajobrazu –przywrócenie i utrzymanie dobrej kondycji krajobrazu zmienionego przez człowieka poprzez ciągłe zabiegi mające na celu po-prawę jego jakości,

- kształtowanie krajobrazu – uzdrawianie zniszczonych bądź silnie niefunk-cjonalnych krajobrazów z zachowaniem ścisłego powiązania z planowaniem prze-strzennym regionu, przebudowa krajobrazu.

Działania te zostały przerwane wkrótce przez II wojnę światową, której efekty wymusiły wzrost działań konserwatorskich. Zniesiony został wcześniejszy obowiązujący ustawowo „cenzus wieku”, rozszerzając pojęcie zabytku na obiekty współczesne i tworząc pojęcie „dobro kultury”. Ochronę prawną zapewniała ustawa z dnia 15 lutego 1962 r. o ochronie dóbr kultury i zabytkach. Od 1951 r. założone po wojnie Pracownie Konserwacji Zabytków zajęły się sporządzaniem dokumentacji historycznej zabytków z uwzględnieniem elementów przyrodniczych i krajobrazo-wych, a podjęte na szeroką skalę prace konserwatorskie objęły między innymi liczne ogrody i parki historyczne. Ustawa z dnia 19 lipca 1990 r. rozszerzyła zakres ochro-ny elementów zabytkowych na krajobraz kulturowy, rezerwaty i parki kulturowe. W okresie powojennym jednak zabrakło sił aktywizujących konserwację i ochronę zabytków, dodatkowo zmagającą się z rosnącym zbiurokratyzowaniem i znacjonali-zowanym rolnictwem i przemysłem. Zanika długofalowa perspektywa, stawia się na osiągnięcie celów doraźnych. Na uczelniach rozwijane są teoretyczne zasady kształ-towania i ochrony krajobrazu, jednak pozostają one zamknięte w ich murach i pozo-stają swoistą „sztuką dla sztuki”.

W 1972 r. Polska podpisała konwencję UNESCO dotyczącą Ochrony Świa-towego Dziedzictwa Kulturalnego i Naturalnego, która otaczała pieczą najważniej-sze dobra architektoniczne i urbanistyczne, a od 1992 r. także krajobraz kulturowy, czego inspiracja było ważne wydarzenie - krakowskie sympozjum z 1991 r. w któ-rym uczestniczyły państwa Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (KBWE). Efektem sympozjum było określenie wagi krajobrazów kulturowych jako nieodłącznej części danej cywilizacji i historii, przez co ważna jest ich pełna i stała

dokumentacja oraz ochrona i przywrócenie dziedzictwa kulturowego („Państwa uczestniczące będą uwzględniać sprawę zachowania, wznowienia i przywrócenia dziedzictwa kulturowego w trakcie formułowania polityki kulturalnej, ekologicznej oraz regionalnej i planowania urbanistycznego. Ponadto dostrzegają one wagę po-wiązania poszczególnych przedsięwzięć konserwatorskich z ich rzeczywistym miej-skim bądź wiejmiej-skim środowiskiem, tam gdzie będzie to właściwe i możliwe”¹).

Międzynarodowy Komitet do Spraw Ochrony Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Naturalnego UNESCO ustalił kryteria, które powinny spełniać krajo-brazy kulturowe, które są efektem działania natury i człowieka. Powinny one ilu-strować ewolucje osadnictwa oraz społeczeństwa na przestrzeni dziejów dokonują-cych się pod wpływem sił zewnętrznych (środowisko przyrodnicze) jak i wewnętrz-nych (siły społeczne, gospodarcze, kulturowe). Ich bardzo ważną cecha jest zdol-ność reprezentowania i ilustrowania charakterystycznych elementów świadczących o tożsamości regionu. Określenie kryteriów waluacji pozwoliło na stworzenie Listy Dziedzictwa Kulturowego UNESCO, która obejmuje obecnie w Polsce 14 obiektów, z czego najbliżej położone opracowywanego obszaru są Kościoły Pokoju w Jaworze i Świdnicy.

