Wewnętrzne czynniki wpływające na innowacje

Czynniki zewnętrzne, składające się na otoczenie przedsiębiorstwa, mają duże znacze-nie dla budowania i kształtowania innowacyjnych zachowań przedsiębiorców, jednak bardzo ważne, szczególnie w przypadkach małych i średnich przedsiębiorstw, są uwa-runkowania wewnętrzne, które zależą od cech osobowości właściciela i kierownictwa przedsiębiorstwa, od zdolności do wykorzystania twórczych postaw i umiejętności pracowników oraz prawidłowego i skutecznego zarządzania zasobami, zarówno mate-rialnymi, jak i niematemate-rialnymi, przy wykorzystaniu przychylnego otoczenia.

Rozpoznanie wewnętrznych determinant działalności innowacyjnej najczęściej jest związane z identyfikacją i rozróżnieniem zasobów niezbędnych dla tej działal-ności102. Wynikają one z materialnych i niematerialnych elementów składowych tych przedsiębiorstw, określających ich innowacyjność.

Do wewnętrznych czynników działalności innowacyjnej przedsiębiorstw moż-na zaliczyć103:

ƒ czynniki finansowe, związane z możliwościami przedsiębiorstwa do wyko-rzystywania zewnętrznych i wewnętrznych źródeł finansowania przedsię-wzięć innowacyjnych;

ƒ czynniki informacyjne – ważne rolę odgrywa tu dostępność informacji oraz możliwości ich wykorzystania, sprawny system informacyjny,

ponie-100 E. Duliniec, Marketing…, s. 84.

101 D. Brownlie, Analiza otoczenia, [w:] M. J. Thomas (red.), Podręcznik marketingu, Wydawnic-two Naukowe PWN, Warszawa 1999, s. 70 i n.

102 D. L. Eden, M. A. Hitt, R. D. Ireland, Friends, Acquaintances, or Strangers? Partner Selection in R&D Alliances, “Academy of Management Journal” 2008, Vol. 51 (2), s. 315 i n.

waż zmniejszenie rozmiaru niewiedzy pozytywnie wpływa na tworzenie i rozwijanie pomysłów innowacyjnych. Zróżnicowanej wiedzy i informacji potrzebują prace wdrożeniowe, obejmujące ekonomiczne, techniczne, or-ganizacyjne i psychosocjologiczne aspekty zastosowania nowych rozwią-zań innowacyjnych. Kreatywne informacje, odpowiednio wykorzystywane w działaniach innowacyjnych, przyczyniają się do rozwoju przedsiębiorstwa; ƒ czynniki środowiskowe, czyli posiadane przez przedsiębiorstwo zasoby na-turalne, od których uzależnione są możliwości rozwojowe przedsiębiorstwa. J. Baruk104 wymienia ponadto organizacyjne uwarunkowania działalności inno-wacyjnej przedsiębiorstwa. Zalicza do nich czynniki strukturalne, procesowe oraz informacyjno-decyzyjne. Czynniki strukturalne są związane z funkcjonowaniem w przedsiębiorstwie komórek organizacyjnych realizujących zadania związane z tworzeniem i implementacją innowacji. Autor ten pisze, że pomiędzy tymi ko-mórkami zachodzą związki przyczyniające się do sprawnego i efektywnego prze-biegu procesu innowacyjnego, polegające na podzieleniu funkcji innowacyjnych na zależności niższego stopnia.

Produkty innowacyjne, aby były użyteczne dla przedsiębiorstwa, muszą przynieść mu wymierne efekty. Powinny być więc traktowane tak, jak wszystkie inne produkty oferowane konsumentowi, czyli muszą być wartościowe w zakresie miejsca, czasu i poziomu kosztów. Z. Pastuszak105 wyróżnia w związku z tym logistyczne czynniki innowacji, mające na celu zapewnienie przedsiębiorstwu właściwego efektu innowa-cji we właściwym czasie, miejscu i po optymalnych kosztach. W przedsiębiorstwie związane jest to głównie z prawidłowym funkcjonowaniem zaopatrzenia, produkcji i dystrybucji rozwiązań innowacyjnych. Natomiast K. Szatkowski106 uważa, że fun-damentalnymi uwarunkowaniami proinnowacyjnego nastawienia przedsiębiorstw są: konkurencja rynkowa, samodzielność decyzyjna w sferze alokacji zasobów i sys-temowe rozwiązania w zakresie działalności innowacyjnej. W. Janasz oraz K. Kozioł--Nadolna107 piszą z kolei, że obecnie w Polsce najważniejszym czynnikiem sprzyjają-cym innowacyjności przedsiębiorstw jest rynek, ale głównie wówczas, gdy przesądza on o konieczności zastosowania i wyboru, o sposobie i wielkości wdrażania lub też wycofania z rynku nowego rozwiązania innowacyjnego.

