odpor-nych na dalszy rozkład specyficzodpor-nych produk-tów zaawansowanego procesu humifikacji, obejmująca bezpostaciowe, ciemno zabarwio-ne, wysokocząsteczkowe związki o charak- terze kwasów org. Nie są to związki o
ściśle określonej budowie chem., zawierają
bowiem połączone w różny sposób struk- tury pierścieniowe (gł. aromatyczne), boczne łańcuchy alifatyczne i wiele grup fun- kcyjnych (karboksylowych, hydroksylowych,
K
kwasy humusowekarbonylowych, metoksylowych i. in.); gł. składnikami k.h. są: kwasy huminowe, kwasy fulwowe i kwasy hymatomelanowe. K.h.
wią-żą zawarte w glebie ksenobiotyki, w tym
pe-stycydy i ich produkty przemian. Gleby bogat-sze w k.h. silniej i w większych ilościach ad-sorbują pestycydy niż gleby ubogie. Skład k.h., zwł. ilościowy stosunek kwasów humino-wych do kwasów fulwohumino-wych, jest uważany za wskaźnik żyzności gleby – w glebach żyznych stosunek ten powinien być większy niż 1. kwasy hymatomelanowe, podgrupa kwasów huminowych rozpuszczalna w alkoholu. kwasy ulminowe, frakcje kwasów humino-wych, charakteryzujące się mniejszą
zawarto-ścią azotu i wrażliwozawarto-ścią na koagulujące
dzia-łanie elektrolitów.
kwaśne deszcze, deszcze powstałe wskutek występowania w powietrzu atmosf. zwiększo-nego stężenia dwutlenku siarki (SO2) i tlenków azotu (NOx), emitowanych podczas spalania nośników energet., zwł. węgla i ropy naftowej. K.d. wprowadzają do jezior i innych zbiorni-ków wodnych wiele jonów: NO3¯, SO4¯,
HCO3¯, H+, a także NH4+, K+, Na+, Mg+2, Ca+2, Cl¯. K.d. (pH poniżej 5) wskutek wy-płukiwania wapnia z gleb powodują ich za-kwaszenie. Prowadzi to do pogorszenia struk-tury gruzełkowatej gleb i obniżenia ich uro-dzajności. K.d. są toksyczne dla roślin i zwie-rząt. Wprawdzie związane są gł. z terenami emisji siarki, ale ich zasięg wzrósł wraz ze zwiększaniem wys. kominów, np. przy wys. komina 200–400 m mogą wystąpić w
odległo-ści 100 km od źródła emisji.
kwintal, jednostka masy stosowana w obrocie płodami rolnymi = 100 kg.
kwoczenie, zespół objawów wywołanych chę-cią wysiadywania jaj i wodzenia piskląt. Wy-stępowanie k., o ile się go nie przerwie, powo-duje przerwę w nieśności trwającą do 7 tyg. Objawy k. (przerwa w nieśności, podwyższona temp. ciała, charakterystyczny głos, uporczy-we siedzenie w gnieździe) pojawiają się pod wpływem wydzielania przez przedni płat przy-sadki mózgowej hormonu – prolaktyny. Pozo-stawianie jaj w gniazdach, podwyższona temp. otoczenia, nierównomierne oświetlenie pow. kurnika (szczególnie zaciemnione kąty)
sprzyjają wystąpieniu tej cechy. Oprócz różnic osobniczych w obrębie rasy istnieją różnice między poszczególnymi rasami w skłonności do występowania k. Wynika to z różnej inten-sywności wydzielania prolaktyny oraz różnej wrażliwości na ten hormon. Ob. większość rodów wyselekcjonowanych na wysoką
nie-śność ma tę niepożądaną cechę zupełnie
wy-eliminowaną.
kynologia, nauka zajmująca się psami, ich biologią, systematyką, pochodzeniem, tresurą i hodowlą.
L
l, w gleboznawstwie, podpoziom ściółki w powierzchniowej części poziomu O gleb mi-ner. i org., np. Ol.
