Charakter współpracy transgranicznej na pograniczu polsko-niemieckim

4. SIECI WSPÓŁPRACY TRANSGRANICZNEJ NA POGRANICZACH POLSKI – ANALIZA

4.1. Charakter i sieci współpracy transgranicznej na pograniczu polsko-niemieckim

4.1.1. Charakter współpracy transgranicznej na pograniczu polsko-niemieckim

Część północna pogranicza polsko-niemieckiego

Na podstawie analizy projektów realizowanych w północnej części pogranicza polsko-niemieckiego, objętego programem współpracy transgranicznej Meklemburgia-Pomorze Przednie/Brandenburgia – Polska (województwo zachodniopomorskie) w latach 2007-2013 można stwierdzić, iż największy udział w strukturze tematycznej stanowiły działania ukierunkowane na wsparcie usług turystycznych (ok. 16%) (Ryc.

8). Wynikało to w znacznej mierze z dużej atrakcyjności turystycznej tych obszarów, zwłaszcza w odniesieniu do terenów nadmorskich. Należy przy tym zauważyć, iż duże znacznie tego rodzaju projektów charakteryzowało z reguły wszystkie programy realizowane w Polsce, widoczna była jednakże ich pewna specyfika. Znaczący (6%) i przy tym prawie dwukrotnie wyższy niż średnio w kraju udział miały działania, których efektem był rozwój ścieżek rowerowych. Łączyło się to z dużą liczbą projektów na rzecz turystyki i wynikało z popularności zarówno turystyki rowerowej, jak i roweru jako środka transportu po stronie niemieckiej i rosnącego jego znaczenia także po stronie polskiej. Wyraźnie większy udział stanowiły także projekty dotyczące potencjału ludzkiego w zakresie badań i rozwoju (6%) oraz infrastruktury oświatowej (ponad 10%), co świadczy o większym zaangażowaniu beneficjentów z tego obszaru w rozwój kapitału ludzkiego i przywiązywaniu większego znaczenia do tego aspektu współpracy, głównie w wyniku aktywności instytucji niemieckich. Podobnie istotną rolę ogrywały projekty z zakresu badań/innowacji i wsparcia rozwoju firm (ponad 10%). Znaczny udział stanowiły także projekty w sferze infrastruktury kulturalnej i imprez kulturalnych, co wskazuje na przywiązywanie dużej wagi do umożliwiania bezpośrednich spotkań mieszkańców pogranicza. Przedsięwzięcia dotyczące budowy/przebudowy dróg stanowiły około 9% i charakteryzowały się podobnym udziałem, jak średnio w kraju. Natomiast znacząco mniej projektów realizowano z zakresu infrastruktury bezpieczeństwa publicznego oraz działań na rzecz ochrony środowiska, co mogło wynikać z relatywnie dobrego wyposażenia w tego rodzaju

32 Od początku realizacji programów współpracy transgranicznej dyskutowana jest przy tym kwestia ich połączenia i realizacji jednego, wspólnego programu polsko-niemieckiego. Idea ta może zostać zrealizowana w kolejnym okresie programowania.

infrastrukturę w obszarze pogranicza, szczególnie w jego niemieckiej części. Widoczne było również wyraźne nastawienie na współpracę w zakresie rozwoju zasobów ludzkich, a także wsparcia przedsiębiorczości.

Biorąc pod uwagę strukturę beneficjentów programu zauważalne było istotne jej zróżnicowanie pomiędzy instytucjami pochodzącymi z Polski oraz z Niemiec (Ryc.

9). Jedynie udział jednostek samorządu terytorialnego szczebla lokalnego kształtował się na podobnym poziomie, przy czym stanowiły one główną grupę beneficjentów (ok.

50%). Wśród beneficjentów niemieckich charakterystyczny był znaczny udział organizacji pozarządowych, przy bardzo małej ich aktywności po polskiej stronie.

