Charakterystyka ilościowa badanej populacji

Z uwagi na realizowane cele w badaniu postanowiono skoncentrować się na wykorzystaniu dwóch kryteriów podziału analizowanej populacji: branży, w której działa przedsiębiorstwo oraz wielkości przedsiębiorstwa wyrażonej jako liczba zatrudnianych pracowników ¹⁶¹ . Analizy przedstawione w dalszej części rozdziału wykorzystują wspomniane kryteria z osobna. Łączne zastosowanie obu kryteriów podziału nie było zasadne z uwagi na niewielkie liczebności wyodrębnionych w ten sposób grup.

Jak wspomniano wcześniej, w badaniu uwzględniono 90 przedsiębiorstw, przy czym 42 (47%) z nich pochodziły z branży motoryzacyjnej, a 48 (53%) z branży odzieżowej. Dane dotyczące wielkości zatrudnienia w branżach motoryzacyjnej i odzieżowej dla populacji generalnej nie były dostępne. W związku z tym pełne odzwierciedlenie w strukturze analizowanej grupy reprezentacji populacji generalnej z uwagi na wielkość przedsiębiorstw nie było możliwe. Niemniej jednak dokonując doboru przedsiębiorstw, starano się odzwierciedlić specyfikę branż w tym zakresie, przy jednoczesnym umożliwieniu analizy zróżnicowania przedsiębiorstw z uwagi na to kryterium. W rezultacie, w analizowanej populacji dominowały mikro i małe podmioty gospodarcze, choć dominacja ta nie była tak silna jak zgłaszana w literaturze, w odniesieniu do populacji generalnej przedsiębiorstw

161 Zastosowano podział wprowadzony przez Komisję Europejską w 2006 roku: mikro przedsiębiorstwo – mniej niż 10. pracowników, małe przedsiębiorstwo – od 10. do 49. pracowników, średnie przedsiębiorstwo – od 50. do 249. pracowników, duże przedsiębiorstwo – 250 i więcej pracowników.

174 w Polsce¹⁶². Dodatkowo w porównaniu do branży odzieżowej, w branży motoryzacyjnej liczniej reprezentowane były podmioty średnie i duże. Charakterystyki ilościowe populacji z uwagi na branżę, w której działają analizowane przedsiębiorstwa oraz ich wielkość przedstawiono na Wykresach 16.-20.

Podmioty mikro i małe stanowiły 71% ogółu analizowanej populacji (57% dla branży motoryzacyjnej oraz 83% dla branży odzieżowej). Podmioty duże i średnie w całej populacji odpowiadały 29%, z czego 20% pochodziło z branży motoryzacyjnej, a 9% z sektora odzieżowego. Wszystkie poddane badaniu firmy operujące w branży odzieżowej zostały sfinansowane kapitałem krajowym, natomiast w wypadku nieco ponad jednej czwartej populacji firm z branży motoryzacyjnej wykorzystano do tego celu kapitał zagraniczny (stanowił on 12% populacji ogólnej) (zob. Wykres 16.). 80% tej grupy przedsiębiorstw to podmioty średniej i dużej wielkości, przy czym dominacja podmiotów dużych jest wyraźna. Wykres 16. Charakterystyka ilościowa populacji – branża x wielkość, branża x kapitał [n=90] CHARAKTERYSTYKA PRÓBY 10v*90c WIELKOŚĆ BRANŻA: MOTORYZACYJNA MIKRO; 16% DUŻE; 9% ŚREDNIE; 11% MAŁE; 11% BRANŻA: ODZIEŻOWA MIKRO; 24% DUŻE; 2% ŚREDNIE; 7% MAŁE; 20% MIKRO; 16% DUŻE; 9% ŚREDNIE; 11% MAŁE; 11% MIKRO; 24% DUŻE; 2% ŚREDNIE; 7% MAŁE; 20% CHARAKTERYSTYKA PRÓBY 10v*90c KAPITAŁ BRANŻA: MOTORYZACYJNA ZAGRANICZNY; 12% KRAJOWY; 34% BRANŻA: ODZIEŻOWA KRAJOWY; 53% ZAGRANICZNY; 12% KRAJOWY; 34% KRAJOWY; 53%

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych empirycznych.

