JAKO WSPARCIE ROZWOJU FORM I RODZAJÓW TURYSTYKI
OF RURAL AREAS IN YEARS 2004–2006”
2. Fundusze Unii Europejskiej w zakresie turystyki
Aby sprostaü wyzwaniom polityki regionalnej, UE wspiera dziaáania paĔstw czáonkowskich poprzez fundusze strukturalne. Ich podstawowym zadaniem jest przyczynianie siĊ do gospodarczej i spoáecznej spójnoĞci po-przez áagodzenie dysproporcji w zakresie poziomu Īycia ludnoĞci, infra-struktury regionalnej i zatrudnienia. Fundusze Strukturalne są najwaĪniej-szym instrumentem polityki regionalnej Wspólnot. W ramach zadaĔ zmie-rzają one do zapewnienia: zrównowaĪonego rozwoju regionów, wysokiego stopnia zatrudnienia, równouprawnienia kobiet na rynku pracy i ochrony Ğrodowiska. Poza tym Ğrodki z funduszy mogą zostaü wykorzystane na roz-szerzenie partnerstwa, zwalczanie dyskryminacji rasowej lub uprzedzeĔ et-nicznych11.
W praktyce stosuje siĊ trzy sposoby korzystania przez turystykĊ z fun-duszy strukturalnych:
a) bezpoĞrednie inwestowanie w projekty związane z turystyką, takie jak hotele, centra konferencyjne i kongresowe, przystanie Īeglar-skie, wyciągi narciarskie i tym podobne;
b) inwestowanie w infrastrukturĊ związaną z sektorem turystycznym, taką jak transport i komunikacja czy ochrona Ğrodowiska;
10 J. Mirek, op.cit., s. 77.
11 S. Naruszewicz, Polityka spójnoĞci Unii Europejskiej. Wybrane zagadnienia, Difin, Warszawa 2004, s. 286–287.
c) inwestowanie w projekty podnoszące wartoĞü kulturalnego i histo-rycznego dziedzictwa regionów mniej rozwiniĊtych, co zwiĊksza ich atrakcyjnoĞü dla potencjalnych turystów12.
W latach 2007–2013 polityka regionalna Unii Europejskiej jest realizowa-na za pomocą dwóch funduszy strukturalnych (Europejskiego Funduszu Roz-woju Regionalnego – EFRR i Europejskiego Funduszu Spoáecznego – EFS) oraz Funduszu SpójnoĞci. Ze wzglĊdu na potrzeby niniejszego artykuáu uwagĊ zwrócono jedynie na EFRR.
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego wspiera projekty realizo-wane w ramach wszystkich trzech celów polityki regionalnej na lata 2007–
2013, przy czym najszerszy katalog tak zwanych priorytetów dotyczy Celu Konwergencja. Gáówne zadania Europejskiego Funduszu Rozwoju Regio-nalnego w ramach tego celu to wspieranie zrównowaĪonego rozwoju gospo-darczego oraz zatrudnienia poprzez modernizacjĊ regionalnych i lokalnych gospodarek, a takĪe tworzenie i utrzymanie staáych miejsc pracy. Zadania te realizowane są poprzez wsparcie finansowe dedykowane projektom wpisują-cym siĊ w te dziedziny, które najaktywniej stymulują rozwój regionalny obszarów objĊtych Celem Konwergencja. Jednym z takich obszarów jest wáaĞnie turystyka. Rozwój spoáeczny i gospodarczy moĪe postĊpowaü takĪe dziĊki wykorzystaniu potencjaáu turystycznego regionów, dlatego wspierane są dziaáania na rzecz ochrony i promocji walorów przyrodniczych oraz za-bytków architektonicznych i technologicznych. Europejski Fundusz Rozwo-ju Regionalnego moĪe równieĪ wspóáfinansowaü projekty zmierzające do zwiĊkszenia podaĪy oraz wprowadzenia nowych, zrównowaĪonych rodzajów usáug turystycznych13.
Warunki oraz zasadnoĞü wykorzystania funduszy strukturalnych przez PolskĊ okreĞla Narodowa Strategia SpójnoĞci 2007–2013 (Narodowe Strate-giczne Ramy Odniesienia)14, opracowana na podstawie Strategii Rozwoju Kraju
12 J. Walasek, op.cit., s. 59–60.
13 T. Kierkowski, A. Jankowska, R. Knopik, Fundusze strukturalne oraz Fundusz Spójno-Ğci, C.H. Beck, Warszawa 2009, s. 20–22.
14 Dokument zostaá przygotowany w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego, przyjĊty przez RadĊ Ministrów 29 listopada 2006 roku i zaakceptowany przez KomisjĊ Europejską 9 maja 2007 roku.
na lata 2007–201515. Gáównym celem tego dokumentu jest tworzenie warunków dla wzrostu konkurencyjnoĞci gospodarki opartej na wiedzy i przedsiĊbiorczo-Ğci, zapewniającej wzrost zatrudnienia oraz wzrost poziomu spójnoĞci spoáecz-nej, gospodarczej i przestrzennej16. W Narodowej Strategii SpójnoĞci wskazuje siĊ na istotnoĞü wykorzystania zróĪnicowanych przestrzennie walorów przyrod-niczych i kulturowych dla rozwoju turystyki i rekreacji. Istotne znaczenie dla rozwoju kraju i zwiĊkszania poziomu zatrudnienia bĊdzie miaá takĪe rozwój sektora usáug, a w pierwszym rzĊdzie bĊdzie to dotyczyü usáug rynkowych, w tym sektora turystyki i kultury. Ponadto zaznacza siĊ, iĪ podniesienie jakoĞci Īycia nastąpi równieĪ poprzez uczestnictwo w turystyce oraz poprzez poprawĊ stanu infrastruktury technicznej i spoáecznej, w tym infrastruktury kultury, spor-tu i spor-turystyki.
