K klasa bonitacyjna gleby

określonych warunkach siedliskowych

wyra-żająca jej zdolność produkcyjną w ramach

danego sposobu użytkowania. W obrębie gleb gruntów ornych wydzielono 9 k.b.: I, II, IIIa, IIIb, IVa, IVb, V, VI, VIRz. K. IIIa i b oraz IVa i b są samodzielnymi jednostkami. Gleby najlepsze należą do k. I, a najgorsze do VI i VIRz (pod zalesienia). Zależnie od jakości gleby obliczany jest podatek gruntowy, za podstawę którego bierze się hektary

K

przeliczeniowe, obliczane wg współczynników przeliczeniowych. Biorąc za podstawę współ-czynnik przeliczeniowy dla k. VI, można wy-liczyć wskaźniki bonitacji dla poszczególnych k.b. Znajdują one zastosowanie w planowaniu produkcji roln. lub rozliczaniu gospodarstw z ich działalności gosp., w zależności od zróżni-cowanych warunków glebowych. Przy bonita-cji trwałych użytków zielonych oraz gleb pod lasami wydziela się 6 k.b. oznaczonych sym-bolami: I, II, III, IV, V, VI. Zob. też kompleks przydatności roln. gleby.

klimat, zespół cech pogodowych charaktery-stycznych i powtarzalnych dla danego miejsca. K. kształtuje się pod wpływem kilku zasadni-czych czynników, takich jak: położenie geo-graficzne, wys. n.p.m., sąsiedztwo łańcuchów górskich, rozkład lądów i mórz oraz komplek-sów roślinności wysokiej. Ostatnio wzrasta znaczenie czynnika antropogenicznego w kształtowaniu k., powodującego wylesienie, stepowienie i pustynnienie, w efekcie czego zmieniają się właściwości fiz. pow. planety i procesy pochłaniania lub odbijania energii słonecznej oraz spalanie paliw kopalnych, dostarczających do atmosfery więcej gazów szklarniowych (pary wodnej i dwutlenku wę-gla) i pyłów, co powoduje zatrzymywanie wypromieniowywania ziemskiego, przez co wzrasta temp. powietrza. Zob. też efekt cieplarniany.

klimat miejscowy → mezoklimat

klimatologia rolnicza → agroklimatologia

klimatop, kompleks czynników klim. oddzia-łujących na żywe organizmy.

klon, potomstwo jednego osobnika zwierzęce-go lub roślinnezwierzęce-go, identyczne pod wzglę- dem właściwości dziedzicznych, powstałe przez rozmnażanie wegetatywne. Zob. też klonowanie.

klonowanie, gałąź biotechnologii, która umoż-liwia reprodukcję zwierząt metodami pozapł-ciowymi i uzyskiwanie genetycznie identycz-nych osobników. Uzyskanie klonu na drodze k. zarodków jest możliwe przy wykorzystaniu szeregu metod: izolacji blastomerów, bisekcji zarodków oraz transplantacji jąder komórko-wych.

kluskowanie, tucz przymusowy drobiu

okre-śloną ilością paszy przygotowanej w postaci

klusek wkładanych do przełyku.

kłąb, 1. u dużych ssaków, wypukłość między karkiem a grzbietem utworzona przez wyrostki kolczyste pierwszych kręgów piersiowych. Przeprowadzając ocenę k. stawia się szczegól-nie wysokie wymagania zwierzętom przezna-czonym do szybkiego ruchu. U takich zwierząt pożądany jest k. wyraźny, daleko zachodzący ku tyłowi i długi. 2. pszczoły otaczające mat-kę, które gromadzą się w ulu na plastrach pod-czas zimowli (k. zimowy) lub poza nim (k. rojowy), tworząc zwarte skupisko kształ-tem przypominające kulę, w celu utrzymania odpowiedniej temp. i ochrony przed chłodem. kłoda, w zootechnice, tułów zwierzęcia, zwł. środk. część ciała poza głową, szyją, koń-czynami i ogonem. Nazwa ta bywa uży- wana przy opisie pokroju dużych zwierząt gospodarskich.

