Nauczyciel, botanik, geolog, malarz
Urodził się w 26 lutego 1864 roku w Szerokiej (Tim−
mendorf, obecnie Jastrzębie−Szeroka) w ówczesnym powiecie pszczyńskim (Kreis Pless) w rodzinie rolni−
ka Jana Bronnego i jego żony Zofii z domu Pustelnik.
Od 16 roku życia uczył się w Królewskim Katolickim Seminarium Nauczycielskim w Pilchowicach (Pil−
chowitz), w którym 15 marca 1884 roku zdał pierwszy egzamin nauczycielski. Od roku szkolnego 1884/85 pracował w podlegającej Inspektoratowi Powiato−
wemu w Mikołowie (Nikolai) pięcioklasowej Volks−
schule w Imielinie. 22 października 1886 zdał w Pil−
chowicach drugi egzamin nauczycielski. Po zdaniu tego egzaminu poświęcił się, jak pisał w życiorysie z roku 1889, „studium flory Górnego Śląska i przy−
granicznej części Austrii”. Od października 1888 do marca 1889 roku uczył się w Königliche Turnlehrer−
−Bildungs−Anstalt w Berlinie, gdzie uczęszczał na zajęcia z rysunków i chemii. Świadectwem jego zain−
teresowania w tym czasie geografią i metodyką nauczania geografii jest zachowana w rękopisie rozprawka „Eröterung der verschiedenen Methoden des geographischen Unterrichts und Prüfung, welche derselben für die Volksschule die fruchtbringendste sind”. Inne jego publikacje świadczą o tym, że zaj−
mował się też historią, krajoznawstwem oraz dzieja−
mi śląskiego rolnictwa i pszczelarstwa.
W dniach 14−17 października 1895 roku zdał we Wrocławiu (Breslau) egzamin dla nauczycieli szkół średnich w zakresie historii, botaniki i zoologii, zaś dwa lata później, 21−22 maja 1897 roku, egzamin rek−
torski. Pragnąc zapewnić byt swojej licznej rodzinie – był żonaty z Martą Pludrzezińską, z którą miał 10 dzieci – po uzyskaniu dość rozległych uprawnień pe−
dagogicznych, zaczął zabiegać o odpowiednie stano−
wisko w szkolnictwie, najpierw w Kluczborku (Kreutz−
burg), potem zaś w Świętochłowicach (Schwiento−
chlowitz), gdzie z dniem 1 czerwca 1898 roku został rektorem podlegającej II Inspektoratowi Powiato−
wemu w Królewskiej Hucie (Königshütte) Szkoły Katolickiej II.
Chociaż w seminarium nauczycielskim otrzymał z zajęć ogrodniczych ocenę zaledwie dostateczną, założył i prowadził w Świętochłowicach jeden z naj−
piękniejszych ogrodów szkolnych na Górnym Śląsku.
Podobnie było z zajęciami z rysunków – mimo iż na
B B uu cc hh
47
A A
świadectwie z seminarium nauczycielskiego miał ró−
wnież ocenę dostateczną, w późniejszych latach okazał się utalentowanym kreślarzem, rysownikiem i malarzem. Był autorem licznych map i planów, chęt−
nie odwiedzał też Jurę Krakowsko−Częstochowską, gdzie rysował i malował ostańce skalne i ruiny zam−
ków. Od roku 1924 był aktywnym członkiem założo−
nego przez →Eisenreicha Stowarzyszenia Geologów Górnego Śląska. Zmarł 18 lutego 1940 roku w Świę−
tochłowicach (Schwientochlowitz).
Po śmierci pierwszej żony w roku 1907 Bronny że−
nił się jeszcze dwukrotnie: w roku 1911 z Marią Gan−
sse, wdową po nauczycielu, i w roku 1925 z Anną Lukaschewitz. Jeden z jego synów, urodzony 16 sty−
cznia 1898 roku w Imielinie Emil, był również nauczycielem w Świętochłowicach, gdzie najpierw pracował w szkole nr VI dla mniejszości językowej niemieckiej, a później w Szkole nr I w Lipinach (Li−
pine). W roku 1930 z powodu pobierania zasiłków pie−
niężnych wypłacanych przez „Disconto−Gesellschaft”
w Bytomiu (Beuthen) został zwolniony z pracy z po−
zbawieniem prawa zajmowania jakiegokolwiek stano−
wiska w polskim szkolnictwie państwowym.
