GRAVENHORST J OHANN L UDWIG (1777−1857)
GÜRICH G EORG J ULIUS E RNST (1859−1938)
Badacz Śląska, okolic Krakowa i Gór Świętokrzyskich, znawca geologii Afryki
Urodził się 25 września 1859 roku w Dobrodzieniu (Guttentag), w rodzinie nauczyciela Eduarda Güri−
cha. Naukę rozpoczął w Katowicach (Kattowitz), później uczęszczał do gimnazjum w Brzegu (Brieg), przeniósł się jednak stamtąd z powrotem do Kato−
wic, gdzie w roku 1879 uzyskał świadectwo doj−
rzałości. W tym samym roku rozpoczął pod kierun−
kiem m.in. →prof. Goepperta i →prof. Roemera stu−
dia na Uniwersytecie Wrocławskim, na którym w roku 1883 na podstawie pracy „Beiträge zur Kenntniss der niederschlesischen Thonschieferfor−
mation” uzyskał stopień doktora filozofii. W semes−
G G üü rr ii cc hh
A A
126
trze zimowym 1882/83 był drugim asystentem prof.
Goepperta w ogrodzie botanicznym, potem jednak przeniósł się na stanowisko asystenta prof. Roemera w Instytucie Mineralogiczno−Geologicznym. W roku 1884 zdał egzamin dla wyższych służb szkolnych i w roku szkolnym 1884/85 odbył staż nauczycielski.
Wiosną 1885 roku zaproponowano mu udział w ekspedycji Flegla, której celem miało być zbada−
nie dorzecza Nigru i wyżyny Benue, czyli obszaru tzw. wówczas zachodniego Sudanu. Wyprawa za−
kończyła się po dwóch miesiącach, w lipcu 1885 roku, gdy większość jej uczestników zachorowała na malarię i trzeba było zarządzić odwrót. Mimo nie−
sprzyjających okoliczności Gürichowi udało się w krótkim czasie dokonać szeregu doniosłych obser−
wacji geologicznych, które stały się podstawą pracy
„Beiträge zur Geologie von Westafrika”. Na jej pod−
stawie habilitował się w roku 1887 we Wrocławiu w zakresie geologii i paleontologii. Jako docent pra−
cował nadal u boku prof. Roemera, zajmując się najpierw wapieniem muszlowym Górnego Śląska i występującymi w jego utworach szczątkami gadów, później zaś, przy poparciu Pruskiej Akademii Nauk, paleozoikiem Gór Świętokrzyskich, na obszarze których zbierał okazy i sporządzał mapy w latach 1887 oraz 1891. Odkrył tu m.in. faunę kambryjską Gór Pieprzowych koło Sandomierza, jednak więk−
szość z wprowadzonych przez niego do literatury geologicznej pojęć stratygraficznych z obszaru Gór Świętokrzyskich (m.in. cuchnące wapienie z Szyd−
łówka, wapień chęciński, wapień z Palkowej Góry, warstwy klimeniowe z Psiarni, warstwy przejściowe z Wietrzni) ma dziś znaczenie wyłącznie history−
czne.
W roku 1888 zajmujący się eksploatacją cennych kopalin Afryki Południowo−Zachodniej syndykat powierzył mu badania zachodniej części kolonii aż po Kaoko−Veld. Po powrocie do Europy na zlecenie domu handlowego z Hamburga zajął się w roku 1890 badaniem złóż w Wenezueli. W grudniu 1891 roku
ożenił się z Margaretą Quenstedt, a ponieważ zmarł jego mistrz, Roemer, zrezygnował z asystentury i, by zapewnić rodzinie byt, rozpoczął pracę w I Szkole Realnej we Wrocławiu. Prowadził też jako docent prywatny zajęcia na uniwersytecie, a ponadto wykła−
dał geologię techniczną dla pracowników dyrekcji kolei we Wrocławiu. W wolnych chwilach prowadził prace badawcze na Dolnym i Górnym Śląsku oraz w zachodniej Małopolsce, gdzie badał utwory paleo−
zoiczne okolic Dębnika, wyróżniając m.in. dolomity ze Zbrzy, kompleks warstw znad Żbika i wapień z Manticoceras intumescens. W roku 1900 jego dzia−
łalność uhonorowana została tytułem profesorskim, rok później zaś został współpracownikiem Pruskiego Krajowego Zakładu Geologicznego przy pracach nad nową mapą geologiczną Śląska, do której opracował arkusze Jawor i Strzegom. W okresie tym przyłączył się też, zachęcony przez →Fritza Frecha, do prac nad nową edycją dzieła „Leitfossilien”, opracowując okresy paleozoiczne od kambru do dewonu.
Na początku XX w. Gürich zajmował się petrogra−
fią skał magmowych i metamorficznych, wprowa−
dzając do tej dziedziny szereg nowych pojęć, z któ−
rych część używana jest do dziś. W pracy „Granit und Gneis” z roku 1905 użył po raz pierwszy takich terminów, jak „anafriksis” (metamorfizm kontak−
towy), „diapepsis” (całkowite rozpuszczenie obcych ciał w magmie), „diateksis” (stopienie skały zaciera−
jące różnice między paleosomem i neosomem) i „en−
teksis” (powstawanie migmatytów przy udziale intruzji magmy lub składników przyniesionych z ze−
wnątrz).