Z perspektywy uczestnictwa badanych przedsiębiorstw w międzynarodowej wymianie handlowej warto podkreślić, że zarówno w populacji ogólnej, jak i po uwzględnieniu podziału na branże, analizowane podmioty częściej były importerami niż eksporterami¹⁶³, przy czym różnica pod względem liczebności wydzielonych grup była mniejsza dla przedsiębiorstw z sektora odzieżowego. Łącznie eksporterami było 45% analizowanej populacji, z czego 54% pochodziło z branży motoryzacyjnej, a 46% z branży odzieżowej (52% przedsiębiorstw operujących w branży motoryzacyjnej w ogóle oraz 40% firm z sektora odzieżowego). W import zaangażowanych było 52% podmiotów gospodarczych z analizowanej populacji, z czego 55% operowało w sektorze motoryzacyjnym, a 45% w odzieżowym (62% przedsiębiorstw z branży motoryzacyjnej

162 Według danych GUS za 2009 rok w Polsce działało 1,67 mln przedsiębiorstw, z czego większość (99,8%) to podmioty mikro, małe i średnie. Najmniejsze firmy stanowiły 96% wszystkich przedsiębiorstw w Polsce [Brussa i Tarnawa 2011].

175 w ogóle oraz 44% firm z sektora odzieżowego). Z perspektywy wielkości analizowanych przedsiębiorstw należy zauważyć, że zaangażowanie w działalność eksportową był dodatnio związane z wielkością firm (udział eksporterów w poszczególnych kategoriach zwiększał się wraz ze wzrostem wielkości przedsiębiorstwa). Podobnie sytuacja wyglądała w odniesieniu do importu (por. Wykresy 17. i 18.).

Wykres 17. Charakterystyka ilościowa populacji – branża x handel zagraniczny [n=90]

CHARAKTERYSTYKA PRÓBY 10v*90c

EKSPORT BRANŻ A: MOT ORYZ ACYJNA

GRACZ KRAJOWY; 22% EKSPORTER; 24%

BRANŻ A: ODZI EŻ OWA EKSPORTER; 21% GRACZ KRAJOWY; 32% GRACZ KRAJOWY; 22% EKSPORTER; 24% EKSPORTER; 21% GRACZ KRAJOWY; 32% CHARAKTERYSTYKA PRÓBY 10v*90c IMPORT BRANŻA: MO TORYZACYJNA GRACZ KRAJOWY; 18% IMPORTER; 29% BRANŻA: ODZIEŻOWA IMPORTER; 23% GRACZ KRAJOWY; 30% GRACZ KRAJOWY; 18% IMPORTER; 29% IMPORTER; 23% GRACZ KRAJOWY; 30%

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych empirycznych.

Wykres 18. Charakterystyka ilościowa populacji – wielkość x handel zagraniczny [n=90] CHARAKTERYSTYKA PRÓBY 10v*90c EKSPORT WIELKOŚĆ : MIKRO EKSPORTER; 10% GRACZ KRAJOWY; 30% WIELKOŚĆ : MAŁE EKSPORTER; 13% GRACZ KRAJOWY; 18% WIELKOŚĆ : ŚR ED NIE GRACZ KRAJOWY; 6% EKSPORTER; 12% WIELKOŚĆ : D U ŻE GRACZ KRAJOWY; 1% EKSPORTER; 10% EKSPORTER; 10% GRACZ KRAJOWY; 30% EKSPORTER; 13% GRACZ KRAJOWY; 18% GRACZ KRAJOWY; 6% EKSPORTER; 12% GRACZ KRAJOWY; 1% EKSPORTER; 10% CHARAKTERYSTYKA PRÓBY 10v*90c IMPORT WIELKOŚĆ : MIKRO IMPORTER; 16% GRACZ KRAJOWY; 24% WIELKOŚĆ : MAŁE IMPORTER; 14% GRACZ KRAJOWY; 17% WIELKOŚĆ : ŚR ED NIE GRACZ KRAJOWY; 4% IMPORTER; 13% WIELKOŚĆ : D U ŻE GRACZ KRAJOWY; 2% IMPORTER; 9% IMPORTER; 16% GRACZ KRAJOWY; 24% IMPORTER; 14% GRACZ KRAJOWY; 17% GRACZ KRAJOWY; 4% IMPORTER; 13% GRACZ KRAJOWY; 2% IMPORTER; 9%

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych empirycznych.

Powiązania własnościowe z podmiotami w kraju posiadało 15% całej badanej populacji (12% firm z branży motoryzacyjnej w ogóle oraz 17% firm z sektora odzieżowego). Grupa ta była głównie zdominowana przez mikro podmioty oraz firmy o średniej wielkości (stanowiły one około 2/3 omawianego zbioru). Z kolei powiązania własnościowe z podmiotami z zagranicy posiadało 12% analizowanych przedsiębiorstw (19% firm z branży motoryzacyjnej w ogóle oraz 6% firm z sektora odzieżowego). Grupa ta jest bardzo silnie zdominowana przez pomioty o średniej i dużej wielkości (por. Wykresy 19. i 20.). Wszystkie analizowane przedsiębiorstwa posiadające powiązania własnościowe z innymi podmiotami w kraju bądź za granicą wykorzystywały w odniesieniu do nich delokalizację.