Wynikało to z faktu, iż sektor pozarządowy w Niemczech jest generalnie lepiej rozwinięty niż w Polsce, co znalazło swoje przełożenia także w aspekcie współpracy transgranicznej (można przypuszczać, iż wymogi finansowe, np. brak prefinansowania, wymóg wkładu własnego, wpływają ograniczająco na udział polskich fundacji i stowarzyszeń w programach współpracy). Natomiast po polskiej stronie wielokrotnie więcej niż po stronie niemieckiej było jednostek finansowanych z budżetu państwa, co w większości wynika z uwarunkowań instytucjonalnych istniejących w Polsce i Niemczech (w tym ostatnim wypadku jako konsekwencja ustroju federalnego).

Z punktu widzenia kryterium przedmiotu działalności struktura beneficjentów polskich i niemieckich była bardzo podobna, z dominacją samorządów lokalnych, które realizowały różnorodne tematycznie projekty. Instytucje z zakresu kultury stanowiły ok. 7-10% wszystkich beneficjentów, realizując głównie projekty kulturalne i częściowo w zakresie infrastruktury kulturalnej. Nieznacznie więcej beneficjentów polskich (ok. 7%) niż niemieckich (ok. 4%) było obserwowane w grupie instytucji naukowych. Po stronie polskiej koncentrowały się one w Szczecinie, z kolei niski udział po stronie niemieckiej pogranicza stanowił efekt braku dużych ośrodków akademickich. Natomiast w części niemieckiej pogranicza znacznie więcej było instytucji ochrony środowiska (ok. 8%, po polskiej stronie 1%), przede wszystkim z uwagi na istniejące uwarunkowania przyrodnicze. Charakter pogranicza wpływał także na mniejszy udział instytucji działających w sferze wsparcia przedsiębiorczości i rozwoju zasobów ludzkich, w porównaniu do innych części pogranicza Polski.

0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 Energia

Poprawa dostępu do zatrudnienia Transport pozostały Dokumenty strategiczne Pozostałe imprezy tematyczne Adaptacyjność pracowników i firm Społeczeństwo informacyjne Poprawa jakości i dostępności do kształcenia Poprawa systemów kształcenia Imprezy wielotematyczne Imprezy edukacyjne Inne Promowanie partnerstw Dziedzictwo kulturowe Rewitalizacja Ścieżki rowerowe Infrastruktura ochrony zdrowia Pozostała infrastruktura społeczna Potencjał ludzki w zakresie B+R Infrastruktura oświatowa Badanie i rozwój firm Infrastruktura kulturalna Imprezy kulturalne Ochrona środowiska Infrastruktura bezpieczeństwa publicznego Drogi Wsparcie usług turystycznych

wszystkie programy

Meklemburgia-Brandenburgia-Polska

Ryc. 8. Projekty realizowane na pograniczach Polski oraz w ramach programu Meklemburgia- Brandenburgia - Polska 2007-2013 według kategorii interwencji, stan w 2016 r. (%).

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Ministerstwa Rozwoju i WST.

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 kościoły i zw. wyznaniowe

pozostałe jednostki finansów prywatnych euroregiony jst poziomu regionalnego stowarzyszenia i fundacje samorządowe jednostki organizacyjne jednostki finansowane z budżetu państwa jst poziomu lokalnego

beneficjenci polscy beneficjenci zagraniczni

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60

firmy inne opieka społeczna gospodarka komunalna ochrona środowiska służba zdrowia turystyka, sport otoczenie biznesu parki narodowe administracja centralna gospodarka leśna edukacja (bez wyższej) euroregiony jst poziomu regionalnego nauka i badania kultura jst poziomu lokalnego

beneficjenci polscy beneficjenci zagraniczni

Ryc. 9. Struktura beneficjentów programu Polska - Meklemburgia 2007-2013 według kategorii formalno-prawnych (A) oraz przedmiotu działalności (B), stan w 2016 r. (%).

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych WST programu.

