BAŁTYCKI RYNEK MORSKICH REJSÓW WYCIECZKOWYCH

Turystyka morska stanowi obecnie jedną z najszybciej rozwijających się form turystyki, brak jest jednak w literaturze przedmiotu jednoznacznej defi nicji precyzującej to zagadnienie. W polskiej literaturze rzadko poruszana jest proble-matyka turystyki morskiej, a co bardziej znamienne, brak jest także opracowań monografi cznych mówiących o znaczeniu tego sektora w rozwoju gospodarki turystycznej.

Jerzy Zaleski defi niuje pojęcie turystyki morskiej jako „wszelkie przejawy ruchliwości turystycznej znajdującej swój wyraz w wycieczkach morskich na statkach wycieczkowych, specjalnie do tego celu przeznaczonych, lub na stat-kach liniowych, oferujących wycieczki w sezonach martwych, w uprawianiu turystycznego żeglarstwa morskiego, traktowanego nie jako wyczyn sportowy, lecz formę spędzania czasu, oraz w korzystaniu z wycieczek statkami żeglugi przybrzeżnej”¹. Z kolei Joanna Miotke-Dzięgiel wskazuje, iż „turystyka morska to podróże pełnomorskie realizowane różnymi środkami transportu:

– statkami pasażerskimi (tzw. cruiserami), – jachtami pełnomorskimi,

– statkami towarowymi,

– statkami towarowo-pasażerskimi, – promami,

– a nawet statkami rybackimi”².

Nieco inne podejście prezentuje Kowalewski, pisząc, iż turystyka morska to

„trwałe zjawisko społeczno-gospodarcze obejmujące:

– podróże oraz wypoczynek turystów krajowych i zagranicznych statkami, pro-mami i jachtami, przewozy turystyczne żeglugi przybrzeżnej;

– rejsy żeglarskie morskie i przybrzeżne turystów krajowych”³.

Z wszystkich przytoczone powyżej defi nicji wynika zatem, że turystyka morska jest to ruch osób (turystów) przemieszczających się z wykorzystaniem różnych form transportu zarówno pełnomorskiego, jak i przybrzeżnego. Należy jednak

1 J. Zalewski, Problemy rozwoju turystyki morskiej i nadmorskiej w świetle współczesnych tendencji badawczych, w: I Seminarium Naukowe nt. Turystyka i rekreacja nadmorska – problemy teorii i praktyki, Gdańsk 1980, s. 29.

2 J. Miotke-Dzięgiel, Turystyka morska, Wydawnictwo UG, Gdańsk 2002, s. 15.

3 T. Kowalewski, Ocena wykorzystania walorów rekreacyjnych Wybrzeża Gdańskiego na pod-stawie działalności przedsiębiorstw organizujących wypoczynek nad morzem, w: I Seminarium Na-ukowe..., s. 29.

157 Wybrane aspekty analizy wpływu turystyki morskiej...

w tym miejscu zaznaczyć, iż przez pojęcie „turystyka morska” należy rozumieć jedynie ruch osób zainteresowanych spędzaniem czasu wolnego na pokładzie jednostek pływających po morzu. Zatem nie będzie się ono odnosiło do pasaże-rów, którzy biorą udział w rejsach przybrzeżnych oraz pełnomorskich jedynie dla celów transportowych.

Najbardziej charakterystyczną formą uprawiania turystyki morskiej są wycieczki pełnomorskie statkami pasażerskimi (tzw. cruising). Turystyka morska na statkach pasażerskich jest chętnie wybierana przez turystów ceniących sobie aktywny sposób spędzania wolnego czasu. Jednocześnie zapewnia moż-liwość zwiedzania mniej znanych zakątków świata podczas rejsu na pokładzie luksusowo wyposażonego statku. Powoduje to, iż coraz większe grupy turystów (szczególnie z krajów rozwiniętych) wybierają tę formę spędzania wakacji jako alternatywę dla „biernej” turystyki pobytowej na lądzie.

W ciągu ostatniej dekady globalny rynek morskich rejsów wycieczkowych charakteryzował się większym wzrostem rocznym (7,7%) niż turystyka w ogóle (4,2%). O wzroście zainteresowania rejsami świadczy także wzrost liczby pasaże-rów podróżujących na pokładzie „wycieczkowców” z 7,8 mln pasażepasaże-rów w 1996 roku do ok. 12,2 mln pasażerów w roku 2000 i 16,9 mln pasażerów w roku 2006.

