KONTEKST POLITYCZNY - Profesjonalizacja administracji państwowej w Polsce 1918-1939 : uwarunkow

Przedstawiając kontekst polityczny, zwrócę uwagę na sytuację polityczną w Polsce w latach 1918–1939, wydarzenia polityczne, zmieniający się układ sił politycznych oraz koncepcje polityczno-ustrojowe. Kontekst ten wyznaczał ramy dla działań mających na celu organizację i reorganizację administracji publicznej, a także dla określenia statusu urzędników państwowych oraz kształtowania się ich poczucia tożsamości grupowej i realizacji interesów zawodowych. Uwzględ-nienie go jest niezbędne również dla interpretacji tekstów stanowiących podstawę źródłową badań pozwalających na rekonstrukcję świadomości społecznej ników, zarówno liderów Stowarzyszenia Urzędników Państwowych, jak i urzęd-ników podejmujących reorganizację administracji państwowej. Kontekst ten zo-stanie przedstawiony na podstawie literatury przedmiotu, opracowań i monograﬁ i historycznych.

Spoglądając z perspektywy historii politycznej Polski, w okresie międzywo-jennym można wyodrębnić kilka faz. Faza pierwsza to okres budowy państwa, tworzenia fundamentów w postaci aktów prawnych, budowy podstawowych dla państwa struktur instytucjonalnych oraz walki o jego kształt terytorialny. Okres ten zakończył się uchwaleniem konstytucji w roku 1921 oraz podpisaniem trak-tatu pokojowego z Rosją Radziecką w Rydze, w wyniku którego została ustalo-na wschodnia granica. O przebiegu granicy z Niemcami zdecydowały powstanie wielkopolskie, powstania śląskie oraz plebiscyty na Warmii i Mazurach. Granica z Litwą została natomiast ustalona w wyniku zajęcia Wileńszczyzny przez „zbun-towane” wojska pod dowództwem generała Lucjana Żeligowskiego. Granica z Czechosłowacją powstała w wyniku zajęcia południowej części Śląska Cie-szyńskiego przez Czechów.

Uchwalane w tym czasie akty prawne i rozporządzenia były wprowadzane w życie nie tylko w warunkach walki o granice, powstawały w kraju o znisz-czonych działaniami wojennymi: infrastrukturze, zasobach mieszkaniowych, potencjale produkcyjnym fabryk oraz gospodarstwach rolnych, co powodowało zubożenie mieszkańców i obniżenie ich poziomu życia. Działania polityczne

pro-wadzone były przez ukształtowane w okresie poprzedzającym wybuch I wojny światowej orientacje polityczne mające za sobą poparcie głównych sił społecz-nych. Na czoło wysuwał się obóz skupiony wokół Józefa Piłsudskiego, twórcy i dowódcy legionów, związanego przed wybuchem wojny ze środowiskiem so-cjalistycznym, który po powrocie z Magdeburga przyjął z rąk Rady Regencyj-nej funkcję tymczasowego naczelnika państwa. Podstawowym zadaniem, przed jakim stanął, było utworzenie rządu i armii.

Przez siły lewicy – jak pisze Tomasz Nałęcz – Piłsudski postrzegany był jako strażnik tradycji radykalnych, a przez niechętną, niemniej jednak akceptującą go, prawicę jako sukcesor nurtu legalistyczno-zachowawczego²⁵. Dawał gwarancję neutralizacji niepokojów społecznych, które mogły przeobrazić się w wydarzenia rewolucyjne, jakie nastąpiły w Rosji i w Niemczech. Pierwsze lewicowe rządy – lubelski Ignacego Daszyńskiego i warszawski Jędrzeja Moraczewskiego – były wyzwaniem dla prawicy. Ich pierwsze dekrety regulowały ważne dla świata pra-cy kwestie socjalne, gwarantowały ośmiogodzinny dzień prapra-cy i sześciodniowy tydzień pracy, ustanawiały inspekcję pracy, gwarantowały ubezpieczenia na wy-padek choroby i wypadków przy pracy oraz sankcjonowały prawo do strajków.

