Etapy transferu technologii

Transfer informacji przekształca się w transfer technologii poprzez sformalizowanie tego procesu od właściciela (sprzedającego) do odbiorcy (nabywcy). Oczywiście, trans-fer technologii jest procesem i zawarcie umowy to tylko jeden etap długiego procesu25. Wbrew pozorom transfer technologii oraz jej komercjalizacja to proces bardzo złożony. Wiele wynalazków nie przechodzi nawet przez fazę koncepcyjną26. Pięć klu-czowych etapów, które składają się na urynkowienie technologii przedstawia rys. 2.3.

24 P. Głodek, M. Gołębiowski, Transfer technologii w małych i średnich przedsiębiorstwach…, s. 15–21.

25 I. Kijeńska-Dąbrowska, K. Lipiec (red.), Rola akademickich ośrodków innowacji w transferze technologii, Ośrodek Przetwarzania Informacji – Instytut Badawczy, Warszawa 2012, s. 13. 26 V. K. Jolly, Commercializing New Technologies: Getting from Mind to Market, Harvard Business

Etapy transferu technologii 75

Rysunek 2.3. Etapy transferu technologii Źródło: opracowanie własne na podstawie: V. K. Jolly, Commercializing New Technologies:

Getting from Mind to Market, Harvard Business School Press, Boston 1997; I. Kijeńska- -Dąbrowska, K. Lipiec (red.), Rola akademickich ośrodków innowacji w transferze technologii, Ośrodek Przetwarzania Informacji – Instytut Badawczy, Warszawa 2012, s. 13.

Proces transferu technologii obejmuje najpierw transformację B+R (raporty, modele, próbki itd.), a następnie wprowadzenie na rynek technologii (rys. 2.4).

Rysunek 2.4. Etapy procesu transferu technologii Źródło: opracowanie własne.

Z badań wynika, że proces transferu technologii zawiera pięć wzajemnie powią-zanych etapów:

1) określenie potrzeby rozwoju technologicznego; 2) ocena technologii;

3) planowanie transferu technologii; 4) realizacja transferu technologii;

5) kontrola realizacji transferu technologii.

Proces transferu technologii składa się z kilku głównych faz:

ƒ prac badawczych i inżynierskich, polegających na wykonaniu modeli i proto-typów lub sprawdzaniu przebiegu proponowanego procesu technologicznego; ƒ określenia cech użytkowych i ekonomicznych proponowanych nowych

wy-robów lub nowych procesów technologicznych i badań jakościowych; ƒ analizy rynku, wyboru najwłaściwszego producenta;

ƒ ustalenia zasad finansowo-prawnych dla producenta i uczelni; ƒ uruchomienia produkcji.

Przemieszczanie się technologii pomiędzy państwami odbywa się następująco (rys. 2.5):

Rysunek 2.5. Przemieszczanie technologii między państwami Źródło: opracowanie własne.

Proces transferu technologii można rozpatrywać jako wypadkową dwóch grup zmiennych dotyczących:

Etapy transferu technologii 77

1) rozwiązania technologicznego;

2) struktury, w ramach której zachodzą procesy transferu technologii.

Do analizy rozwiązań technologicznych bardzo przydatna jest ocena poziomu gotowości technologii. Metoda oceny gotowości technologii polega na prowa-dzeniu systematycznej oceny rozwoju technologii pod kątem obniżenia poziomu ryzyka niepowodzenia jej dalszego rozwoju i jest z powodzeniem stosowana do oceny różnorodnych projektów technicznych (m.in. przez NASA)27.

Na podstawie tej metody identyfikuje się następujące poziomy gotowości tech-nologii:

1) niski:

ƒ pierwszy – zostały zaobserwowane oraz opisane podstawowe zasady i dane zjawiska;

ƒ drugi – określono koncepcję technologii lub/i jej przyszłe zastosowanie; ƒ trzeci – potwierdzono analityczne i eksperymentalnie kluczowe funkcje

lub/i koncepcję technologii; 2) średni:

ƒ czwarty – komponenty technologii lub/i podstawowe jej podsystemy zo-stały zweryfikowane w warunkach laboratoryjnych;

ƒ piąty – weryfikacja komponentów lub/i podstawowych podsystemów technologii w środowisku zbliżonym do rzeczywistego;

ƒ szósty – demonstracja prototypu lub modelu systemu/podsystemu tech-nologii w warunkach zbliżonych do rzeczywistych;

3) wysoki:

ƒ siódmy – zademonstrowanie prototypu technologii w warunkach rzeczy-wistych;

ƒ ósmy – zakończone badania i demonstracja ostatecznej formy technologii; ƒ dziewiąty – technologia sprawdzona z sukcesem w warunkach

rzeczywi-stego działania.

