Chrystocentryzm etyczny

Niejako podsumowaniem dwóch poprzednich punktów jest stwierdzenie, że bardzo ważnym rysem teologicznej interpretacji etyki u Bartha jest jej chrystocentryzm. Reuter zauważa, że szwajcarskiemu teologowi udało się przezwyciężyć istniejący od koncepcji reformacyjnej dualizm regimentu świeckiego i duchowego. W konsekwencji również straciły na ostrości inne

111 Karl Barth, Christengemeinde und Bürgergemeinde, w: Stefan Grotefeld, Matthias Neugebauer, Jean-Daniel Strub, Johannes Fischer (red.) Quellentexte theologischer Ethik: von der Alten Kirche bis zur Gegenwart, Stuttgart: Verlag Kohlhammer 2006, s. 371.

80 dualizmy: stworzenia i odkupienia, prawa i Ewangelii, a nade wszystko tak fundamentalny dla luterskiej teologii dualizm Boga objawionego (Deus relevatus) i Boga zakrytego (Deus absconditus). Wszystkie te dualizmy są według Bartha rozwiązane w osobie Jezusa Chrystusa.

Powyższe przekonanie prowadzi do kolejnego wniosku – to rozwiązanie tradycyjnej reformacyjnej dialektyki u Bartha konstytuuje spójny i przejrzysty obraz rzeczywistości, w której Chrystus jest Panem wszystkiego, również Panem etyki. Jak wyraża to Reuter, dla szwajcarskiego teologa „nie istnieje żaden obszar ludzkiego życia, który nie podlegałby panowaniu Jezusa Chrystusa, a przez to Bożemu przykazaniu, przy czym prawidłowo rozumiane rozróżnienie regimentów duchowego i światowego pozostaje integralnym komponentem koncepcji

Bartha”¹¹³.

Rozwijana przez autora „Dogmatyki kościelnej” chrystocentryczna teologia Objawienia dostarcza fundamentów dla jego teologicznej interpretacji etyki i, mówiąc bardziej szczegółowo, dla autonomii etyki teologicznej wobec etyki filozoficznej. Charakterystyczne dla tej etyki jest, co jest wyraźnie widoczne w omówionej powyżej koncepcji węższego i szerszego kręgu, że łączy ona również w sobie odnoszące się do niej ekskluzywizm i inkluzywizm. W swoim założeniu jest ona bowiem ekskluzywna, skoro nie istnieje dla niej inne źródło jak Objawienie dokonane w Jezusie Chrystusie, z drugiej jednak strony jest inkluzywna, bowiem odnosi się do całej rzeczywistości, do wszystkich

problemów, zagadnień i motywów, które łączy poddanie się władzy Chrystusa¹¹⁴.

Chrystocentryzm teologicznej etyki Bartha ma jeszcze jedną konsekwencję. Mianowicie, co zresztą już było sygnalizowane, cechuje się ona aktualistycznym rozumieniem przykazania Bożego. Nie jest ono jakąś uniwersalnie obowiązującą normą, która jest następnie aplikowana w indywidualnych przypadkach, ale jest ona objawianiem Jego woli w konkretnych sytuacjach. Przykazanie Boże ma więc swój głęboko egzystencjalny wymiar. W takim ujęciu etyka ludzka może być definiowana jako pewne wskazanie na wydarzenie zetknięcia się Bożego przykazania z człowiekiem, która może

113 Tamże.

114 Wacław Hryniewicz, Chrześcijanie ewangeliczni a uniwersalność zbawienia, „Roczniki Teologicznie”, z. 7, „Teologia Ekumeniczna”, 53-54 (2006-2007), s. 29.

81

wykorzystywać kryteria i reguły racjonalne¹¹⁵. Mówiąc inaczej, etyka jest opisem

konsekwencji relacji między Bogiem i człowiekiem, które jednakże nie dają się całkowicie wyrazić za pomocą kategorii rozumu. Jednocześnie jednak Barth zabezpiecza się przed zarzutem o forsowanie jakiejś teologicznej etyki sytuacyjnej. Wskazuje mianowicie na to, że Boże przykazanie, a w konsekwencji obszary Bożego mandatu rozciągają się na całość rzeczywistości, właśnie dlatego, że Bóg jest ujmowany jako Stwórca, Odkupiciel i Zbawiciel. W istocie Jego działania zawiera się więc kontynuacja. Jej odkrycie, wyrażane w języku ludzkiej etyki, pozwala na przekonanie, że żadna sytuacja nie wymyka się jego panowaniu.

