Badacz fauny morskich głębin
Urodził się 1 października 1852 roku w Höchst nad Menem, w rodzinie nauczyciela Gustava Chuna. Po−
czątkowo uczył się we Frankfurcie nad Menem, gdzie uzyskał świadectwo dojrzałości, potem zaś w Getyndze, gdzie pod kierunkiem wybitnego zoolo−
ga Rudolfa Leuckarta uzyskał doktorat na podstawie pracy „Über den Bau, die Entwicklung und physio−
logische Bedeutung der Rektaldrüsen bei Insekten”.
Dla jego dalszego rozwoju doniosłe znaczenie miał dłuższy pobyt w założonej przez Antona Dohrna Sta−
cji Zoologicznej w Neapolu, której zadaniem miały być systematyczne badania fauny i flory Morza Śródziemnego. Jako jeden z pierwszych realizatorów tego zadania wydał Chun w roku 1880 monografię żebropławów (Ctenophora), której część „Die Mus−
kulatur und das Nervensystem der Rippenquallen”
stała się w roku 1878 podstawą jego habilitacji na Uniwersytecie w Lipsku.
Uniemożliwiająca konserwację delikatna budowa żebropławów zmusiła go do obserwowania żywych okazów, a przy ich opisywaniu bardzo pomocne oka−
zały się jego zdolności rysunkowe. Choć w dążeniu do wyjaśnienia budowy i funkcji poszczególnych or−
ganów tych zwierząt zagłębiał się w najdrobniejsze szczegóły, nigdy nie tracił z oczu organizmu jako całości, a jego praca ujęła temat tak wyczerpująco, że przez wiele lat nikt nie zajmował się anatomią poró−
wnawczą żebropławów.
W latach 1880−1890 w większości swych prac ana−
tomicznych zajmował się rurkopławami (Sipho−
nophora), których polimorfizm i złożona przemiana pokoleń przysparzały badaczom wiele problemów.
Został w tym okresie, w roku 1883, profesorem zwy−
czajnym zoologii w Królewcu, rok później zaś ożenił się z Lily Vogt, córką wybitnego zoologa Carla Vogta, z którą miał dwie córki – Annę i Lily. Ma−
teriały do badań zbierał podczas corocznych letnich wyjazdów nad Morze Śródziemne i podczas pobytu zimą 1887/1888 na Wyspach Kanaryjskich. Zaintere−
sowanie jamochłonami skłoniło go do podjęcia się ich opracowania dla redagowanego przez Bronna dzieła „Klassen und Ordnungen des Tierreichs”, jed−
nak posuwająca się początkowo dość szybko praca z uwagi na inne zajęcia stanęła później w miejscu i nie została ukończona.
Już podczas zbierania materiałów do monografii żebropławów Chun zainteresował się fauną plankto−
niczną, której występowanie nie było, jak powsze−
chnie wówczas sądzono, ograniczone do wód po−
wierzchniowych, gdyż natknął się na nią również w głębszych wodach pelagicznych. Zajął się odtąd jej badaniem, konstruując zamykane sieci, które umo−
żliwiały połowy na ściśle określonej głębokości.
W roku 1888 w ramach redagowanej z Leuckartem serii „Bibliotheca Zoologica” opublikował pracę na temat fauny głębszych wód pelagicznych i jej związ−
C C hh uu nn
A A
56
ków z fauną wód powierzchniowych, stając się twór−
cą zupełnie nowej dziedziny badań zoologicznych.
Wyraźny postęp w badaniach tych zaznaczył się w roku 1889 dzięki kierowanej przez Victora Hensena Ekspedycji Planktonowej, podczas której zespół badaczy opłynął na statku „National” północny Atlantyk. Z zebranych podczas tej ekspedycji ma−
teriałów Chun opracował żebropławy i rurkopławy.
