Trafnie, zdaniem Sądu Najwyższego, Sąd drugiej instancji przyjął, że po-zwana, będąca członkiem zarządu, w przypadku niewykazania przesłanek zwolnienia z odpowiedzialności, odpowiada za zobowiązania, które po-wstały w okresie sprawowania przez nią funkcji. Odpowiedzialność człon-ka zarządu w trybie art. 299 k.s.h. została powiązana z zawinionym niezgło-szeniem upadłości w przewidzianym terminie ze szkodą dla wierzyciela.
27 Na temat nadużycia formy prawnej spółki P. M. Wiórek, Ochrona…, op. cit., s. 246 i n.
GL OS Y
Funkcją regulacji zawartej w omawianym przepisie jest sankcjonowanie takiego braku należytej staranności w sprawowaniu funkcji w organie spół-ki z ograniczoną odpowiedzialnością, który doprowadził do niezaspoko-jenia wierzycieli spółki. Jednak podstawowym wymogiem prawidłowego procedowania jest m.in. motywowanie przez sąd podstaw niedopuszczenia w postępowaniu niektórych dowodów. Według oceny Sądu kasacyjnego skarżąca zarzuca zasadnie, że identyfikowanie „potencjału” spółki G. do za-spokojenia wierzycieli w momencie, który Sąd Okręgowy uznał za początek niewypłacalności spółki, jest niezbędne z uwagi na zakres odpowiedzial-ności członka zarządu w kontekście trzeciej przesłanki zwalniającej okre-ślonej w art. 299 § 2 k.s.h. SN podkreślił, że zastosowanie przepisów pra-wa materialnego do niedostatecznie ustalonego przez Sąd drugiej instancji stanu faktycznego, oznacza wadliwą subsumpcję tego stanu do zawartych w nich norm prawnych, a brak stosownych ustaleń uzasadnia zarzut kasa-cyjny naruszenia prawa materialnego przez niewłaściwe jego zastosowanie.
Następstwem powyższego stanu jest niezbędność uwzględnienia skargi kasacyjnej, wniesionej przez pozwaną w oparciu o art. 39815 § 1 k.p.c. „Sko-ro bowiem Sąd kasacyjny nie może ocenić prawidłowości „Sko-rozstrzygnięcia sprawy, to nie może też przyjąć, że nieuzasadnione są podniesione przez skarżącą zarzuty w ramach przytoczonej w skardze kasacyjnej, podstawy”.
Powyższej oceny nie przesłoniło Sądowi Najwyższemu trafnego dostrze-żenia poprawności niektórych wywodów teoretycznych, wyrażonych przez Sąd Apelacyjny. Sąd kasacyjny potwierdził m.in., że z dochowania wymo-gu staranności, jakim sprostać powinien członek zarządu w świetle art. 299 k.s.h., nie zwalnia go umowa zawarta z innymi osobami zarządzającymi lub innymi podmiotami, np. osobami trzecimi. Odpowiedzialności członka za-rządu nie uchyla umowa łącząca członków zaza-rządu co do sposobu kierowa-nia sprawami spółki, w szczególności ustalony umownie podział czynności.
Obowiązkiem zarządzającego jest zachowanie staranności w sprawowaniu powierzonej mu funkcji. Wymogi w tym zakresie zostały w miarę precyzyj-nie dookreślone w dotychczasowym orzecznictwie i są w precyzyj-niezbędnym za-kresie modyfikowane okolicznościami konkretnego przypadku. Zwolnienie członka zarządu z odpowiedzialności, przewidzianej w omawianym prze-pisie, wyklucza już sama możliwość dokonania przezeń oceny stanu finan-sowego i wypłacalności spółki, a w konsekwencji ziszczenia się przesłanek zgłoszenia upadłości we właściwym czasie. Bierze się tu przede wszystkim
GL OS Y
pod uwagę fakt dostępności dla nich danych o kondycji finansowej spół-ki i wymóg reagowania na zjawisko niewypłacalności w postaci zgłoszenia wniosku. Zakres tej odpowiedzialności wyznacza stan możliwego zaspoko-jenia wierzycieli w przypadku terminowego zgłoszenia wniosku ogłoszenie upadłości. W porównaniu z wierzycielami28 zarząd jest w korzystniejszej sy-tuacji informacyjnej, ponieważ posiada dostęp do danych niezbędnych do oceny stanu ekonomicznego spółki i możliwości spłacania przez nią termi-nowych świadczeń. Zwracając uwagę na fakt wadliwej subsumpcji, mającej tu zastosowanie normy w związku z zastosowaniem przez Sąd Apelacyjny przepisów prawa materialnego do niedostatecznie ustalonego przezeń sta-nu faktycznego, Sąd Najwyższy nie pominął przy tym poprawności doko-nanych przez Sąd drugiej instancji niektórych teoretycznych wywodów, ta-kich jak dotyczące wymogów profesjonalnej staranności członków zarządu oraz kwestii autonomicznego i wyczerpującego uregulowania ich odpowie-dzialności w art. 299 k.s.h. Można zatem mówić w tym ostatnim zakresie o kształtowaniu się jednolitej linii orzeczniczej odnośnie wyłączania, przy zakreślaniu omawianej odpowiedzialności, art. 362 Kodeksu cywilnego.