LAI (ang. Leaf Area Index) → wskaźnik
po-krycia liściowego
laktacja, wydzielanie i oddawanie mleka przez samicę ssaków. L. trwa od porodu do całkowitego zasuszenia. Dł. okresu l., ilość wytwarzanego mleka i jego skład zależą od gatunku, rasy i właściwości osobniczych danej samicy, a także od sposobu jej użytkowania,
żywienia, pielęgnowania i in. czynników
śro-dowiska. Normalnie okres l. trwa u krowy 300 dni, a u klaczy i owcy ok. 150 dni. W pierw-szych tyg. l. mleczność samicy wzrasta, a na-stępnie stopniowo maleje. Wyróżnia się l.: 1) fizjologiczną, trwającą do czasu zasuszenia; 2) pełną, trwającą od porodu do zasuszenia; 3) standardową (krowy), przeliczoną na 305 dni. Obliczanie wydajności krowy za rok kalenda-rzowy ma uzasadnienie z punktu widzenia gosp. oraz w celu określania przeciętnego po-ziomu produkcyjnego stada. Dł. l. uzależniona jest od okresu międzywycieleniowego, a po-nadto jest wykładnikiem prawidłowego jej przebiegu w czasie (305 dni + 60 dni okresu zasuszenia = 365 dni). Okres 305-dniowej l. jest powszechnie przyjęty przy określaniu wydajności potomstwa w celu oszacowania wartości hod. buhaja, jak również przy
okre-ślaniu wartości hod. krowy na podstawie
wy-dajności własnej. W celu przyspieszenia oceny przyjmuje się często wynik wydajności
L
w krótszym okresie l., najczęściej z pierw-szych 100 dni. Zob. też krzywa laktacji. laktodensymetr, areometr przystosowany do oznaczania gęstości właściwej mleka. Jest on zwykle skalowany na temp. 15 °C. Odchylenia od temp. wskazanej na l. wymagają poprawki. Oznaczenie polega na wprowadzeniu l. do cylindra z mlekiem i odczytaniu wyniku wg menisku górnego. Na podstawie wskazanej temp. (i zastosowaniu poprawek) oblicza się gęstość właściwą mleka.
larwicydy, subst. owadobójcze wykazujące szczególną skuteczność wobec niektórych gatunków owadów w larwalnym stadium roz-wojowym, np. drutowców, pędraków, gąsie-nic. Zob. też insektycydy.
lasa, przenośny płotek wykonany z drewna lub prętów i rurek stal. do dzielenia stada owiec w budynku na grupy, zależnie od ich wieku, płci, stanu fizjol. i roli produkcyjnej. W l. używa-nych do odgradzania jagniąt w okresie ssania są otwory zamykane specjalną wkładką, przez które mogą przechodzić jagnięta, matki zaś nie.
laska glebowa, metalowa rurka o dł. 1 m z podłużnym wyżłobieniem do wys. 20–25 cm. Zakończenie wyżłobienia jest zaostrzone, a drugi koniec ma rączkę. Na wys. kończącej wyżłobienie znajduje się prostopadła po-przeczka ograniczająca głęb. wbijania l. do gleby. L.g. służy do pobierania próbek glebo-wych z warstwy ornej najczęściej do oznaczeń chem.
laska zoometryczna, przyrząd z drewna i metalu służący do pomiarów zwierząt gospo-darskich, np. szer. klatki piersiowej, dł. zadu. L.z. składa się z ramienia gł., z którego wysu-wa się teleskopową listwę oraz dwóch ramion bocznych, ustawianych w dowolnych płasz-czyznach. Przy zdejmowaniu pomiarów l. musi przylegać do ciała mierzonego zwie- rzęcia.
latorośl, pęd zielny wyrastający z pąków po-łożonych na łozie lub wieloletnich częściach krzewu. Na l. znajdują się liście, pąki letnie i zimowe oraz kwiatostany, z których rozwijają się grona i wąsy. Przyrosty dzienne l. Mogą osiągać dł. nawet do kilkunastu cm.
latowanie, zewn. objawy rui u krów.
