Konwencja jest jednym z międzynarodowych traktatów z dziedziny praw człowieka, do którego wniesiono największą liczbę zastrzeżeń. Problem zastrzeżeń wnoszonych przez państwa-strony do umów międzynarodowych z zakresu praw człowieka został szeroko omówiony w literaturze polskiej i zagranicznej108. Także zastrzeżeniom do Konwencji poświęcono kilka szczegółowych opracowań w piśmiennictwie zagranicznym109. Bliższa analiza poszczególnych zastrzeżeń do Konwencji, ich genezy, charakteru, a także wpływu na stopień realizacji obowiązków konwencyjnych państw wykracza poza zakres niniejszej pracy. Z uwagi na to, że rozprawa koncentruje się na kompetencjach i funkcjonowaniu Komitetu, rozważania zostaną zawężone do analizy stanowiska Komitetu odnośnie do problemu zastrzeżeń oraz próby oceny podejmowanych przez niego w tej materii działań. Niezbędnym jest natomiast poprzedzenie ich wstępnymi uwagami o charakterze ogólnym oraz definicyjnym.
Zgodnie z art. 28 Konwencji zastrzeżenie do traktatu może być złożone przez państwo w chwili przystąpienia lub ratyfikacji, natomiast wycofane w każdym terminie w drodze zawiadomienia skierowanego do Sekretarza Generalnego ONZ110. Konwencja
107
Zob. A. Michalska, Komitet…, s. 12.
108
Zob. m.in. R. Wieruszewski, Komitet Praw Człowieka a zastrzeżenia państw do Paktu Praw
Osobistych i Politycznych oraz do Protokołu Fakultatywnego (w:) Prawo, instytucje i polityka w procesie globalizacji, red. E. Haliżak, R. Kuźniar, Warszawa 2003; W. Burek, Kontrola dopuszczalności składania zastrzeżeń do traktatów z dziedziny ochrony praw człowieka w świetle praktyki sądownictwa międzynarodowego (w:) Prawo międzynarodowe. Księga pamiątkowa Profesor Renaty Szafarz, red. J.
Menkes, Warszawa 2007; Reservations to Human Rights Treaties and the Vienna Convention Regime.
Conflict, Harmony or Reconciliation, red. I. Ziemele, Leiden, Boston 2004; L. Lijnzaad, Reservations to UN-Human Rights Treaties. Ratify and Ruin?, Dordrecht 1995.
109
L. Lijnzaad, Reservations to…, s. 298-370; H. B. Schöpp-Schilling, Reservations to the Convention on
the Elimination of All Forms of Discrimination against Women: an Unresolved Issue or (No) New Developments? (w:) Reservations to Human Rights Treaties and the Vienna Convention Regime. Conflict, Harmony or Reconciliation, red. I. Ziemele, Leiden, Boston 2004; R. J. Cook, Reservations to the Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination against Women, Virginia Journal of
International Law 1990, nr 3.