Zakończenie
Omawiany w niniejszym artykule przepis prawa materialnego wprowadza surową odpowiedzialność członków zarządu na wypadek bezskuteczności egzekucji przeciwko spółce. Ma ona charakter autonomiczny i wyczerpu-jący. Względy celowościowe i systemowe przemawiają za podniesieniem funkcji zabezpieczającej interes wierzycieli regulacji zawartej w art. 299 Kodeksu spółek handlowych. Nie można jednak pominąć faktu, że oso-bista odpowiedzialność wskazanych podmiotów stanowi w spółce z o.o.
wyjątek od zasady i stąd nie może podlegać wykładni rozszerzającej. Za-kreślenie granic suwerenności zarządzających w podejmowaniu dyskre-cjonalnych decyzji staje się instrumentem chroniącym zarządzających
28 Wierzyciel najczęściej nie ma informacji o kondycji finansowej spółki, stąd nie moż-na go obarczać negatywnymi skutkami niepodjęcia działań egzekucyjnych przeciw-ko spółce w okresie, kiedy posiadała ona jeszcze majątek do zaspoprzeciw-kojenia roszczeń, D. Walerjan, T. Żak, Odpowiedzialność…, op. cit., s. 88 i n.
GL OS Y
przed odpowiedzialnością, jeżeli podejmowali decyzję profesjonalnie, z należytą starannością, w dobrej wierze, w najlepiej pojętym interesie spółki oraz na podstawie informacji zebranych w takim zakresie, w jakim można rozsądnie oczekiwać w danych okolicznościach.
Bibliografia
Baran K. W., O systematyce i delimitacji niepracowniczych stosunków za-trudnienia [w:] Księga jubileuszowa profesora Herberta Szurgacza, pod red. Z. Kubota, T. Kuczyńskiego, Warszawa 2011.
Frąckowiak J., Kodeks spółek handlowych w orzecznictwie Sądu Najwyż-szego [w:] Kodeks spółek handlowych po pięciu latach, pod red. J. Frąc-kowiaka, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego 2006.
Frąckowiak J., Kappes A., Czy potrzebna jest nowelizacja art. 299 k.s.h., [w:] Kodeks spółek handlowych po dziesięciu latach, pod red. J. Frącko-wiaka, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego 2013.
Kidyba A., Kodeks spółek handlowych, t. 1, Warszawa 2011.
Osajda K., Odpowiedzialność cywilna członków zarządu za zobowiązania spółki z o.o., Warszawa 2008.
Rachwał A. [w:] Prawo spółek handlowych, tom 2, red. S. Włodyka, War-szawa 2012.
Stefanicki R., Nadużycie formy prawnej spółki w zgrupowaniu w aspekcie prawa pracy, „Praca i Zabezpieczenie Społeczne” 2016, nr 1.
Szajkowski A. [w:] S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, J. Szwa-ja, Kodeks spółek handlowych, tom 2, Warszawa 2002.
Walerjan D., Żak T., Odpowiedzialność członków zarządu spółek kapitało-wych oraz praktyczne sposoby jej ograniczenia, Warszawa 2010.
Winiarski M., Etyka a zarządzanie marketingowe – wybrane problemy,
„Wrocławsko-Lwowskie Zeszyty Prawnicze” 2015, nr 6.
Wiórek, P. M., Ochrona wierzycieli spółki z o.o. poprzez osobistą odpowiedzial-ność jej wspólników. Koncepcja odpowiedzialności przebijającej i nadużycia formy prawnej spółki w prawie niemieckim i polskim, Wrocław 2016.
Zielińska E. [w:] Kodeks spółek handlowych. Komentarz, red. J. A. Strzęp-ka, Warszawa 2015.
GL OS Y
Stanisław Witkowski1