LC50, wielkość określająca toksyczność pesty-cydów dla organizmów wodnych. Jest to
stę-żenie subst. aktywnej rozpuszczonej w wodzie
(mg/l), przy którym następuje śmierć połowy traktowanej populacji ryb użytych w doświad-czeniu.
LD50, dawka określająca toksyczność ostrą pestycydu. Jest to średnia dawka podana drogą pokarmową, przez skórę lub inną drogą, po-wodująca śmierć połowy populacji testowa-nych osobników, wyrażona w mg subst. ak-tywnej/kg masy ciała żywego zwierzęcia. Zwierzętami najczęściej wykorzystywanymi w celu określenia LD50, są szczury, myszy,
świnki morskie, psy i króliki, przy czym
obo-wiązujące jest stosowanie co najmniej dwóch gatunków – szczurów i myszy. Na podstawie wartości LD50 wyodrębniono cztery klasy tok-syczności dla pszczoły miodnej w μg na
pszczołę (toksyczność kontaktowa): I – środki trujące poniżej 0,6; II – środki szkodliwe – 0,6–3,0; III – środki mało szkodliwe – 3,0–15; IV – środki praktycznie nieszkodliwe powyżej 15. Wszystkie środki ochrony roślin, znajdują-ce się na naszym rynku, należą do jednej z czterech klas toksyczności, które są uwidocz-nione na opakowaniach preparatów, przy czym dla trucizn jest to trupia główka, dla pozosta-łych klas – tylko odpowiedni napis. Prepara-tów trujących (I klasa) i szkodliwych (II klasa) nie wolno stosować na rośliny pokryte spa-dzią. Preparaty mało szkodliwe (III klasa) charakteryzują się słabym i zwykle krótkim działaniem apitoksycznym. Ich okres prewen-cji jest najczęściej krótszy niż nocna przerwa w locie pszczół na pożytki. Preparaty te mogą być stosowane na kwitnące rośliny z zachowa-niem okresu prewencji. Preparaty praktycznie nieszkodliwe (IV klasa) nie stwarzają
zagro-żenia dla pszczół.
lejce, pasy ze skóry do powożenia końmi. lemiesz, 1. część robocza korpusu płużnego, podcinająca poziomo skibę i przekazująca ją na odkładnicę. Podczas pracy najbardziej wy-ciera się dziób i po pewnym czasie l. traci
wła-ściwy kształt. Należy go wówczas pociągnąć
na gorąco i przywrócić mu poprzedni kształt. Potrzebny do pociągania materiał znajduje się w postaci zgrubienia od spodu l. w pobliżu dzioba (tzw. zapas lemiesza). Prawidłowe
L
lemieszustawienie, właściwy kształt oraz ostrość mają decydujący wpływ na jakość orki i zapotrze-bowanie siły pociągowej. 2. część robocza kopaczki lub kombajnu do zbioru ziemniaków, podcinająca redlinę i przekazująca bulwy ra-zem z ziemią na urządzenie wytrząsające. lepiszcze glebowe, subst. spajająca agregaty glebowe. Są nią przede wszystkim koloidy org. i miner. (próchnica), obdarzone zwykle ładunkami ujemnymi i łatwo koagulujące pod wpływem kationów wodoru i metali wielowar-tościowych, gł. wapnia i magnezu. Dlatego struktura gleb, których kompleksy sorpcyjne wysycone są kationami wapnia, nazywana jest strukturą trwałą, w przeciwieństwie do struktu-ry nietrwałej gleb, o kompleksach sorpcyjnych wysyconych kationami sodu (gleby słone). Słabszym lepiszczem agregatów jest woda. Jej siła wiążąca jest tym większa, im mniejsza jest odległość między cząstkami gleby i im więk-sza jest pow. styku.
lepkość gleby, zdolność przylegania wilgotnej gleby do różnych przedmiotów, a więc i do elementów roboczych narzędzi uprawowych. L.g. zależy od jej uziarnienia, wilg. i struktury oraz od rodzaju pow. stykającej się z glebą. Zwiększa się wraz ze wzrostem wilg. i roz-drobnienia gleby, osiągając wartość maksy-malną przeważnie w przedziale wilg. odpo-wiadającej plastycznemu stanowi konsystencji oraz zawartości ok. 60% frakcji ilastej.