Przewiduje się, że jeżeli dynamika wzrostu nie ulegnie zmianie, to do roku 2010 liczba pasażerów przekroczy 25 mln⁴.

Największy udział w globalnym rynku pełnomorskich rejsów pasażerskich na statkach wycieczkowych odnotowują obecnie Stany Zjednoczone Ameryki Północnej. Wartość tego rynku ocenia się obecnie na 32,4 mld dolarów. Około 61% ogólnej liczby pasażerów podróżujących statkami wycieczkowymi na świe-cie stanowią Amerykanie, a 64% wszystkich podróży odbywa się na akwenach amerykańskich.

Drugim co do wielkości rynkiem jest rynek europejski, którego wartość ocenia się na 8,3 mld euro. Europejczycy stanowią 29% ogólnej liczby pasaże-rów statków wycieczkowych na świecie, a ok. 24% wszystkich rejsów odbywa się właśnie w obrębie starego kontynentu.

Region Morza Bałtyckiego charakteryzuje się najwyższą roczną dynamiką wzrostu liczby rejsów statków wycieczkowych (na poziomie ok. 13%) nie tylko w Europie, lecz także na świecie. Oznacza to, że już w niedługim czasie rejon ten może stać się dominującym kierunkiem podróży dla pasażerów cruiserów.

4 Shippax Market 07. Reports and analysis of passanger and ro-ro shipping, Shippax Informa-tion, Sweden 2007, s. 53.

158 Tomasz Mańkowski

Według Cruise Baltic⁵ w 2007 roku do 19 portów bałtyckich zrzeszonych w projekcie przypłynęło ponad 2000 jednostek pasażerskich z 2,3 mln pasażerów na pokładach⁶. Operatorzy cruiserów, zachęceni rosnącym popytem na podróże morskie na Bałtyku, w 2007 roku skierowali na ten akwen większą liczbę jed-nostek: 197 statków miało swój port rozpoczęcia i zakończenia podróży właśnie na Bałtyku, co oznacza wzrost o 34% w stosunku do roku poprzedniego, gdy 147 jednostek rozpoczynało i kończyło podróże właśnie na tym akwenie.

Wśród najbardziej popularnych destynacji na trasie morskich rejsów wycieczkowych na Bałtyku wymienia się porty w Kopenhadze, Petersburgu, Sztokholmie, Tallinie oraz Helsinkach. Na uwagę zasługuje również jeden z pol-skich portów morpol-skich o znaczącym wpływie na obsługę morskiego ruchu turys-tycznego na Bałtyku – Gdynia.

Szczegółowe zestawienie liczby statków wycieczkowych zawijających do portów morskich na Bałtyku w 2007 roku przedstawia rysunek 1.

Rys. 1. Liczba pasażerów oraz zawinięć morskich statków wycieczkowych do portów bałtyckich w 2007 roku

Źródło: Cruise Baltic Market Review 2008, maj 2008, www.cruisebaltic.com (dostęp:

23.01.2009).

5 Cruise Baltic – zainicjowany w 2004 roku projekt współfi nansowany przez UE, którego zada-niem jest promocja regionu bałtyckiego jako celu turystyki morskiej – przede wszystkim w formie wycieczek na komfortowych statkach pasażerskich. Stanowi unikalny model współpracy obejmu-jący 19 uczestniczących w projekcie bałtyckich portów morskich. Sukces podjętej inicjatywny przesądził o jej przedłużeniu do 2010; szerzej: www.cruisebaltic.com.

6 Informacje dostępne w internecie: www.baltyckie-podroze.pl (dostęp: 23.01.2009).

159 Wybrane aspekty analizy wpływu turystyki morskiej...

Największy udział w obsłudze statków wycieczkowych na Bałtyku w 2007 roku odnotował port w Kopenhadze, który obsłużył łącznie 291 zawinięć z pra-wie 430 tys. pasażerów na pokładzie wpływających jednostek. Porównywalnie kształtuje się sytuacja portu w Petersburgu, który w 2007 roku przyjął łącznie 296 zawinięć statków pasażerskich z prawie 340 tys. pasażerów na pokładzie.

2. MIEJSCE OSLO NA TRASIE MORSKICH REJSÓW WYCIECZKOWYCH