Ważniejsze publikacje: Zum hundertjährigen Gedenktage der endgültigen Zugehörigkeit der drei Dörfer Imielin, Gross−Chelm und Kostow (Kr. Pless) zu Preussen (18.
Febr. 1918). Oberschlesien 7, 1919; Aus der Vorgeschichte der Bienenzucht unserer Gegend. Volk und Heimat. Beil. z.
Kattowitzer Zeitung, Jg. 61, Nr. 187, 192, 1921; Paul Werner und Oberschlesien. Mitt. Beuth. Gesch. Mus. Ver.
5/6, 1924; Frühere Besitzer von Miechowitz. Ibid.; Drei Schwientochlowitzer Kriegshelden der Befreiungskriege.
Oberschlesien 18, 1930; Aus der Vorgeschichte der Stadt Königshütte. Der oberschlesischen Kurier. Gedenkausga−
be, 1932; Aus der Geschichte der oberschlesischen Land−
wirtschaft. Kathol. Volkskalend., 1933; Unser Landschafts−
bild im Wandel der Zeiten. Ibid., 1934; Lendzin und der Klemensberg. Ibid.; Dr. Julius Roger. Zum 70. Gedenktage s. Todes am 7.1.1865. Ibid., 1935; Veraltete Sitten und Gerbräuche. Ibid.
Źródła: AP Katowice, zespół Powiatowy Inspektorat Szkolny w Królewskiej Hucie II, 12/667/83 – Bronny Theo−
phil; AP Katowice, zespół Inspektorat Szkolny w Świę−
tochłowicach, 12/65/Akta Personalne B−50 – Bronny Emil;
Eisenreich G., Tätigkeit Geol. Ver. Oberschl. 1940, 1941, s. 60; Perlick−Landeskunde, s. 397; USC w Święto−
chłowicach, Księga Zgonów 54/1940.
BUCH L
EOPOLDC
HRISTIAN VON (1774−1853)Pionier naukowych badań geologicznych Śląska
Urodził się 26 kwietnia 1774 w Stolpe w północno−
−wschodniej Brandenburgii w zamożnej rodzinie szlacheckiej. Jego ojcem był Adolf Friedrich Buch, ziemianin, poseł pruski w Dreźnie, matką – Charlotta
von Arnim Suckow. W wieku 15 lat rozpoczął studia mineralogiczno−chemiczne w Berlinie, a rok później udał się do Freibergu, gdzie zamieszkał w domu swego mistrza, →Abrahama Gottloba Wernera.
Przyjacielskie stosunki nawiązał Buch podczas poby−
tu we Freibergu zwłaszcza z A. von Humboldtem i J.
K. Freieslebenem. Już w okresie studiów przewę−
drował obszary górskie środkowych Niemiec. Trzy semestry spędził w Halle i Getyndze, gdzie studiował nauki prawnicze i techniczne i słuchał wykładów fi−
lozofii przyrody Schellinga i Hegla.
W marcu 1796 roku zwrócił się do hrabiego Redena z prośbą o zatrudnienie w śląskim górnictwie i rozpo−
czął pracę jako referendarz Wyższego Urzędu Gór−
niczego w Dzierżoniowie (Reichenbach) z zadaniem opracowania „przedmiotów należących do nauki o górotworach i badań mineralogicznych”. Owocem rocznych badań terenowych Bucha na Śląsku były dwa rękopiśmienne sprawozdania poświęcone ob−
szarom Dolnego i Górnego Śląska, którym towarzy−
szyła mapa, na której wyróżnił 10 formacji litolo−
giczno−petrograficznych. Ponadto opublikował min−
eralogiczną pracę poświęconą okolicom Lądka (Lan−
deck; praca ta w roku 1805 wydana została w przekładzie francuskim, a w roku 1810 – w prze−
kładzie angielskim) i artykuł o rodzajach górotworów Ślęży (Zobtenberg).
pW roku 1797 zrezygnował ze służby państwowej, opuścił Śląsk i dalsze swoje badania prowadził już do końca życia jako niezależny uczony. W tym samym roku wyruszył do Włoch, jednak tocząca się właśnie wojna zatrzymała go w Salzburgu , skąd wielokrotnie wyruszał w północne Alpy. W roku 1798 dotarł do Włoch, obserwując po drodze wiele zjawisk, które przeczyły poglądom jego mistrza, Wernera, ale wtedy jego więź z nim była jeszcze na tyle silna, że, mimo obserwowanych faktów, nie był w stanie odejść od neptunizmu. Wojna Neapolu z Francją ograniczyła jego badania początkowo do okolic Rzymu i dopiero
B B uu cc hh
A A
48
w roku 1799 mógł poświęcić 5 miesięcy na badania Wezuwiusza.
