FUNKCJE I ZADANIA REGIONALNEJ
WSPARCIEM DLA ROZWOJU FUNKCJI TURYSTYCZNEJ W BYDGOSKO-TORUēSKIM OBSZARZE METROPOLITALNYM
1. BTOM – charakterystyka obszaru badaĔ
Bydgoszcz i ToruĔ stanowią unikalny w skali kraju ukáad osadniczy, po-czątkowo zwany aglomeracją bydgosko-toruĔską, wspóáczeĞnie – Bydgosko-
Delimitacja Bydgosko-ToruĔskiego Obszaru Metropolitalnego na tle ujĊü historycznych, w dru-ku.
-ToruĔskim Obszarem Metropolitalnym (BTOM). Miasta są najwiĊkszymi bie-gunami wzrostu w województwie kujawsko-pomorskim, a podziaá w zakresie zarządzania województwem wytworzyá dualny ukáad polityczno-administra-cyjny. Bydgoszcz jest siedzibą administracji rządowej, a ToruĔ – samorządu województwa. Są to dwa miasta o funkcjach komplementarnych, zwáaszcza w zakresie szkolnictwa wyĪszego i dziaáalnoĞci gospodarczej. BipolarnoĞü ukáa-du podkreĞla równieĪ wzglĊdnie niewielka odlegáoĞü miĊdzy miastami, poáoĪo-nymi po przeciwnych stronach rzeki Wisáy. Warto zauwaĪyü, Īe wraz z poja-wieniem siĊ koncepcji traktowania tych dwóch sąsiednich miast jako zintegro-wanego ukáadu osadniczego (w poáowie XX wieku), zapoczątkowana zostaáa dyskusja na temat zasadnoĞci takiego ujĊcia. Kolejne opracowania4, w zaleĪno-Ğci od przyjĊtych kryteriów delimitacji obszaru lub celów, dla których byáy przygotowywane, opowiadaáy siĊ bądĨ za traktowaniem tego ukáadu jako caáo-Ğci, bądĨ rozáącznie5.
W ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z 27 maja 2003 roku zapisano: „Obecne związki Bydgoszczy i Torunia z ich regionalnym zapleczem są wyraĨne i w licznych dziedzinach bardzo silne, niemniej stwier-dza siĊ niedorozwój ich niektórych funkcji metropolitalnych. OsiągniĊcie
4 Przegląd koncepcji bydgosko-toruĔskiego ukáadu osadniczego przedstawiono w kilku opracowaniach, miĊdzy innymi D. Sokoáowski, R. Jaroszewska-Brudnicka, W. GieraĔczyk, M. RadwaĔska, B. Szyda, op.cit.
5 Jak zauwaĪa W. Maik (Bydgosko-toruĔski obszar metropolitalny jako czynnik rozwoju i integracji województwa kujawsko-pomorskiego, w: Przeksztaácenia struktur regionalnych.
Aspekty spoáeczne, ekonomiczne i przyrodnicze, red. S. Ciok, P. MigoĔ, Uniwersytet Wrocáawski, Wrocáaw 2010), do początku lat dziewiĊüdziesiątych XX wieku teza o odrĊbnoĞci ukáadów Byd-goszczy i Torunia znajdowaáa swoje potwierdzenie w faktach: oba miasta rozdzielone byáy prze-strzenią sáabo zurbanizowaną, sáabo zaludnioną i silnie zalesioną; strefy wpáywów gáównych miast byáy rozáączne przestrzennie, a ciąĪenie gáównych oĞrodków miejskich skierowane na zewnątrz (Bydgoszcz na póánoc i poáudnie, ToruĔ na wschód), na zewnątrz (w podanych kierun-kach) rozwijaáy siĊ strefy podmiejskie obu miast; przestrzeĔ wokóá Bydgoszczy i Torunia byáa w fazie koncentracji rdzeniowej, to znaczy obszary rdzeniowe (Bydgoszcz, ToruĔ) wykazywaáy szybszy wzrost liczby ludnoĞci niĪ strefy otaczające. Jednak po 1990 roku stwierdzono sympto-my przechodzenia do fazy koncentracji rozwiniĊtej (suburbanizacji) na obszary poáoĪone poza gáównymi oĞrodkami oraz miĊdzy nimi (W. Maik, D. Sokoáowski, R. Brudnicki, Proces trans-formacji gospodarki i zmiany struktury przestrzennej aglomeracji Bydgoszczy i Torunia, w: Aglomeracje miejskie w procesie transformacji: II, red. P. Korcelli, „Zeszyty Instytutu Geo-grafii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN” 1996, nr 42). W rezultacie procesów deglome-racyjnych, przejawiających siĊ w postaci rozwoju demograficznego, gospodarczego i przestrzen-nego stref podmiejskich, nastĊpuje wzmacnianie związków funkcjonalnych w ramach ukáadów osadniczych Bydgoszczy i Torunia. Co prawda, w porównaniu z innymi obszarami metropolital-nymi w Polsce gĊstoĞü zjawisk jest stosunkowo niewielka, zauwaĪalne jest natomiast nasilenie procesów.