W roku 1890 przyniósł się z Królewca do Wro−
cławia (Breslau), by po śmierci →prof. Schneidera objąć katedrę zoologii. Obok zoologii ogólnej pro−
wadził tu też wykład monograficzny „O powstawa−
niu gatunków”, który cieszył się dużą popularnością, oraz kurs zootomii dla początkujących i kurs techni−
ki mikroskopowej dla zaawansowanych. Ponieważ przywiązywał dużą wagę do zbiorów muzealnych, rozpoczął starania o budowę oddzielnego gmachu dla muzeum. Pod jego zarządem Muzeum Zoolo−
giczne zaczęło kupować padłe zwierzęta z wrocław−
skiego ogrodu zoologicznego, kupiło też szkielet Megaloceros giganteus, będący do dziś ozdobą ekspozycji „Układ kostny kręgowców” Muzeum Przyrodniczego we Wrocławiu.
Chun zajmował się w okresie wrocławskim wielo−
ma różnymi grupami zwierząt pelagicznych, którym poświęcił wydane w roku 1895 dzieło „Atlantis”.
Pojawiały się w nim kolejno, pozornie bez związku, opisy organizmów z różnych grup, które łączyły przystosowania, jakie wymuszały na nich biologi−
czne i fizyczne warunki życia. Jako pierwszy biolog
Chun wyjaśnił w niej znaczenie dla życia na dużych głębokościach takich narządów, jak organy świetlne czy złożone oczy fasetkowe.
Prowadzone przez 20 lat badania uczyniły Chuna jednym z najpoważniejszych autorytetów w dziedzi−
nie biologii morza, dlatego też w roku 1898 powie−
rzono mu organizację i kierownictwo Niemieckiej Ekspedycji Głębokomorskiej. Na przełomie lat 1898−1899, płynąc na statku „Valdivia” i pracując według starannie obmyślanego planu, ekspedycja zebrała niezwykle bogate materiały na trasie, która wiodła przez Atlantyk, Wyspy Kanaryjskie, wybrze−
ża Kamerunu i Afryki Południowej, wyspy Bouvet, wybrzeża Antarktydy, wyspy Kerguelen, Seszele, Cejlon, Sumatrę, Nikobary, Malediwy i wybrzeża wschodniej Afryki. Wiele materiałów z tej wyprawy Chun, który został w roku 1898 przeniesiony do Lip−
ska, przesłał do Wrocławia, gdzie posłużyły jako materiał badawczy jego następcom.
Sam Chun do końca swych dni opracowywał mate−
riały zdobyte dzięki Niemieckiej Ekspedycji Głę−
bokomorskiej. Szczególnie zainteresował się zwła−
szcza głowonogami, które wykazywały niezwykłą różnorodność przystosowań, jednak liczne obowią−
zki, jakimi został obciążony po przeniesieniu do Lipska, i przedwczesna śmierć nie pozwoliły mu ukończyć ich opracowania. W uznaniu zasług otrzy−
mał m.in. tytuł tajnego radcy w roku 1905 i doktorat honoris causa Uniwersytetu w Oslo w roku 1911. W ro−
ku akademickim 1907/08 pełnił obowiązki rektora Uniwersytetu w Lipsku. Podczas obchodów jego 60 urodzin mało kto zdawał sobie sprawę, że ten człowiek, który nadal wydawał się pełen sił i wigoru, od dłuższego już czasu cierpi na poważną chorobę serca. Już wkrótce stać się miała ona przyczyną jego śmierci – zmarł w Lipsku 11 kwietnia 1914 roku.
Nazwisko Chuna upamiętnione zostało m.in. w na−
zwach rodzajowych Chunianna Brinkmann, Chu−
niella Brinkmann, Chunomysis Holt et Tattersall, Chuniphyes Lens et van Riemsdijk i Chunopleura Lohmann oraz w nazwach gatunkowych Abraliopsis chuni Nesis, Adenopea chuni (Brauner), Balaena−
nemertes chuni Bürger, Bathyctena chuni (Moser), Bolinopsis chuni (von Lendenfeld), Calycopsis chuni Vanhöffen, Chaceon chuni (Macpherson), Chteno−
pteryx chuni Pfeffer, Enoploteuthis chunii Ishikawa, Flabellum chunii Marenzeller, Phascoloides chuni (Fischer), Styracaster chuni Ludwig, Sulculeolaria chuni (Lens et van Riemsdijk) i Tetraplatia chuni Carlgren.