kłoszenie, wydostawanie się na zewnątrz kwiatostanu (kłosa, wiechy) z pochwy liścia flagowego. Fazy strzelania w źdźbło i kłosze-nia zachodzą na siebie.

kłus, szybki chód konia polegający na równo-czesnym wyrzucaniu kończyn przekątnych, np. lewą przednią i prawą tylną, a następnie prawą przednią i lewą tylną. W k. słychać wy-raźnie 2 uderzenia kopytami o ziemię. W k. konie ras szlachetnych mogą biec 13–15 km na godz., zaś nasze konie zimnokrwiste 10– 12 km, jednak konie zimnokrwiste nie powin-ny poruszać się tym chodem ani na dłuższym dystansie, ani w dłuższym czasie.

kłusak, koń specjalnie hodowany w celu uzy-skania największej szybkości w kłusie. knur, samiec rozpłodowy świni domowej. Kobierzyce, miejscowość pod Wrocławiem, gdzie z inicjatywy niemieckich antropozofów, właścicieli dużych majątków ziemskich, w dniach 7–16 czerwca 1924 r. R. Steiner przed-stawił swą koncepcję rolnictwa biodynamicz-nego w cyklu ośmiu wykładów pt. „Landwirt-schaftlicher Kursus. Geisteswissenschaftliche Grundlagen zum Gedeihen der Landwirt-schaft“ (Kurs rolniczy. Humanistyczne pod-stawy rozwoju rolnictwa). Wydarzenie to

K

upamiętnia tablica odsłonięta w 1999 r. w Zamku Kobierzyckim.

kodeks dobrej praktyki rolniczej → dobra

praktyka rolnicza

kogut, samiec kury domowej.

kohezja, spójność – wzajemne przyciąganie się cząsteczek danej subst. wskutek sił mię-dzycząsteczkowych.

kojarzenie, łączenie osobników tej samej rasy w celu wydania potomstwa.

kojarzenie kazirodcze, kojarzenie osobników najbliżej ze sobą spokrewnionych: ojca z cór-ką, matki z synem, brata z siostrą; ze względu na zwiększoną możliwość ujawnienia się u potomstwa genów letalnych w praktycznej hodowli stosowane bywa rzadko.

kojarzenie krewniacze, chów wsobny, inbre-dowanie – łączenie osobników spokrewnio-nych przez wspólnego przodka (przodków), który występuje w rodowodzie do piątego szeregu wstecz.

kojarzenie niekrewniacze, kojarzenie wolne – łączenie osobników tej samej rasy, nie spo-krewnionych ze sobą do piątego szeregu przodków.

kojarzenie w czystości rasy, łączenie osobni-ków należących do populacji wyróżniającej się swym genotypem od innych populacji tego samego gatunku. Zob. też krzyżowanie. kokcydioza piskląt, choroba zakaźna piskląt w wieku 3–5 tyg., której przyczyną jest pier-wotniak żyjący wewnątrz komórek nabłonko-wych przewodu pokarmowego; k. objawia się biegunką zabarwioną krwią, powodując ma-sowe upadki piskląt, nawet do 100% stada. kolczatka → brona kolczatka

kolczykowanie, znakowanie zwierząt przez zakładanie w uchu kolczyka z odpowiednim numerem.

kolczykownica, szczypce służące do zakłada-nia znakowanych kolczyków do uszu zwierząt w celu łatwiejszej ich identyfikacji.