0 20 40 60 Obszar wsparcia

Granice państwowe Liczba projektów

według beneficjentów

8 1 16

Ryc. 10. Rozmieszczenie instytucji według liczby projektów realizowanych w ramach programu współpracy transgranicznej Meklemburgia-Pomorze Przednie –

Brandenburgia – Polska 2007-2013.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych WST programu.

Biorąc pod uwagę przestrzenne rozmieszczenie beneficjentów można zauważyć ich koncentrację w obszarach położonych blisko granicy polsko-niemieckiej (Ryc. 10).

W największym stopniu dotyczyło to Polic, Szczecina oraz Kołbaskowa, a po niemieckiej stronie – w rejonie miasta Löcknitz (głównie dzięki siedzibie Euroregionu Pomerania), a także miasta Pasewalk, czyli największych jednostek osadniczych położonych w bezpośrednim obszarze przygranicznym w Meklemburgii. Ważną rolę w rozmieszczeniu beneficjentów odgrywały m.in. bliskość Szczecina oraz istnienie dobrych transgranicznych powiązań transportowych. Wskazuje to, iż dostępność przestrzenna może stanowić istotny element aktywizujący współpracę. W północnej części Meklemburgii z uwagi m.in. na występowanie dużych kompleksów leśnych i poligonów wojskowych obserwowano relatywnie niskie zaangażowanie beneficjentów we współpracę. Istotny obszar koncentracji można z kolei obserwować w południowej części obszaru wsparcia, ze szczególnym uwzględnieniem miasta Schwedt nad Odrą po niemieckiej oraz gminy Chojna po polskiej stronie. Podkreślić należy zauważalną aktywność w rejonie nadmorskim, ale ograniczoną głównie do Świnoujścia.

Zastanawiające jest, iż w pozostałych ośrodkach turystycznych w zasadzie brak było współpracy transgranicznej, zarówno po polskiej, jak i po niemieckiej stronie (jedynie

pojedyncze jednostki realizowały działania transgraniczne w Kołobrzegu i Ustce oraz na wyspach Uznam i Rugia). Z ważnych ośrodków przemysłowych koncentracją beneficjentów charakteryzowały się jedynie Police.

W obszarach oddalonych od granicy zaangażowanie w działania w zakresie współpracy transgranicznej wykazywały jedynie jednostki z Koszalina i w mniejszej liczbie z niemieckiego miasta Greifswald. Tylko jeden beneficjent pochodził z miasta Stralsund, bardzo ważnego ośrodka Meklemburgii, co świadczy o tym, iż w tak oddalonych ośrodkach perspektywa współpracy z Polską nie stanowi istotnej przesłanki podjęcia działań i kwestie graniczne nie odgrywają ważnej roli w aktywności lokalnych aktorów.

Biorąc pod uwagę charakterystyczne cechy rozmieszczenia beneficjentów w analizowanym obszarze można stwierdzić, iż dla wzrostu aktywności widoczny był wpływ m.in. powiązań transportowych, ważnej roli Szczecina jako jedynego dużego ośrodka miejskiego, występowania terenów cennych przyrodniczo i pod ochroną (np.

Rezerwat Biosfery Schorfheide-Chorin, czy ciągnący się wzdłuż granicy Park Krajobrazowy Dolnej Odry), a na jej spadek wpływał m.in. niski poziom urbanizacji (szczególnie po niemieckiej stronie) oraz duży udziału terenów leśnych po obu stronach granicy.

