Podmioty wpáywające na rozwój turystyki w regionie

PojĊcie regionu, choü czĊsto uĪywane w wielu naukach i dziedzinach Īy-cia, nie ma jednoznacznej i powszechnie przyjĊtej definicji. Pomimo znacznych róĪnic w ujĊciach pojĊcia „region” przedstawianych w literaturze moĪna

wy-dzieliü pewną czĊĞü wspólną. Region jest czĊĞcią przestrzeni, na ogóá uĪytko-wanej przez czáowieka. Tego obszaru nie moĪna áatwo nazwaü ani wydzieliü¹ –

„region w gospodarce przestrzennej, podobnie jak w geografii, jest obszarem, w którym charakter czĊĞci skáadowych i relacji przestrzennych tworzy pewną jednolitą spójną caáoĞü. CaáoĞü ta jest wyodrĊbniona z wiĊkszego obszaru za pomocą specyficznych kryteriów i jest jednolita lub spójna tylko w zakresie tych kryteriów” ². Ma to waĪne znaczenie zwáaszcza przy braku jednolitej defi-nicji pojĊcia „region”. W literaturze przedmiotu definicje rozwoju regionalnego formuáowane są jako punkt wyjĞcia do rozwaĪaĔ dotyczących polityki gospo-darczej, transformacji systemowej, polityki regionalnej, programowania rozwo-ju regionalnego, problemów integracji europejskiej oraz globalizacji³. W sposób jednoznaczny rozwój turystyki ksztaátuje przestrzeĔ w jej wymiarze gospodar-czym, spoáecznym i Ğrodowiskowym. Konsekwencje rozwoju turystyki, zarów-no pozytywne, jak i negatywne, pojawiające siĊ na tych páaszczyznach w spo-sób fundamentalny, przyczyniają siĊ do uksztaátowania i funkcjonowania sys-temu spoáeczno-gospodarczego na danym obszarze. Wpáywają one bowiem na tak istotne jego elementy, jak rynek pracy czy koszty funkcjonowania systemu (w warunkach wysokiej sezonowoĞci oraz wysokich kosztów Ğrodowiskowych), skutecznie determinując lokalny budĪet. Nie bez znaczenia pozostają zmiany Ğrodowiskowe zachodzące pod wpáywem turystyki, gdyĪ ich negatywne konse-kwencje mogą zaburzaü funkcjonowanie systemu spoáeczno-gospodarczego, podnosiü koszty tego funkcjonowania, a w sytuacjach kraĔcowych spowodowaü utratĊ funkcji turystycznej oraz zanik przestrzeni turystycznej (na przykáad przez jej przeksztaácenie na inny typ przestrzeni funkcjonalnej)⁴.

Na poziomie regionalnym i lokalnym systemu zarządzania turystyką w re-gionie znajdują siĊ⁵:

a) gminy turystyczne – odpowiedzialne miĊdzy innymi za infrastrukturĊ techniczno-ekonomiczną turystyki (okreĞlaną czĊsto jako

1 Regiony, red. Z. Brodecki, LexisNexis, Warszawa 2005, s. 63.

2 R. DomaĔski, Gospodarka przestrzenna, PWN, Warszawa 2002, s. 109.

3 Metody oceny rozwoju regionalnego, red. D. Strahl, Wydawnictwo Akademii Ekono-micznej im. Oskara Langego we Wrocáawiu, Wrocáaw 2006, s. 13.

4 B. Meyer, Turystyka jako ekonomiczny czynnik ksztaátowania przestrzeni, Wydawnic-two Naukowe Uniwersytetu SzczeciĔskiego, Szczecin 2004, s. 63.

5 I. JĊdrzejczyk, Nowoczesny biznes turystyczny, PWN, Warszawa 2000, s. 34; Strategie rozwoju turystyki w regionie, red. B. Meyer, D. Milewski, PWN, Warszawa 2009, s. 145.

struktura paraturystyczna lub komplementarna wobec turystyki), czyli sieü kanalizacyjną, zaopatrzenie w wodĊ, urządzenia ochrony Ğrodowi-ska, urządzenia sportowo-rekreacyjne, sieü drogową, oĞwietlenie ulic;

b) powiaty – odpowiedzialne za zadania ponadgminne, zwáaszcza w za-kresie infrastruktury paraturystyczncj (gáównie drogowej);

c) województwa samorządowe – prowadzące gáównie politykĊ turystycz-ną na poziomie regionu, determinujące strategie rozwoju regionu, w tym odrĊbne strategie rozwoju turystyki, które odpowiedzialne są za finansowanie zadaĔ dotyczących infrastruktury turystycznej ze Ğrod-ków krajowych oraz programów Unii Europejskiej;

