Powszechna jest opinia, że teologia Lutra, zwłaszcza kluczowa dla niej
nauka o usprawiedliwieniu, bazuje na teologii św. Pawła181. Dla Hubera św.
Paweł wyznacza teologiczne fundamenty pojęcia chrześcijańskiej wolności oraz chrześcijańskiego ujęcia etyki i prawa. Fourie stwierdza nawet, że „Huber wykorzystuje Pawłową wykładnię wolności jako archetyp biblijnego spojrzenia
na wolność”182. Można przy tym rozpatrywać tą genetyczną relację na kilka
sposobów.
„Wy zatem, bracia, powołani zostaliście do wolności. Tylko nie bierzcie tej wolności jako zachęty do hołdowania ciału, wręcz przeciwnie, miłością ożywieni służcie sobie wzajemnie! Bo całe Prawo wypełnia się w tym jednym nakazie: Będziesz miłował bliźniego swego jak siebie samego. A jeśli u was jeden drugiego kąsa i pożera, baczcie, byście się wzajemnie nie zjedli” (Ga 5,13-15). Ten fragment listu do Galatów, jest jednym z wielu ilustrujących rozumienie wolności przez św. Pawła. Huber za Gerden Theißenem zauważa, że Apostoł w swym stosowaniu pojęcia wolności łączy dwie koncepcje etyczne: hellenistyczną „etykę autonomiczną” (Autonomieethik) i biblijną „etykę bliźniego” (Nächstenethik). Oznacza to, że etyka nastawiona na samookreślanie wiąże się z etyką, która orientuje się na „współczłowieczeństwo”, na współegzystowanie z
bliźnim183. W ten sposób zostaje też dookreślona i uwarunkowana wolność: nie
jest już rozumiana jako cel sam w sobie, ale jest odnoszona do dobra drugiego człowieka, a w konsekwencji do dobra całego społeczeństwa. „Ludzie mogą żyć
181 Paul L. Allen, Theological Method: A Guide for the Perplexed, London:T&T Clark 2012, s. 26.
182 Fourie, Communicative Freedom..., tamże, s. 30.
183 Wolfgang Huber, An der Freiheit. Perspektiven für solidarische Welt, München: Verlag C.H. Beck 2012, s. 103.
121 wspólnie w wolności tylko wtedy, kiedy szanują wolność innych tak jak
swoją”184. Taka podstawowa refleksja prowadzi Hubera do kolejnych spostrzeżeń.
Mianowicie rozważając nauczanie apostoła, zwłaszcza właśnie list do Galatów, berliński teolog wyróżnia cztery kluczowe sposoby rozumienia wolności u św. Pawła, stwierdzając jednocześnie ich przejmowanie przez kolejnych teologów na przestrzeni dziejów.
Po pierwsze, wolność jest darem Boga, którym obdarzony zostaje człowiek dzięki zbawczemu działaniu Chrystusa, jest człowiekowi przyrzeczona (zugesagt). Chrystologiczny wymiar jest tu podwójnie rozumiany: po pierwsze, pośrednikiem wolności jest tylko i wyłącznie Chrystus, co ukazuje nowe znaczenie zasady Sola Scriptura; po drugie natomiast, dzieło Chrystusa odnosi
się przede wszystkim do wolności185. Wolność dana człowiekowi jest więc
całkowicie boską inicjatywą, przy czym w Biblii jest opisywana raczej od strony negatywnej – jako wyzwolenie z uwarunkowań i więzów, którymi człowiek jest skrępowany. Huber wyróżnia tutaj cztery główne obszary, w których to wyzwolenie się dokonuje: prawo, grzech, samooszustwo oraz śmierć. W pierwszym przypadku chodzi o główny sposób, w jaki ludzkość próbuje usprawiedliwić sama siebie przed Bogiem. Prawo jest więc ujmowane jako dążenie do zbawienia własnymi siłami. Drugi obszar wiąże się z pierwszym, bowiem uwalniając ludzkość od prób samozbawienia, Bóg wyzwala ją również od grzechu. Wyzwolenie od samooszukiwania się związane jest z płaszczyzną poznawczą, mianowicie, człowiek uwalnia się od przekonania, że może sam z siebie odnaleźć ostateczny cel swego życia (Biskup Berlina przypomina, że Luter opisywał grzesznika jako istotę skrzywioną w sobie, której odjęto możliwość
wolnego spojrzenia)186. Wreszcie, wszystkie te trzy rodzaje wyzwoleń uwalniają
człowieka również od śmierci, będąc bowiem wolnym od grzechu, samooszustwa i od prawa, nie musi się on już bać śmierci. Wolność, którą jest obdarowany człowiek jest zakorzeniona w życiu i zmartwychwstaniu Chrystusa, nie może więc jej ograniczyć, zniszczyć bądź stłumić żadna ziemska władza czy