koleiny, ślady w glebie pozostające po przeje-chaniu sprzętu kołowego (ciągników, maszyn) w czasie prac polowych, takich jak zabiegi uprawowe, nawożenie, zabiegi ochrony roślin,

pielęgnowanie, zbiór i transport ziemiopło-dów. W wyniku tego następuje niezamierzone ugniatanie gleby. Pow. ugniatana kołami ma-szyn, narzędzi i ciągników jest zawsze kilka-krotnie większa niż cała pow. pola i zależy od gatunku uprawianej rośliny. Pełne, jednorazo-we pokrycie przejazdami uzyskuje się już po wykonaniu trzech zabiegów agrot. Np. pod-czas uprawy jęczmienia jarego pow. ugniecio-na kołami maszyn i ciągników jest 2,5 raza większa niż pow. pola; w przypadku buraka cukrowego wskaźnik ten wynosi 3,5, a lucerny 4,0. Łączna dł. śladów pozostawionych w okresie od przygotowania roli aż do zbioru jęczmienia jarego, w przeliczeniu na 1 ha wy-nosi 30 km, w przypadku lucerny i buraka cukrowego przekracza aż 58 km. Przy więk-szości upraw po polu o pow. 1 ha ciągnik przejeżdża od 20 do 100 km rocznie, stąd każ-dy punkt może być ugniatany nawet 10-krotnie. Już w czasie orki spulchniona rola może być ugniatana przez koła ciągnika, zwł. o szerokim ogumieniu. Także podczas przy-gotowywania roli do siewu oraz w trakcie pielęgnowania roślin spulchniona warstwa orna jest szczególnie podatna na nacisk wy-wierany kołami ciągnika. Na spulchnionej roli, w trakcie każdego zabiegu agrot., ciągniki przyczyniają się do powstawania głębokich k., w których właściwości fiz. gleby ulegają nie-korzystnym zmianom. Do najważniejszych z nich należy zaliczyć: niszczenie struktury roli, likwidowanie porowatości niekapilarnej, zmniejszenie przepuszczalności powietrznej i wodnej gleby, a tym samym pogorszenie wa-runków krążenia skł. pok. w glebie, zwiększe-nie gęstości objętościowej gleby, co utrudnia wzrost i rozwój korzeni roślin oraz prowadzi do obniżki plonu i pogorszenia jego jakości (np. selerowatość korzeni buraka). Stosowanie ciężkiego sprzętu kołowego powoduje również zniekształcenie pow. pola. Powstałe zagłębie-nia utrudzagłębie-niają później pracę maszyn i zmniej-szają ich wydajność. Po ulewnych deszczach w śladach kół zbiera się woda, a na zboczach spływ powierzchniowy daje początek erozji wodnej gleby. Przeciwdziałanie powstawaniu k. polega na stosowaniu szerokich opon, kół bliźniaczych lub kół drabinkowych. Jedną z gł. metod przywracania optymalnego zagęszcze-nia roli w k. i wyrównywazagęszcze-nia pow. pola jest

K

stosowanie spulchniaczy śladów. Są to

najczę-ściej bierne elementy zębowe, które pracują w

glebie za kołem ciągnika. Spulchniania k. nie należy prowadzić tylko w trakcie siewu, ale również podczas włókowania, bronowania, kultywatorowania i pielenia. Pozornie wydaje się, że spulchniające działanie brony lub kul-tywatora likwiduje całkowicie zagęszczone kołami pasy gleby. W rezultacie jednak pod-czas bronowania pola k. pociągnikowe w większości ulegają tylko przysypaniu, a pod-czas kultywatorowania na głęb. 15 cm dno kolein spulchniane jest zaledwie na głęb. kilku centymetrów. Z tego wynika, że na polu po-zornie doprawionym przygotowanym do siewu istnieje sieć ukrytych k., których niekorzystne działanie ujawni się w późniejszym okresie wegetacji roślin.