Walka polityczna między lewicą a prawicą przybierała najrozmaitsze formy i prowadzona była na forum parlamentu, w polemikach prasowych, wreszcie na ulicy, co świadczyło o emocjach towarzyszących temu sporowi. Wpłynął on naj-pierw na kształt Małej Konstytucji uchwalonej 20 lutego 1919 roku, w myśl któ-rej rządzić miał parlament i odpowiedzialna przed nim Rada Ministrów, a funkcję głowy państwa ograniczono do czysto reprezentacyjnej. Taki zapis, wbrew swoim koncepcjom ustrojowym, poparła narodowa demokracja, która nie życzyła sobie wzmocnienia pozycji Piłsudskiego.

Mimo różnic między głównymi orientacjami politycznymi, obozem niepod-ległościowym Piłsudskiego i narodowo-demokratycznym Romana Dmowskiego ważne dla powstającego państwa było to, co wspólne. Zdaniem Piotra Wandycza obu przywódcom przyświecała myśl budowy silnego państwa²⁶, co – jak można sądzić – wynikało nie tylko z tradycji I Rzeczpospolitej, ale i z przekonania, że w powojennych warunkach geopolitycznych Polska może być albo silnym i zna-czącym państwem, albo nie będzie jej wcale. Z kolei Krzysztof Kawalec zwraca uwagę na podzielane przez obie orientacje zasady i wartości związane z kształ-tem ustrojowym państwa, opowiedzeniem się za republikańską formą państwa i rządami parlamentarnymi. Różnice dotyczyły relacji między najważniejszymi władzami w państwie, kompetencjami i sposobem obioru głowy państwa, organi-zacją parlamentu i uprawnieniami posłów oraz zakresem i charakterem ingerencji państwa w życie społeczne²⁷.

25 T. Kizwalter, T. Nałęcz, Historia Polski 1831–1939. Biblioteka „Gazety Wyborczej”, Wy-dawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007, s. 325.

26 Por. P. Wandycz, Narodowa Demokracja a polityka zagraniczna II Rzeczpospolitej, „Więź”

1989 nr 7–8.

27 Por. K. Kawalec, Spadkobiercy niepokornych. Dzieje polskiej myśli politycznej 1918–1939, Wydawnictwo Ossolineum, Wrocław 2000.

Układ sił politycznych w parlamencie odzwierciedlającym strukturę społecz-ną powodował w takich warunkach częste zmiany rządów, którym przewodzili politycy związani bądź to z prawicą, bądź z ludowcami. Podobne rozwiązania przyjęto w uchwalonej 17 marca 1921 roku konstytucji. Sejm zajmował pozycję dominującą zarówno w stosunku do Senatu, jak i prezydenta, i od niego całkowi-cie uzależniony był rząd²⁸. Takie rozwiązanie wynikało z rozgrywek między pra-wicą i lepra-wicą, ograniczenia przez endecję władzy prezydenta na wypadek, gdyby miał nim zostać Piłsudski. Konstytucja chroniła prawa obywatelskie i przewidy-wała rozwój instytucji gwarantujących ochronę pracy i opieki społecznej. Dawa-ła przewagę wDawa-ładzy ustawodawczej nad wykonawczą, co w sytuacji trudności w wyłonieniu większości parlamentarnej, które, przy tak dużym zróżnicowaniu społecznym, narodowościowym i ideowym społeczeństwa, były do przewidze-nia, groziło niesprawnością władzy państwowej, pojawianiem się zamętu i kon-ﬂ iktów politycznych.

W wyniku wyborów z listopada 1922 roku ukonstytuował się parlament. Naj-więcej mandatów (38%) uzyskał Chrześcijański Związek Jedności Narodowej.

PSL „Piast” uzyskał15,8% mandatów. Partie lewicowe otrzymały 22,1% man-datów, niewiele mniej partie mniejszości narodowych, dla partii centrowych na-tomiast i ugrupowań inteligenckich wybory te okazały się klęską²⁹. Taki układ parlamentarny i wzrastające napięcie społeczne, podgrzewane przez konﬂ ikt polityczny między prawicą a lewicą, zaowocowały tragicznymi w skutkach wy-darzeniami związanymi z wyborem prezydenta przez Zgromadzenie Narodowe.