184 Tamże.
185 Tamże, s. 60.
186 Wolfgang Huber, Glaubensfragen. Eine evangelische Orientierung, München: C.H. Beck 2017, s. 124.
122 okoliczność. Chrystus więc, jak dosłownie ujmuje to Huber, „uwalnia wpierw od prawa, jako narzędzia usprawiedliwienia przed Bogiem; uwalnia również od próby urzeczywistniania w kształcie własnego życia jednocześnie jego ostatecznego sensu, aby dążyć do tworzenia własnej wolności. Uwalnia tym samym od mocy, która daje grzechowi potencjał do rozwijania się i do doświadczania. Tym samym zaś, uwalnia jednocześnie od mocy iluzji, która kieruje nasze życie ku kłamstwu. Wreszcie, uwalnia On od śmierci jako od mocy, która potwierdza życie rozumiane jako grzeszne, stojące pod prawem. Wyzwolenie od prawa, od grzechu, od iluzji i od śmierci: są to wymiary, w
których obiecana jest wolność”187.
Po drugie, Fourie zauważa za Huberem, że dla Pawła wolność, którą Bóg daje człowiekowi, ma nie tylko „statyczny”, ale i „dynamiczny” charakter. Mianowicie, Bóg daje wolność jako potencjał, który ma być realizowany. Człowiek jest więc do wolności upoważniany (ermächtigt). Oznacza to, że człowiek może z pewnością trwać przy obietnicy wolności także wtedy, kiedy spotyka się z przeciwnymi doświadczeniami niewoli. „W tym upoważnieniu do wolności leży krytyczny potencjał, który wyraża się w ciągłych ruchach
chrześcijańskich krytycznych wobec władzy i instytucji”188. Człowiek ma więc
urzeczywistniać Boże wyzwolenie w każdorazowym kontekście historyczno-społecznym.
Po trzecie, chrześcijanin jest do wolności pouczany (ermahnt). W konsekwencji, musi mierzyć się ciągle na nowo z zagrożeniami tej wolności, które, w swej różnorodności i wielości mają jeden wspólny korzeń, a mianowicie grzech pierworodny. Człowiek więc, który odczytał obietnicę wolności, musi pamiętać o tym, że wolność jest realizowana w ciągu całego życia i wciąż jest zagrożona właśnie przez moce prawa i grzechu, iluzji i śmierci. Stąd też oznacza to, że wolność urzeczywistniona w pełni jest Bożą obietnicą, która odnosi się do perspektywy eschatologicznej.
Wreszcie po czwarte, chrześcijaninowi wolność jest obiecana (verheißen). W konsekwencji pojęcie wolności w teologii św. Pawła zabezpiecza przed indywidualistycznym jej rozumieniem. Wolność ma swoje granice, które muszą
187 Huber, An der Freiheit. Perspektiven..., tamże, s. 62.
123 być odkrywane zawsze wtedy, kiedy jej ujmowanie jest wykorzystywane do oddzielania się od bliźniego. Huber podkreśla, że dla Apostoła wolność zawsze musi być realizowana we wspólnocie. Jak zauważa w swej analizie Fourie, „ten impuls w Pawłowej teologii ma ogromne znaczenie dla Hubera rozumienia wolności jako wolności komunikatywnej...”. Teologia Pawła staje się w ten sposób najgłębszym fundamentem dla współczesnej refleksji ewangelickiej.