Jednym z wewnętrznych czynników determinujących innowacyjność jest sys-tem zarządzania. P. Drucker twierdził, że powinien on być nastawiony na inno-wację systematyczną, racjonalną i zorganizowaną, ciągłe poszukiwanie okazji do

104 J. Baruk, Organizacyjne uwarunkowania działalności innowacyjnej przedsiębiorstwa, [w:] M. Brzeziński (red.), Zarządzanie innowacjami technicznymi…, s. 66–109.

105 Z. Pastuszak, Logistyka innowacji…, s. 200 i n.

106 K. Szatkowski, Ekonomiczne uwarunkowania działalności innowacyjnej, [w:] Brzeziński M. (red.), Zarządzanie innowacjami technicznymi…, s. 123.

107 W. Janasz, K. Kozioł-Nadolna, Innowacje w organizacji, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2011, s. 61–62.

Czynniki wpływające na innowacyjność przedsiębiorstwa 47

innowacji108 oraz proinnowacyjne nastawienie kadry zarządzającej, nagradzającej nowe pomysły i zachęcającej pracowników do opracowywania nowych innowa-cyjnych rozwiązań109. Bardzo obszerną klasyfikację uwarunkowań wewnętrznych przedstawili M. Dworczyk i R. Szlasa. Zaliczyli do nich110:

ƒ umiejętność określania potrzeb innowacyjnych bieżących i perspektywicz-nych w zakresie innowacji produktowych, procesowych i organizacyjno--ekonomicznych; ich źródłem mogą być strategie rozwoju przedsiębiorstwa, wnioski klientów firmy napływające z serwisu zbytu i bezpośrednio od od-biorców wyrobów, analizy techniczno-ekonomiczne firmy oraz wyniki zre-alizowanych prac badawczo-rozwojowych;

ƒ umiejętność przygotowania zbioru przedsięwzięć i jego optymalizacji przez kierownictwo (np. planowanie środków rzeczowych, finansowych, kadro-wych, przedsięwzięć realizowanych własnymi siłami i we współpracy, plano-wanie w czasie oraz określanie skutków rzeczowych, organizacyjnych i eko-nomicznych dla przedsiębiorstwa);

ƒ umiejętność projektowania rozwiązań innowacyjnych;

ƒ umiejętność wdrażania projektów innowacyjnych i środków technicznych do produkcji oraz innowacyjnych wyrobów do systemów innowacyjnych fi-nalnych użytkowników – klientów;

ƒ umiejętność kierowania realizacją poszczególnych przedsięwzięć innowa-cyjnych;

ƒ umiejętność zwiększenia potencjału badawczo-rozwojowego informacyjnego; ƒ umiejętność zwiększenia innowacyjnego potencjału kadrowego oraz jego

wykorzystania, m.in. poprzez odpowiedni dobór kadry i jej struktury zawo-dowej, a także jej awansowanie;

ƒ umiejętność zapewnienia potencjału technicznego projektowania, ekspery-mentowania, prototypowania itp.;

ƒ umiejętność zapewnienia środków finansowych na działalność innowacyjną oraz sprawne gospodarowanie nimi;

ƒ umiejętność wykorzystania potencjału innowacyjnego załogi i współpracy wyspecjalizowanych służb z kierownictwem.

Wysoka jakość wewnętrznych zasobów przedsiębiorstwa wpływa na powstawanie i rozwijanie nowych pomysłów innowacyjnych. Podobnie oddziałuje współpraca z in-nymi jednostkami/partnerami, odpowiedni system zarządzania, strategia innowacyj-na i transfer technologii. Wszystko to sprawia, że organizacje mają możliwość oraz zdolności do poszukiwania, generowania, wdrażania i rozpowszechniania innowacji, jak również podnoszenia swojej konkurencyjności na rynku, na którym funkcjonują.

108 P. F. Drucker, Natchnienie i fart, czyli innowacja i przedsiębiorczość, Emka, Warszawa 2004, s. 44. 109 E. Stawasz, Główne obszary sił motorycznych…, s. 36.

110 M. Dworczyk, R. Szalsa, Zarządzanie innowacjami. Wpływ na wzrost konkurencyjności przed-siębiorstw, Wydawnictwo Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2001, s. 177–180.