W procesie transferu technologii realizowane są następujące rodzaje prac:

ƒ badania podstawowe – podejmowane w celu zdobycia nowej wiedzy o

zjawi-skach i faktach, nieukierunkowane na bezpośrednie zastosowanie w praktyce;

ƒ badania stosowane – podejmowane w celu zdobycia nowej wiedzy

ukierun-kowanej na zastosowanie w praktyce;

ƒ prace rozwojowe – prace wykorzystujące dotychczasową wiedzę, prowadzone

w celu wytworzenia nowych lub istniejących materiałów, wyrobów, usług itd.;

ƒ badania przemysłowe – planowane badania mające na celu pozyskanie

wie-dzy, która może być przydatna do opracowania nowych albo znaczącego udoskonalenia istniejących produktów, procesów lub usług;

ƒ badania przedkonkurencyjne – przekształcanie wyników badań

przemysło-wych w projekty noprzemysło-wych, zmodyfikowanych produktów, łącznie z

pem nieprzydatnym komercyjnie (nie obejmują one rutynowych lub okreso-wych zmian, nawet jeżeli zmiany te stanowią usprawnienie);

ƒ prototypowanie – budowa prototypu;

ƒ prace wdrożeniowe – mające na celu wprowadzenie opracowanego

rozwiąza-nia technologicznego do praktyki przemysłowej.

Procesy transferu technologii należy rozpatrywać w kontekście struktur organi-zacyjnych. Potencjał struktur, w których przebiega transfer technologii, zależy od kompetencji w następujących zakresach:

ƒ skuteczności rynkowej, polegającej na dogłębnym zrozumieniu funkcjono-wania docelowych rynków, na które zostanie wprowadzony produkt;

ƒ skuteczności technologicznej, głównie polegającej na posiadaniu wiedzy na temat obszarów naukowo-technologicznych wykorzystywanych we wprowa-dzanym produkcie;

ƒ doskonałości operacyjnej organizacji, a przede wszystkim skuteczności w za-rządzaniu projektami, ze szczególnym uwzględnieniem specyfiki projektów badawczo-rozwojowych.

Należy zatem stwierdzić, że innowacyjność i konkurencyjność przedsiębiorstw XXI w. jest w znacznej mierze określana przez świadomość i stopień wykorzy-stania zasobów niematerialnych. Innowacyjne produkty, nowoczesne technologie oraz sposoby organizacji i zarządzania decydują o potencjale konkurencyjnym podmiotów gospodarczych. Kumulatywny charakter i nieciągłość postępu tech-nicznego prowadzą do powstawania luk technologicznych, co może być elemen-tem konkurencyjności rynkowej przedsiębiorstw i krajów dążących do osiągnięcia przewagi technologicznej.

O efektywności procesów transferu technologii przesądza poziom jej asymilacji w systemie przyjmującym. Najogólniej można wyróżnić następujące stopnie asy-milacji28:

a) operacyjny – przyjęcie technologii w formie projektów i wyposażenia łącznie z umiejętnościami oraz know-how niezbędnym do wykorzystania technolo-gii zgodnie z jej przeznaczeniem i projektowym poziomem działania; b) imitacyjny – wykracza poza statyczne wykorzystanie importowanej

techno-logii i oznacza rozwijanie wiedzy oraz potencjału niezbędnego do zastępo-wania technologii lub jej elementów, powielanie inwestozastępo-wania w podobne usprawnienia w celu dyfuzji umiejętności i know-how do lokalnych dostaw-ców surowdostaw-ców, komponentów, półproduktów;

28 M. Bell, Technology Transfer to Transition Countries: Are There Lessons from the Experience of the Post-War Industrializing Countries?, [w:] D. Dyker (ed.), The Technology of Transition, Science and Technology Polices for Transition Countries, Central European University Press, Budapest 1997, s. 69; D. Kornacka-Łątkiewicz, Międzynarodowy transfer i dyfuzja technologii – wybrane zagadnienia, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego” 2002, nr 329, s. 64–65.

Formy transferu technologii 79

c) adaptacyjny – oznacza rozwój umiejętności niezbędnych do adaptacji w dro-dze poprawy i przeprojektowania początkowo otrzymanych zasobów tech-nologicznych;

d) innowacyjny – obejmuje działania polegające na rozwoju otrzymanych zaso-bów technologicznych oraz uzyskiwaniu wiedzy i zdolności niezbędnych do osiągania trwałego rozwoju technologii.

Bardzo rzadko cały proces transferu technologii jest realizowany w ramach jednego przedsiębiorstwa29. W takiej sytuacji w realizacji procesu uczestniczą różne komórki przedsiębiorstwa, np. dział B+R, dział marketingu, dział sprzedaży itd. W praktyce powszechna się stała ścisła współpraca w ramach różnego rodzaju konsorcjów. W ten sposób przedsiębiorstwo uzyskuje możliwość skorzystania z większych zasobów wiedzy oraz ze specjalistycznej infrastruktury badawczej. Proces transferu technologii możliwy jest również pomiędzy przedsiębiorstwami, z udziałem innych podmiotów pośredniczących (np. parku naukowo-technolo-gicznego) lub bez ich zaangażowania i konsumentami30.

Transfer technologii oznacza dostosowanie wyników badań lub patentów do wdrożenia, co odbywa się poprzez prace rozwojowe (wykonywanie prototypów), określanie cech użytkowych i ekonomicznych końcowego rozwiązania, wskaza-nie potencjalnego producenta, sprecyzowawskaza-nie zasad finansowania dla producenta oraz uczelni jako twórcy. Komercjalizacja dotyczy natomiast działań formalno--prawnych i finansowych, sformułowania potrzeb rynku oraz wszelkiej aktywno-ści związanej z przenoszeniem wiedzy do praktyki gospodarczej31.