Ważniejsze publikacje: Histologische Bemerkungen über Rippenquallen. Zool. Anz. 1, 1879; Die Ctenophoren des Golfes von Neapel und der angrenzenden Meeresab−
schnitte. Leipzig 1880; Die Verwandtschaftbeziehungen zwischen Würmern und Coelenteraten. Biol. Zentralbl. 2, 1882; Katechismus der Mikroskopie. Leipzig 1885; Über
Tablica IV z Die Siphonophoren der Plankton-ExpeditionChuna
C C oo hh nn
57
A A
die geographische Verbreitung der pelagisch lebenden Seetiere. Zool. Anz. 9, 1886; Die pelagische Tierwelt in grösserem Meerestiefen und ihre Beziehungen zur Oberflächenfauna. Bibliotheca Zoologica I, 1888; Bericht über eine nach den Canarischen Inseln im Winter 1887/88 ausgeführte Reise. Sitz. Ber. Preuss. Akad. Wiss., 1889;
Coelenterata. W: Bronns Klassen und Ordnungen des Tierreichs. Bd. 2., 2 Abt., Lief. 1−17, 1890−97; Die cana−
rische Siphonophoren in monographischen Darstellung. I.
Stephanophyes superba und die Familie der Stepha−
nophyiden. II. Die Monophyiden nebst Bemerkungen über Monophyiden des Pazifischen Ozeans. Abh. Senckenb. Na−
turf. Ges. 16, 18, 1891−92; Die Bildung der Skeletteile bei Echinodermen. Zool. Anz. 15, 1892; Leuchtorgan und Fa−
cettenauge. Ein Beitrag zur Theorie des Sehens in grossen Meerestiefen. Biol. Zentralbl. 13, 1893; Über die pelagische Tierwelt in grossen Meerestiefen. Jber. SGVK 70, 1893;
Vorläufige Mitteilung über die Knospungsgesetze der pro−
liferierenden Medusen. Ibid. 72, 1895; Atlantis. Biologi−
sche Studien über pelagische Organismen. Bibliotheca Zoologica 19, 1895; Zur Biologie der pelagischen Süss−
wasserfauna. Jber. SGVK 73, 1896; Über den Bau und die morphologische Auffassung der Siphonophoren. Verh.
Deutsch. Zool. Ges. 7, 1897; Die Beziehungen zwischen dem arktischen und antarktischen Plankton. Stuttgart 1897; Die Siphonophoren der Plankton−Expedition [Taf.
IV na il. 2]. Die Ctenophoren der Plankton−Expedition. W:
Ergebnisse der Plankton−Expedition. Bd. 2, 1897−98; Aus den Tiefen des Weltmeeres. Schilderungen von der Deutschen Tiefsee−Expedition. Jena 1900; Über die Natur und Entwicklung der Chromatophoren bei den Cepha−
lopoden. Verh. Deutsch. Zool. Ges.12, 1902; Über Leuch−
torgane und Augen von Tiefseecephalopoden. Ibid. 13, 1903; Die vertikale Verbreitung des marinen Planktons. 6 Conges Intern. Zool. Compte Rendu, 1905; Die Cepha−
lopoden der deutschen Tiefsee−Expedition. Zool. Anz. 33, 1908; Die Cephalopoden of the Tiefsee−Expedition. Teil 1.
Oegopsida. Teil 2. Myopsida. W: Wissenschaftliche Ergeb−
nisse der Deutschen Tiefsee−Expedition auf dem Dampfer
„Valdivia” 1898−1899. Bd. 18, 1910−15.
Wybrane źródła: Chun−Festschrift dargebracht von seinen dankbaren Leipziger Schülern, Leipzig 1912 (portret, bibliografia); Kulak−Pater−Wrzesiński, s. 74; Majewski A., Zarys historii oceanografii, Gdańsk 1991, s. 92−94, 98, 104;
Mertens R., NDB 3, 1957, s. 252−253; Pater−Historia, s.
214; Steche O., Jber. SGVK 92, 1915, Nekrologe, s. 4−7 (Abgedr. aus Zoologica 25); Weisfert J. N., Biographisch−
litterarisches Lexikon für Königsberg und Ostpreussen, Königsberg 1898, s. 38−39; Wiktor A., EW, s. 111; Wiktor−
Muzeum, s. 12, 43, 60, 61, 74, 100, 103.
