Finansowanie i gromadzenie personelu

Operacje pokojowe są kosztownym przedsięwzięciem. Budżet operacji na okres 1 lipca 2013-30 czerwca 2014 wyniósł 7,54 bln USD³⁰⁰. Podobnie jak w przypadku budżetu całej ONZ, także środki finansowe na prowadzenie operacji pokojowych pochodzą ze składek państw członkowskich. Ich wysokość uzależniona jest od stopnia zamożności danego państwa oraz roli, jaką pełni w ramach ONZ. W 2013 r. najwięcej na operacje pokojowe przeznaczały: Stany Zjednoczone (28,38%), Japonia (10,83%), Francja (7,22%), Niemcy (7,14%), Wielka Brytania (6,68%). Nieobecni w pierwszej piątce głównych donatorów członkowie Rady Bezpieczeństwa – Chiny (6,64%) oraz Rosja (3,15%) – plasowały się na pozycjach odpowiednio 6. i 8.³⁰¹ Państwa członkowskie mogą również dokonywać wpłat oraz udzielać innego rodzaju wsparcia (np. w formie transportu) poza wymienionymi zobowiązaniami ustalanymi przez Zgromadzenie Ogólne we współpracy z Sekretariatem³⁰².

Procedura ustalania budżetu poszczególnych operacji (w tym nowych operacji) oraz całościowe koszty tego typu działań szacowane są przez Sekretariat. Propozycja

298 UNPOS Background in Somalia, <http://unpos.unmissions.org/Default.aspx?tabid=9707&language=en-US>, dostęp z 28.10.2013.

299 W. Lizak, Afrykańskie instytucje bezpieczeństwa, Warszawa 2012, s. 323 oraz BNUB Background,

<http://bnub.unmissions.org/Default.aspx?tabid=2963&language=en-US>, dostęp z 28.10.2013.

300 Approved resources for peacekeeping operations for the period from 1 July 2013 to 30 June 2014, A/C.5/67/19 z 18.06.2013, <http://www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol=A/C.5/67/19>, dostęp z 28.10.2013.

301 Scale of assessment for the apportionment of the expenses of the United Nations peacekeeping operations.

Implementation of General Assembly resolutions 55/235 and 55/236. Report of the Secretary-General, A/67/224/Add.1 z 27.12.2012, <http://www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol=A/67/224/Add.1>, dostęp z 28.10.2013.

302 Financing Peacekeeping, <http://www.un.org/en/peacekeeping/operations/financing.shtml>, dostęp z 28.10.2013.

139

budżetowa przesyłana jest następnie do Komitetu Doradczego ds. Kwestii Administracyjnych i Budżetowych (Advisory Committee on Administrative and Budgetary Questions, ACABQ), stanowiącego organ pomocniczy Zgromadzenia Ogólnego³⁰³. Następnie sprawę rozpatruje Komitet Piąty, który przedkłada projekt całemu Zgromadzeniu. W drodze głosowania organ ten zatwierdza budżet operacji pokojowych³⁰⁴.

ONZ nie dysponuje własnymi siłami zbrojnymi³⁰⁵. Personel służący w ramach operacji pokojowych dostarczany jest każdorazowo przez państwa członkowskie na zasadzie dobrowolności. Jak wspomniano powyżej, podczas zimnej wojny obowiązywała niepisana zasada, iż personel ten nie powinien pochodzić z państw-stałych członków Rady Bezpieczeństwa. Preferowane były przy tym oddziały z państw neutralnych, np. Austrii i Szwecji. Po zimnej wojnie część stałych członków Rady Bezpieczeństwa odeszła od tej zasady – obecnie w ramach operacji pokojowych służy ponad 1700 Chińczyków i prawie tysiąc Francuzów. Równocześnie zaangażowanie USA, Wielkiej Brytanii i Rosji utrzymuje się na niewielkim poziomie. Państwa te dostarczają odpowiednio 116, 347 i 104 żołnierzy, policjantów lub pracowników cywilnych³⁰⁶.

Największa część personelu operacji pokojowych pochodzi z państw globalnego Południa. Powyżej 5 000 żołnierzy, policjantów i cywilów dostarczają: Pakistan (8252), Bangladesz (7944), Indie (7860) i Etiopia (6589). Pomiędzy 3000-5000 personelu pochodzi z: Nigerii (4800), Rwandy (4606), Nepalu (4527) i Jordanii (3293), a pomiędzy 2-3 tys. z Egiptu (2747), Ghany (2968), Senegalu (2934), Tanzanii (2521), Urugwaju (2179) i RPA (2150). 1-2 tys. personelu dostarczają z kolei: Niger (1966), Indonezja (1818), Tunezja (1801), Chiny (1769), Włochy (1760), Brazylia (1710), Burkina Faso

303 Szczegółowe informacje na temat ACABQ: ACABQ, <http://www.un.org/ga/acabq/>, dostęp z 28.10.2013.

304 Szczegółowy opis procedury ustanawiania i przedłużania operacji pokojowej z perspektywy budżetowej:

Peace-Keeping Budget. Current Process of Establishing and Extending Peace-Keeping Operations,

<http://www.un.org/en/ga/fifth/Presentations/67th%20session/peackeepingfinance.pdf>, dostęp z 28.10.2013.