Po krótkim pobycie w Paryżu wrócił do Prus, gdzie w roku 1800 otrzymał zlecenie na poszukiwanie użytecznych kopalin w kantonie Neuchatel. 3−letnie badanie dały mu okazję poznania ogromnego zasięgu i rozmiarów procesów erozji, zrozumienia mecha−
nizmu aktywności lodowców i dostarczyły informa−
cji, na podstawie których stworzył podstawy tektoni−
ki i geologii regionalnej. Badane przy okazji przejawy dawnego wulkanizmu Owernii oraz przeżyte w roku
1805 w Neapolu trzęsienie ziemi i obserwacja potęż−
nej erupcji Wezuwiusza miały duże znaczenie dla ukształtowania się jego poglądów na temat sił kształtujących powierzchnię Ziemi. W roku 1806 dla wyjaśnienia roli granitu w budowie skorupy ziem−
skiej wyjechał do Skandynawii. Badania skandy−
nawskich skał upewniły go o ich tożsamości z blo−
kami skalnymi rozrzuconymi obficie na nizinie południowobałtyckiej, zaś odkrycie wapieni i porfi−
rów w spągu granitów w okolicach Oslo przekształ−
ciło go z wiernego ucznia Wernera i zwolennika jego neptunizmu w zdecydowanego plutonistę.
Przerwy w podróżach wykorzystywał na opracowa−
nie i przygotowanie do druku rękopisów z czasu pobytu na Śląsku, dzięki czemu w wydanym w roku 1802 dziele zawierającym geologiczne obserwacje z podróży po Niemczech i Włoszech zamieścił zarys
geognostycznego opisu Śląska. W zarysie tym na podstawie szczątków roślinnych w utworach karboń−
skich stwierdził, że w dawnych epokach panował na Śląsku klimat tropikalny, co zdecydowanie przeła−
mywało dotychczasowe schematy myślowe. W roku 1804 opublikował artykuły o utworach węglowych w powiecie głubczyckim i możliwości występowania węgla w okolicach Toszka (Tost). Rok później wydał pierwszy geologiczny opis Nowego Śląska, tj. Zagłę−
bia Dąbrowskiego, które należało do Prus w latach 1795−1807. W pracy tej zamieścił profile 7 z 20 wy−
konanych w tym regionie wierceń i opisał odkryte przez siebie podczas badań w okolicy Poręby i Kro−
mołowa węgle jurajskie, nazwane później węglami blanowickimi.
W następnych latach, które poświęcał głównie bada−
niu Alp, jego znaczenie w świecie nauki rosło coraz bardziej i oczekiwano, że w miejsce systemu Wernera stworzy nową teorię. Buch jednak zwracał uwagę na niestosowność wyciągania ogólnych wniosków ze zjawisk lokalnych i tworzenia daleko idących hipotez w oparciu o obserwacje ograniczone do pewnych re−
gionów. W roku 1815 wyjechał na Wyspy Kana−
ryjskie, gdzie zajmował się głównie wulkanami, jed−
nak prowadził też badania w dziedzinie geografii fizycznej i fitogeografii. Owocem jego pobytu na Wy−
spach Kanaryjskich była jedna z pierwszych przyję−
tych szerzej teorii powstawania gór opracowana wspólnie z Alexandrem von Humboldtem. Ugrun−
tował ją późniejszy pobyt Bucha na Hebrydach i w Szkocji. Szereg kolejnych lat poświęcił Buch na opracowanie 24 arkuszy pierwszej mapy geogno−
stycznej Niemiec, która ukazała się w roku 1826, zamykając pierwszy etap jego pracy naukowej.