cze wyĪszego potencjaáu intelektualnego, gospodarczego, poprawa dostĊpnoĞci komunikacyjnej zwiĊkszy ich konkurencyjnoĞü w wymiarze tak krajowym, jak i miĊdzynarodowym. W dáuĪszym okresie czasu aglomeracja ta ma szanse staü siĊ jednym z europoli Europy ĝrodkowej”6. Aktualnie BTOM zostaá wskazany w Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 (dokumenty z lat:
2010 i 2011) jako jeden z 10 planowanych obszarów metropolitalnych w Polsce7. Przyjmując, Īe bydgosko-toruĔski ukáad osadniczo-funkcjonalny nie jest w peáni wyksztaáconym obszarem metropolitalnym, naleĪy zidentyfikowaü i wzmacniaü te funkcje, których znaczenie ma charakter ponadregionalny, by w przyszáoĞci mogáy one wspóátworzyü toĪsamoĞü metropolitalną, przyczynia-jąc siĊ do budowania konkurencyjnoĞci BTOM. Warto zatem zwróciü uwagĊ na istotne czynniki potencjaáu rozwojowego analizowanego obszaru, do których zaliczyü moĪna:
– staáe podstawy istnienia i rozwoju gáównych miast, – poáoĪenie obszaru metropolitalnego,
– potencjaá spoáeczno-demograficzny,
– potencjaá gospodarczy i atrakcyjnoĞü inwestycyjną, – wyksztaáconą strukturĊ spoáeczną i techniczną, – warunkiĪycia,
– atrakcyjnoĞü turystyczno-kulturową.
Czynniki te áącznie okreĞlają moĪliwoĞci rozwoju analizowanego ukáadu, jego atrakcyjnoĞü lokalizacyjną oraz rangĊ w strukturze regionu i kraju. WaĪ-nym elementem potencjaáu rozwojowego BTOM, a w szczególnoĞci gáównych miast obszaru, jest jego atrakcyjnoĞü turystyczno-kulturowa. Wynika ona przede wszystkim z dáugiej i bogatej przeszáoĞci historycznej oĞrodków miej-skich. ToruĔ, który prawa miejskie otrzymaá w 1233 roku, jest waĪnym oĞrod-kiem turystycznym z uwagi na cenne walory związane z jego historią i zabyt-kami. ToruĔska Starówka, ukáad urbanistyczno-architektoniczny o Ğrednio-wiecznej genezie, zostaáa wpisana na „ListĊ ĝwiatowego Dziedzictwa Kulturo-wego i Przyrodniczego UNESCO”. WystĊpują tutaj cenne gotyckie,
6 Plan zagospodarowania przestrzennego woj. kujawsko-pomorskiego, Kujawsko-Pomor-skie Biuro Planowania Przestrzennego i Regionalnego we Wáocáawku, Wáocáawek 2003.
7 W Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 nie wskazano granic ob-szarów metropolitalnych. Zadanie to powierzono wáaĞciwym zespoáom, w skáad których bĊdą wchodziü przedstawiciele wáaĞciwych resortów, a takĪe przedstawiciele jednostek samorządu terytorialnego: urzĊdów miast wchodzących w skáad obszaru metropolitalnego, urzĊdów mar-szaákowskich oraz wojewódzkich jednostek planowania przestrzennego.
we i barokowe budowle (miĊdzy innymi ratusz, koĞcioáy: katedra Ğw. Janów, koĞcióá Wniebowstąpienia NMP, kamienice mieszczaĔskie, spichrze, fragmenty Ğredniowiecznej fortyfikacji z trzema zachowanymi bramami, ruiny zamku krzyĪackiego). Atrakcje turystyczne ponad 660-letniej Bydgoszczy (prawa miejskie w 1346 roku) to miĊdzy innymi: Kanaá Bydgoski8, Bydgoska Wenecja z Wyspą MáyĔską, Bydgoski Tramwaj Wodny, LeĞny Park Kultury i Wypoczyn-ku w MyĞlĊcinWypoczyn-ku, zespóá zabytkowych spichrzy nad Brdą, katedra Ğw. Mikoáaja i Marka, monumentalna bazylika mniejsza Ğw. Wincentego á Paulo.
Oba miasta są takĪe waĪnymi oĞrodkami kulturalnymi w skali kraju i re-gionu (teatry, opera, filharmonia, muzea, galerie sztuki). Corocznie organizo-wane są tutaj imprezy kulturalne o zasiĊgu miĊdzynarodowym i krajowym:
festiwale (w Toruniu: MiĊdzynarodowy Festiwal Kultury i Sztuki Krajów Nad-baátyckich, MiĊdzynarodowy Festiwal Teatralny „Kontakt”, w Bydgoszczy:
MiĊdzynarodowy Festiwal Sztuki Autorów ZdjĊü Filmowych Plus Camerimage, Bydgoski Festiwal Operowy, Bydgoskie Impresje Muzyczne), konkursy (Mi Ċ-dzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Ignacego Jana Paderewskiego, MiĊ-dzynarodowy Konkurs Máodych Pianistów „Artur Rubinstein in memoria”
w Bydgoszczy), spotkania i przeglądy (Akademickie Spotkania Teatralne
„Klamra” w Toruniu, Bydgoszcz Jazz Festival, Bydgoski Festiwal Bluesowy).