110
Art. 28 Konwencji, stanowi, że „1. Sekretarz Generalny Organizacji Narodów Zjednoczonych otrzyma
i przekaże wszystkim państwom teksty zastrzeżeń, jakie byłyby złożone w chwili ratyfikacji lub przystąpienia. 2. Zastrzeżenie niezgodne z przedmiotem i celami niniejszej konwencji nie jest dopuszczalne. 3. Zastrzeżenia mogą być wycofane w każdym terminie w drodze zawiadomienia
35 nie zawiera definicji „zastrzeżenia”, dlatego należy odwołać się do art. 2 Konwencji Wiedeńskiej o prawie traktatów, która stanowi, że zastrzeżenie „oznacza jednostronne
oświadczenie, jakkolwiek byłoby ono sformułowane lub nazwane, złożone przez państwo przy podpisaniu, ratyfikacji, przyjęciu, zatwierdzeniu lub przystąpieniu do traktatu, mocą którego zmierza ono do wykluczenia lub modyfikacji skutku prawnego pewnych postanowień traktatu w ich zastosowaniu do tego państwa”. Jakkolwiek Konwencja
CEDAW nie przewiduje wnoszenia deklaracji interpretacyjnych, w praktyce oświadczenia takie są również składane przez państwa-strony111. Należy w tym miejscu odwołać się do praktyki Komitetu, który zauważył, że „niektóre państwa-strony wniosły
deklaracje interpretacyjne przystępując do lub dokonując ratyfikacji Konwencji. Ponieważ nie zawsze można odróżnić deklarację od zastrzeżenia, każde oświadczenie, niezależnie od tego jak zostało zatytułowane, które ma na celu modyfikację skutków prawnych Konwencji w odniesieniu do Państwa Strony będzie uznawane przez Komitet za zastrzeżenie”112. Dlatego też, na potrzeby niniejszego opracowania należy przyjąć, że
uwagi dotyczące zastrzeżeń odnoszą się również do deklaracji interpretacyjnych. Konwencja CEDAW nie odnosi się także do sprzeciwów do zastrzeżeń wnoszonych przez strony, przy czym „sprzeciw” nie jest również definiowany przez Konwencję Wiedeńską. W związku z tym warto odwołać się do przyjętej w polskiej literaturze definicji zaproponowanej przez R. Szafarz, zgodnie z którą „sprzeciw jest
jednostronnym oświadczeniem, przy pomocy którego podmiot posiadający ius contrahendi w zakresie prawa międzynarodowego zmierza do osiągnięcia skutku prawnego w postaci – co najmniej – nieprzyjęcia zastrzeżenia bądź zastrzeżeń złożonych przez inny taki podmiot”113.
Jak zasygnalizowano, duża część państw-stron Konwencji CEDAW przystąpiła do niej wnosząc zastrzeżenia. Na początku 2010 r. na 186 państw-stron Konwencji, aż 46 państw złożyło zastrzeżenia lub deklaracje dotyczące materialnych postanowień
skierowanego do Sekretarza Generalnego Organizacji Narodów Zjednoczonych, który poinformuje o tym wszystkie Państwa Strony. Zawiadomienie to będzie skuteczne z dniem jego otrzymania.”.
111
Tekst wszystkich zastrzeżeń, deklaracji i sprzeciwów do Konwencji dostępny jest na stronie internetowej http://treaties.un.org.
112
Sprawozdanie z 19 sesji Komitetu, która odbyła się w dn. 22 czerwca – 10 lipca 1998 r., A/53/38/Rev.1, pkt 4.
113
R. Szafarz, Zastrzeżenia do traktatów wielostronnych, Warszawa 1974, cytat za: A. N. Schulz,
Zastrzeżenia, deklaracje, sprzeciwy do Konwencji o Prawach Dziecka, Studia Prawnicze 1997, z. 3-4, s.
36 Konwencji114. Z liczby tej, jak i z dalszych rozważań wyłączone są zastrzeżenia dotyczące art. 29 Konwencji regulującego sposób rozstrzygania sporów między stronami115. Porównując tę liczbę z danymi przytoczonymi przez H. B. Schöpp-Schilling w 2004 r., zgodnie z którymi na 175 państw-stron Konwencji, zastrzeżenia dotyczące materialnych postanowień Konwencji zostały wniesione przez 45 państw można stwierdzić, że liczba zastrzeżeń od co najmniej kilku lat pozostaje na stałym poziomie. Może to oznaczać pewien progres, znajdujący wyraz w tym, że państwa, które przystąpiły do Konwencji w ciągu ostatnich kilku lat uczyniły to bez wnoszenia zastrzeżeń, bądź też że zastrzeżenia takie zostały wniesione, natomiast wycofano te, które zostały złożone wcześniej. Z drugiej strony, stała skala problemu wskazuje na jego niezmienny charakter i ciągłą potrzebę podejmowania tego tematu, zarówno przez Komitet, państwa-strony, jak i przez doktrynę.
