Zasada legalizmu a reakcja Policji na popełnione przestępstwo
VII. Dygresje uzupełniające
Za M. Rogacką-Rzewnicką45 przyjąć należy, że „każdy rodzaj procesowej reakcji organów ścigania na popełniony czyn mieszczący się w granicach wyzna-czonych przepisami prawa karnego materialnego widzieć należy w kontekście realizacji zasady legalizmu”. Zasada legalizmu wyłącza wszelką arbitralność i uznaniowość organów władzy publicznej mogącą w konsekwencji prowadzić do nadużyć władzy, podważyć zasadę równości wobec prawa oraz sprawiedli-wości i autorytet prawa, a tym samym państwa46.
Podejmowane w trakcie procesu karnego czynności powinny zmierzać do osiągnięcia celów procesu i zabezpieczyć wymiar sprawiedliwości przed możliwością popełnienia omyłek. Ustawodawca, uznając pewne zachowania za przestępstwa, wprowadził nakaz ich bezwzględnego, całościowego ścigania.
Osiągnięcie celu w postaci sprawiedliwości karnomaterialnej wymaga więc ukształtowania procesu karnego, aby zapewniał właściwy sposób uruchomienia procesu, organizacji procesu, sposobu prowadzenia postępowania, sprawowania kontroli nad wykonywanymi czynnościami i wydawanymi decyzjami.
Realizacja wymienionego celu wymaga zatem zapewnienia wszczęcia postę-powania w razie uzyskania informacji uzasadniającej podejrzenie popełnienia przestępstwa ściganego z urzędu.
W artykule poruszono zagadnienia reakcji Policji na przestępstwo. Oce-niając aktualnie obowiązujące przepisy prawne, nie można jednak zapomnieć o zmianach ustawy z dnia 27 września 2013 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego i niektórych innych ustaw47, które zaczną obowiązy-wać z dniem 1 lipca 2015 r. Zmiany obejmują także kompetencje prokuratora w przedmiocie zatwierdzania węzłowych decyzji procesowych. Zatem tytułem uzupełnienia, i niejako podsumowania, zasadnym jest wskazanie zakresu nowych regulacji. Wydaje się, iż forma tabelaryczna w sposób syntetyczny i czytelny ukaże przyjęte rozwiązania w przedmiotowym zakresie.
45 M. Rogacka-Rzewnicka, Oportunizm ścigania…, s. 66.
46 M. Wyrzykowski, Zasada demokratycznego państwa prawnego, (w:) M. Szyszkowska, Zarys filozofii prawa, Białystok 2000, s. 262.
47 Ustawa z dnia 27 września 2013 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego i niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2013 r., poz. 1247).
Tabela 1. Kompetencje prokuratora w zakresie zatwierdzania węzłowych decyzji procesowych
Węzłowe decyzje procesowe
Dochodzenie Śledztwo (postanowienia wydawane przez Policję
– art. 305 § 3 i 325)
o wszczęciu nie wymaga
zatwierdzenia nie wymaga
zatwierdzenia postanowienie wydaje prokurator Postanowienie
o odmowie wszczęcia wymaga
zatwierdzenia nie wymaga
zatwierdzenia wymaga zatwierdzenia Postanowienie
o umorzeniu wymaga
zatwierdzenia wymaga dochodze-nia i wpisaniu sprawy do rejestru przestępstw
nie wymaga
zatwierdzenia nie wymaga
zatwierdzenia nie dotyczy
Postanowienie
o zawieszeniu wymaga
zatwierdzenia wymaga
zatwierdzenia wymaga
zatwierdzenia Źródło: Opracowanie własne
Streszczenie
Artykuł został poświęcony problematyce reakcji Policji na popełnione przestępstwo.
Zagadnienie to zostało omówione w kontekście funkcjonowania w procesie karnym zasady legalizmu. W publikacji zawarto rozważania teoretyczne na temat instytucji czynności sprawdzających, czynności w niezbędnym zakresie oraz czynności wskazanych w art. 17
§ 2 k.p.k. Przedmiotowa tematyka została omówiona w wielu aspektach, z uwzględnieniem poglądów doktryny i analizy orzecznictwa. Ponadto w kontekście podjętej problematyki zaprezentowane zostały wyniki badań empirycznych.
Summary
The article concerns the issue of Police reaction to a committed crime. The issue has been discussed in the context of legalism principle which functions in criminal procedure.
The publication contains theoretical considerations in the area of verifying proceedings, necessary inquiries and actions indicated in article 17 section 2 of the Code of Criminal Procedure. The topics have been discussed in many aspects, including opinions of doctrine
and jurisprudence analysis. Furthermore, the results of empirical studies have been presented in the context of the discussed issues.
Bibliografia
akty prawne
1. Ustawa z dnia 10 stycznia 2003 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego, ustawy – Przepisy wprowadzające Kodeks postępowania karnego, ustawy o świadku koronnym oraz ustawy o ochronie informacji niejawnych (Dz.U. Nr 17, poz. 155).
2. Ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 r. Kodeks postępowania w sprawach o wykro-czenia (Dz.U. z 2013 r., poz. 395 j.t.).