Wyra-ża się ją w Pa. Właściwość ta, podobnie jak i
zwięzłość, utrudnia wykonywanie zabiegów uprawowych przez zwiększenie oporów przy poruszaniu się narzędzi.
lesistość, procentowy stosunek pow. lasów do całkowitej pow. danego obszaru. W Polsce w 1992 r. l. wynosiła 27,9%.
lessiważ (fr. lessivage przemywanie), ilimery-zacja – proces glebotwórczy charakterystyczny dla gleb płowych polegający na wypłukiwaniu drobnokrystalicznych minerałów ilastych (bez ich rozkładu) w formie koloidalnej zawiesiny z górnych poziomów gleby (A, E) i na ich osa-dzaniu głębiej tworząc poziom wmycia (Bt). leszczotki, przyrząd zaciskowy wykonany z dwóch kawałków drewna lub metalu, stoso-wany przy trzebieniu zwierząt oraz operacjach przepuklin.
liany, pnącza o zdrewniałych lub drewnieją-cych trwałych łodygach.
liczba plastyczności → wskaźnik plastycz-
ności
licznik zasianej powierzchni, dodatkowe urządzenie siewnika umożliwiające określenie ilości wykonanej pracy.
limacydy → moluskocydy
linia biała, miejsce, w którym łączy się pode-szwa ze ścianą puszki kopyta.
linia hodowlana, grupa zwierząt wykazują-cych wspólne pochodzenie i tym samym więk-sze genet. i fenotypowe podobieństwo niż osobniki całej populacji. L.h. bierze swój po-czątek od założyciela linii (wspólnego przodka płci męskiej).
linia zinbredowana, zwierzęta będące pro-duktami kojarzenia krewniaczego, sprzyjają-cego ujawnieniu się ustępujących genów o niekorzystnym działaniu, a szczególnie genów letalnych, jeśli takie są w inbredowanej popu-lacji.
linienie, okresowa zmiana sierści u niektórych ssaków, np. koni.
listwa dokładająca, element mocowany do skrzydła odkładnicy w celu dokładnego od-wrócenia i dołożenia skiby.
liścienie, pierwsze liście roślin widoczne już w nasieniu, zawierające zapasy pokarmowe dla rozwijającego się kiełka. Po rozwinięciu pierwszych liści l. odpadają.
liść flagowy, najwyżej położony liść u zbóż. Razem z l. podflagowym odgrywają dużą rolę w procesie fotosyntezy. W zależności od ro-dzaju zboża dostarczają rozwijającemu się ziarniakowi od 46,3 (żyto) do 69% (pszenica) asymilatów.
litofity, rośliny naskalne, gł. glony i porosty. litosole, gleby inicjalne skaliste – typ gleb w początkowej fazie rozwoju, wytworzonych in
situ z różnych niewęglanowych skał
masyw-nych o miąższości poniżej 10 cm. Budowa profilu: A–C. Pod poziomem AC, zawierają-cym znaczne ilości odłamków skały macierzy-stej oraz bardzo małe ilości zhumifikowanej materii org., zalega bezpośrednio lita skała. Do tego typu zalicza się również obszary turni,
L
gołoborza itp. nie posiadające roślinności drzewiastej lub zielnej.
lizawka, surowa sól kuchenna i inne nieorg. związki chem. wkładane do koryt zwierzętom. L. jest źródłem związków miner., których bra-kuje w paszy.