COHN F
ERDINAND (1828−1898)„Ojciec bakteriologii”
Urodził się 24 stycznia 1828 roku we Wrocławiu (Bre−
slau) w rodzinie kupieckiej. Jego dziadek był jeszcze typowym, silnie związanym z religią i tradycją Ży−
dem z wrocławskiego getta, ojciec jednak, Izaak Cohn, który dorobił się majątku handlując olejem,
porzucił zarówno getto, jak i tradycyjny żydowski styl życia. Słaby pod względem fizycznym, jednak nad wiek rozwinięty umysłowo Ferdinand uczęsz−
czał do szkół chrześcijańskich i, mimo sympatii dla getta, w którym mieszkali jego dziadkowie, uważał się przede wszystkim za Niemca.
Już w drugim roku życia nauczył się czytać, w czwar−
tym – rozpoczął naukę w szkole elementarnej, a w siódmym – w Gimnazjum św. Marii Magdaleny.
Chociaż krótkowzroczność i wynikłe z przebytej choroby problemy ze słuchem utrudniały mu naukę, w wieku 16 lat rozpoczął studia na Uniwersytecie Wrocławskim. Był uczniem →prof. Goepperta i już jako student zdał sobie sprawę z konieczności rozwi−
jania botaniki poprzez badania mikroskopowe. Po−
nieważ regulaminy niektórych fakultetów Uniwer−
sytetu Wrocławskiego wykluczały jeszcze wówczas dopuszczanie Żydów do egzaminu doktorskiego, zmuszony był do wyjazdu do Berlina, gdzie w roku 1847, w wieku 19 lat, uzyskał na podstawie pracy
„Symbola ad seminis physiologiam” stopień doktora.
Poznał tu wielu tak wybitnych przyrodników, jak Christian Gottfried Ehrenberg, Johannes Müller oraz Carl Sigismund Kunth, któremu tak bardzo spodobał się zapał młodego uczonego, że nowemu rodzajowi z rodziny Liliaceae nadał nazwę Cohnia.
W roku 1848 Cohn zaangażował się z entuzjazmem w wydarzenia Wiosny Ludów, wkrótce jednak, roz−
czarowany przebiegiem rewolucji, wrócił do Wro−
cławia, gdzie w roku 1850 habilitował się na posta−
wie rozprawy „De Cuticula” i jako docent prywatny rozpoczął pracę u boku Goepperta. Z powodu braku odpowiednich pomieszczeń badania mikroskopowe i zajęcia ze studentami prowadził w swoim miesz−
kaniu. W roku 1859, jako pierwszy w Prusach uczo−
ny wyznania mojżeszowego, mianowany został pro−
fesorem nadzwyczajnym. Uporczywe dopominanie się o odpowiednie pomieszczenia dla Instytutu Fizjologii Roślin uwieńczone zostały sukcesem w ro−
C C oo hh nn
A A
58
ku 1866, kiedy to otrzymał otwartą galerię za we−
wnętrznym dziedzińcem starego gmachu uniwer−
syteckiego wraz z przyległymi do niej dwoma nie−
oświetlonymi pomieszczeniami. W pomieszczeniach tych, które początkowo nie miały ogrzewania, gazu, wody, a nawet okien, Cohn w krótkim czasie stwo−
rzył jedną z najlepszych placówek naukowych we Wrocławiu, dysponującą bogatymi zbiorami i świetnie wyposażoną w różne instrumenty, zwłaszcza mikro−
skopy. Wyszło z niej wielu tak wybitnych botaników, jak Leopold Just,→Joseph Schroeter, Eduard Eidam, Oskar Kirchner, Hugo Conwentz,→Ferdinand Pax, Frank Schwarz i→Felix Rosen. Placówka ta wyda−
wała własne czasopismo noszące tytuł „Beiträge zur Biologie der Pflanzen”.
Ponieważ ministerstwo kultury nie chciało zagwa−
rantować pokrywania bieżących wydatków instytutu, Cohn wystarał się o fundusze w ministerstwie rol−
nictwa, w zamian za bezpłatne badania botaniczne związane z rolnictwem. Najpierw sam, następnie zaś z pomocą wybitnego znawcy grzybów, Josepha Schroetera, opracował zagadnienia chorób roślin uprawnych wywoływanych przez grzyby. Założył też stację badawczą nasion, która usamodzielniła się później pod kierunkiem Eduarda Eidama i odegrała poważną rolę w rozwoju śląskiego rolnictwa.