305 W latach 1996-2009 funkcjonowała Brygada Szybkiego Rozwinięcia dla Operacji Narodów Zjednoczonych (ang. Standby High Readiness Brigade for United Nations Operations, SHIRBRIG).

SHIRBRIG, miała stanowić siły szybkiego reagowania, ułatwiające ONZ podejmowanie działań w przypadku nagłych kryzysów. Brygada wzięła udział w sześciu operacjach pokojowych: UNMEE w Etiopii i Erytrei, UNOCI na Wybrzeżu Kości Słoniowej, UNMIL w Liberii, UNAMIS i UNMIS w Sudanie oraz MINURCAT w Czadzie. W projekt zaangażowane były łącznie 23 państwa (członkowie i obserwatorzy). Por. J. Koops, Peace Operations Partnerships: Assessing Cooperation Mechanisms between the Secretariats, Zif Policy Briefing March 2012, s. 3, <http://www.zif-berlin.org/fileadmin/uploads/analyse/dokumente/veroeffentlichungen/ZIF_Policy_Briefing_Joachim_Koops_

Mar_2012_ENG.pdf>, dostęp z 28.10.2013 oraz SHIRBRIG Lessons Learned Report, 1 June 2009,

<http://www.operationspaix.net/DATA/DOCUMENT/566~v~Shirbrig_lessons_learned_report.pdf>, dostęp z 28.10.2013.

306 Contributors to United Nations peacekeeping operations, stan na 30 września 2013 r., <http://www.un.org/en/peacekeeping/contributors/2013/sep13_1.pdf>, dostęp z 28.10.2013.

140

(1774), Maroko (1571), Benin (1344), Czad (1292) i Sri Lanka (1062)³⁰⁷. Liczba personelu z pozostałych państw członkowskich ONZ jest mniejsza niż tysiąc. W grupie 25 państw ponad połowę stanowią państwa afrykańskie (14, w tym 11 z Afryki Subsaharyjskiej), 8 to państwa azjatyckie, dwa to państwa południowoamerykańskie (Brazylia i Urugwaj), a jedno – europejskie (Włochy). Spośród 25 państw dostarczających największą liczbę żołnierzy, policjantów i cywilów tylko jedno – Włochy – zalicza się do państw wysoko rozwiniętych. Pozostałe to państwa o średnim lub niskim PKB per capita. Zaangażowanie państw rozwijających się w prowadzenie operacji można tłumaczyć tym, że przynosi to im znaczące dochody. Personel wojskowy i cywilny opłacany jest przez rządy zgodnie ze stawkami właściwymi dla tych państw. Równocześnie, ONZ przeznacza ponad tysiąc USD miesięcznie dla każdego żołnierza i policjanta³⁰⁸. Oznacza to, że – nawet zakładając wypłacanie przez rządy większego wynagrodzenia związanego z pełnieniem służby poza granicami państwa – większość państw dostarczających personelu do prowadzenia operacji uzyskuje w ten sposób znaczące środki finansowe³⁰⁹.

Zestawienie danych dotyczących finansowania operacji pokojowych oraz listy państw dostarczających największych kontyngentów prowadzi do interesujących wniosków. Środki na prowadzenie operacji pokojowych pochodzą głównie z wysokorozwiniętych państw europejskich (Francja, Wielka Brytania, Niemcy, Włochy i Hiszpania – łącznie prawie 30%), północnoamerykańskich (USA i Kanady – łącznie ponad 31%) oraz dwóch gospodarczych potęg Azji Wschodniej – Japonii i Chin (łącznie ok. 17,5%). Tymczasem ciężar osobowy prowadzenia operacji ponoszą głównie państwa o niskim PKB i poziomie życia ludności – w 2012 r. cztery państwa dostarczające w sumie ponad 30 tys. żołnierzy, policjantów i cywilów służących w ramach operacji ONZ zajmowały bardzo niskie pozycje w rankingu Human Development Index: Pakistan i Bangladesz zostały sklasyfikowane na 146. miejscu , Indie były 136., a Etiopia – 173³¹⁰. Powyższe dane świadczą o wykształceniu się globalnego podziału obowiązków w dziedzinie prowadzenia operacji pokojowych – państwa wysoko rozwinięte finansują te działania, a państwa o niskim poziomie rozwoju dostarczają personelu niezbędnego do ich prowadzenia.

307 Tamże.

308 Financing Peacekeeping….

309 Wybrane aspekty problemu gromadzenia oddziałów do operacji pokojowych analizują: D.C.F. Daniel, K. Heuel, B. Margo, Distinguishing among Military Contributors oraz D.C.F. Daniel, Why So Few Troops from among So Many? [w:] Peace Operations: Trends, Progress and Prospects, red. D.C.F. Daniel, P. Taft, S. Wiharta, Georgetown 2008, s. 27-46 i 47-61.

310 International Human Development Indicators. Human Development Index (HDI) 2012 Rankings,

<http://hdr.undp.org/en/statistics/>, dostęp z 24.10.2013.

141

2.7. Współpraca ONZ z innymi organizacjami międzynarodowymi