Należy mieć świadomość, że osiągnięcie stanu, w którym wszystkie zastrzeżenia zostaną wycofane jest pewnym założeniem idealizacyjnym. Już podczas tworzenia Konwencji wysunięto propozycję uchwalenia zakazu wnoszenia zastrzeżeń do Konwencji116, która została jednak odrzucona w toku prac. Problem zastrzeżeń ma złożony charakter, szczególnie spotęgowany w przypadku zastrzeżeń z zakresu praw człowieka. Jak pisze R. Wieruszewski „instytucja zastrzeżeń ma na celu umożliwienie
przystąpienia do traktatów tych państw, które godząc się z ich celami, chcą częściowo zmodyfikować swoje, wynikające z nich, zobowiązania prawne. Zastrzeżenia zatem umożliwiają powiększenie liczby państw związanych postanowieniami danego traktatu i z tego punktu widzenia ich istnienie jest niewątpliwie pozytywnym zjawiskiem. Sprawa ta ma jednak również drugą stronę medalu. Wprowadzenie zastrzeżeń ogranicza skuteczność danego traktatu. W skrajnych przypadkach może to doprowadzić do postawienia pod znakiem zapytania funkcjonowanie danego traktatu”117.
114
Informacja sporządzona na podstawie listy zastrzeżeń opublikowanej na stronie internetowej http://treaties.un.org/Pages/ViewDetails.aspx?src=TREATY&mtdsg_no=IV-8&chapter=4&lang=en (stan na dzień 9 lutego 2010 r.).
115
Stosowanie art. 29 ust. 1 Konwencji zostało wyłączone przez 38 państw. Informacja sporządzona na podstawie listy zastrzeżeń opublikowanej na stronie internetowej http://treaties.un.org/Pages/ViewDetails.aspx?src=TREATY&mtdsg_no=IV-8&chapter=4&lang=en (stan na dzień 9 lutego 2010 r.). Również Polska przystępując do Konwencji wniosła takie zastrzeżenie, które zostało wycofane w 1997 r. Było to jedyne zastrzeżenie do Konwencji wniesione przez Polskę.
116
Taka propozycja została wysunięta przez Filipiny, L. A. Rehof, Guide to…, s.235.
117
R. Wieruszewski, Komitet Praw Człowieka a zastrzeżenia…, s. 99. Warto także uściślić, że w literaturze przedmiotu wskazuje się również na zastrzeżenia o charakterze „pozytywnym”. W przypadku traktatów z dziedziny praw człowieka są to takie zastrzeżenia, które mają na celu rozszerzenie ochrony gwarantowanej daną konwencją, zob. W. Burek, Kontrola dopuszczalności…, s. 64. Na gruncie Konwencji CEDAW nie zachodzi potrzeba wnoszenia takich zastrzeżeń, bowiem art. 23 Konwencji
37 Istnieje zatem niewątpliwie potrzeba przeciwdziałania zastrzeżeniom, które mogłyby zniweczyć skutek danego traktatu. Kwestię tę reguluje art. 28 ust. 2 Konwencji CEDAW, zgodnie z którym „zastrzeżenie niezgodne z przedmiotem i celami
niniejszej konwencji nie jest dopuszczalne”, co stanowi w dużej mierze powtórzenie art.