W ramach Programu Ministerstwa Kultury i Sztuki „Ochrona i Konserwa-cja Zabytkowego Krajobrazu Kulturowego” pod koniec XX w. zespół pod kierow-nictwem prof. J. Bogdanowskiego rozpoczął szeroko zakrojoną analizę wytycznych konserwatorskich i planów strefowania dla rezerwatów i parków kulturowych oraz stref ochrony konserwatorskiej. Akcja ta miała objąć cały kraj, finalnie zdążyła opi-sać 40 z 49 dawnych województw.

Względem ochrony przyrody, określanie nowoczesnych zasad opieki nad środowiskiem zostało nie tylko przerwane lecz wręcz zniszczone poprzez II wojnę światową. Po jej zakończeniu nowe zasady były już określane na bazie międzynaro-dowej współpracy w tym zakresie.

Pierwsza powojenna ustawa, w myśl której chroniony był również krajobraz - pomniki przyrody, zabytkowe parki, ogrody i zadrzewienia, pochodzi z dnia 7 kwietnia 1949 roku. Ewentualne zmiany w materii przyrody i krajobrazu na cennych obszarach ograniczone były koniecznością uzyskania zgody konserwatora przyrody lub zabytków. Niestety fala przekazywania zabytkowych obiektów architektonicz-nych różnorodnym instytucjom, organizacjom i stowarzyszeniom doprowadziło nie tylko do pogorszenia ich stanu, ale także stanu ich otoczenia. Wynikało to często z braku poczucia odpowiedzialności za tak istotne, świadczące o tożsamości danego terenu elementy otoczenia, ale także z braku przygotowania nowych właścicieli do opieki nad obiektami zabytkowymi. Wymóg świadomego i racjonalnego

przekształ-1 Social Aspect of Cultural Landscape Protection [w:] Research Approach to Social Geogra-phy, University of Warsaw, Faculty of Geography and Regional Studies, Warszawa 1988, pkt. 15, s. 27

cania krajobrazu w zgodzie z kwestiami przyrodniczymi oraz estetyką był poruszany nie tylko w ustawie o ochronie przyrody, ale także o planowaniu przestrzennym.

Obecnie głównymi ustawami określającymi zasady ochrony przyrody, a w tym krajobrazu kulturowego obowiązujące w Polsce są:

- ustawa o ochronie i kształtowaniu środowiska z dnia 31 stycznia 1980 roku - ustawa o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 roku

- ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 27 marca 2003 roku

- ustawa o ochronie dóbr kultury z dnia 15 lutego 1962 roku z nowelizacją dnia 19 lipca 1990 roku

- ratyfikowane ustawy międzynarodowe m. in. Międzynarodowa Karta Ogrodów Historycznych (tzw. Karta Florencka), Konwencja o ochronie światowego Dziedzictwa Kulturowego i Naturalnego (tzw. Konwencja Paryska), Europejska Konwencja o Krajobrazie.

Potrzeba ochrony krajobrazu i zachowania ładu przestrzenno-architektonicznego kraju została zauważona także w 1998 r. przez rząd Premiera Jerzego Buzka, czego efektem stał się ogólnopolski Program Edukacyjny pod prze-wodnictwem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, który powołał zespół złożony z przedstawicieli Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Środo-wiska, Edukacji Narodowej, Gospodarki, Rozwoju Regionalnego i Budownictwa, Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Urzędu Generalnego Konserwatora Zabytków, Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast, Ośrodka Ochrony Zabytkowego Krajobrazu. Ten międzyresortowy program wspierany przez środowiska naukowe wszedł w życie Zarządzeniem nr 41 z dnia 27 lipca 1999 r. i miał na celu akcję edukacyjno-wychowawczą obejmującą zagadnienia ochrony krajobrazów historycznych oraz właściwego rozporządzania przestrzenią tak kulturową jak i przyrodnicza w naszym kraju (Michałowski A., 2001). Na pewno współczesnym problemem jest powojenne rozejście się dwóch elementów, bez których synergii niewiele można zdziałać, a mianowicie służb ochrony przyrody i służb konserwatorskich, czego efektem jest brak informacji kto tak naprawdę odpowiada za krajobrazy naszego kraju oraz ro-dzące się pytania czy w ogóle jest możliwy zintegrowany plan ochronny.