kolejka podwieszona → kolejka wisząca

kolejka wisząca, kolejka podwieszona – wó-zek poruszający się po szynie podwieszonej do stropu lub słupów podporowych, służący do transportu pasz objętościowych lub obornika. Stosowanie k.w. jest uzasadnione wszędzie tam, gdzie istniejąca zabudowa utrudnia trans-port wózkami wskutek krętych i wąskich kory-tarzy przejazdowych, przeszkód na drodze lub różnic w poziomach. Częściami składowymi k.w. są wózki transportowe, tor jezdny i roz-jazdy. Tory jezdne wewnątrz budynków są przymocowane do belek stropowych, na ze-wnątrz zaś – do specjalnie ustawionych pod-pór. Warunkiem zainstalowania k.w. jest wys. pomieszczenia, wynosząca minimum 2,5 m, oraz szer. korytarza nawozowego wynosząca 1,5–1,7 m.

kolektor, element aparatu udojowego łączący pulsator z kubkami udojowymi. Zadaniem k. jest odbiór mleka z czterech komór podstrzy-kowych kubków udojowych i rozdział pulsacji wytworzonej przez pulsator do czterech komór międzyściennych. K. spełnia również funkcję łącznika zespołu kubków udojowych przewo-du mlecznego i powietrznego. W aparatach udojowych stosuje się następujące typy k.: dwukomorowy, trzykomorowy, czterokomo-rowy.

koleoptyl, łuskowaty liść w postaci pochewki otaczający pączek wierzchołkowy zarodka

zbóż, ukazujący się nad pow. gleby w postaci szpilki.

koleśnica, przodek pługa – przednia część pługa koleśnego, w postaci dwukołowego wózka z urządzeniem zapewniającym pracę pługa na ustalonej głęb.

kolka → morzysko

koloidy glebowe, najdrobniejsze cząstki gle-by, wchodzące w skład kompleksu sorpcyjne-go, decydujące o jej właściwościach fizyko-chem. i warunkujące jej żyzność. K.g. są po-chodzenia: miner. (np. montmorylonit, illit, kaolinit), org. (próchnica, mikrobiol. produkty przemiany materii o konsystencji śluzów) i org.-miner. (kompleksowe połączenia próch-nicy z k.g. nieorg.). Zob. też sorpcja glebowa. kolonizacja, w ochronie roślin, namnażanie w warunkach przemysłowych i okresowe wy-puszczanie w teren owadów będących pasoży-tami szkodników roślin uprawnych, niewystę-pujących na danym terenie z różnych wzglę-dów (np. wymierających zimą) lub występują-cych, ale nielicznie. K. przeprowadza się albo wiosną, albo później, w najkorzystniejszym momencie sezonu wegetacyjnego, kiedy szkodnik znajduje się w stadium najchętniej atakowanym lub kiedy jego liczebność zagraża uprawie. Zob. też introdukcja.

kolumna parnikowa, urządzenie służące do parowania dużych ilości ziemniaków i in.

ro-ślin okopowych na paszę. K.p. składa się z

oddzielnie stojącej wytwornicy pary i kilku kotłów na ziemniaki, do których para dopływa rurami. K.p. może być urządzeniem o działa-niu okresowym lub ciągłym, przy czym oba typy są produkowane w dwóch wariantach: jako k. stacyjne lub przewoźne. Urządzeniami uzupełniającymi są płuczka i gniotownik do rozdrabniania uparowanych ziemniaków. Przewoźne k.p. mogą być wykorzystane w różnych miejscach, dlatego nadają się szcze-gólnie do parowania dużych ilości ziemniaków przeznaczonych do kiszenia. Zob. też parnik. koła bliźniacze, dodatkowe koła jezdne cią-gnika mocowane na wspólnej osi w celu zmniejszenia szkodliwego ugniatania roli. koło bruzdowe, jedno z kół, na którym opiera się pług ramowy lub koleśny; koło to porusza

K

się podczas orki w bruździe, od strony zaora-nego pola.

koło kopiujące, jedyne koło pługa zawiesza-nego służące do ustalania głęb. orki.

koło podporowe, koło umieszczone np. za pługiem przyczepianym lub sekcją siewnika punktowego, stanowiące jeden z punktów podparcia.