19 lit. c) Konwencji Wiedeńskiej118. Konwencja CEDAW, podobnie jak inne traktaty z zakresu praw człowieka, nie określa natomiast trybu, w którym miałoby następować stwierdzenie które zastrzeżenia są niezgodne z przedmiotem i celami Konwencji, ani skutku jaki rodziłoby uznanie takich zastrzeżeń za niedopuszczalne. Należy w takiej sytuacji odwołać się do reżimu Konwencji Wiedeńskiej opartego na wnoszeniu sprzeciwów, które mogą wykluczać obowiązywanie zastrzeżeń, a nawet całego traktatu, w stosunkach pomiędzy poszczególnymi państwami. Fundamentalne znaczenie ma jednakże specyfika traktatów z zakresu praw człowieka. Nie są one klasycznymi umowami międzynarodowymi opartymi na zasadzie wzajemności, ich skutek dotyka bowiem bezpośrednio nie strony konwencji czyli państwa, tylko jednostki podległe jurysdykcji tych państw. Dobitnie mówiąc instytucja sprzeciwu po prostu „nie sprawdza się” w przypadku tego typu traktatów. Problemem nie jest tutaj nawet ewentualna niechęć państw do wnoszenia sprzeciwów, brak motywacji lub interesu politycznego by sprzeciwiać się zastrzeżeniom innych stron. W przypadku Konwencji CEDAW zgłoszono stosunkowo dużą liczbę sprzeciwów, w szczególności uznających za niezgodne z przedmiotem i celem Konwencji zastrzeżenia uczynione przez państwa muzułmańskie, w świetle których, przepisy Konwencji znajdują zastosowanie o ile pozostają zgodne z prawem szariatu, prawem wewnętrznym danego państwa lub lokalnymi zwyczajami119. Sprzeciwy takie zostały wniesione przez prawie wszystkie
stwierdza explicite, że „żadne z postanowień niniejszej konwencji nie narusza jakichkolwiek dalej idących
postanowień, prowadzących do osiągnięcia równości między mężczyznami i kobietami, zawartych: 1) w ustawodawstwie Państwa Strony lub 2) jakiejkolwiek innej konwencji międzynarodowej, umowie lub porozumieniu wiążących dane Państwo”.
118
Art. 19 Konwencji Wiedeńskiej stanowi: „Przy podpisywaniu, ratyfikacji, przyjęciu lub zatwierdzeniu
traktatu oraz przy przystąpieniu do niego państwo może zgłosić zastrzeżenie, chyba że: a) zastrzeżenie to jest zakazane przez traktat;
b) traktat postanawia, że mogą być składane tylko określone zastrzeżenia, a dane zastrzeżenie do nich nie należy, lub
c) chodzi o przypadki nie objęte literami a) i b), a zastrzeżenie jest niezgodne z przedmiotem i celem traktatu”. Konwencja CEDAW nie definiuje zastrzeżeń określonych w podpunktach a) i b) cytowanego
artykułu, tzn. nie określa zastrzeżeń zakazanych ani takich, których wnoszenie jest dopuszczalne.
119
Warto nadmienić, że w opinii niektórych autorów zastrzeżenia wnoszone przez te państwa są wbrew pozorom spowodowane raczej względami politycznymi niż religijnymi, szerzej wątek ten rozwija opracowanie A. E. Mayer, Religious Reservations to the Convention on the Elimination of All Forms of
Discrimination against Women: What Do They Really Mean? (w:) Religious Fundamentalisms and the Human Rights of Women, red. C. W. Howland, London 1999.
38 kraje Unii Europejskiej, w tym Polskę120, a także inne państwa, m.in. Kanadę i Meksyk121. W rzeczywistości jednak znaczenie takich sprzeciwów może mieć charakter jedynie symboliczny, bowiem Konwencja nie wiąże żadnych prawnych konsekwencji ze sprzeciwami wnoszonymi do zastrzeżeń, tak jak czyni to MKLDR122. W praktyce sprzeciw, w którym przykładowo Polska uznaje zastrzeżenia wniesione przez Oman za niezgodne z przedmiotem i celem Konwencji nie wpływa w żaden sposób na to, czy zastrzeżenie to zostanie uznane za niedopuszczalne, a tym samym nie ma wpływu na zakres obowiązywania traktatu w tym państwie.