W późniejszym okresie życia Buch zajmował się głównie paleontologią i stratygrafią. Jego badania stworzyły podstawy datowania alpejskich utworów mezozoicznych i szczegółowego podziału alpejskiej jury na podstawie amonitów. Później, opracowując monografie hipurytów, amonitów, goniatytów, kly−
menii, ceratytów oraz ramienionogów z rodzajów Terebratula, Delthyris i Productus, wielokrotnie po−
wracał jeszcze do tematyki śląskiej. Jednym z ostat−
nich tematów jego badań było unerwienie liści kopal−
nych roślin. Nie ukończył już, niestety, rozpoczętych badań nad trylobitami. Do późnej starości wielokrot−
nie wyruszał w długie podróże po Europie, przy czym zwykł wędrować pieszo, by móc praktycznie zaznaja−
miać się z nowymi odkryciami geologii swoich cza−
sów. Zmarł 4 marca 1853 roku w Berlinie. Historycy nauki jednogłośnie uważają go za jednego z naj−
wybitniejszych geologów pierwszej połowy XIX w.
W petrografii, w której powszechnie przyjęły się takie wprowadzone przez Bucha nazwy, jak andezyt i gabro, jego nazwisko upamiętnia wprowadzona przez J. Fletta nazwa „buchit”, oznaczająca metamor−
Tablica I z Über Clymenien und Goniatiten in SchlesienBucha
B
B uu rr gg hh aa rr tt
49
A A
ficzną skałę powstała wskutek zeszklenia piaskow−
ców lub granitów w kontakcie z lawą. W paleonto−
logii jego nazwisko upamiętniają m.in. nazwy rodza−
jowe małży Buchia Rouillier i Buchiola Barrande oraz nazwy kopalnego głowonoga Beneckeia buchi Alberti, małża Posidonomya buchi Roemer i ślima−
ków Aporrhais buchi Münster, Emarginula buchi Geinitz, Helicaulax buchi Münster, Nerinea buchi Bronn, Pleurotomaria buchiana d’Orbigny, Turbo buchi Goldfuss. W botanice – Buch był autorem roz−
prawy o florze wysp Kanaryjskich – jego nazwisko upamiętnia rodzaj Buchia Humboldt, Bonpland et Kunth z rodziny marzanowatych (Rubiaceae) oraz ponad 80 nazw gatunkowych. Nazwisko Bucha patronuje też towarzystwu Vereins der Berlin−
Brandenburger Geologie−Historiker „Leopold von Buch”, a Niemieckie Towarzystwo Geologiczne od−
znacza zasłużonych pracowników nauki Plakietą Leopolda von Bucha.
Ważniejsze publikacje: Versuch einer mineralogischen Beschreibung von Landeck. Breslau 1797; Über die Ge−
birgsart des Zobtengebirges. Schles. Prov. Blätt. 25, 1797;
Geognostische Übersicht der Gegend von Rom und Briefe aus Napel. Berlin 1799; Sur les volcans. Bibliographia Britannica 16, 1801; Geognostische Beobachtungen auf Reisen durch Deutschland und Italien. Berlin, 1802; Über die Steinkohlenversuche bei Tost. Breslau 1804;
Geognostische Übersicht von Neu−Schlesien. Berlin 1805;
Über die Ausbreitung des Kohlensandsteins in Leob−
schützer Kreise. Berlin 1806; Reise über die Gebirgszüge der Alpen zwischen Glaris und Chiavenne im August 1803. Mag. Ges. Naturforsch. Freunde Berlin N. F. 3, 1809; Über die Eisenerzlager in Schweden. Ibid. 4, 1810;
Reise durch Norwegen und Lappland. Berlin 1810; Über die Ursachen der Verbreitung grosser Alpengeschiebe.
Abh. Preuss. Akad. Wiss., 1815; Von den geognostischen Verhältnissen des Trapp−Porphyrs. Ibid., 1816; Caractères géologiques du Trapp−Porphyre. Annales de chimie et de physique 6, 1816; Allgemeine Uebersicht der Flora auf den Canarischen Inseln. Abh. Preuss. Akad. Wiss., 1819; Über die Zusammensetzung der basaltischen Inseln und über Erhebungs−Cratere. Ibid., 1820; Über einen vulcanischen Ausbruch auf der Insel Lanzerote. Ibid., 1820; Über die Bewegungen des Barometers zu Berlin. Ibid., 1820; Über barometrische Wind−Rosen. Ibid., 1820; Über einige Berge der Trapp−Formation in der Gegend von Grätz. Ibid., 1820;
Über den Pic von Teneriffa. Ibid., 1822; Einige Bemerkungen über das Klima der canarischen Inseln.