176 Wykres 19. Charakterystyka ilościowa populacji – branża x powiązania własnościowe [n=90]

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych empirycznych.

Wykres 20. Charakterystyka ilościowa populacji – wielkość x powiązania własnościowe [n=90]

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych empirycznych.

Na omawianym etapie prac odniesiono się do trzeciej hipotezy badawczej (H3:

Przedsiębiorstwa działające w branżach pracochłonnych jako formę delokalizacji produkcji preferują outsourcing lub offshore outsourcing. W wypadku przedsiębiorstw działających w branżach kapitałochłonnych, preferowaną formą delokalizacji jest offshoring lub in-house

sourcing). W badaniu branża motoryzacyjna reprezentowała branżę kapitałochłonną, podczas

gdy branża pracochłonna była reprezentowana przez branżę odzieżową. Wykorzystanie

offshoringu lub in-house sourcingu wymagało zastosowania delokalizacji w ramach

własnych struktur własnościowych (odpowiednio za granicą lub w kraju). W analizie posłużono się hipotezami pomocniczymi, gdzie:

H0A = nie ma statystycznie istotnej zależności pomiędzy branżą, w której operują

przedsiębiorstwa a wykorzystaniem delokalizacji do podmiotów w ramach własnych struktur własnościowych.

177

H_1A = jest statystycznie istotna zależność pomiędzy branżą, w której operują

przedsiębiorstwa a wykorzystaniem delokalizacji do podmiotów w ramach własnych struktur własnościowych.

W stosunku do hipotez pomocniczych posłużono się testem niezależności chi- -kwadrat¹⁶⁴. Wyniki przeprowadzonej analizy zaprezentowano w Tabeli 4. i na Wykresie 21. Tabela 4. Test chi-kwadrat dla związku zmiennych branża i powiązania własnościowe [n=90]

Statystyka: BRANŻA x POWIĄZANIA WŁASNOŚCIOWE

Statystyka Chi-kwadrat df p

Chi2 Pearsona 0,7142857 df=1 p=0,39802

Chi2 NW 0,7131119 df=1 p=0,39841

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych empirycznych.

Wykres 21. Wykres interakcji oraz histogram dla zmiennych branża i powiązania własnościowe [n=90]

Wykres interakcji: BRANŻA x POWIĄZANIA WŁASNOŚCIOWE

BRANŻA MOTORYZACYJNA BRANŻA ODZIEŻOWA POWIĄZANIA BRAK POWIĄZANIA WŁASNOŚCIOWE 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 L ic zn oś ci

Skategoryz. histogram: BRANŻA x POWIĄZANIA WŁASNOŚCIOWE

POWIĄZANIA WŁASNOŚCIOWE L ic zb a ob s. BRANŻA: MO TO RYZACYJNA POWIĄZANIA BRAK 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 BRANŻA: ODZIEŻOWA POWIĄZANIA BRAK

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych empirycznych.

Ponieważ uzyskana wartość prawdopodobieństwa testowego p jest większa od 0,05, nie ma podstaw do odrzucenia hipotezy pomocniczej H0A. Można zatem wskazać, iż w analizowanej populacji nie występuje statystycznie istotna zależność pomiędzy branżą, w której operują przedsiębiorstwa a wykorzystaniem przez nie delokalizacji w ramach własnych struktur własnościowych. Stąd też istnieją podstawy do odrzucenia trzeciej hipotezy badawczej (H3: Przedsiębiorstwa działające w branżach pracochłonnych jako

formę delokalizacji produkcji preferują outsourcing lub offshore outsourcing. W wypadku przedsiębiorstw działających w branżach kapitałochłonnych, preferowaną formą delokalizacji jest offshoring lub in-house sourcing).