Odpowiedzią na ten problem jest umożliwienie organom monitorującym dokonywania oceny zastrzeżeń, a także decydowania o konsekwencjach uznania zastrzeżeń za niezgodne z przedmiotem i celami konwencji. Przepisy Konwencji Wiedeńskiej nie odpowiadają na tę potrzebę. Również traktaty z dziedziny praw człowieka nie wyposażają organów monitorujących w jakiekolwiek kompetencje w dziedzinie zastrzeżeń. Wypracowane obecnie rozwiązania są konsekwencją kształtowanej przez lata praktyki tych organów. Niniejsza analiza koncentruje się na ewolucji stanowiska Komitetu w tej materii i nie umożliwia głębszego przyjrzenia się temu zjawisku w kontekście kształtowania się praktyki innych organów, w szczególności Komitetu Praw Człowieka. Stanowisko Komitetu CEDAW nie może być jednak analizowane w oderwaniu od przemian zachodzących w całym systemie ONZ, a nawet poza nim123, dlatego w tym zakresie, w jakim jest to niezbędne, wpływy te zostaną zasygnalizowane.
Proces formowania się stanowiska Komitetu CEDAW w kwestii zastrzeżeń jest ściśle związany z rozwojem procedury badania sprawozdań państw-stron, które to zagadnienie zostanie omówione w dalszej części pracy. Początkowo Komitet nie dokonywał ewaluacji sprawozdań państw jako takiej, a wszelkie wypowiedzi o charakterze ocennym, w tym dotyczące zastrzeżeń miały charakter opinii
120
Polska wniosła w 2005 r. sprzeciw do zastrzeżeń złożonych przez Zjednoczone Emiraty Arabskie, natomiast w 2007 r. sprzeciw do zastrzeżeń złożonych przez Oman oraz przez Brunei.
121
Informacja sporządzona na podstawie listy zastrzeżeń i sprzeciwów do zastrzeżeń opublikowanej na stronie internetowej http://treaties.un.org/Pages/ViewDetails.aspx?src=TREATY&mtdsg_no=IV-8&chapter=4&lang=en (stan na dzień 9 lutego 2010 r.).
122
W ramach tej konwencji przewidziano instrument, dzięki któremu istnieje szansa na odegranie efektywnej roli przez sprzeciwy państw wnoszone do zastrzeżeń. Zgodnie z art. 20 ust. 2 MKLDR, zastrzeżenie zostanie uznane za niedopuszczalne, jeśli co najmniej dwie trzecie państw Konwencji wniesie do niego sprzeciwy.
123
Chodzi tu przede wszystkim o wpływ na praktykę organów traktatowych orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka oraz Międzyamerykańskiego Trybunału Praw Człowieka. Syntezę stanowisk obu tych organów w materii zastrzeżeń prezentuje W. Burek, Kontrola dopuszczalności..., s. 66-76.
39 indywidualnych poszczególnych członków, nie zaś całego organu124. Już na samym początku działalności Komitetu podniesiono problem kto powinien dokonywać oceny zastrzeżeń państw pod kątem ich zgodności z przedmiotem i celami Konwencji125. W związku z tym, w 1984 r. na prośbę Komitetu została sporządzona przez Sekretariat ONZ opinia prawna w tej materii, w której stwierdzono, że Komitet nie posiada kompetencji do stwierdzania nieważności zastrzeżeń, może natomiast wypowiadać się odnośnie do zastrzeżeń i ich wpływu na realizację Konwencji w ramach kompetencji udzielonych przez art. 17 Konwencji126. Przez kilka kolejnych lat Komitet nie był w stanie sformułować stanowiska w materii zastrzeżeń, głównie dlatego, że kwestia ta była przedmiotem sporu wpisanego w szerszy kontekst różnych wizji roli organów kontrolnych prezentowanych przez członków pochodzących z obu stron tzw. żelaznej kurtyny127. W związku z powyższym, pierwsza uchwała Komitetu dotycząca zastrzeżeń – Zalecenia Ogólne nr 4 z 1987 r.128 sformułowana została w dość ostrożnym tonie, bowiem Komitet stwierdził, że wniesiono znaczną ilość zastrzeżeń, które „wydają się