Ibid., 1822; Sur le Gisement du granite dans la vallée de Fiemme. Annales de chimie et de physique 22, 1823 [avec A. v. Humbolt]; Sur la Dolomie du Tyrol. Ibid., 1823;
Physicalische Beschreibung der Canarischen Inseln. Berlin 1825; Über Dolomit als Gebirgsart. Abh. Preuss. Akad.
Wiss., 1825; Einige Bemerkungen über Quellentemperatur.
Ibid., 1828; Über die Silicification organischer Körper nebst einigen anderen Bemerkungen über wenig bekannte Versteinerungen. Ibid., 1831; Über die Ammoniten in den älteren Gebirgs−Schichten. Ibid., 1832; Über Goniatiten.
Ibid., 1832; Über Terebrateln. Ibid., 1835; Über Delthyris oder Spirifer und Orthis. Ber. Preuss. Akad. Wiss., 1836;
1837; Über den zoologischen Character der Secundär−
Formationen in Süd−America. Ibid., 1838; Pétrifications recueilliers en Amerique par Alexandre de Humboldt et par Charles Degenhardt. Berlin 1839; Über die Jura in Deutschland. Abh. Preuss. Akad. Wiss., 1839; Über Clyme−
nien und Goniatiten in Schlesien. Ibid., 1839 [tab. I na il. 2];
Über Sphaeroniten und einige andere Geschlechter, aus welchen Crinoideen entstehen. Ber. Preuss. Akad. Wiss., 1840; Über einige Brachiopoden in der Gegend von Petersburg. Ibid., 1840; Über Productus oder Leptaena.
Abh. Preuss. Akad. Wiss., 1843; Über Granit und Gneuss vorzüglich in Hinsicht der äusseren Form, mit welcher diese Gebirgsarten auf der Erdfläche erscheinen. Ibid., 1844; Über Cystideen, eingeleitet durch die Entwicklung der Eigenthümlichkeiten von Caryocrinus ornatus Say.
Ibid., 1846; Über Spirifer Keilhavii, über dessen Fundort und Verhältniss zu ähnlichen Formen. Ibid., 1848; Über die Grenzen der Kreide−Bildungen. Ber. Preuss. Akad. Wiss., 1849; Die Anden in Venezuela. Ibid., 1849; Über schle−
sischen und italienischen Muschelkalk. Zeitschr. Deutsch.
Geol. Ges. 1, 1849; Über Ceratiten. Abh. Preuss. Akad.
Wiss., 1850; Über einige Riesenthiere der Vorwelt. Verh.
Schweiz. Naturf. Ges. 35, 1850; Über eine merkwürdige Muschel−Umgebung der Nordsee und über die Fol−
gerungen, zu denen sie Veranlassung giebt. Ber. Preuss.
Akad. Wiss., 1851; Über Lagerung der Braunkohlen in Europa. Ibid.; Über Blattnerven und die Gesetze ihrer Vertheilung. Ibid., 1852; Über die Juraformation auf der Erdfläche. Ibid.; Gesammelte Schriften. 4 Bde. Hrsg. von J.
Ewald, J. Roth, W. Dames. Berlin 1867−85.
Wybrane źródła: Bildnisse berühmter Mitglieder der Deutschen Akademie der Wissenschaften zu Berlin, Berlin 1950, No. 15; Dechen H. v., Leopold von Buch: sein Einfluss auf die Entwickelung der Geognosie, Verh.
Naturhist. Ver. Preuss. Rheinlande und Westphalens 10, 1853, s. 241−265; Gümbel W. v., ADB 3, 1876, s. 464−475;
Nieuwenkamp W., Dictionary of scientific biography 2, New York 1970, s. 552−557; Quenstedt W., NDB 2, 1955, s. 697; Rzymełka−Dzieje, s. 70−82; SP, s. 26, 56, 113;
portret z: Słabczyński W., Polscy podróżnicy i odkrywcy, Warszawa 1973, s. 371.
BURGHART H
EINRICHG
OTTFRIED (1705−1771)Badacz Ślęży
Jego przodkowie pochodzili z Turyngii, z okolic Erfurtu. W wieku XV Albrecht Burghart przeniósł się stamtąd do Czech, gdzie przyłączył się do husytów.
Sto lat później jego potomkowie nobilitowani zostali przez króla Ludwika II. Pradziad Burgharta, Martin, z powodu prześladowania protestantów w Czechach przeniósł się po wojnie trzydziestoletniej na Śląsk.
