Mająca szczególne znaczenie zarówno z punktu widzenia ochrony wie-rzycieli, jak i transparentności ustaleń zakresu powinności spoczywa-jących na zarządzie, regulacja odpowiedzialności spółki z ograniczoną
5 Zatem odpowiedzialność ta ma charakter subsydiarny, K. Osajda, Odpowiedzialność cywilna członków zarządu za zobowiązania spółki z o.o., Warszawa 2008, s. 97 i n.
6 D. Walerjan, T. Żak, Odpowiedzialność członków zarządu spółek kapitałowych oraz praktyczne sposoby jej ograniczenia, Warszawa 2010, s. 86 i n.
7 Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 12 lutego 2016 r. (sygn. akt II CSK 229/15) zauważył, że jeżeli członkowie zarządu wiedzą o tym, że wierzytelności o wy-płatę wynagrodzeń pracownikom powstały w czasie, gdy sprawują oni swoją funkcję, to nie widać żadnego powodu, aby wyłączyć te wierzytelności przy ocenie, czy mają oni obowiązek zgłosić do upadłości spółkę z o.o. Takie wierzytelności mogą stanowić znaczne kwoty w bilansie spółki i to one przesądzą niejednokrotnie o tym, czy jest ona niewypłacalna i czy powstał już obowiązek zgłoszenia jej do upadłości.
8 Zob. uzasadnienie wyroku SN z dnia 7 lipca 2005 r., V CK 19/05.
GL OS Y
odpowiedzialnością zawarta w art. 299 k.s.h. podlega rozbieżnej wykładni.
Stan ten rzutuje także na jakość praktyki orzeczniczej, a zwłaszcza stopień niezbędnej przewidywalności rozstrzygnięć, które zapadają w podobnych sprawach. Niniejszy artykuł posiadał swój odpowiednik w art. 298 Kodek-su handlowego i, mimo że jego kilkudziesięcioletniemu stosowaniu towa-rzyszyły istotne kontrowersje i konsekwencje zróżnicowanej interpretacji dla uczestników obrotu, nie nastąpiła zasadnicza zmiana merytorycznej jego konstrukcji. Nie spotkała się też z aprobatą normodawcy propozycja stosownych zmian złożona przez Komisję Kodyfikacyjną (Zespół Prawa Spółek). Istnieje zasadnicze zróżnicowanie stanowisk w doktrynie, a także w judykaturze w kwestii, czy przedmiotowa odpowiedzialność członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością ma charakter odszkodo-wawczy, czy jest to odpowiedzialność typu gwarancyjnego będąca specy-ficznym przypadkiem odpowiedzialności za cudzy dług. Wybór określone-go modelu interpretacji przesądza o możliwości (lub jej braku) skuteczneokreślone-go podnoszenia przez zarząd zarzutów przysługujących spółce, a także rzuto-wać będzie na długość terminu przedawnienia itd.9 W doktrynie podnosi się, że w rozumieniu art. 299 k.s.h. pojęcie szkody odbiega od cywilistycz-nego ujęcia tego terminu, bowiem dotyczy pogorszenia się możliwości za-spokojenia wierzyciela wskutek zawinionego niezgłoszenia przez zarząd upadłości w ustawowym terminie10, przy czym wierzytelności te powinny być na tyle wskazane i opisane, aby można było ustalić, od kiedy spółka nie mogła zaspokoić ciążących na niej terminowych zobowiązań11.
9 Zdaniem J. Frąckowiaka (Kodeks spółek handlowych w orzecznictwie Sądu Najwyż-szego [w:] Kodeks spółek handlowych po pięciu latach, pod red. J. Frąckowiaka, Wy-dawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego 2006, s. 34) zarówno wykładnia języko-wa, jak i systemowa nie przemawiają za poglądem, że mamy tu do czynienia z od-powiedzialnością odszkodowawczą. W literaturze przedmiotu, na bazie praktyki orzeczniczej, wyodrębnia się tez koncepcję tzw. odpowiedzialności gwarancyjno--odszkodowawczej. Szerzej J. Frąckowiak, A. Kappes, Czy potrzebna jest nowelizacja art. 299 k.s.h. [w:] Kodeks spółek handlowych po dziesięciu latach, pod red. J. Frącko-wiaka, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego 2013, s. 161.