lizymetr, przyrząd w postaci pojemnika wy-pełnionego monolitem glebowym do pomiaru ilości wody przesączającej się w głąb gleby, ewapotranspiracji lub śledzenia wpływu upra-wy roślin i nawożenia na ilość i skład chem. wody przesiąkającej, pochodzącej z opadów naturalnych lub deszczowania. L. stosowane są w badaniach gleboznawczych i agro- meteorologicznych.
locha, dorosła samica świni domowej. Wyróż-nia się l.: 1) niskoprośne – do 2 mies. ciąży; 2) wysokoprośne – w drugiej połowie ciąży; 3) luźne – od odsadzenia prosiąt do kolejnego skutecznego pokrycia.
lochanie, hukanie – ruja u świń.
loszki jednorazówki, loszki pierwiastki, które po wydaniu tylko jednego miotu i następnie po dotuczeniu, są przeznaczane na rzeź.
lotnictwo rolnicze → agrolotnictwo
LT50, toksyczność pestycydu określana okre-sem czasu, w jakim następuje śmierć połowy testowanej populacji.
lustrator, osoba przeprowadzająca lustracje pól na obecność uszkodzeń spowodowanych przez agrofagi.
Ł
ładowacz, urządzenie mech. do załadunku. ładowacz stogujący, ładowacz widłowy na-budowany na ciągniku z dł. wysięgnikiem unoszonym hydraulicznie, do gromadzenia siana, przewożenia (na niewielką odległość) oraz stogowania i załadowywania go na sto-sunkowo dużą wys.
łamacz łodyg, odm. zgniatacza łodyg, składa-jąca się z dwóch wałów zgniatających, z któ-rych obydwa lub jeden jest ażurowy. Taka
konstrukcja zapobiega wyciskaniu soku z miażdżonych łodyg.
łamliwość kłosów, rozpadanie się kłosów po dojrzeniu na poszczególne kłoski lub nawet opadanie całych kłosów wskutek łamliwości
źdźbła pod kłosem.
łańcuch pokarmowy, ciąg zależności pokar-mowych, dający się zaobserwować w natural-nych zbiorowiskach roślinno-zwierzęcych. Pierwszym ogniwem ł.p. są zawsze rośliny fotosyntetyzujące (producenci), następne to roślinożercy (konsumenci I rzędu) i drapieżcy (konsumenci II rzędu).
łączne stosowanie agrochemikaliów, stoso-wanie w jednym zabiegu środków ochrony roślin przeznaczonych do zwalczania różnych grup agrofagów lub stosowanie w jednym zabiegu środków ochrony roślin z nawozami. Zob. też synergizm.
łąka, użytek zielony trwały porośnięty wielo-letnimi roślinami zielnymi, z przewagą lub dużym udziałem gatunków z rodziny traw, koszony na siano, kiszonkę, susz bądź okre-sowo spasany.
łęgi, grunty położone najczęściej w dolinach rzek, okresowo zalewane. Gleby tych siedlisk są bardzo żyzne, a rośliny higrofilne.
łęgowienie, natlenianie środowiska glebowego wskutek obniżania się poziomów wód grunto-wych i spadku wilg. powierzchniowej warstwy gleby na terenach obejmowanych zalewami rzecznymi. Zjawisko to może następować na drodze naturalnej, jak też pod wpływem dzia-łalności człowieka. Zob. też grądowienie. łęty, części nadziemne ziemniaków. Nie mają większego znaczenia gospodarczego.
łomikost, schorzenie dorosłych zwierząt (gł. krów w zaawansowanej ciąży i wysokomlecz-nych) na tle zaburzeń w gospodarce fosforo-wo-wapniowej, objawiające się ich chudnię-ciem, osowiałością, nastroszeniem sierści oraz wypaczonym apetytem (zjadanie tynku, picie gnojówki).
łopata mechaniczna → motyka obrotowa
łoza, jednoroczny zdrewniały pęd winorośli. Ł. pokryte są gładką korą o typowej dla danej odmiany barwie.