Część środkowa pogranicza polsko-niemieckiego

W części środkowej pogranicza polsko-niemieckiego realizowany był program współpracy transgranicznej Polska (województwo lubuskie) – Brandenburgia. Z punktu widzenia zakresu tematycznego współpracy charakteryzował się on pewną specyfiką (Ryc. 11). Podobnie jak w innych programach bardzo dużo projektów dotyczyło wsparcia usług turystycznych (ok. 13%). W odróżnieniu od reszty kraju wysoki udział miały natomiast działania w zakresie badań i rozwoju firm. Należy przy tym podkreślić, iż było to cechą charakterystyczną całego pogranicza polsko-niemieckiego. Specyfiką programu był także wysoki odsetek projektów rewitalizacyjnych (ok. 13%, czyli czterokrotnie więcej niż dla wszystkich programów łącznie). Wynikało to głównie z przywiązywania dużej roli do rewitalizacji miast w Niemczech, istotnych potrzeb w tym zakresie także po stronie polskiej oraz wysokiej aktywności w tym zakresie władz miejskich pogranicza (szczególnie w mieście podzielonym Gubin-Guben, ale także w Kostrzynie nad Odrą, Żaganiu, Forst, Cottbus). Relatywnie wysoki (i podobny do średniej krajowej) był udział działań w zakresie bezpieczeństwa publicznego i infrastruktury drogowej (przy nieznacznie większej liczbie projektów mających na celu rozwój ścieżek rowerowych). Specyfiką programu był relatywnie znaczny udział działań z zakresu kapitału ludzkiego (adaptacyjność pracowników i firm, poprawa dostępności do kształcenia, potencjał ludzki) oraz rozbudowy bazy infrastrukturalnej w tej sferze. Dość duża rolę odgrywały przedsięwzięcia z zakresu infrastruktury kulturalnej, zauważalny był natomiast brak projektów wyłącznie poświęconych imprezom kulturalnym (choć oczywiście towarzyszyły one z reguły przedsięwzięciom infrastrukturalnym).

0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 Energia

wszystkie programy

program Polska-Brandenburgia

Ryc. 11. Projekty realizowane na pograniczach Polski oraz w ramach programu Polska-Brandenburgia 2007-2013 według kategorii interwencji, stan w 2016 r. (%).

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Ministerstwa Rozwoju.

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 jst poziomu regionalnego

stowarzyszenia i związki jst kościoły i zw. wyznaniowe pozostałe jednostki finansów prywatnych euroregiony samorządowe jednostki organizacyjne jednostki finansowane z budżetu państwa stowarzyszenia i fundacje jst poziomu lokalnego

beneficjenci polscy beneficjenci zagraniczni

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65

firmy gospodarka komunalna jst poziomu regionalnego związki i stowarzyszenia jst działalność religijna kultura opieka społeczna służba zdrowia euroregiony inne administracja centralna nauka i badania turystyka, sport edukacja (bez wyższej) otoczenie biznesu jst poziomu lokalnego

beneficjenci polscy beneficjenci zagraniczni

Ryc. 12. Struktura beneficjentów programu Polska - Brandenburgia 2007-2013 według kategorii formalno-prawnych (A) oraz przedmiotu działalności (B), stan w 2016 r. (%).

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Ministerstwa Rozwoju.

Zastanawiająco mało było przedsięwzięć z zakresu ochrony środowiska (tylko ok. 1%), mimo iż pierwszy priorytet programu poświęcony był wsparciu infrastruktury i poprawie stanu środowiska. Pokazuje to, iż zapisy programu (priorytety) jakkolwiek wpływają na kształt współpracy (np. odnośnie priorytetów dotyczących wsparcia przedsiębiorczości, B&R, rozwoju kapitału ludzkiego), to jednak jej nie determinują.

W efekcie relatywnie mało było również projektów z zakresu infrastruktury drogowej, ścieżek rowerowych i transportu wodnego, infrastruktury bezpieczeństwa publicznego.

Generalnie można zauważyć, iż specyfiką współpracy na pograniczu Brandenburgii i woj. lubuskiego było przywiązywanie większej wagi do działań związanych m.in. z rozwojem przedsiębiorczości i kapitału ludzkiego oraz rozbudową dedykowanej im bazy materialnej, a także odnową miast.