10 Należy mieć na względzie wypływające z konstrukcji przepisów k.s.h. domniema-nie winy osób odpowiedzialnych. Zob. na tle wykładni art. 293 k.s.h. A. Rachwał [w:] Prawo spółek handlowych, tom 2, red. S. Włodyka, Warszawa 2012, s. 835 i n.
11 Sąd Najwyższy podjął uchwałę dnia 8 października 2015 r. (sygn. akt III CZP 54/15), zgodnie z którą „zobowiązania z tytułu wynagrodzenia tymczasowego nad-zorcy sądowego, niewyegzekwowane od spółki z ograniczoną odpowiedzialnością,
GL OS Y
Sąd Apelacyjny jedynie w sposób ogólny, gdyż nie miało to związ-ku z badanym sporem, nawiązał do kwestii zróżnicowanych stanowisk w sprawie kwalifikowania przedmiotowej odpowiedzialności z art. 299 k.s.h. Przyjął jednak, że bez względu na wyrażane w literaturze przed-miotu i orzecznictwie w tym zakresie koncepcje, zasadne jest stwier-dzenie, że żadna z nich nie prowadzi do wniosku, aby, w procesie wyto-czonym przeciwko członkowi zarządu ten ostatni był zobowiązany do wykazania szkody. Obciąża go jedynie dowód istnienia niezaspokojo-nych zobowiązań upadłej spółki, bezskuteczność egzekucji wobec niej.
Ciężar dowodu odnośnie spełnienia przesłanek ekskulpujących z od-powiedzialności spoczywa na członku zarządu. W przedstawionej spra-wie zasadniczy spór skupiał się na tym, czy strona pozwana skutecznie uwolniła się od odpowiedzialności, wykazując jedną z przesłanek, wyłą-czających odpowiedzialność z art. 299 § 2 k.s.h. Zgodnie ze wskazanym przepisem członek zarządu może uwolnić się od odpowiedzialności, gdy wykaże, że we właściwym czasie doszło do złożenia wniosku o ogłosze-nie upadłości lub wszczęto wobec o ogłosze-niej postępowao ogłosze-nie układowe; albo, gdy wykaże, że choć nie doszło do złożenia wniosku we właściwym czasie, to fakt ten nie wystąpił z jego winy; albo wierzyciel nie poniósł z tego tytu-łu szkody. Sąd ten trafnie też podniósł, że członek zarządu może uwolnić się od odpowiedzialności, jeśli wykaże brak swojej winy w niezgłoszeniu upadłości, a nie brak winy w doprowadzeniu do stanu niewypłacalno-ści. Wykazanie braku winy obarczone jest trudnościami natury obiek-tywnej. Będzie to miało miejsce w rzadkich przypadkach, zważywszy na nałożone na członków zarządu wymagania staranności w czuwaniu nad kondycją spółki, a także ich dostęp do istotnych dla zgłoszenia upa-dłości informacji. Zdaniem Sądu Apelacyjnego taki, wyjątkowy wypa-dek zachodzi, gdy stan niewypłacalności powstał na skutek podstępnego wprowadzenia w błąd pozwanego członka zarządu przez innego członka zarządu12.
co do której oddalono wniosek o ogłoszenie upadłości na podstawie art. 13 ust. 1 Prawa upadłościowego i naprawczego, są objęte przewidzianą w art. 299 § 1 k.s.h.
odpowiedzialnością członków zarządu”.
12 Zdaniem Sądu drugiej instancji z twierdzeń pozwanej wynika, że okoliczności doty-czące spłaty niewymagalnego długu wobec F., na które powołuje się w procesie, były jej znane.