Ł
łozałoże, druciana konstrukcja w kształcie płaskie-go koryta o pow. 2 m2 służąca do produkcji wermikompostu. Jedno ł. zawiera w okresie produkcji ok. 100 tys. dżdżownic komposto-wych w różnym wieku. Roczne zużycie obor-nika jako karmy wynosi ok. 1 t, a roczna pro-dukcja wermikompostu – 0,5 t.
łoże siewne, wierzchnia warstwa roli przygo-towana do siewu.
ługowanie gleb, wymywanie rozpuszczalnych w wodzie subst. (azotanów, chlorków, siarcza-nów, węglanów) albo skł. pok. przez wody opadowe lub nawodnieniowe przesiąkające w głąb gleby, nasilające się przy zakwaszeniu wód i grawitacyjnym przemieszczaniu roztwo-rów. Ł. jest jednym z podstawowych czynni-ków powodujących zakwaszenie gleb (wypłu-kiwanie jonów wapnia), ich zubożenie w skł. pok. i obniżenie żyzności. Zasięg i intensyw-ność tego procesu zależy od ilości i jakości koloidów, ilości opadów oraz zabiegów upra-wowych i nawozowych. Istotną rolę w prze-ciwdziałaniu ł. spełnia próchnica, zatrzymując na swej pow. różne kationy wprowadzane do gleby, np. w postaci nawozów. Ten nieko-rzystny proces, degradujący glebę, można ograniczać także wapnowaniem.
ługowanie paszy, nasycanie słomy, plew itp. pasz ługiem sodowym w celu zwiększenia strawności suchej masy.
łykawość, narów koni polegający na gwałtow-nym otwarciu gardzieli przez napięcie mięśni krtani, co powoduje jej opuszczanie się i wpa-danie powietrza do otwartego gardła, wywołu-jące charakterystyczny dźwięk, podobny do odgłosu przy odbijaniu się. Ł. jest następ-stwem zabawiania się koni znudzonych bez-czynnością i zaliczana jest do wad zwrotnych.
M
m, w gleboznawstwie, muł. Stosuje się do poziomu gł. O.
M → poziom murszenia
mady, rząd gleb napływowych (aluwialnych) powstałych z osadów rzecznych lub morskich z charakterystycznym uwarstwieniem profilu.
Wartość roln. m. zależy od częstości zalewów, rodzaju osadów, głęb. występowania wód gruntowych itp. Wyróżnia się dwa typy m.: 1) morskie (marsze), powstałe z osadów mor-skich, przeważnie warstwowych, o specyficz-nym składzie kompleksu sorpcyjnego, wysy-conego jonami Ca i Na, występujące na tere-nach polderu żuławskiego; 2) rzeczne, powsta-łe z osadów rzecznych o warstwowej budowie profilu A–C lub A–C–D.
magnezowanie, nawożenie gleb ubogich w magnez (lekkich i kwaśnych) nawozem ma-gnezowym. Co najmniej 30% gleb w Polsce wymaga m.
makroagregaty, gruzełki glebowe o średnicy 5–10 mm.
makroelementy, pierwiastki chem. niezbędne do życia i rozwoju organizmów roślinnych (N, P, K, Ca, Mg, S, Na) i zwierzęcych (Ca, P, Na, K, Cl, Mg, S). Zob. też mikroelementy. makropory, pory aeracyjne gleby o średnicy powyżej 8,5 μm wypełnione powietrzem lub
okresowo wodą, np. po ulewnym deszczu lub deszczowaniu.
makuchy, produkty uboczne przemysłu ole-jarskiego w postaci twardych płytek, powstałe w wyniku tłoczenia rozdrobnionych i pod-grzanych nasion, wykorzystywane po pokru-szeniu jako pasza treściwa.