Struktura beneficjentów zdominowana była przez jednostki samorządu terytorialnego szczebla lokalnego (Ryc. 12), co można uznać za typowe dla współpracy terytorialnej. Na uwagę zasługuje wyższy niż w innych programach udział stowarzyszeń i fundacji - ok. 27% wśród beneficjentów niemieckich i ok. 17% wśród polskich. Wynikał on z dużej roli NGO po stronie niemieckiej, co miało pozytywny i widoczny empirycznie wpływ na aktywizację sektora pozarządowego po polskiej stronie pogranicza. Wskazuje to na istnienie zjawiska aktywizacji poszczególnych grup aktorów lokalnych pod wpływem współpracy transgranicznej, które prowadzić może w dłuższej perspektywie do częściowego upodabniania się struktur aktorów lokalnych po obu stronach granicy. Biorąc pod uwagę główny przedmiot działalności beneficjentów, zauważalne było to, iż efektem zapisów programu wspierających przedsiębiorczość i rozwój zasobów ludzkich był wyższy niż średnio w kraju udział instytucji otoczenia biznesu, w tym szczególnie wśród instytucji niemieckich (15%).

Jakkolwiek w programie istniała wyraźna dominacja JST, to zauważyć można, iż dotyczyła ona przede wszystkim strony polskiej. Po stronie niemieckiej część działań przejmowały instytucje otoczenia biznesu lub instytucie z zakresu turystyki i sportu, działające w większości w formie stowarzyszeń/fundacji.

W rozmieszczeniu beneficjentów współpracy transgranicznej na pograniczu brandenbursko-lubuskim charakterystyczna była koncentracja najaktywniejszych jednostek w bezpośredniej bliskości granicy polsko-niemieckiej (Ryc. 13). Wynikało to z jednej strony z niewielkiej powierzchni obszaru wsparcia, szczególnie w Brandenburgii, a z drugiej z lokalizacji ważniejszych ośrodków miejskich pogranicza tuż przy granicy lub w niewielkiej od niej odległości. Obszar wysokiej aktywności we współpracy obserwowany był w rejonie miasta Seelov (głównie z powodu działań transgranicznych realizowanych przez powiat Märkisch-Oderland, którego jest stolicą).

Towarzyszyła mu duża aktywność sąsiedniego miasta Kostrzyn nad Odrą. Zauważalną rolę we współpracy odgrywał także rejon Frankfurt nad Odrą i Słubice, aczkolwiek wydaje się, iż znaczenie to było wyraźnie mniejsze od istniejącego potencjału obu miast wynikającego z wielkości i roli w życiu społeczno-ekonomicznym w wymiarze subregionalnym. Być może obrazowało to problemy w intensyfikacji współpracy obu miast.

0 20 40 60

Obszar wsparcia Granice państwowe Liczba projektów

według beneficjentów

8 1 16

Ryc. 13. Rozmieszczenie instytucji według liczby projektów realizowanych w ramach programu współpracy transgranicznej Polska – Brandenburgia 2007-2013.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych MR.

Drugi istotny rejon koncentracji instytucji biorących udział we wspólnych projektach transgranicznych obejmował miasta podzielone Gubin i Guben. Stanowią one ważny ośrodek współpracy polsko-niemieckiej, czemu sprzyja m.in. bezpośrednie sąsiedztwo, podobieństwo miast (ze względu np. na liczbę mieszkańców, powierzchnię, poziom rozwoju itd.) oraz duże zaangażowanie władz miejskich i liderów lokalnych.

Relatywnie wysoką aktywnością wykazywali się także beneficjenci z gminy Brody po polskiej oraz miasta Forst po niemieckiej stronie (częściowo prawdopodobnie dzięki przebiegowi autostrady i bardzo dobrej dostępności przestrzennej). W obszarach oddalonych od granicy intensywną działalność obserwować można jedynie w dużych ośrodkach miejskich pogranicza - po stronie niemieckiej m.in. miasto Cottbus, a po polskiej Gorzów Wielopolski i Zielona Góra (w mniejszym stopniu Krosno Odrzańskie).