Dziadek, Gottfried, był pastorem w Rożnowie (Ro−
sen) i Prusach (Prauss) w księstwie brzeskim, zaś ojciec, Christoph Timotheus, lekarz wykształcony na uniwersytetach w Halle i Wittenberdze, ożenił się z Anną Rozyną Bischof, córką wrocławskiego kupca, i osiadł w Dzierżoniowie (Reichenbach), gdzie był
B
B uu rr gg hh aa rr tt
A A
50
lekarzem okręgowym, a później również poruczni−
kiem drugiej kompanii miejskiej i drugim bur−
mistrzem. Tutaj 5 lipca 1705 roku urodził mu się syn Heinrich Gottfried.
Ponieważ szkoły i kościoły w Dzierżoniowie znaj−
dowały się w owym czasie w rękach katolików, rodzi−
ce zatrudnili dla niego prywatnego nauczyciela, Theodora Philipa Bartha, który przez sześć lat zaj−
mował się jego edukacją. W roku 1720, mając 15 lat, został wysłany do Gimnazjum św. Elżbiety we Wro−
cławiu (Breslau), gdzie teologii nauczali w owym cza−
sie Teubner, Broestädt, Hanke i Burg, a innych przed−
miotów – Krantz, Pohl, Hoffmann, Stephani i Arletius.
Poza tym pobierał również prywatne lekcje u profeso−
rów Gimnazjum św. Marii Magdaleny, zwłaszcza u →Stieffa, Kellera i Rungego, który zainteresował go historią Śląska. Przed Bożym Narodzeniem 1725 roku, ukończywszy już naukę w gimnazjum, Burghart udał się na polecenie ojca do Mieroszowa (Friedland), gdzie przez rok asystował pewnemu biegłemu chemi−
kowi. Kolejny rok spędził u boku chirurga z Dzier−
żoniowa, ucząc się opatrywania ran, składania złama−
nych kończyn i innych czynności, a jednocześnie przyswajając sobie wiedzę medyczną pod kierunkiem ojca. W roku 1727 udał się do Frankfurtu nad Odrą, gdzie pod kierunkiem Berga i Goelickego studiował medycynę, słuchał wykładów Heinecciusa, Polacka, Queirscha, Diethmara i Oestermanna z filozofii, mate−
matyki, anatomii, historii i sztuk pięknych, a ponadto
dla własnej przyjemności wprawiał się w rysunku i malarstwie.
Stopień doktora medycyny uzyskał we wrześniu 1730 roku na podstawie pracy „De termino puberta−
tis”. Podobało mu się we Frankfurcie, wobec czego rozpoczął tam praktykę lekarską i już wkrótce zdobył rozgłos lecząc skutecznie kilka beznadziejnych przy−
padków. Gdy w roku 1731 planował podróż po Holan−
dii i Francji i poważnie myślał o karierze akademic−
kiej, otrzymał wiadomość o ciężkiej chorobie ojca i udał się do Dzierżoniowa. Wkrótce po jego przy−
jeździe ojciec wyzdrowiał, jednak on sam zachorował i przez wiele miesięcy przykuty był do łóżka, a do zdrowia powrócił dopiero w roku 1732, po kuracji w Lądku (Landeck). W tym czasie rodzice zdecy−
dowali, że powinien otworzyć praktykę lekarską we Wrocławiu, gdzie posiadali kamienicę. To duże mias−
to nie nęciło Burgharta, bowiem poza silną konkuren−
cją (praktykowało tam wtedy ponad 100 lekarzy) od−
straszało go również ciężkie, gęste i wilgotne powie−
trze wrocławskie, nie chcąc jednak sprzeciwiać się woli rodziców, osiadł tam wiosną 1734 roku. Szybko znalazł we Wrocławiu nie tylko wielu pacjentów, ale i mnóstwo przyjaciół, zaś dostęp do licznych biblio−
tek, gabinetów przyrodniczych i kolekcji sztuki po−
zwolił mu rozwijać swoje zainteresowania naukowe.
Rzadko przebywał jednak w mieście dłużej niż trzy miesiące, gdyż w trosce o swoje zdrowie co najmniej dwa razy w roku wyjeżdżał w góry. W roku 1736 spi−
sał zgromadzone w latach 1733−35, podczas wielo−
krotnych pobytów na Ślęży (Zobtenberg), obserwacje i wydał je w sprzedanej w ciągu kilku miesięcy książce „Iter Sabothicum”, która obok opisu śladów pogańskich praktyk religijnych na tej górze zawierała też opis roślin, zwierząt i skał na niej występujących.