Wedáug Narodowej Strategii SpójnoĞci wsparcie przedsiĊwziĊü turystycz-nych moĪe odbywaü siĊ za pomocą szesnastu regionalturystycz-nych programów opera-cyjnych (RPO) zarządzanych przez samorządy poszczególnych województw oraz krajowe programy operacyjne (PO) zarządzane przez Ministerstwo Rozwo-ju Regionalnego. Są to: PO Innowacyjna Gospodarka, PO Rozwój Polski Wschodniej, PO Infrastruktura i ĝrodowisko, PO Kapitaá Ludzki, PO Pomoc Techniczna, a takĪe PO Europejskiej Wspóápracy Terytorialnej17.
NajwiĊksze moĪliwoĞci dofinansowania inwestycji turystycznych na po-ziomie regionalnym stwarzają regionalne programy operacyjne opracowane przez szesnaĞcie polskich województw. ZaáoĪenia tych programów odpowiadają planom rozwoju poszczególnych województw i korespondują z zaáoĪeniami regionalnych dokumentów strategicznych. Samorządy wojewódzkie otrzymaáy w tym zakresie szerokie kompetencje związane z zarządzaniem i realizacją RPO.
NiezbĊdne Ğrodki finansowe na rozwój potencjaáu turystycznego woje-wództwa zachodniopomorskiego w okresie programowania 2007–2013 zapisa-ne są w obszarach priorytetowych programów unijnych, w szczególnoĞci w Re-gionalnym Programie Operacyjnym dla Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2007–2013 (RPO WZ). Program ten jest narzĊdziem realizacji
15 Strategia Rozwoju Kraju zostaáa przyjĊta przez RadĊ Ministrów w dniu 27 czerwca 2006 roku i jest podstawowym dokumentem okreĞlającym cele polityki rozwoju w Polsce w la-tach 2007–2015.
16 www.mrr.gov.pl (14.04.20103).
17 www.funduszeeuropejskie.gov.pl (20.04.2013).
tów Strategii Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego do roku 2020 oraz Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia i Strategicznych Wytycz-nych Wspólnoty dla okresu 2007–2013. RPO WZ jest dokumentem strategicz-nym okreĞlającym priorytety i obszary wykorzystania oraz system wdraĪania Ğrodków unijnych, a realizowany jest przy zaangaĪowaniu ponad 835 milionów euro z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Uzupeánieniem są Ğrodki jednostek samorządu terytorialnego, budĪetu paĔstwa oraz Ğrodki pry-watne. ĝredniorocznie (do 2013 roku) w wyniku realizacji RPO WZ wydatko-wane bĊdzie z EFRR okoáo 119 milionów euro18.
Jednostki samorządu terytorialnego mogą uzyskaü wsparcie na realizacjĊ inwestycji turystycznych z Osi priorytetowej 5. Turystyka, kultura i rewitaliza-cja. Celem gáównym tej osi jest podniesienie atrakcyjnoĞci województwa po-przez rozwój turystyki, kultury oraz rewitalizacjĊ obszarów zdegradowanych.
Cele szczegóáowe to ҏstworzenie i rozwój regionalnych i ponadregionalnych produktów turystycznych wpáywających na wydáuĪenie sezonu turystycznego, wzrost atrakcyjnoĞci turystycznej i kulturalnej regionu, ҏrewitalizacja i pobudze-nie gospodarcze obszarów problemowych.
WaĪne miejsce we wsparciu polityki zrównowaĪonego rozwoju w uzdro-wiskach mogą odegraü inwestycje finansowane w ramach Osi priorytetowej 2.
Rozwój infrastruktury transportowej i energetycznej oraz Osi priorytetowej 4.
Infrastruktura ochrony Ğrodowiska, albowiem zarówno infrastruktura drogowa i dobrze rozwiniĊty system transportowy oraz infrastruktura ochrony Ğrodowi-ska, a zwáaszcza jej dostĊpnoĞü, stan techniczny, nowoczesnoĞü zastosowanych materiaáów i technologii przekáadają siĊ bezpoĞrednio na stan Ğrodowiska i ja-koĞü Īycia mieszkaĔców, a takĪe wpáywają na atrakcyjnoĞü turystyczną.
NaleĪy dodaü, Īe wszystkie zaáoĪenia zawarte w RPO WZ wpisują siĊ w politykĊ zrównowaĪonego rozwoju regionu.
18 Uszczegóáowienie Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodnio-pomorskiego na lata 2007–2013, Szczecin, sierpieĔ 2010, s. 11 (www.wzp.pl, 14.03.2013).
3. Wybrane inicjatywy w zakresie turystyki finansowane ze Ğrodków UE