Część południowa pogranicza polsko-niemieckiego

Struktura tematyczna działań realizowanych w południowej części pogranicza w ramach programu współpracy transgranicznej Saksonia – Polska kształtowała się nieco odmiennie od części północnej i środkowej. Zdecydowanie mniejsze znacznie odgrywały projekty z zakresu turystyki - zaledwie 10% (Ryc. 14). Działo się to pomimo istniejącego bardzo dużego potencjału turystycznego, związanego głównie z obszarem górskim Sudetów. Mogło to wynikać z faktu, iż zasadnicza z tego punktu widzenia część obszaru wsparcia po polskiej stronie (podregion jeleniogórsko-wałbrzyski) brała równocześnie udział w polsko-czeskim programie współpracy, a wysoka atrakcyjność turystyczna tych terenów wynikająca głównie z położenia w transgranicznym sudeckim obszarze górskim przekładała się w pierwszym rzędzie na współpracę turystyczną z południowym sąsiadem. Dodatkowo obszar wsparcia po stronie polskiej był dużo większy, niż po niemieckiej, a z uwagi na przebieg i długość granicy przeważająca

część polskiej części pogranicza współpracę transgraniczną postrzegała raczej z perspektywy sąsiedztwa z Czechami, a nie Saksonią. Bardzo istotną rolę z strukturze projektów odgrywały działania dotyczące edukacji, zarówno związane z poprawą jakości kształcenia i rozwojem potencjału ludzkiego, jak i z tworzeniem materialnych jej podstaw (udział infrastruktury oświatowej był dwukrotnie większy, niż średnio w kraju i wyniósł aż 12%). Było to wynikiem m.in. większego zainteresowania sferą edukacji na całym pograniczu polsko-niemieckim. Dodatkowo w przypadku programu Saksonia-Polska wiązało się prawdopodobnie z traktowaniem rozwoju edukacji jako jednego ze sposobów walki z problemem depopulacji (szczególnie istotnym w stronie niemieckiej). Realizowane działania charakteryzowały się także nieco większym udziałem przedsięwzięć dotyczących dziedzictwa kulturowego, co wydaje się pozytywnym aspektem biorąc pod uwagę duże potrzeby w tym zakresie, szczególnie po polskiej stronie (duża liczba małych miast o średniowiecznym rodowodzie posiadających zabytkową, ale równocześnie zdekapitalizowaną zabudowę). Relatywnie większą rolę odgrywały również działania w sferze kultury zorientowane na rozbudowę infrastruktury (ponad 6%) oraz tzw. projekty miękkie (ok. 7%). Cechą charakterystyczną programu był wyraźnie mniejszy udział projektów rozbudowy dróg i ścieżek rowerowych oraz wsparcia badań i przedsiębiorczości, jednocześnie z bardzo dużą liczbą działań w zakresie infrastruktury bezpieczeństwa publicznego.

W układzie instytucjonalnym pogranicza Saksonii i Polski wyraźnie wyższy niż średnio w kraju był udział stowarzyszeń i fundacji obserwowany głównie po niemieckiej (ponad 30%), ale także częściowo po polskiej stronie (ok. 14%) (Ryc. 15).

Wiązał się on głównie z licznymi działaniami transgranicznymi w sferze kultury i oświaty. Wysoką aktywnością charakteryzowały się samorządowe jednostki organizacyjne, które stanowiły ok. 15% beneficjentów (m.in. ośrodki kultury i szkoły).

Znaczenie sfery kultury potwierdzają wyniki analiz struktur beneficjentów ze względu na przedmiot działalności (Ryc. 15 B), gdzie stanowią one aż 15% po niemieckiej i 10% po stronie polskiej. Podobnie jak na pograniczu z Brandenburgią istotną rolę odgrywały instytucje otoczenie biznesu, działające główne w sferze rozwoju potencjału ludzkiego.

0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 Energia

wszystkie programy Saksonia-Polska

Ryc. 14. Projekty realizowane na pograniczach Polski oraz w ramach programu Polska - Saksonia 2007-2013 według kategorii interwencji, stan w 2016 r. (%).