3. Ustawa z dnia 22 marca 2013 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania kar-nego (Dz.U. z 2013 r., poz. 480).
4. Ustawa z dnia 27 września 2013 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego i niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2013 r., poz. 1247).
5. Zarządzenia nr 1426 Komendanta Głównego Policji z dnia 23 grudnia 2004 r.
w sprawie metodyki wykonywania czynności dochodzeniowo-śledczych przez służby policyjne wyznaczone do wykrywania przestępstw i ścigania ich sprawców (Dz.Urz. KGP z 2005 r., nr 1, poz. 1).
6. Wytyczne nr 3 Komendanta Głównego Policji z dnia 15 lutego 2012 r. w sprawie wykonywania czynności dochodzeniowo-śledczych przez policjantów (Dz.Urz.
KGP z 2012 r., poz. 7).
literatura
1. Cieślak M., Polska procedura karna, Warszawa 1971.
2. Cieślak M., Polska procedura karna. Podstawowe założenia teoretyczne, Warszawa 1984.
3. Choromańska A., Czy przełożony policjanta prowadzącego postępowanie przygo-towawcze uprawniony jest do reasumpcji decyzji o wszczęciu dochodzenia?, Policja.
Kwartalnik Kadry Kierowniczej Policji 2012, nr 4.
4. Chrapkowski M., Pomocnik dochodzeniowa, Pomorska Policja 2006, nr 1.
5. Daszkiewicz W., Proces karny. Część ogólna, Warszawa – Poznań 1994.
6. Grzegorczyk T., Kodeks postępowania karnego, Zakamycze 2003.
7. Grzegorczyk T., Postępowanie przygotowawcze w nowym kodeksie postępowania karnego i sytuacja w nim podejrzanego, Nowa kodyfikacja karna. Kodeks postę-powania karnego. Krótkie komentarze, z. 1, Warszawa 1997.
8. Grzegorczyk T., Tylman J., Polskie postępowanie karne, Warszawa 2003.
9. Grzeszczyk W., Glosa do wyroku SN z 17 stycznia 1980 r. – I KR 35/79, Problemy Prawne 1981, nr 6.
10. Grzeszczyk W., Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Warszawa 2014.
11. Grzeszczyk W., Postępowanie przygotowawcze w kodeksie postępowania karnego, Kraków 1998.
12. Hofmański P., Sadzik E., Zgryzek K., Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Warszawa 1999.
13. Hofmański P., Sadzik E., Zgryzek K., Kodeks postępowania karnego. Komentarz do artykułów 297–467, Warszawa 2004.
14. Kmiecik R., O reasumpcji wadliwych decyzji niekończących postępowania karnego, NP 1980, nr 7–8.
15. Kulesza C., Rola pokrzywdzonego w procesie karnym w świetle zasady legalizmu ścigania, Studia Iuridica 1997, t. XXXIII.
16. Łupiński J., W kwestii reasumpcji postanowienia o wszczęciu postępowania przy-gotowawczego, Prok. i Pr. 2006, nr 1.
17. Marszał K., Stachowiak S., Zgryzek K., Proces karny, Katowice 2003.
18. Murzynowski A., Istota i zasady procesu karnego, Warszawa 1994.
19. Rogacka-Rzewnicka M., Oportunizm i legalizm ścigania przestępstw w świetle współczesnych przeobrażeń procesu karnego, Warszawa 2007.
20. Rogacka-Rzewnicka M., Oportunizm ścigania przestępstw – wybrane aspekty teoretyczne, Prok. i Pr. 2004, nr 11–12.
21. Stachowiak S., Wszczęcie postępowania przygotowawczego a czynności sprawdza-jące, Prok. i Pr. 1999, nr 9.
22. Stefański R.A., Czynności procesowe w niezbędnym zakresie w nowym kodeksie postępowania karnego, WPP 1998, nr 1–2.
23. Szyprowski B., Dochodzenie w niezbędnym zakresie jako faktyczne wszczęcie postępowania przygotowawczego, Prok. i Pr. 2006, nr 11.
24. Waltoś S., Proces karny. Zarys systemu, wyd. 4, Warszawa 1998.
25. Wyciszczak S., Z problematyki wszczęcia postępowania przygotowawczego, PiP 1973, nr 8.
26. Wyrzykowski M., Zasada demokratycznego państwa prawnego, (w:) M. Szysz-kowska, Zarys filozofii prawa, Białystok 2000.
orzecznictwo
1. Wyrok SN z 3 maja 1983 r. – I KR 74/83, OSNKW 1984, nr 3–4, poz. 53.
noty o autorach
Monika Porwisz – nadkom., dr, adiunkt w Instytucie Prawa i Administracji Wydziału Administracji Wyższej Szkoły Policji w Szczytnie.
Agnieszka Choromańska – podinsp., mgr, starszy wykładowca w Instytucie Pra-wa i Administracji Wydziału Administracji Wyższej Szkoły Policji w Szczytnie.
Wydział Prawa i Nauk Społecznych Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej w Warszawie