być niezgodne z przedmiotem i celami Konwencji” oraz wezwał państwa do rozważenia
możliwości ich wycofania. Kolejna uchwała w tej kwestii – Zalecenia Ogólne nr 20 z 1992 r.129, wniosła niewiele nowego. W ramach przygotowań do Światowej Konferencji Praw Człowieka (Wiedeń 1993), Komitet zaapelował w zaleceniach do państw-stron o rozważenie wycofania zastrzeżeń, a także o „rozważenie kwestii ważności (validity) i
skutku prawnego zastrzeżeń”, samemu unikając dokonania jakichkolwiek ocen w tej
kwestii. Sama konferencja, choć w wielu kwestiach okazała się przełomowa dla wzmocnienia pozycji Komitetu, co zostanie wskazane w dalszej części pracy, nie udzieliła odpowiedzi na pytanie kto i w jakim trybie powinien decydować o zgodności zastrzeżeń z przedmiotem traktatów z dziedziny praw człowieka130. W Deklaracji Wiedeńskiej i Programie Działania odniesiono się natomiast bezpośrednio do zastrzeżeń do Konwencji CEDAW: „Należy zachęcać do poszukiwania metod i środków
124
H. B. Schöpp-Schilling jako przykład przytacza uwagi przedstawione przez członka Komitetu J. Nordenfeldta podczas rozpatrywania w 1984 r. sprawozdania wstępnego Egiptu, w których odniósł się krytycznie do zastrzeżeń wniesionych przez to państwo, zob. H. B. Schöpp-Schilling, Reservations to…, s. 13.
125
Sprawozdanie z 3 sesji Komitetu, która odbyła się w dn. 26 marca – 6 kwietnia 1984 r., A/39/45, pkt 357.
126
Sprawozdanie z 3 sesji Komitetu, która odbyła się w dn. 26 marca – 6 kwietnia 1984 r., A/39/45, Aneks IV.
127
H. B. Schöpp-Schilling, Reservations to…, s. 13-14.
128
Zalecenia Ogólne nr 4 z 1987 r., HRI/GEN/1/Rev.9 (Vol.II).
129
Zalecenia Ogólne nr 20 z 1992 r., HRI/GEN/1/Rev.9 (Vol.II).
130
40
zaradczych w sprawie szczególnie dużej liczby zastrzeżeń do tej Konwencji. Między innymi, Komitet do spraw Likwidacji Dyskryminacji Kobiet powinien nadal dokonywać przeglądu zastrzeżeń do Konwencji. Wzywa się Państwa do wycofania zastrzeżeń, które są sprzeczne z celami i zadaniami Konwencji, lub które są w inny sposób niezgodne z międzynarodowym prawem traktatowym”131.
Kamieniem milowym jeśli chodzi o formowanie stanowiska organów traktatowych w materii zastrzeżeń stało się uchwalenie w 1994 r. przez Komitet Praw Człowieka Komentarza Ogólnego nr 24. W komentarzu tym Komitet wypowiedział się jednoznacznie w kwestii niedopuszczalności zastrzeżeń do MPPOiP, dokonując ich generalnej charakterystyki przez pryzmat poszczególnych postanowień tego traktatu. Komitet stwierdził, że z uwagi na fakt, iż w przypadku traktatów z zakresu praw człowieka „nie sprawdza się” reżim Konwencji Wiedeńskiej dotyczący zastrzeżeń, to do Komitetu należy ocena czy dane zastrzeżenie jest zgodne z przedmiotem i celami Paktu132. Co więcej, organ ten dokonał oceny skutków prawnych, jakie rodzi uznanie zastrzeżenia za niezgodne z celem i przedmiotem traktatu, stwierdzając że w przypadku wniesienia zastrzeżenia, które jest niedopuszczalne, MPPOiP będzie funkcjonował w stosunku do danego państwa bez możliwości korzystania z jego dobrodziejstw. Komentarz Komitetu Praw Człowieka wzbudził głębokie kontrowersje, zarówno wśród państw-stron traktatu133, jak i w doktrynie prawa międzynarodowego (m.in. krytyczne uwagi Komisji Prawa Międzynarodowego w sprawozdaniach A. Pelleta)134. Należy przy tym podkreślić, że stanowisko przedstawione przez Komitet Praw Człowieka stanowiło w większości odzwierciedlenie interpretacji przyjętej wcześniej przez trybunały orzekające w systemach regionalnych, tzn. Międzyamerykański Trybunał Praw Człowieka oraz Europejski Trybunał Praw Człowieka135.