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Ministerstwa Rozwoju i WST.

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50

stowarzyszenia i związki jst pozostałe jednostki finansów prywatnych euroregiony jst poziomu regionalnego kościoły i zw. wyznaniowe jednostki finansowane z budżetu państwa stowarzyszenia i fundacje samorządowe jednostki organizacyjne jst poziomu lokalnego

beneficjenci polscy beneficjenci zagraniczni

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55

związki i stowarzyszenia jst gospodarka komunalna ochrona środowiska opieka społeczna firmy gospodarka leśna euroregiony turystyka, sport jst poziomu regionalnego służba zdrowia administracja centralna działalność religijna edukacja (bez wyższej) otoczenie biznesu nauka i badania inne kultura jst poziomu lokalnego

beneficjenci polscy beneficjenci zagraniczni

Ryc. 15. Struktura beneficjentów programu Polska - Saksonia 2007-2013 według kategorii formalno-prawnych (A) oraz przedmiotu działalności (B), stan w 2016 r. (%).

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Ministerstwa Rozwoju i WST.

0 20 40 60 Obszar wsparcia

Granice państwowe Liczba projektów

według beneficjentów

8 1 16

km Ryc. 16. Rozmieszczenie instytucji według liczby projektów realizowanych w ramach programu współpracy transgranicznej Saksonia – Polska 2007-2013.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych WST programu.

Rozkład przestrzenny beneficjentów pozwolił na identyfikację najważniejszych obszarów aktywności we współpracy transgranicznej (Ryc. 16). Przede wszystkim zauważalna była zdecydowana jej koncentracja w mieście podzielonym Zgorzelec/Görlitz, głównie z uwagi na aktywność samorządów miejskich, ale także szeregu innych instytucji tam działających oraz jednostek zlokalizowanych w bezpośrednim sąsiedztwie (np. Reichenbach, Pieńsk). Ważną rolę w nawiązywaniu współpracy odgrywali także beneficjenci z innych ośrodków miejskich bezpośrednio graniczących ze sobą jak np. Bogatynia i Zittau, Bad Muskau i Łęknica (z transgranicznym Parkiem Mużakowskim) oraz największych miast pogranicza – Jeleniej Góry, Lubania, w mniejszym stopniu Bautzen i aglomeracji położonych w dalszej odległości - m.in. Wrocław, Chemnitz, Drezno, Lipsk. W przypadku tzw.

Worka Turoszowskiego istotną rolę we współpracy odgrywały samorządy miejskie oraz szkoły z Bogatyni i Zittau (ponadto Euroregion Niesse). Należy również wspomnieć o bardzo aktywnej gminie Kreba-Neudorf (w sąsiedztwie terenów leśnych i „Górnołużyckiego Parku Krajobrazowego Wrzosów i Stawów”) oraz beneficjentach z Nebelschütz (ważna miejscowość dla kultury serbołużyckiej). Nieco zastanawiająca

była natomiast mniejsza aktywność jednostek z okolic Bautzen. Wśród obszarów położonych w nieco większej odległości od granicy wyróżniali się beneficjenci z Drezna (w tym bardzo istotną rolę odgrywał Uniwersytetu Technicznego z Drezna), ale też z Chemnitz i w mniejszym stopniu z Lipska (jednostki naukowe i kulturalne). Po polskiej stronie wyróżnić należy Lubań, bardzo aktywną gminę Karpacz (samorząd lokalny i dwie parafie) i Jelenią Górę (głównie z uwagi na działania samorządu miejskiego) oraz w mniejszym stopniu Gryfów Śląski.

Charakterystyczną cechą badanego obszaru było występowanie obszarów przemysłowych, w tym górniczych (w północnej części pogranicza po stronie niemieckiej i południowej po stronie polskiej) oraz poprzemysłowych częściowo ponownie zagospodarowanych (po stronie niemieckiej). Jednakże aktywność we

W dokumencie Sieci współpracy transgranicznej na pograniczach Polski (Stron 100-114)