Działania w zakresie odnawialnych źródeł energii

Działania podejmowane przez państwa członkowskie w ramach unii energetycznej w sektorze energii odnawialnych szczególnie skupiają się na współpracy w dziedzinie morskiej energii wiatrowej. Unia Europejska ma duży potencjał w tym zakresie. Potencjał wynika z położenia geograficznego Europy oraz uwarunkowań geologicznych. UE ma dostęp do basenu Morza Północnego, Morza Bałtyckiego, Oceanu Atlantyckiego, Morza Śródziemnego, Morza Czarnego, a niektóre państwa członkowskie posiadają terytoria zamorskie i wyspy. Każde z mórz posiada potencjał zależny od uwarunkowań geologicznych – jedne mają potencjał w rozwoju energetyki wiatrowej, inne w postaci energii pochodzącej z fal i pływów.

Najbardziej rozwinięta współpracą w obrębie morskiej energetyki jest inicjatywa realizowana w ramach priorytetowego korytarza „Północnomorska sieć przesyłowa morskiej energii wiatrowej” (NSOG), który jest wpisany na listę PCI. Działania koordynuje grupa wysokiego szczebla „współpraca energetyczna mórz północnych” (NSEC) łącząca region Morza Północnego, której członkami są Belgia, Dania, Francja, Niemcy, Irlandia, Luksemburg, Niderlandy, Norwegia, Szwecja i Komisja Europejska. Powstała w 2016 r. na mocy wspólnej deklaracji politycznej w sprawie współpracy energetycznej między krajami Morza Północnego, a celem jej jest ułatwienie efektywnego kosztowo wykorzystania morskiej energii odnawialnej, w szczególności energii wiatrowej, oraz promowanie połączeń międzysystemowych między krajami regionu. Nowy program prac na lata 2020-2023 oraz nowa struktura kładą szczególny nacisk na rozwój konkretnych transgranicznych projektów morskich w zakresie energii wiatrowej i sieci (projekty hybrydowe), które mogą zmniejszyć koszty i powierzchnię inwestycji morskich⁴⁰⁴. Projekty hybrydowe polegają na połączeniu farmy wiatrowej na morzu z co najmniej dwoma państwami członkowskimi. Dzięki temu transportowana może być nie

403 Interreg, Energie odnawialne dla grup wrażliwych, https://www.interregeurope.eu/powerty/, (dostęp:

05.02.2021).

404 Komisja Europejska, Współpraca energetyczna mórz północnych,

https://ec.europa.eu/energy/topics/infrastructure/high-level-groups/north-seas-energy-cooperation_en, (dostęp: 29.01.2021).

175

tylko energia z farmy, ale także może być przesyłana energia elektryczna wytworzona na terytorium jednego z połączonych państw.

W ramach realizacji korytarza priorytetowego dotyczącego sieci przesyłowej morskiej energii wiatrowej zostało podjętych wiele działań, które zostały wpisane na listy projektów wspólnego zainteresowania. Jednym z kluczowych jest projekt „North Sea Wind Power Hub”.

Projekt budowy węzłów wraz z połączeniami międzysystemowymi pomiędzy państwami sąsiadującymi z Morzem Północnym tj. Danią, Niemcami i Niderlandami wpisany został w 2019 roku na listę PCI. Otrzymał także 14 mln euro dofinansowania⁴⁰⁵. Projekt zakłada budowę wyspy energetycznej (lub kilku) na środku Morza Północnego (Dogger Bank). Do wysp zostaną przyłączone farmy wiatrowe o mocy do 100 000 MW. Miejsce wybrano ze względu na dogodne warunki – przede wszystkim w tym miejscu głębokość morza jest wystarczająco płytka, a także występują tam doskonałe warunki wiatrowe.

Państwa nadbałtyckie także podjęły działania w celu utworzenia morskich farm wiatrowych na Morzu Bałtyckim. Od 2016 roku w ramach unijnego projektu Interreg „Baltic InteGrid” (Integrated Baltic Offshore Wind Electricity Grid Development) zainteresowane rozwojem morskiej energetyki wiatrowej strony prowadziły debaty i wymieniały się wiedzą na forum państw w regionie Morza Bałtyckiego. Celem projektu jest analiza realizacji koncepcji bałtyckiej infrastruktury przesyłowej zintegrowanej z projektami morskich farm wiatrowych przede wszystkim w oparciu o szczegółowe badania warunków przestrzennych, rynkowych, polityczno-regulacyjnych, środowiskowo-społecznych i technologicznych. Po zakończeniu w 2019 roku projektu partnerzy zdecydowali się na kontynuację prac w ramach Bałtyckiego Forum Sieci Morskiej (Baltic Offshore Grid Forum)⁴⁰⁶. W 2020 roku została podpisana Deklaracja Bałtycka na rzecz morskiej energetyki wiatrowej przez Danię, Estonię, Finlandię, Litwę, Łotwę, Niemcy, Szwecję, Polskę oraz Komisję Europejską. Morze Bałtyckie odpowiada jedynie za ok. 10%, tj. około 2,2 GW wytwarzanej energii z morskiej energetyki wiatrowej w Europie (dane za 2019 r.). Jednak jego potencjał szacowany jest aż na 93 GW. Na morzu Bałtyckim największy potencjał ma południowa część basenu, która nie zamarza i jest położona w niewielkiej odległości od głównych ośrodków popytu na energię elektryczną. Jednym z państw, na które przypada największy procent potencjału morskiej energetyki wiatrowej w