malinojeżyna, mieszaniec międzygatunkowy uzyskany w wyniku krzyżowania różnych gatunków z rodzaju Rubus. Mieszańce te róż-nią się pod względem wielkości, kształtu i smaku owoców, a ich krzewy rosną słabiej niż krzewy jeżyny. Zob. też porzeczkoagrest. maneż, 1. zadaszone pomieszczenie, wysypa-ne piachem lub trocinami, służące do próbo-wania klaczy oraz treningu koni w zimie i w razie niepogody. M. powinien mieć wewn. połączenie ze stajnią, aby uniknąć prowadze-nia zgrzanych koni przez otwartą przestrzeń. 2. pomieszczenie w zakładzie unasienniania, w którym pozyskiwane jest nasienie od rozpłod-ników. M. powinien być łatwy do utrzymania w czystości i zapewniać bezpieczeństwo sam-com oddającym nasienie, tj. wyposażony w rowkowane maty na posadzce oraz w fantomy lub poskromy dla prowokatorów. Również obsługa powinna mieć zapewnione
bezpie-M
czeństwo w postaci schronów na wypadek zaatakowania człowieka przez samca.
mapa plonów → rolnictwo precyzyjne
mapy glebowe, mapy obrazujące rozmiesz-czenie gleb na pewnym obszarze. Wg charak-teru i treści wyróżnia się następujące m. g.: 1) glebowo-przyrodnicze, przedstawiające typy, podtypy, rodzaje gatunki i odmiany gleb; 2) glebowo-bonitacyjne (klasyfikacyjne), ujmu-jące klasy bonitacyjne, typ, podtyp, rodzaj i gat. gleb; 3) bonitacyjne, pokazujące klasy bonitacyjne wg wartości użytkowo-roln.; 4) glebowo-rolnicze, obrazujące roln. przestrzeń produkcyjną wg zasad racjonalnego użytko-wania roln. ziemi, przez naniesienie konturów kompleksów przydatności roln. gleb; sporzą-dzone zostały dla pow. całego kraju w skali 1:5 000, 1:25 000, 1:100 000, 1:1 000 000; mapy te mogą być wykorzystane do: opraco-wania planów urządzeniowo-rolnych gospo-darstw, opracowania planów rozwojowych wsi i gminy, doboru gatunków i odmian roślin do lokalnych warunków klim.-glebowych., kon-traktacji produkcji roślinnej, doboru odpo-wiednich maszyn i narzędzi, optymalizacji nawożenia, oceny potrzeb i projektowania melioracji rolnych, prac scaleniowych, ochro-ny gleb, planowania przestrzennego; 5) gle-bowo-melioracyjne, wskazujące priorytet po-trzeb melioracji, typ i gat. gleby; 6) agroche-miczne, charakteryzujące glebę pod względem jej odczynu, zasobności w skł. pok. i próchnicę itp.
margiel, skała osadowa powstająca na brze-gach jezior słodkowodnych. Składa się z wę-glanu wapnia lub węwę-glanu wapnia z dolomi-tem oraz minerałów ilastych z domieszką pia-sku, bezpostaciowej krzemionki, skaleni, fos-foranów lub pirytów. M. stosowany jest jako nawóz mineralny.
marglowanie, nawożenie gleb piaszczystych marglem w celu ich odkwaszenia a także po-prawienia właściwości fiz.
marketing ekologiczny → ekomarketing
marsze → mady morskie
martwica glebowa, warstwa gleby znajdująca się pod warstwą uprawną (warstwa podorna), zwykle zbita i uboga w mikroorganizmy,
zawierająca czasami związki chem. szkodliwe dla roślin. Wyoranie jej na pow. powoduje obniżkę plonów.
masa poubojowa, tusza zwierzęcia
bezpo-średnio po ubiciu. U świń wyróżnia się m.p.:
1) ciepłą – m. tuszy zaraz po uboju, nie póź-niej niż po 1 godz.; 2) zimną – m. tuszy po 24- -godzinnym chłodzeniu w temp. +4 °C. M.p.