koło polowe, koło, którym pług ramowy lub koleśny opiera się o caliznę podczas orki. kołowacizna, cenuroza – choroba owiec i kóz spowodowana obecnością w ich mózgowiu larw tasiemca kręćkowego, który w postaci dojrzałej żyje w jelicie cienkim psów, wilków i lisów. Dojrzały tasiemiec wydala jaja, które wraz z kałem żywiciela wydostają się na ze-wnątrz. Po zjedzeniu przez owcę paszy lub wypiciu wody zakażonej jajami tasiemca – w jej żołądku z jaja wylęga się larwa, która wę-druje do mózgu i tam się osiedla, osiągając niekiedy wielkość kurzego jaja. Ucisk na mózg owcy wywierany przez rozwijającą się larwę wywołuje stopniowo narastające objawy choroby, które zaczynają się pojawiać już po 10–14 dniach od zakażenia. Wyrażają się one w pierwszym okresie utratą apetytu, podniece-niem, niepewnym chodem i nienormalnym zachowaniem. Objawy te mogą osłabnąć i dopiero w ciągu 2–5 mies. ulegają nasileniu. Występują wtedy objawy typowe dla k.: oso-wiałość, odłączanie się od stada, niepewny chód, otępienie i nieprzytomne spojrzenie, parcie na przeszkody, zez, zgrzytanie zębami oraz najbardziej charakterystyczny objaw – ruchy maneżowe ze skręcaniem głowy. Lecze-nie polegające na chirurgicznym usunięciu wągra po otworzeniu czaszki – nie ma prak-tycznego znaczenia. Zapobieganie k. polega na systematycznym odrobaczaniu psów oraz na niszczeniu – najlepiej przez spalenie – głów owiec chorych na k., padłych lub poddanych ubojowi.

komasacja, scalanie gruntów – przekształca-nie na określonym obszarze układu po-wierzchniowego gruntów rozdrobnionych i rozmieszczonych w szachownicy oraz nad-miernie wydłużonych w możliwie duże, regu-larnie ukształtowane działki, odpowiadające wymaganiom ich racjonalnego roln.

użytko-wania z równoczesnym zniesieniem enklaw, półenklaw, wyprostowaniem granic, wydzie-leniem terenów pod zabudowę, zaprojektowa-niem racjonalnego układu komunikacyjnego i prawidłowym ukształtowaniem rozłogów. kombiboks, stanowisko służące zwierzęciu do pobierania karmy oraz do odpoczynku, przy zachowaniu całkowitej swobody poruszania się. Gabaryty stanowisk kombiboksowych nie różnią się zasadniczo od gabarytów stanowisk krótkich uwięziowych.

komora klujnikowa, część inkubatora wypo-sażona w szuflady przystosowane do klucia się i wylęgu piskląt.

komora lęgowa, część inkubatora wyposażo-na w szuflady do układania jaj oraz urządzenia do ich obracania.

kompensacja, zjawisko wykorzystywania przez sąsiednie rośliny uwolnionej pow. po zniszczonych roślinach. K. chwastów polega na masowym pojawieniu się na danym polu określonych gatunków chwastów w rezultacie stosowania przez dłuższy czas jednego herbi-cydu lub działania in. czynników. Nadmiernie rozmnożone gatunki chwastów odpornych na stosowany herbicyd zajmują miejsce gatunków zniszczonych przez selektywnie działające herbicydy. Np. po stosowaniu herbicydu

Tri-flurotox rozmnażają się masowo: żółtlica

drobnokwiatowa i owłosiona, chwasty rumia-nowate, tasznik pospolity; dlatego na plantacji pomidora silnie zachwaszczonej żółtlicą moż-na po zastosowaniu tego preparatu zmoż-naleźć w drugiej połowie okresu wegetacyjnego wię-cej żółtlicy niż na polu, gdzie nie stosowano herbicydów. K. chwastów, spowodowanej złym doborem herbicydów do składu gatun-kowego zachwaszczenia, sprzyjają uprosz- czone zmianowania. K. chwastów odpornych można zapobiec przez: 1) unikanie częstego powtarzania tych samych subst. aktywnych na tym samym polu; 2) stosowanie herbi- cydów złożonych z kilku subst. aktywnych lub mieszanie gotowych preparatów w odpowiednich proporcjach; 3) chem. zwalcza-nie chwastów równolegle z innymi metodami w ramach programu zintegrowanej walki z chwastami.