Obecnie w Polsce mamy ponad 120 parków krajobrazowych, które zajmują około 8% powierzchni naszego kraju (wobec 1% powierzchni przeznaczonej na parki narodowe), nadal są one jednak w pierwszej kolejności kojarzone z krajobra-zem naturalnym. Jak wspomina ustawa o ochronie przyrody, parki te są obszarami podlegającymi ochronie nie tylko ze względu na wartości przyrodnicze, ale też hi-storyczne i kulturowe oraz mają na celu popularyzację i zachowanie wymienionych wartości. Brak określenia wartości kulturowych tych obszarów wskazuje na proble-matykę współpracy pomiędzy jednostkami odpowiedzialnymi bezpośrednio za te tereny a służbami konserwatorskimi. Parki krajobrazowe zwykle funkcjonują w wyobraźni społeczeństwa jako obszary nieskalanej lub malowniczej przyrody

głów-nie ze względu na całkowity brak przedstawienia dawgłów-niejszej historii, zarysu osad-nictwa, występujących obiektów kulturowych (obiektów sakralnych, dworskich), zagadnień etnograficznych, takich jak sztuka i budownictwo ludowe, tradycje, ob-rzędy czy gwary.

Według Europejskiej Konwencji Krajobrazowej, jednoznacznie wskazuje się na konieczność identyfikacji i ochrony krajobrazów charakterystycznych, świad-czących o tożsamości miejsca oraz obliguje do kształtowania krajobrazów kulturo-wych, powstających zarówno, jako efekt świadomego oddziaływania na krajobraz, jak i w wyniku codziennych relacji między człowiekiem i jego otoczeniem („krajo-braz pełni istotną rolę w publicznych zainteresowaniach dziedzinami społecznymi, kulturowymi i ekologicznymi, jest ważną częścią jakości życia ludzi; zmiany w go-spodarowaniu na wszystkich szczeblach od lokalnego do globalnego przyspieszają przekształcanie krajobrazów, których jakość i różnorodność stanowi wspólny zasób.

Na tym tle podkreślona jest ważność współpracy na rzecz ochrony i kształtowania krajobrazu” oraz „ W celu wprowadzenia w życie polityk w zakresie krajobrazu, każda ze Stron zobowiązuje się do wdrożenia instrumentów mających na celu ochronę, gospodarowanie i/lub planowanie krajobrazu”2). Chociaż Polska w 2004 r. ratyfikowała Europejską Konwencję Krajobrazową z 20 października 2000 r., która jasno stwierdza, że „krajobraz jest kluczowym elementem dobrobytu całości społeczeństwa i jednostek oraz jego ochrona, a także gospodarka i planowanie niesie w sobie prawa i obowiązki dla każdego człowieka”, wciąż nie podjęto niezbędnych działań na rzecz jej wdrożenia. Również w Koncepcji Przestrzennego Zagospoda-rowania Kraju 2030 w Celu 4. Kształtowanie struktur przestrzennych wspierających osiągnięcie i utrzymanie wysokiej jakości środowiska przyrodniczego i walorów krajobrazowych Polski zapisano m. in. że „zapewnienie korzystania z wysokich wa-lorów środowiskowo-krajobrazowych, wymaga uruchomienia mechanizmów służą-cych zmniejszeniu liczby konfliktów o przestrzeń oraz wspomaganiu gospodarowa-nia na obszarach cennych przyrodniczo. (…)Zapewnienie im możliwości rozwojo-wych pozostanie istotnym elementem przyjmowanych rozwiązań”³. Znaczenie tego problemu znajduje swoje miejsce w Celu tematycznym nr 6 ochrona środowiska naturalnego i wspieranie efektywności wykorzystania zasobów Strategii EUROPA 2020 a w konsekwencji wymogu spójności działań również w krajowych dokumen-tach dotyczących perspektywy 2014-2020. Z dokumentów tych wynika, że ważnym elementem rozwoju, jako nośnika historii i tożsamości społecznej jest potrzeba pra-cy z krajobrazem, jak i powrót lub nawiązanie do jego historycznych walorów, które w powiązaniu z działaniami na rzecz rozwoju turystyki czy uzdrowisk są zintegro-wanym elementem oferty gospodarczej.

2 Art. 6 Europejskiej Konwencji Krajobrazowej

3 KPZK 2030 str. 118

Obecnie, z prawnego punktu widzenia nie tylko ustaw ratyfikowanych ale

Obecnie, z prawnego punktu widzenia nie tylko ustaw ratyfikowanych ale