BUDOWA MIASTA LUBEKI

Gdy więc w ten sposób sprawy urządzono, Adolf rozpoczął odbudowę grodu Segeberg i opasał go murem

748. Ponieważ zaś ziemia była opustoszała, wysłał ludzi na wszystkie strony, mianowicie do Flandrii i Holandii, Utrechtu, Westfalii i Fryzji z wezwaniem, by ktokolwiek odczuwa głód ziemi, przybywał wraź z rodziną, a otrzyma dużo ziemi bardzo dobrej, żyznej ⁷⁴⁹, obfitującej w ryby i mięso, a ponadto bogatej w niezmierzone pastwiska.

Powiedział też Holzatom i Szturmarom: „Czyż wy nie podbiliście ziemi Słowian i nie nabyliście jej przez śmierć waszych braci i krewnych? Dlaczegoż wiać macie przychodzić jako ostatni ⁷⁵⁰ w celu objęcia jej? Bądźcie pierwszymi i wędrujcie do pożądanej ziemi⁷⁵¹, osiedlajcie się na niej i korzystajcie z jej powabów, bowiem wam się należą jej dobrodziejstwa, gdyż wy wydarliście ją z rąk nieprzyjaciół". Na wezwanie to powstała niezliczona rzesza z różnych narodów; zabrawszy rodziny wraz z mieniem przybyli do kraju Wągrów, do hrabiego Adolfa, by objąć w posiadanie ziemią, którą im obiecał⁷⁵². Pierwsi Holzatowie otrzymali siedziby w miejscach zupełnie bezpiecznych na zachód od Segeberg, koło rzeki Trawny, także pola Zuentineveld ⁷⁵³ oraz wszystko, co się rozciąga od rzeki Schwa-

748 Wydarzenia opisane w tym rozdz. odnoszą się do 1143 r.

749 Terram spaciosam (por. Ks. Wyjścia 3, 8).

750 Por. II Ks. Samuela 19, 11: Cur venitis novissimi.

751 Terram desiderabilem — zwrot częsty w Biblii (np. Ks.

Psalmów 105, 24).

752 Por. Ks. Powtórzonego Prawa 9, 28; 19, 8.

753 Nazwa niemiecka: Burnhovede (obecnie Bornhöved)

le⁷⁵⁴ aż do Agrimesov ⁷⁵⁴ i Jeziora Płońskiego. Okręg darguński⁷⁵⁶ objęli Westfalczycy, utyński⁷⁵⁷ — Holendrzy, Süsel⁷⁵⁸ zamieszkali Fryzowie. Opodal leżąca ziemia płońska pozostała wówczas opustoszała. Zaś Starogard i Lutjenburg ⁷⁵⁹ oraz inne ziemie położone nad morzem dał hrabia do uprawy Słowianom, zobowiązując ich do płacenia mu czynszu ⁷⁶⁰.

Potem przyszedł hrabia Adolf do miejsca, które nazywa się Bucu, i znalazł tam wał opustoszonego grodu, zbudowanego przez Kurta, wroga Boga, i bardzo obszerną wyspę otoczoną dwiema rzekami⁷⁶¹.

na płd.-zach. od Wielkiego Jeziora Płońskiego. Zob. J. Strzelczyk, Święciana, SSS V (w druku).

754 Por. przyp. 350.

755 Por. Adam z Bremy II 15: Agrimeshov. Obecnie Grimmeisberg, wzgórze w połowie drogi pomiędzy Neumünster a Jeziorem Płońskim.

756 Na wschód od Segebergu, obecnie Warder i Ahrensbök (Stoob).

Miejscowości Dargun na tym terytorium nie odnaleziono. Z Dargunem w ziemi Czrezpienian identyfikować jej nie można.

757 W rejonie miejscowości Utyń (Eutin) na wschód od Jeziora Płońskiego.

758 Na płd.-wsch. od Utynia, w pobliżu Zatoki Lubeckiej.

759 Zob. przyp. 167. Słowianom pozostawiono więc północny skrawek Wagrii.

760 Por. Ks. Sędziów 1, 30. 35.

761 Nowa, założona w 1143 r. niemiecka Lubeka, położona była około 4 km na płd. od Starej (słowiańskiej) Lubeki (por. przyp. 475).

Dawna nazwa tej nowej osady brzmiała Buk lub Buków. Ciekawe, że w XIV w. wiedziano o tym jeszcze w Polsce: anonimowy interpolator Kroniki Wielkopolskiej wymienił nazwę „Bukowiec, który teraz zwie się Lubeką" (Kronika Wielkopolska, tłum. K.