Początkowo zajmował się budową komórek roślin−
nych oraz zwierzęcych i, mając zaledwie 22 lata, zapisał się w historii nauki stwierdzeniem o iden−
tyczności, względnie analogii, roślinnej protoplazmy i zwierzęcej sarcody. Następnie zajął się budową glonów i grzybów oraz fizjologią roślin. Jego osią−
gnięcia w dziedzinie fizjologii roślin, zwłaszcza zaś prace nad funkcjami pęcherzyków chwytnych u al−
drowandy i pływacza, wysoko oceniał Karol Darwin, którego Cohn poznał osobiście w roku 1876. W la−
tach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych wiele podró−
żował, przebywając m.in. w Anglii, Wiedniu, Peters−
burgu, Moskwie, Włoszech i na Helgolandzie. Od roku 1868 zaczął prowadzić badania bakterii, wpro−
wadzając tzw. rozdzielczą ich hodowlę z zastoso−
waniem pożywek o różnym składzie. Opisał liczne, nieznane wcześniej formy bakterii, utworzył dla nich prowizoryczną systematykę i wysunął tezę, że należy zaliczyć je do roślin. Już wtedy nazywano go „ojcem bakteriologii”, a jego prace skłoniły Roberta Kocha, wówczas lekarza powiatowego w Wolsztynie koło Poznania, do nawiązania z nim współpracy. Nie tyl−
ko przyjeżdżał on do Cohna na konsultacje i prze−
prowadzał niektóre ze swych doświadczeń w jego laboratorium, ale też prace na temat swych donio−
słych odkryć publikował w czasopiśmie wrocław−
skiego instytutu.
Dla poznania śląskiej flory duże znaczenie miała redagowana przez Cohna i Schroetera wielotomowa monografia roślin zarodnikowych Śląska „Krypto−
gamenflora von Schlesien”, której większa część uka−
zała się jeszcze za jego życia. Od roku 1870 Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Wrocławskiego podjął starania o utworzenie dla Cohna profesury zwyczaj−
nej, którą otrzymał w roku 1884, równocześnie z →A. Englerem, który objął Katedrę Botaniki i kie−
rownictwo Ogrodu Botanicznego. Obaj doprowadzili do budowy gmachu przy dzisiejszej ul. Kanonii, w którym w roku 1888 umieszczono Instytut Fizjo−
logii Roślin i zbiory botaniczne Uniwersytetu Wro−
cławskiego. Cohna mianowano wówczas dyrektorem Muzeum Botanicznego.
Pod koniec życia zajmował się on w dużym stop−
niu działalnością literacką, pisząc prace z historii botaniki oraz pogranicza botaniki i historii sztuki.
Wygłaszał też popularne pogadanki na temat roślin, z których zrodziła się jego najbardziej znana praca,
„Die Pflanze”, w której pojawiły się m.in. takie te−
maty, jak „Goethe jako przyrodnik”, „Rośliny owa−
dożerne”, „O bakteriach” czy „Rousseau jako bota−
nik”. Zmierzch życia przyniósł mu powszechne uzna−
nie i szacunek. Za zasługi w pracy naukowej i dy−
daktycznej otrzymał order Czerwonego Orła IV Kl., Wydział Medyczny Uniwersytetu w Tybindze nadał mu godność doktora honoris causa, zaś w 70 rocznicę urodzin władze miejskie Wrocławia nadały mu hono−
Ods³oniêty w roku 1908 pomnik Cohna w Parku Po³udniowym we Wroc³awiu
C C oo hh nn
59
A A
rowe obywatelstwo rodzinnego miasta. Od roku 1849 Cohn, z przydomkiem „Meyen II”, był członkiem Leopoldyńsko−Karolińskiej Akademii Przyrodników (Matrikel No. 1595), a ponadto był członkiem Königliche Akademie der Wissenschaften w Berli−
nie, Reale Academia dei Lincei w Rzymie, Institut de France i Societe de Biologie w Paryżu oraz Royal Society w Londynie. Od roku 1849 był aktywnym członkiem Śląskiego Towarzystwa Kultury Ojczy−
stej, w latach 1856−97 pełniąc w nim funkcję sekre−
tarza Sekcji Botanicznej, a w latach 1858−64 – obo−
wiązki kustosza Zielnika Śląskiego.