Konkluzja

Dla współczesnej teologii ewangelickiej znaczenie refleksji Bartha jest nie do przecenienia. Bardzo wyraźnie ukazują to takie fakty, jak nazywanie go „Ojcem Kościoła” XX wieku, czy ogłoszenie roku 2019 przez Ewangelicki

Kościół w Niemczech rokiem Karla Bartha¹¹⁶. Austriacki teolog Ulrich Körtner w

artykule o znaczącym tytule „Dlaczego powinniśmy być wdzięczni, że istniał Karl Barth?” stwierdził, że w „czasie, w którym tak wielu ludziom nie tylko chrześcijańska odpowiedź na pytanie o Boga wydaje się wątpliwa, ale nawet samo to pytanie gubi się jako takie, teologia Karla Bartha zyskuje na

aktualności”¹¹⁷. Teologia Bartha dostarcza przekonującej i komplementarnej

interpretacji rzeczywistości, która dzisiaj jawi się jako zdefragmentowana, a dla której jedynym i wyłącznym sposobem scalenia jest wiara w Objawienie w Jezusie Chrystusie. Jednocześnie jednak teologia Bartha respektuje warunki, które niesie ze sobą współczesność. Uczy, jak nie uciekać, nie chować się przed faktem pluralistycznego społeczeństwa, jak stawiać czoła jego wyzwaniom. Kształtuje pewien paradygmat postawy, którą stara się promować Ewangelicki

115 Reuter, Grundlagen und Methoden der Ethik..., tamże, s. 68.

116 Protestantische Kirche feiert 2019 Karl-Barth-Jahr, https://www.ekd.de/karl-barth-jahr-35738.htm [15.12.2018].

117 Warum wir dankbar sein dürfen, dass es Karl Barth gegeben hat, https://www.evangelisch.de/inhalte/153605/10-12-2018/warum-wir-dankbar-sein-duerfen-dass-es-karl-barth-gegeben-hat [13.02.2019].

82 Kościół w Niemczech i która mocno określa również teologię i działalność Wolfganga Hubera.

83

Rozdział II

ISTOTA I MOTYWY ETYKI EWANGELICKIEJ

Przedstawione źródła etyki ewangelickiej naświetlają mocno jej charakterystykę. Jest to, w pierwszym i kluczowym znaczeniu etyka teologiczna, warunkowana przez charakteryzującą teologię ewangelicką naukę o usprawiedliwieniu przez wiarę dzięki danej darmo łasce i budowana na charakteryzujących ewangelicyzm dialektycznych schematach: prawo-Ewangelia,

rzeczywistość świecka-rzeczywistość duchowa, państwo-Kościół, czy

antropologia usprawiedliwionego grzesznika. Nie naruszając teologicznego zdeterminowania jest to również etyka starająca się zachować aktualność swej refleksji, poszukująca swego miejsca w zmieniającej się rzeczywistości kulturowej i społecznej i wchodząca w ten sposób w dyskusje z różnymi podejściami i teoriami etycznymi, które rodziły się na przestrzeni wieków, sama również te podejścia inspirując. Wystarczy przypomnieć tutaj teorię deontologiczną w ujęciu Kanta, który w jej konstruowaniu nie wyzbywał się chrześcijańskiej i ewangelickiej tożsamości.

Trudno podać jedno czy dwuzdaniową definicję podejścia, które określa się mianem etyki ewangelickiej i które jest powszechnie akceptowane. Tym

niemniej można, za wspominanym już Reuterem, podać kilka

charakterystycznych jej komponentów, czy mówiąc innymi słowami, motywów, które stanowią o jej specyfice. Wszystkie odzwierciedlają się również w refleksji Wolfganga Hubera, która w ten sposób bardzo wyraźnie egzemplifikuje jej istotę. Omówienie wyróżnionych motywów zostanie poprzedzone opisem miejsca etyki,

84 jakie znajduje ona w kontekście teologii ewangelickiej i zależności, jakie istnieją między etyką ewangelicką i ewangelicką tożsamością.