Poszukując uzasadnienia dla niewystępowania w analizowanej populacji zgłaszanych w literaturze¹⁶⁵ zależności pomiędzy ww. zmiennymi zwrócono uwagę na zmienną wielkość przedsiębiorstwa. Jak podkreślano w podrozdziale 3.2.2.2., zaangażowanie podmiotów gospodarczych w delokalizację w ramach własnych struktur własnościowych wymaga

164 Test ten służy ocenie współzależności pomiędzy zmiennymi skategoryzowanymi (nominalnymi). 165 Zobacz np. WTO [2008].

178 poniesienia większych nakładów inwestycyjnych i wiąże się z większymi kosztami utraconymi w razie niepowodzenia niż w wypadku wykorzystania relokacji do podmiotów niepowiązanych własnościowo. Stąd też w dalszym etapie analizy postanowiono zbadać zależność między wielkością przedsiębiorstw a wykorzystaniem delokalizacji do podmiotów w ramach wewnętrznych struktur własnościowych. Przyjęto następujące hipotezy pomocnicze:

H0B – nie ma statystycznie istotnej zależności pomiędzy wielkością przedsiębiorstw

a wykorzystaniem delokalizacji do podmiotów w ramach wewnętrznych struktur własnościowych.

H1B – jest statystycznie istotna zależność pomiędzy wielkością przedsiębiorstw

a wykorzystaniem delokalizacji do podmiotów w ramach wewnętrznych struktur własnościowych.

Podobnie jak we wcześniejszej analizie, w odniesieniu do hipotez posłużono się testem niezależności chi-kwadrat. Ponieważ uzyskana wartość prawdopodobieństwa testowego p wskazała na występowanie statystycznie istotnego związku pomiędzy wielkością przedsiębiorstw a wykorzystaniem delokalizacji do podmiotów w ramach wewnętrznych struktur własnościowych, w kolejnym etapie analizy obliczono siłę związku pomiędzy analizowanymi zmiennymi, przy wykorzystaniu współczynnika V Cramera¹⁶⁶. Jego wartość wyniosła 0,46, co oznacza, że siła zależności między omawianymi zmiennymi jest umiarkowana. Wyniki analizy zaprezentowano w Tabeli 5. i na Wykresie 22.

Wykres 22. Wykres interakcji oraz histogram dla zmiennych wielkość i powiązania własnościowe

Wykres interakcji: WIELKOŚĆ x POWIĄZANIA WŁASNOŚCIOWE

WIELKOŚĆ MIKRO WIELKOŚĆ MAŁE WIELKOŚĆ ŚREDNIE WIELKOŚĆ DUŻE POWIĄZANIA BRAK POWIĄZANIA WŁASNOŚCIOWE -5 0 5 10 15 20 25 30 35 L ic zn oś ci

Skategoryz. histogram: WIELKOŚĆ x POWIĄZANIA WŁASNOŚCIOWE

POWIĄZANIA WŁASNOŚCIOWE L ic zb a ob s. WIELKOŚĆ : MIKR O POWIĄZANIA BRAK 0 5 1 0 1 5 2 0 2 5 3 0 3 5 WIELKOŚĆ : MAŁE POWIĄZANIA BRAK W IELKOŚĆ : ŚR ED N IE POWIĄZANIA BRAK 0 5 1 0 1 5 2 0 2 5 3 0 3 5 WIELKOŚĆ : D U ŻE POWIĄZANIA BRAK

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych empirycznych.

Tabela 5. Analiza dla związku zmiennych wielkość i powiązania własnościowe Statystyka: WIELKOŚĆ x POWIĄZANIA WŁASNOŚCIOWE

Statystyka Chi-kwadrat df p

Chi2 Pearsona 18,62599 df=3 p=0,00033

Chi2 NW 17,80214 df=3 p=0,00048

V Cramera 0,4549236

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych empirycznych.

166 Współczynnik V Cramera przyjmuje wartość z przedziału [0,1], gdzie 1 oznacza bardzo silny związek między zmiennymi.

179 W analizowanej populacji nie znaleziono statystycznie istotnego związku pomiędzy branżą, w której działa firma a zastosowaniem delokalizacji do jednostek własnościowo powiązanych. Stąd też odrzucono hipotezę trzecią. Z uwagi na relatywnie mało liczną próbę, należy jednak podkreślić, że w populacji generalnej może występować słaby związek w tym zakresie. Dodatkowo, biorąc pod uwagę wyniki dotyczące związku pomiędzy wielkością przedsiębiorstw a delokalizacją do jednostek własnościowo powiązanych, interesującym zadaniem wydaje się zbadanie zależności pomiędzy branżą, w której operują przedsiębiorstwa a delokalizacją do jednostek własnościowo powiązanych dla podmiotów średniej i dużej wielkości. Zbadanie występowania zależności pomiędzy ww. zmiennymi na podstawie przeprowadzonych badań nie jest jednak możliwe, ponieważ w analizowanej próbie grupy powstałe na podstawie opisanych kryteriów są za mało liczne¹⁶⁷.