405 Komisja Europejska, Komunikat prasowy. Inwestycje w nową infrastrukturę energetyczną: Zielone światło dla unijnych dotacji o wartości prawie 1 mld euro,

https://ec.europa.eu/commission/presscorner/api/files/document/print/pl/ip_20_1803/IP_20_1803_PL.pdf, (dostęp: 10.10.2021)

406 Interreg, Baltic Sea Region, https://bogf.eu/about-bogf/, (dostęp: 17.10.2021).

176

regionie, jest Polska (ok. 30%)⁴⁰⁷. Dzięki wzmocnionej współpracy proces związany z rozwojem morskiej energetyki wiatrowej ma szansę przyspieszyć.

Z unijnej strategii przyjętej w listopadzie 2020 r. dotyczącej wykorzystania potencjału energii z morskich źródeł odnawialnych⁴⁰⁸ wynika, że morska energetyka wiatrowa stanowi istotne źródło energii dla osiągnięcia celów klimatyczno-energetycznych UE. Zakłada, że zainstalowane moce wytwórcze wzrosną z 12 GW do minimum 60 GW w 2030 r. i 300 GW w 2050 r. W przypadku realizacji tego celu morska energia wiatrowa pozwoli na zaspokojenie nawet 30% popytu na energię elektryczną w Europie w 2050 r.⁴⁰⁹. Jednak aby to osiągnąć konieczne będą inwestycje. Szacuje się, że niezbędne będzie przeznaczenie na ten cel około 800 mld EUR - około dwie trzecie tej kwoty potrzebne będzie w celu sfinansowania towarzyszącej infrastruktury sieciowej, a jedna trzecia na instalacje wytwarzania energii na morzu⁴¹⁰. Aby przyciągnąć kapitał prywatny do inwestowania w morską energetykę wiatrową program InvestEU zapewni wsparcie i gwarancje dla powstających technologii. Będzie także wspierać badania i innowacje oraz rozwój infrastruktury. Dzięki ograniczeniu ryzyka związanego z inwestycją zachęci do inwestowania w energetykę wiatrową. Duże znaczenie odegra także Europejski Bank Inwestycyjny wraz z udzielanymi pożyczkami. Z budżetu UE aż 37% zostanie przekazanych na zieloną transformację w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększenia Odporności wchodzącego w zakres planu odbudowy NextGenerationEU. Inwestorzy będą mogli starać się o środki na inwestycje w morską energetykę wiatrową w ramach inicjatywy przewodniej „Powerup”. Nowy instrument na rzecz transgranicznego wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych utworzony w ramach Instrumentu „Łącząc Europę” pozwoli na sfinansowanie badań oraz, w wyjątkowych przypadkach, finansowanie prac budowlanych w przypadku projektów realizowanych przez co najmniej dwa państwa członkowskie. Instrument pozwala państwom członkowskim, które nie mają dostępu do morza na wniesienie wkładu finansowego do mechanizmu i tym samym czerpanie korzyści z morskiej energetyki wiatrowej. Badania naukowe i innowacje będzie

407 B. Bieliszczuk, K. Raś, Rozwój morskiej energetyki wiatrowej na Morzu Bałtyckim, Biuletyn PISM NR 22 (2220), https://pism.pl/publikacje/Rozwoj_morskiej_energetyki_wiatrowej_na_Morzu_Baltyckim, (dostęp:

17.10.2021)

408Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno – Społecznego i Komitetu Regionów, Strategia UE mająca na celu wykorzystanie potencjału energii z morskich źródeł

odnawialnych na rzecz neutralnej dla klimatu przyszłości, COM(2020) 741 final, Bruksela, 19.11.2020 r.

409 B. Bieliszczuk, K. Raś, Rozwój morskiej energetyki wiatrowej…, op. cit.

410 Strategia UE mająca na celu wykorzystanie potencjału energii z morskich źródeł odnawialnych…, s. 20.

177

można także finansować ze środków programu „Horyzont Europa” i z funduszu innowacyjnego⁴¹¹.

Podsumowując, morska energetyka wiatrowa jest jednym z najbardziej obiecujących odnawialnych źródeł pozyskiwania energii i sposobem aby UE zrealizowała cel jakim jest osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050 roku. Rozwój morskiej energetyki wiatrowej wynika przede wszystkim z niedogodności związanych z lądowymi farmami wiatrowymi.

Konieczność dysponowania dużym obszarem terenu, uciążliwości związane z hałasem dla ludności okolicznej oraz zarzuty o zakłócenie estetyki krajobrazu zmobilizowały przemysł do pracy nad rozwojem morskiej energetyki wiatrowej. Ponadto, wiatr na morzu jest silniejszy niż na lądzie co pozwala uzyskać lepsze efekty. Biorąc pod uwagę, że koszty technologii są coraz bardziej przystępne, a także fakt, że morskie farmy wiatrowe nie generują wysokich kosztów eksploatacyjnych należy stwierdzić, że w kolejnych latach będzie realizowanych więcej projektów nie tylko z zakresu morskiej energii wiatrowej, ale także wykorzystanie energii fal i pływów oraz pływających instalacji fotowoltaicznych.