Fazy projektu inwestycyjnego

Projektem inwestycyjnym można nazwać skonkretyzowaną wersję lokaty kapitału w majątek produkcyjny przedsiębiorstwa. Innymi słowy, projekt inwe-stycyjny jest odwzorowaniem przedsięwzięcia (zadania) inwestycyjnego. Tym samym kategoria ta obejmuje swoim zakresem wszelkie działania związane z przygotowaniem i realizacją inwestycji, a następnie użytkowaniem zasobów przez nią stworzonych. Można więc mówić o cyklu rozwojowym projektu inwe-stycyjnego lub też okresie „życia” projektu inweinwe-stycyjnego. Taki sposób pojmo-wania projektu inwestycyjnego jest właściwy rynkowemu podejściu do problemu wykorzystania kapitału firm [Gostkowska-Drzewiecka 1999: 34].

Na cykl rozwojowy projektu inwestycyjnego składa się wiele czynności two-rzących pewien powtarzalny ciąg. Czynności te mogą być łączone w szersze, jednorodne zespoły działań, przebiegające w określonej, logicznej kolejności. Złożoność procesu inwestycyjnego, liczba faz oraz stopień ich szczegółowości determinowane są wielkością i rodzajem inwestycji. Występuje tu także duże zróżnicowanie form inwestowania i sposób ich realizacji. Uniwersalny cykl roz-woju projektu inwestycyjnego, przedstawiony na rysunku 1, został opracowany przez Międzynarodowe Centrum Studiów Przemysłowych UNIDO w Wiedniu.

Zgodnie z koncepcją UNIDO cykl rozwojowy projektu inwestycyjnego obej-muje trzy fazy: przedinwestycyjną, inwestycyjną i operacyjną. Poszczególne fazy mogą występować oddzielnie lub – w zależności od potrzeby poprawy rentowno-ści projektu – równolegle.

Faza przedinwestycyjna, zwana też fazą przygotowania inwestycji, ma być fazą informacyjną dla inwestora podejmującego decyzję o realizacji inwestycji. Jako pierwszy etap tej fazy można wyróżnić identyfikację możliwości inwesty-cyjnych, opracowując studium możliwości (opportunity studies). Studium moż-liwości ma na celu identyfikację kierunków inwestowania, które mogą się prze-kształcić w konkretne projekty inwestycyjne [Kobyliński i Pieczyński 2002: 143].

Wstępna selekcja projektu znajduje odzwierciedlenie w studium przedreali-zacyjnym (pre-feasibility studies), w którym prowadzone są badania pomocne we wstępnej ocenie pomysłu inwestycyjnego z perspektywy jego ekonomicznej atrakcyjności i zasadności prowadzenia dalszych studiów. W praktyce przygoto-wawczej studium przedrealizacyjne opracowywane jest, gdy zyskowność projektu jest wątpliwa i niektóre aspekty projektu wymagają szczegółowego rozważenia.

Studia pomocnicze opracowywane są oddzielnie lub równolegle ze studium przedrealizacyjnym. Dokumenty te przeważnie dotyczą: analizy rynku produk-tów, analizy rynku materiałów, analizy lokalizacji, analizy skali produkcji, analizy doboru sprzętu itp. [Gostkowska-Drzewiecka 1999: 38]. Następnie opracowuje się studium ostatecznej wersji projektu (feasibility studies), które jest kombinacją

Rysunek 1. Cykl rozwoju projektu – koncepcja UNIDO

wersji cząstkowych. Jest to kompletna wizja projektu o większym stopniu szcze-gółowości. Na podstawie opracowanego studium ostatecznej wersji projektu do-konuje się oceny i podejmuje decyzję inwestycyjną. Projekt zostaje oceniony pod względem rentowności (ocena poszczególnych załączników studium inwesty-cyjnego, analizy finansowej, ekonomicznej – kosztów i korzyści, dokumentacji). W przypadku gdy projekt okaże się nierentowny, mimo analizy możliwych roz-wiązań alternatywnych, należy stwierdzić i uzasadnić niemożność jego realizacji. Faza inwestycyjna (realizacyjna) projektu zaczyna się w momencie podjęcia decyzji inwestycyjnej. W fazie tej wyróżnia się następujące etapy: prowadzenie negocjacji i zawieranie kontraktów z wykonawcami robót, dostawcami maszyn, urządzeń i z instytucjami finansowymi, przygotowanie ostatecznych planów tech-nicznych projektu – wybór lokalizacji, opracowywanie planów inżynieryjnych, przygotowanie szczegółowych harmonogramów prac i dostaw, budowę, marke-ting przedprodukcyjny, rekrutację i szkolenie pracowników, przyjęcie projektu do eksploatacji – techniczny odbiór projektu [Manikowski i Tarapata 2004: 12]. W fazie realizacji inwestycji ważną rolę odgrywa czynnik czasu. Realizacja tej fazy wiąże się zwykle z dużą koncentracją wydatków i narastającymi zobowiąza-niami finansowymi inwestora. Wadliwy przebieg realizacji tego etapu prowadzi nieuchronnie do wzrostu nakładów i przesunięcia czasu osiągnięcia efektów.