Od roku 1867 roku żył w szczęśliwym, chociaż bezdzietnym związku z Pauliną Reichenbach. Do końca oddany pracy naukowej zmarł w swej pra−
cowni 25 czerwca 1898 roku. Pochowany został na cmentarzu żydowskim we Wrocławiu. W roku 1908 władze miejskie Wrocławia wystawiły mu przed−
stawiający ogrodnika szczepiącego drzewko pomnik przy wejściu do Parku Południowego, dla którego Cohn dokonał doboru roślin. Jego nazwisko zniknęło jednak zarówno z pomnika, jak i z tablicy honoro−
wych obywateli Wrocławia w roku 1933 za sprawą nazistów.
Wybrane publikacje: Übersicht über die Algen Schlesiens.
Übers. Arb. SGVK, 1849 [mit H. R. Goeppert]; Zur Lehre von Wachstum der Pflanzenzelle. Nova Acta Leop. 22, 1850; Nachträge zur Naturgeschichte des Protococcus plu−
vialis Kützing. Ibid. 22, 24, 1850−54; Über die Morphologie von Aldrovanda vesiculosa. Flora 33, 1850; Die Menschheit und die Pflanzenwelt. Habilitationsrede 30.10.1850.
Hedwigia 1, 1851; Beiträge zur Entwicklungsgeschichte der Infusorien I: über Loxodes Bursaria. Zeitschr. f. wiss. Zool.
3, 3, 1851; Eine neue Gattung aus der Familie der Volvo−
cineen. Ibid. 4, 1, 1852; De cuticula. Linnaea, 1852; Die Entwicklungsgeschichte des Pilolobus crystallinus. Nova Acta Leop. 23, 1852; Beiträge zur Entwicklungsgeschichte der Infusorien II: über den Encystirungsprocess. Zeitschr. f.
wiss. Zool. 4, 3, 1853; Beiträge zur Entwicklungsgeschichte mikroskopischer Algen und Pilze. Nova Acta Leop. 24, 1854;
Empusa muscae und die Krankheit der Stubenfliegen. Ibid.
25, 1854; Beiträge zur Entwicklungsgeschichte der Infu−
sorien III: über die Cuticula der Infusorien. Zeitschr. f. wiss.
Zool. 5, 4, 1854; Über das Geschlecht der Algen. Jber.
SGVK 33, 1856; Über die Fortpflanzung der Räderthiere.
Zeitschr. f. wiss. Zool. 7, 1856; Beobachtungen über den Bau und die Fortpflanzung von Volvox globator. Jber. SGVK 32, 1856; Über Stephanosphaera pluvialis. Nov. Acta Leop. 26, 1857 [mit M. Wichura]; Über interessante mikroskopische Organismen, von denen neue Fundorte in Schlesien beo−
bachtet wurden. Jber. SGVK 34, 1857; Mikroskopische Organismen in Bergwerken. Ibid. 35, 1858; Bemerkungen über Räderthiere. Zeitschr. f. wiss. Zool. 9, 12, 1858−63;
Über einige neue Algen Schlesiens. Jber. SGVK 36, 1859;
Über den Ursprung der schlesischen Flora. Ibid. 38, 1861;
Contractile Gewebe im Pflanzenreich. Ibid. 39, 1862;
Beobachtungen über die contractilen Staubfäden der Disteln. Zeitschr. f. wiss. Zool. 12, 1863; Über Pflanzen−
modelle, neues Hilfsmittel des botanischen Studiums. Jber.
SGVK 40, 1864; Über die Entstehung des Travertin in den Wasserfällen von Tivoli, durch Vermittlung der Moose und Algen. Neues Jb. f. Miner, 1864; Zwei neue Beggiatoen.
Hedwigia 4, 1865; Neue Infusorien im See−Aquarium.
Zeitschr. f. wiss. Zool. 16, 1866; Beiträge zur Physiologie der Phycochromaceen und Florideen. Arch. f. mikrosk. Anat.