d) przedsiĊbiorstwa turystyczne – dla których podstawą dziaáalnoĞci go-spodarczej jest Ğwiadczenie usáug turystycznych, a wiĊc przewoĨnicy turystyczni, przedsiĊbiorstwa hotelarskie i gastronomiczne, biura po-dróĪy (organizatorzy i poĞrednicy turystyczni) i inne;

e) podmioty ukierunkowane na turystykĊ – czyli te, które uzupeániają podstawową ofertĊ produktu turystycznego, a wiĊc firmy produkujące wyposaĪenie turystyczne i sportowe, firmy pamiątkarskie, Ğwiadczące usáugi wydawnicze i kartograficzne i inne;

f) podmioty, których przychody poĞrednio zaleĪą od zgáaszanego popytu turystycznego – podmioty Ğwiadczące usáugi okreĞlane jako towarzy-szące, a wiĊc banki i instytucje ubezpieczeniowe, przedsiĊbiorstwa budowlane, biura projektowe, placówki ochrony zdrowia, rolnictwo, rzemiosáo, sieü handlowa i tym podobne.

Rozwój gospodarki turystycznej na szczeblu regionalnym i lokalnym, uwzglĊdniający wáasne moĪliwoĞci i uwarunkowania, powinien prowadziü do peánej identyfikacji regionalnych i lokalnych potencjaáów, gospodarki i rozwią-zaĔ dotyczących moĪliwoĞci zasilania finansowego, preferencji w zakresie roz-woju gospodarczego i sfery konsumpcji, stanu opinii publicznej i wyobraĪeĔ o turystyce oraz zasad i mechanizmów zastosowania w praktyce idei samo-dzielnoĞci, jak i samorządnoĞci⁶.

Warunkiem skutecznego zarządzania gospodarką turystyczną na poziomie lokalnym i regionalnym jest uksztaátowanie sytemu wspóápracy pomiĊdzy⁷:

6 A.S. Kornak, A. Rapacz, Zarządzanie turystyką i jej podmiotami w miejscowoĞci i re-gionie, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocáawiu, Wrocáaw 2001, s. 50–51.

7 Strategie rozwoju turystyki w regionie…, s. 147.

– jednostkami prowadzącymi dziaáalnoĞü gospodarczą, – jednostkami samorządu terytorialnego wszystkich szczebli,

– organizacjami i stowarzyszeniami branĪy turystycznej, w tym samorzą-du gospodarczego,

– regionalnymi i lokalnymi organizacjami turystycznymi.

WspóápracĊ samorządów z przedsiĊbiorcami i organizacjami turystyczny-mi, a takĪe wspóápracĊ w zakresie regionalnym i lokalnym podtrzymują regio-nalne i lokalne organizacje turystyczne. Jest to formalnie najbardziej zaawan-sowana forma partnerstwa pomiĊdzy podmiotami zainteresowanymi rozwojem gospodarki turystycznej w ukáadzie przestrzennym. Stanowią one forum wspóá-pracy przedsiĊbiorstw turystycznych, jednostek samorządu terytorialnego, or-ganizacji i stowarzyszeĔ branĪowych w turystyce dziaáających na obszarze re-gionalnym lub lokalnym, ale równieĪ formuáĊ wspóádziaáania z innymi podmio-tami zainteresowanymi rozwojem gospodarki turystycznej (podmioty kultural-ne, sportowe, szkoáy i uczelnie wyĪsze ksztaácące na potrzeby turystyki). Wzor-cowym efektem dziaáaĔ regionalnych i lokalnych organizacji turystycznych w zakresie zarządzania gospodarką turystyczną jest miĊdzy innymi⁸:

– generowanie i oddziaáywanie na model organizacji turystyki w obsza-rze regionalnym lub lokalnym,

– tworzenie i aktualizowanie systemu informacji turystycznej, – kreowanie marek turystycznych,

– oddziaáywanie na ofertĊ turystyczną,

– wspomaganie tworzenia produktu turystycznego obszaru oraz indywi-dualnych produktów turystycznych powstających na danym obszarze, – poszukiwanie moĪliwoĞci finansowania rozwoju turystyki,

– wspóátworzenie i wspólne wdraĪanie strategii rozwoju turystyki, – wspomaganie systemu ksztaátowania kadr turystycznych, – marketing turystyczny, w tym promocja.

Zarządzanie regionalną gospodarką turystyczną wynika gáównie z kompe-tencji jednostek samorządu terytorialnego. Instrumenty te są wykorzystywane samodzielnie przez jednostki lub we wspóápracy z innymi podmiotami, zwáasz-cza regionalnymi i lokalnymi organizacjami turystycznymi, a takĪe innymi za-leĪnymi od wáadz samorządowych jednostkami gospodarki turystycznej, takimi jak placówki informacji turystycznej oraz regionalne agencje rozwoju turystyki.

8 A.S. Kornak, A. Rapacz, op.cit., s. 57.