Faza operacyjna (eksploatacyjna) trwa od rozpoczęcia produkcji na skalę handlową aż do likwidacji inwestycji, czyli na etapie zakończenia „okresu inwe-stycji”. Faza ta przeważnie dzieli się na dwa etapy: etap dochodzenia do projek-towanej zdolności produkcyjnej, który wiąże się z licznymi problemami natury technicznej, technologicznej, organizacyjnej i kadrowej, oraz etap pełnego wy-korzystania zdolności produkcyjnej, który oceniany jest na podstawie wpływów i wydatków związanych z dystrybucją produkowanych wyrobów [Kobyliński i Pieczyński 2002: 145].

Inwestowanie stanowi zbiór działań indywidualnych. Nie jest więc możliwe posługiwanie się wzorcem postępowania w procesie przygotowywania, realizacji i eksploatacji inwestycji, który byłby powszechnie użyteczny. Sprawna realiza-cja poszczególnych etapów wpływa na prawidłowe funkcjonowanie kolejnych, a w rezultacie na ich efektywność [Gostkowska-Drzewiecka 1999: 40].

Podsumowując przedstawioną prezentację faz rozwojowych projektu inwe-stycyjnego, należy stwierdzić, że inwestowanie jest procesem długofalowym wy-magającym kompleksowego przygotowania na każdym etapie realizacji.

Podsumowanie

Przedsiębiorstwa funkcjonujące w gospodarce rynkowej dążą przede wszyst-kim do osiągnięcia ugruntowanej pozycji na rynku oraz nieustannego rozwoju.

Stabilna pozycja wiąże się głównie ze sprawnością zarządzania przedsiębior-stwem, natomiast właściwy rozwój przedsiębiorstwo może sobie zapewnić po-przez realizację odpowiednich inwestycji.

Warunkiem sprawnej realizacji przedsięwzięć rozwojowych jest odpowiednie przygotowanie poszczególnych etapów procesu inwestycyjnego we wszystkich jego fazach. Zagadnienia te związane są z optymalizacją rozwiązań technologicz-nych, dobrą organizacją, zarządzaniem procesem inwestycyjnym, jak również oceną finansową i ekonomiczno-społeczną przygotowywanego projektu inwesty-cyjnego.

Literatura

Bates J., Parkinson J.R., 1982, Business Economics, Oxford: Basil Backwell Publisher. Bień W., 2002, Zarządzanie finansami przedsiębiorstw, Warszawa: Difin.

Gostkowska-Drzewiecka T. (red.), 1999, Projekty inwestycyjne – finansowanie, metody i procedury

ocen, Gdańsk: Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr.

Kobyliński L., Pieczyński L., 2002, Programowanie i finansowanie inwestycji w ochronie

środowi-ska. Poradnik inwestora, Koszalin: Akademia Rolnicza w Szczecinie.

Lucas R., 1992, Wstęp do gospodarki rynkowej dla Polski, Kraków: Wyd. Profesjonalnej Szkoły Biznesu.

Manikowski A., Tarapata Z., 2004, Metody oceny projektów gospodarczych, Warszawa: Wyższa Szkoła Ekonomiczna.

Różański J. (red.), 2006, Inwestycje rzeczowe i kapitałowe, Warszawa: Difin. Rutkowski A., 2003, Zarządzanie finansami, Warszawa: PWE.

Szyszko L., 1989, Finansowe narzędzia sterowania procesami inwestycyjnymi, Warszawa: WN PWN.

Towarnicka H., Broszkiewicz A., 1994, Przygotowanie i ocena projektów inwestycji rzeczowych, Wrocław: AE we Wrocławiu.