3, 1867; Über Entstehung der Steinkohle aus Seetang. Jber.
SGVK 46, 1869; Untersuchungen über Insectenschaden auf den schlesischen Getreidefeldern in Sommer 1869. Ibid. 47, 1870; Über eine neue Pilzkrankheit der Erdraupen: Tari−
chium megaspermum. Beitr. Biol. Pflanz. 1, 1, 1870; Die Entwicklung der Naturwissenschaft in den letzten 25 Jahren.
Breslau 1871; Über parasitischen Algen. Beitr. Biol. Pflanz.
1,2, 1872; Untersuchungen über Bacterien I. Ibid. I, 2, I,3, 1872−74; Conspetus Familiarum Cryptogamarum secundum methodum naturalem dispositarum. Hedwigia 11, 1872; Die Bacterien, die kleinsten lebenden Wesen. Berlin 1872; Über die Function der Blasen von Aldrovanda und Utricularia.
Beitr. Biol. Pflanz. 1,3, 1874; Entwicklungsgeschichte der Gattung Volvox. Ibid.; Untersuchungen über Bacterien II, Ibid.; Kryptogamen−Flora von Schlesien I. Breslau 1875;
Untersuchungen über Bacterien IV. Beitr. Biol. Pflanz. II, 2, 1877; Kryptogamen−Flora von Schlesien II. Breslau 1878;
Über Einwirkungen des electrischen Stroms auf die Ver−
mehrung der Bacterien. Beitr. Biol. Pflanz. III,1, 1879; Über ein Thallophytensystem. Jber. SGVK 57, 1880; Die Pflanze:
Vorträge aus dem Gebiete der Botanik. Breslau 1882 [2 wyd. Breslau 1896−97]; Prähistorische Pflanzenfunde in Schlesien. Korresp. Bl. Deutsch. Ges. Antrop. 15, 1884;
Kryptogamen−Flora von Schlesien III, 1, Pilze 1. Breslau 1885; Über Tabaschir. Beitr. Biol. Pflanz. 4, 1887; Das Botanische Museum der Universität Breslau. Breslau 1888 [mit A. Engler]; Die Gärten in alter und neuer Zeit. Deutsche Rundschau 5, 1888; Dr. Laurentius Scholz. Ibid. 7, 1890;
Vergangenheit und Zukunft des Scheitniger Parks. Jber.
SGVK 68, 1891; Das Herbar von Georg Rudolph, Herzog in Schlesien, Liegnitz und Brieg, aus dem Jahre 1612. Ibid. 70, 1893; Über Entstehung von Kalk− und Kieselgestein durch Vermittelung von Algen. Ibid.; Die Pflanze in der bildeten Kunst. Deutsche Rundschau 97, 1898.
Wybrane źródła: Geison G. L., Dictionary of scientific biography 3, New York 1971, s. 336−341; Grummann−Hand−
buch, s. 8; Keil G., EW, s. 120; Klemm M., Ferdinand Julius Cohn, 1828−1898, Pflanzenphysiologe, Mikrobiologe, Be−
gründer der Bakteriologie, Gründer des ersten pflanzen−
physiologischen Instituts in Preussen, Stuttgart 2002 (bi−
bliografia); Kulak−Pater−Wrzesiński, s. 73−74; Limpricht K.
G., Jber. SGVK 76, 1898, Nekrologe, s. 1−7; Mägdefrau−
−Historia, s. 214−215; Mularczyk−Historia, passim, biogram na s. 165−170; Nowak−Wójcik−Mularczyk, s. 213; Pater−
−Historia, s. 202−203; Rosen F., Schlesische Lebensbilder 1, Breslau 1922, s. 167−173; Rostański−Historia, s. 286; Wik−
tor−Muzeum, s. 33, 36, 70, 71; Wunschmann E., ADB 47, 1903, s. 503−505; Ziegenspeck H., NDB 3, 1957, s. 313−
314; portret ze zbiorów Archiwum Uniwersytetu Wrocła−
wskiego, sygn. S−168/305; na il. 2 pomnik Cohna w Parku Południowym we Wrocławiu, za: Schlesien 3, 1908/09, s.
213.
C C oo ll ee rr
A A
60