K

kompleks glebowo-rolniczy → kompleks

przydatności rolniczej gleby

kompleks glebowo-uprawowy, grupa pól położonych w sąsiedztwie albo oddalonych od siebie, na których można, stosując podobne zabiegi agrot., uzyskiwać mniej więcej tej samej wys. plony tych samych roślin. Wyróż-nia się następujące podstawowe k.g.-u.: 1) pszenno-buraczany; 2) żytnio-ziemniaczany; 3) żytnio-łubinowy. Inne podziały uwzględnia-ją większe zróżnicowanie, np. k. pszenno- -buraczany bywa dzielony na lepszy i gorszy, rozróżnia się też żytnio-ziemniaczany, żytnio- -koniczynowo-ziemniaczany itp. w zależności od celu, jakiemu ma dany podział służyć, lub od specyfiki rejonu, dla którego k. są wydzie-lane. Ob. podział użytków rolnych na k.g.-u. został zastąpiony podziałem na kompleksy przydatności roln. gleb.

kompleks przydatności rolniczej gleby, kompleks glebowo-rolniczy – zespoły różnych gleb o zbliżonych właściwościach roln. i po-dobnym użytkowaniu, na których udają się najlepiej określone grupy roślin uprawnych. K. te stanowią zatem zbiorcze typy siedliskowe roln. przestrzeni produkcyjnej, z którymi po-wiązane są odpowiednie rośliny uprawne. Za podstawę wydzielania k.p.r. posłużyły rośliny wskaźnikowe i współwskaźnikowe. Jako pod-stawowe rośliny wskaźnikowe na terenach równinnych przyjęto zboża ozime: pszenicę i

żyto ze względu na dobre wykorzystanie przez

nie zimowej wilgoci zawartej w glebie, wier-ność plonowania oraz znaczny udział w struk-turze zasiewów (50–60%). Na terenach gór-skich uprawa ozimin jest ograniczona wys. n.p.m., dlatego rolę rośliny wskaźnikowej spełnia w tych warunkach owies. Do roślin współwskaźnikowych należą: jęczmień jary, ziemniak, burak cukrowy, koniczyna czerwona i łubin żółty. Nazwy kompleksów gleb ornych pochodzą od nazw gatunków roślin wskaźni-kowych, a wydzielamy je na podstawie nastę-pujących kryteriów: 1) charakter i właściwości gleby (typ, podtyp i rodzaj gleby, uziarnienie, stopień kultury, właściwości fiz. i fizyko-chem.); 2) agroklimat; 3) rzeźba terenu; 4) układ stosunków wilg.; 5) przydatność lub nieprzydatność gleb pod użytki rolne. Na ich podstawie wśród gruntów ornych wydzielono 14 k.p.r., w tym 1–9 na terenach nizinnych

i wyżynnych, 10–13 na terenach górskich i 14 występujących na obydwu obszarach. Ozna-czane są liczbami arabskimi (1–14 dla gruntów ornych, a 1–3 dla użytków zielonych). W ob-rębie gleb ornych wyróżniamy następujące k.p.r. (w nawiasie podano % pow. kraju): 1 – pszenny bardzo dobry (3,7%); 2 – pszenny dobry (18,5%); 3 – pszenny wadliwy (4,1%); 4 – żytni bardzo dobry (15,1%); 5 – żytni dobry (15,9%); 6 – żytni słaby (18,2%); 7 – żytni bardzo słaby (11,2%); 8 – zbożowo-pastewny mocny (4,9%); 9 – zbożowo-pastewny słaby (3,4%); 10 – pszenny górski (1,8%); 11 –

zbo-żowy górski (1,6%); 12 –

owsiano-ziemnia-czany górski (1,0%); 13 – owsiano-pastewny górski (0,4%); 14 – gleby orne przydatne pod użytki zielone (0,2%). Zob. też klasa bonita-cyjna gleby.