Komentarz Komitetu Praw Człowieka niewątpliwie przyczynił się do zintensyfikowania dyskusji na temat zastrzeżeń do traktatów z dziedziny praw człowieka i roli odgrywanej w tym zakresie przez organy monitorujące. Stanowił także zachętę dla pozostałych organów traktatowych do wyklarowania swojego stanowiska w
131
Deklaracja Wiedeńska i Program Działania Światowej Konferencji Praw Człowieka, Wiedeń 14-25 czerwca 1993 r., A/CONF.157/23, pkt II 39.
132
Komentarz Ogólny nr 24 z 1994 r., CCPR/C/21/Rev.1/Add.6, pkt 18.
133
Uwagi krytyczne w odniesieniu do Komentarza Ogólnego nr 24 złożyły Francja, Wielka Brytania i Stany Zjednoczone.
134
Szerzej na temat Komentarza Ogólnego nr 24 i jego percepcji: R. Wieruszewski, Komitet Praw
Człowieka a zastrzeżenia…, op.cit.; C. J. Redgwell, Reservations to Treaties and Human Rights Committee General Comment No. 24 (52), International and Comparative Law Quarterly 1997, nr 2. 135
41 tej materii. W przypadku Komitetu CEDAW stanowisko tego organu zostało przedstawione w obszernym oświadczeniu sporządzonym podczas 19 sesji, która odbyła się w 1998 r.136. Zostało ono wydane dla uczczenia 50 rocznicy uchwalenia Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka i choć w żaden sposób nie nawiązuje do Komentarza Ogólnego nr 24 Komitetu Praw Człowieka było niewątpliwie nim inspirowane137. Komitet odwołał się do swoich wcześniejszych uwag prezentowanych podczas rozpatrywania sprawozdań państw-stron oraz w zaleceniach ogólnych i skoncentrował na zastrzeżeniach do art. 2 oraz art. 16 Konwencji138. Są to artykuły o kluczowym znaczeniu dla realizacji celów Konwencji, będące jednocześnie przedmiotem wielu zastrzeżeń. Należy podkreślić, że Komitet dokonując analizy tych artykułów wypowiedział się jednoznacznie, że zastrzeżenia wnoszone do art. 2 oraz art. 16 są niezgodne z przedmiotem i celami Konwencji139. Świadczy to o ewolucji stanowiska Komitetu zmierzającego w stronę coraz bardziej restrykcyjnej interpretacji zastrzeżeń wnoszonych przez państwa. Stanowisko Komitetu CEDAW można uznać natomiast za bardziej ostrożne w stosunku do stanowiska Komitetu Praw Człowieka140, nie odważył się on bowiem na stwierdzenie, że niedopuszczalne zastrzeżenie powinno być uznane za non existens. Również rola Komitetu określona w oświadczeniu jako „ważna”141 nie została zdefiniowana tak czytelnie, jak w przypadku Komitetu Praw Człowieka, który jednoznacznie uznał swój mandat do dokonywania oceny zastrzeżeń.
Oświadczenie z 1998 r. pozostaje do tej chwili najbardziej rozbudowanym stanowiskiem Komitetu wydanym w materii zastrzeżeń. Praktyka Komitetu wskazuje, że konsekwentnie podąża on w wytyczonym wówczas kierunku i stara się ustawicznie zwracać uwagę państw-stron na tę kwestię. Problematyka zastrzeżeń jest poruszana podczas dialogu prowadzonego z państwami przy okazji rozpatrywania sprawozdań, a także w uwagach końcowych będących efektem finalnym całego procesu. Komitet wyraża aprobatę, zwłaszcza podczas rozpatrywania sprawozdań wstępnych, jeśli dane
136
Sprawozdanie z 19 sesji Komitetu, która odbyła się w dn. 22 czerwca – 10 lipca 1998 r.,