Abgarowicz, wyd. B. Kürbis, Warszawa 1965, s. 49). Nazwa Lubeki również jest pochodzenia słowiańskiego, zob. S. Urbańczyk, SSS III 94.

Albowiem z jednej strony opływa ją Trawna, z drugiej — Wochnica ⁷⁶², obie zaś mają wybrzeża bagniste i niedostępne. Z tej zaś strony, z której ciągnie się sucha droga, znajduje się wąskie wzgórze położone pod wałem grodu. Gdy więc roztropny mąż przyjrzał się i dogodności miejsca, i znakomitej przystani, zaczął tam budować miasto, które nazwał Lubeką, ponieważ nie leżało ono daleko od starego portu i miasta, zbudowanych niegdyś przez księcia Henryka. Wysłał też posłów do księcia Obodrytów Niklota, by zawrzeć z nim przyjaźń; zjednał też sobie wszystkich znamienitszych upominkami, i to do tego stopnia, że wszyscy starali się iść mu na rękę za-prowadzając spokój w jego ziemi. Pustkowia kraju Wągrów zostały więc zamieszkane i rosła liczba jego mieszkańców ⁷⁶³. Również ksiądz Wicelin na prośbę i za wstawiennictwem hrabiego przejął ponownie ziemię, którą mu już kiedyś podarował cesarz Lotar w celu zbudowania klasztoru i utrzymania sług Bożych naprzeciwko grodu Segeberg.

58. [O PRZENIESIENIU KLASZTORU Z SEGEBERGU DO KUZALINY] ⁷⁵⁴

Wszakże z powodu bliskości targowiska i wrzawy, jaka panuje w grodzie, wydawało się im, że najdogodniej będzie założyć klasztor w najbliższej wsi, która po słowiańsku zwie się Kuzalina, po niemiecku

762 Niem.: Wakenitz, dopływ Trawny.

763 Por. Dzieje Apost. 6, 7: multiplicabatur numerus discipulorum.

764 Tytuł według editio princeps. W rkpsach kopenhaskich i lubeckim brak odstępu między rozdziałami.

zaś Högersdorf⁷⁶⁵. Posłał więc tam czcigodnego kapłana Volkwarda⁷⁶⁶ z przedsiębiorczymi mężami, którzy mieli zatroszczyć się o postawienie oratorium i budynków klasztornych. Następnie zbudowano kościół parafialny u podnóża góry dla potrzeb duszpasterskich. W owych dniach najszlachetniejszy mąż Tetmar, były uczeń księdza Wicelina i towarzysz jego studiów we Francji⁷⁶⁷, pozostawił swoją prebendę i dekanię w Bremie i związał się z kolegium w Falderze. Był to człowiek, który gardził sprawami tego świata, wybrał dobrowolnie ubóstwo dążąc do najwyższej doskonałości w życiu duchowym. Świętość jego, którą należy sławić ponad wszystko, osiągnęła taki stopień pokory i miłości, że jakbyś widział anioła wśród ludzi, umiejącego współczuć słabościom innych, lecz kuszonego we wszystkim ⁷⁶⁸. Skierowano go potem wraz z innymi braćmi do Högersdorf, czyli Kuzaliny; był pociechą i ostoją dla świeżo osadzonych zakonników. Zaś ksiądz Wicelin troskliwie opiekował się powierzonym sobie młodym kościołem i wszystkimi siłami starał się o pobudowanie kościołów w odpowiednich miejscach⁷⁶⁹, dostarczając im z Faldery tak kapłanów, jak i potrzebnego sprzętu liturgicznego.

765 2,5 km na zach. od Trawny. Przeniesienie musiało nastąpić w latach 1140 -1143. Helmold znajdował się wtedy w Brunszwiku. W rzeczywistości przeniesienie spowodowane było niebezpieczeństwem słowiańskim (Stoob). Odmianki rękopiśmienne niewyjaśnionej nazwy słowiańskiej: Cuzalina, Cuzelina, zcuzelina, ziuzelina, Cuzilina.

766 Zob. c. 47.

767 Przybycie Tetmara do Faldery (Neumünster) datuje się na koniec 1142 lub początek 1143 (por. c. 44, 73).

768 List do Hebrajczyków 4, 15.

769 Uważa się, że oprócz Segebergu Wicelin założył koś-

59. O ŚWIĘTYM BERNARDZIE, OPACIE Z