W tym samym roku wydał również niezwykle popu−
larne dziełko chemiczne „Destillierkunst” oraz pier−
wszy tom naukowego czasopisma „Medicorum Sile−
siacorum Satyrae”, które w krótkim czasie zdobyło sobie wielu czytelników. W roku 1740 zamierzał wybrać się do Berlina, by zająć się studiami anato−
micznymi, jednak plany te zniweczyła wojna. Śmierć cesarza Karola VI, cesarzowej Rosji Anny Iwano−
wny, papieża Klemensa XII i pruskiego króla Fry−
deryka Wilhelma w tymże roku 1740 podsunęła mu pomysł napisania „Rozmów w królestwie umarłych”, które spotkały się z dużym uznaniem i były kilkakrot−
nie wznawiane.
W marcu 1743 roku Fryderyk II mianował go pro−
fesorem Królewskiego Gimnazjum w Brzegu (Brieg).
W tym samym roku Burghart ożenił się z Joanną Rozyną Siegert, córką wrocławskiego kupca. W roku 1744 wydał opis gorących źródeł Lądka i ich właści−
wości leczniczych. Rok później wraz z tajnym radcą Franckiem wszedł w skład komisji, której zadaniem było zbadanie królewskich kopalń w Złotym Stoku
B B uu zz ee kk
51
A A
(Reichenstein) i Srebrnej Górze (Silberberg). W roku 1748 w podobnym charakterze badał możliwości ożywienia podupadłego górnictwa kruszcowego na Górnym Śląsku, badając jakość rud ołowiu i srebra w okolicach Tarnowskich Gór (Tarnowitz). Zarówno o tej działalności, jak i o wydawanym przez siebie czasopiśmie (które zakończyło żywot w roku 1742) oraz o odkrytym w brzeskiej bibliotece rękopisie ży−
wota św. Brygidy pisał w maju 1754 do Karola Lin−
neusza.
W Gimnazjum w Brzegu wykładał matematykę i nauki przyrodnicze, a chociaż nauczanie było jego głównym zajęciem, był nadal praktykującym leka−
rzem i dokładał starań, by dla dobra pacjentów połączyć wysiłki wszystkich brzeskich lekarzy. Był członkiem Cesarsko−Królewskiego Towarzystwa Na−
ukowego w Ołomuńcu, a w marcu 1756 roku, sam rekomendując swoją osobę i jako trzeci z kolei przy−
rodnik otrzymując przydomek „Zosimus”, przyjęty został w poczet członków Leopoldyńsko−Karolińskiej Akademii Przyrodników.
Przez szereg lat gromadził opisy przypadków rzad−
kich chorób, prowadził obserwacje ciał niebieskich, i opracowywał biografie śląskich biskupów. W roku 1758 udało mu się wydać 30 numerów nowego cza−
sopisma – „Der forschende Schlesier. Eine morali−
sche Wochenschrift”. Tłumaczył na niemiecki znane dzieła chemiczne, medyczne i numizmatyczne, w tym słynne wykłady Hermanna Boerhaave, które przetłu−
maczył w rekordowym czasie dwóch i pół miesiąca.
Zmarł 16 lipca 1771 roku w Brzegu.
Ważniejsze publikacje: Iter Sabothicum, das ist ausführ−
liche Beschreibung einiger Anno 1773 und die folgen Jahre auf den Zobten Berg gethanen Reisen, wodurch sowohl die natürliche als historische Beschaffenheit dieses in Schlesien so bekannten und berühmten Berges der Welt vor Augen gelegen wird. Breslau und Leipzig 1736 [strona tytułowa na il. 1, Tab. 1 na il. 2]; Zum allgemeinen Gebrauch wohl ein−
gerichtete Destillier−Kunst. Breslau 1736; Reichenbachii naturalis descriptio. Medicorum Silesiacorum Satyrae I, 1736; Arenariae Reichenbacenses. Ibid.; Fuccinum silesia−
cum. Ibid. III, 1736; Constitutio Thermarum Landeccen−
sium. Ibid. IV, 1737; Libellae seu Perlae sudeticae. Ibid. V,
sium. Ibid. IV, 1737; Libellae seu Perlae sudeticae. Ibid. V,