W roku 1910 otrzymał nominację na profesora geologii i paleontologii Instytutu Kolonialnego oraz dyrektora Państwowego Instytutu Geologiczno−Mi−
neralogicznego w Hamburgu. Zajmował się tu zaga−
dnieniami czwartorzędu, kwestią złóż ropy naftowej w północnych Niemczech, przede wszystkim jednak wrócił do geologii Afryki. Odkrycia Hansa Recka w słynnym wąwozie Oldoway zachęciły go w roku 1914 do zorganizowania ekspedycji, której zadaniem miało być zbadanie tego stanowiska. Ekspedycja ta znalazła się jednak w trudnym położeniu z powodu wybuchu wojny i dopiero po 17 miesiącach udało się Gürichowi wrócić do Hamburga. Tam w roku 1919 objął katedrę geologii i paleontologii na otwartym właśnie uniwersytecie.
Zajmował się odtąd w dużej mierze paleontologią, zwłaszcza paleozoicznymi skorupiakami i problema−
tycznymi skamieniałościami z najstarszych okresów geologicznych. Opracowywał też bardzo rzadko znajdywane w Afryce Południowo−Zachodniej, nie−
zwykle ważne dla jej stratygrafii skamieniałości i szukał sposobności, by móc ponownie zająć się badaniami terenowymi na Czarnym Lądzie. W końcu udało mu się tam wyjechać przy poparciu hambur−
G G üü rr ii cc hh
127
A A
skich władz uniwersyteckich w roku 1928. Podczas tej ostatniej wyprawy zajął się kwarcytową formacją Kuibis i rybami z łupków Dwyka, których opraco−
wanie ukończył na krótko przed swoją śmiercią.
1 kwietnia 1933 roku przeszedł na emeryturę i za−
mieszkał w sąsiedztwie swego syna w Demmin w Meklemburgii. Później przeprowadził się do Ber−
lina−Schlachtensee, gdzie kontynuował pracę badaw−
czą do ostatnich chwil swego życia. Zmarł podczas pracy na atak serca 16 sierpnia 1938.
Jego nazwisko upamiętniają m.in. nazwy kopal−
nych rodzajów: Guerichella Paeckelmann, Gueri−
chiphyllum Różkowska, Guerichosteus Tarlo oraz gatunków: Ellipsocephalus guerichi Orłowski, Cyrti−
na guerichi Sobolew i Poterioceras guerichi Sobo−
lew. Muzeum Geologiczne Uniwersytetu Wrocław−
skiego posiada w swych zbiorach szereg kolekcji zebranych przez Güricha w latach 1880−1927, m.in.
faunę kambryjską z okolic Wojcieszowa, faunę tria−
sową z Gogolina, Nakła, Szarleja i Michałkowic, faunę kredową z Opola, faunę dewońską z Dębnika, faunę i florę karbońską z Bytomia i Katowic oraz zbiory faun kambryjskich, sylurskich i dewońskich z obszaru Gór Świętokrzyskich, wliczając w to pier−
wsze trylobity dokumentujące obecność kambru na ich obszarze.
Ważniejsze publikacje: Beiträge zur Kenntnis der nieder−
schlesischen Tonschieferformation. Zeitschr. Deutsch.
Geol. Ges. 34, 1882; Über einige Saurier der oberschlesi−
schen Muschelkalk. Ibid. 36, 1884 [Taf. 1 na il. 2]; Neue Saurierfunde aus dem Muschelkalk Oberschlesiens. Jber.
SGVK 61, 1884; Quartärfauna von Schlesien. Ibid.; Über weitere Saurierfunde aus dem Muschelkalk Oberschle−
siens. Ibid. 62, 1885; Quartärfauna von Schlesien. Ibid.;
Über den anfänglichen Verlauf der Expedition Flegels in das Niger−Benue−Gebiet. Ibid. 63, 1886; Zwei neue Funde fremdartiger Einschlüsse in oberschlesischen Kohlen−
flötzen. Ibid.; Reise nach dem Niger und Benue. Mitt. Afr.
Ges. Deutsch. 5, 1886; Über den Boruschowitzer Mergel−
schiefer. Jber. SGVK 64, 1887; Fremdartige Einschlüsse von geröllartiger Form aus Steinkohlenflötzen von Ober−
schlesien. Ibid.; Geologie von Westafrika. Zeitschr. Deutsch.
Geol. Ges. 39, 1887; Geologische Bau des afrikanischen Continents. Peterm. Mitt. 33, 1887; Kreideversteinerungen aus Südwest−Afrika. Jber. SGVK 65, 1888; Saurierun−
terkiefer aus dem Muschelkalk von Oberschlesien. Ibid.