kompleks sorpcyjny gleby, bardzo drobne cząstki glebowe (koloidy), które dzięki posia-daniu ładunku elektr. oraz dużej pow. zewn., a często i wewn., są zdolne do zatrzymywania cząstek gazów, cieczy, ciał stałych oraz mikroorganizmów glebowych. K.s.g. decyduje o właściwościach fiz. i chem. gleby, a tym samym – o zaopatrzeniu roślin w składniki pokarmowe.

kompleksowa technologia uprawy roślin, wykonanie wszystkich zabiegów agrot. termi-nowo, starannie i całościowo. Dotyczy to do-boru odpowiedniego stanowiska, racjonalnego i zrównoważonego nawożenia miner., ilości wysiewu wg wymagań odmianowych i warun-ków siedliskowych, siewu w optymalnym terminie na właściwą głęb., terminowego zwalczania agrofagów metodami agrot. i chem., przeciwdziałania wyleganiu oraz zbioru po osiągnięciu dojrzałości z najmniejszymi stratami.

komplementacja (łac. complementum uzupeł-nienie), wzajemnie korzystne oddziaływanie na siebie sąsiednich gatunków (w mieszance) lub odmian (w mieszaninie odmian) roślin w czasie wegetacji. Właściwość ta, pozwalająca ograniczyć stosowanie biocydów, wykorzy-stywana jest w proekol. uprawie roślin i kalen-darzu biodynamicznym. Zob. też allelopatia, uprawa współrzędna.

kompost, nawóz org. otrzymywany w wyniku kompostowania przez tlenową fermentację

K

materii org. ułożonej w specjalnym stosie. Dobrze rozłożony k. ma wygląd jednolitej ciemnobrązowej lub czarnej subst. o zapachu

świeżej ziemi. W zależności od sposobu

fer-mentacji rozróżnia się k.: 1) gospodarczy, otrzymywany z odpadów gosp., takich jak: chwasty, łęty, liście, zmiotki, plewy i in.; 2) biodynamiczny, produkowany z dodatkiem preparatów biodynamicznych. Wartość nawo-zowa k. zależy od jego składu chem. i jest zbliżona do wartości obornika.

kompost koprolitowy → wermikompost

kompostowanie, 1. biotermiczna metoda prze-róbki odpadów polegająca na układaniu w pryzmie, warstwami na przemian, ziemi próchnicznej, torfu, fekaliów oraz odpadków roślinnych, w celu częściowego rozkładu tle-nowego subst. organicznej. Podczas k. zacho-dzą równocześnie dwa procesy: mineralizacja i humifikacja. Skł. pok. zawarte w materiale kompostowanym przekształcają się w postacie przyswajalne dla roślin. W wyniku tego proce-su otrzymuje się nawóz org. (kompost) o bar-wie i zapachu ziemi leśnej, dorównujący war-tością nawozową obornikowi. Na przebieg k. decydujący wpływ mają następujące czynniki: 1) skład chem. materiału wyjściowego – naj-lepsze są odpady bogate w subst. org. oraz w odpowiednią ilość makroskładników i nie za-wierające subst. toksycznych; 2) stosunek C:N – w gotowym kompoście przewaga węgla nad azotem nie powinna być większa niż dwudzie-stokrotna; 3) odczyn – optymalne pH dla roz-woju mikroorganizmów oraz zabezpieczające przed stratą azotu wynosi 6,5–7,5; 4) wilg. materiału kompostowanego wynosząca 40– 50% zawartości wody (niedobór wody hamuje przemiany biochem., a jej nadmiar ogranicza