66, 1889; Geologische Übersichkarte von Schlesien 1:400 000 mit Erläuterungen. Breslau 1890; Alterbestimmung der unteren Grenze der Karooformation. Neues Jb. f.
Miner., 1890; Deutsch−Südwest−Afrika. Reisebilder und Skizzen aus den Jahren 1888 und 1889. Hamburg 1891;
Placodermen und andere devonische Fische. Zeitschr.
Deutsch. Geol. Ges. 43, 1891; Über die Schlammvulkane von Java. Jber. SGVK 68, 1891; Über Venezuela. Ibid. 69, 1892; Über die Wolga−Stufe in Polen. Ibid.; Über eine kambrische Fauna von Sandomir in Russisch−Polen. Neues Jb f. Miner., 1892; Über die Säugetierfauna von Venezuela und über nordamerikanische Mastodonten. Jber. SGVK 70, 1893; Über Kupfererzlagerstätten und einen Cycade−
enstamm. Ibid. 71, 1894; Über Facieswechsel im Palae−
ozoicum. Ibid. 73, 1896; Das Paläozoicum im Polnischen Mittelgebirge. Zap. Petersb. Miner. Obszcz. 32, 1896; Das Mineralreich. Neudamm 1897; Die Eiszeit in Schlesien.
Breslau 1898; Geologischer Führer in das Riesengebirge.
Berlin 1900; Das geologische Profil von Ebersdorf in der Grafschaft Glatz. Jber. SGVK 77, 1900; Über ein geologi−
sches Profil durch das Riesengebirge. Ibid. 78, 1901;
Nachträge zum Paläozoicum des Polnischen Mittel−
gebirges. Neues Jb. f. Miner. 13, 1901; Über neue geolo−
gische Aufschlüsse im Riesengebirge. Jber. SGVK 79, 1902; Das Devon von Dembnik bei Krakau. Beitr. Paläont.
Geol. Öster. Ung. 15, 1903; Eine Stromatoporide aus dem Kohlenkalke Galiziens. Ibid. 17, 1904; Über Granit− und Schieferkontakt in Schlesien. Jber. SGVK 81, 1904; Granit und Gneis. Himmel und Erde 17, 1905; Untersilur bei Jauer in Schlesien. Jb. Preuss. Landesanst. 27, 1906;
Leitfossilien. Devon. Berlin 1909; Clymenienkalk von der Conrads−Mühle in Polsnitz bei Freiburg in Schlesien.
Jahrb. Preuss. Geol. Landesanst. 30, 1911; Geologische Naturdenkmäler des Riesengebirges. Beitr. Naturdenk−
malpfl. 4, 1914; Solenopora im oberdevonischen Kon−
taktkalk von Ebersdorf bei Neurode in Schlesien. Zeitschr.
Deutsch. Geol. Ges. 66, 1915; Graptolithenschiefer von Alt−Jauer. Jahrb. Preuss. Geol. Landesanst. 37, 1916; Meine Erlebnisse während des Krieges in Deutsch−Ostafrika und Südafrika. Berlin 1916; Das Erdöl in Nordwest−
deutschland. Hamburg 1917; Die Wünschelrutenfrage in Hamburg. Hamburg 1920; Leitfossilien. Karbon und Perm.
Berlin 1923; Beteiligung deutscher Forscher an der geolo−
gischen Erschliessungen Afrikas. Mitt. Miner. Geol.
Staatsinst. Hamburg 7, 1925; Über Silesicaris nasuta, eine neue Phyllocaridae aus dem Bober−Katzbach Gebirge. Pa−
läont. Zeitschr. 8. Berlin 1927; Kuibis−Fossilien der Nama−
Tablica I z Über einige Saurier der oberschlesischen MuschelkalkGüricha
G G uu rr ll tt
A A
128
Formation von Südwestafrika. Ibid. 15, 1933; Bemer−
kungen zu Vorborthella tenuis Fr. Schm. Ibid. 16, 1934;
Die Fischschiefer der Dwyka−Formation von Ganikobis in Südwestafrika. Abh. Preuss. Geol. Landesanst., 1939.
Źródła: Dehm R., NDB 7, 1966, s. 281−282; Grodzicki−
Historia, s. 276, 278; Hassert−Erforschung, s. 59, 202, 222;
Muz. Geol. Inst. Nauk Geol., s. 8, 12, 17, 18, 20, 21;
Pajchlowa M., SS, s. 80, 285, 345, 386, 458, 509, 524, 528;
Pax−Tierwelt, s. 6, 25; Perlick A., Zum Gedächtnis dreier oberschlesischer Gelehrten, Schlesierwarte: Blätter für Heimat− und Kulturarbeit 6, 1950, s. 13−14; Perlick−
Bergleute, s. 219, 285−286; SP, s. 24, 76, 93; Wysogorski J., Zentralbl. f. Miner., 1938, s. 507−511; Völkel−
Mineralogen, s. 99−100, 105, 170, 188, 200, 206; portret ze zbiorów Archiwum Uniwersytetu Wrocławskiego, sygn.
S−168/394.