Rezygnacja Piłsudskiego z kandydowania spowodowała otwartą walką między prawicą a pozostałymi ugrupowaniami. Niezadowolone z wyboru na to stanowi-sko Gabriela Narutowicza ugrupowania prawicowe rozpętały nagonkę i eskalację działań, w wyniku których pierwszy prezydent został zamordowany.

Kolejne lata to okres, w którym dochodziło do częstych zmian ekip rządowych i przy tej okazji, zwłaszcza gdy do głosu doszła koalicja „Chjenopiasta”, częstych zmian w administracji państwowej³⁰. W okresie tym nastąpiło odsunięcie się od bezpośredniej działalności politycznej Piłsudskiego. Konﬂ ikty polityczne, walki na forum parlamentu i częste zmiany gabinetów skutkowały niezadowoleniem społecznym, skrzętnie wykorzystywanym przez środowiska związane z Piłsud-skim. Nawet reforma walutowa i ﬁ nansowa wprowadzone przez Władysława Grabskiego nie uspokoiły nastrojów społecznych. W tej sytuacji nie tylko zała-mywał się mit Polski zasobnej i sprawiedliwej, ale narastało poczucie niezadowo-lenia i oczekiwanie wprowadzenia porządku i ukrócenia „sejmokracji” i nieodpo-wiedzialności polityków. Zaowocowało to podjęciem działań przez Piłsudskiego

28 Ibidem, s. 356.

29 Por. D. Nałęcz, Sen o władzy. Inteligencja wobec niepodległości, Państwowy Instytut Wy-dawniczy, Warszawa 1994, s. 184–187.

30 Por. L. Hass, Między wiernością zasadom a pokusą władzy (postawy i zachowania polityczne inteligencji polskiej w latach 1926–1937) [w:] L. Hass, Inteligencji polskiej dole i niedole. XIX i XX wiek, Łowicz 1999, s. 229.

i jego zwolenników, przy poparciu społecznym środowisk robotniczych i inte-ligenckich. Dokonany przez niego zamach zbrojny w maju 1926 roku zmienił diametralnie nie tylko układ sił politycznych, ale i zapoczątkował inny sposób sprawowania władzy.

Zdaniem Nałęcza strategicznym celem marszałka Piłsudskiego było wzmoc-nienie władzy prezydenckiej³¹. W opinii Andrzeja Garlickiego:

(...) podstawowym założeniem jego ﬁ lozoﬁ i politycznej było przekonanie o nadrzędności państwa nad wszelkimi formami organizacji społeczeństwa. Interes państwa był więc war-tością najwyższą . Winny mu się podporządkować interesy klas i warstw społecznych, grup i środowisk politycznych oraz narodowości wchodzących w skład państwa³².

Temu celowi służyło uchwalenie tzw. noweli sierpniowej z 2 sierpnia 1926 roku, na mocy której prezydent otrzymał prawo wydawania rozporządzeń z mocą ustaw, które miał obowiązek przedłożyć sejmowi do zatwierdzenia na jego najbliż-szym posiedzeniu. Posiadał również prawo do rozwiązania sejmu na wniosek rządu. Nowela sierpniowa określała także zasady odwoływania rządu. Zgłoszo-ny przez posłów wniosek o wotum nieufności dla rządu nie mógł być głosowaZgłoszo-ny podczas posiedzenia, na którym został zgłoszony. Prezydent miał również specjal-ne uprawnienia budżetowe. Niedotrzymanie procedury uchwalenia budżetu przez parlament dawało mu prawo do ogłoszenia ustawy w wersji przygotowanej przez rząd. Nowela wzmacniała więc pozycję władzy wykonawczej³³.

Piłsudczycy rządzili przy tym samym składzie parlamentu z rządem realizują-cym zamysł marszałka, czemu nie przeszkadzały zmiany na stanowisku premiera.

Sanacja dokonała przewrotu pod hasłami uzdrowienia stosunków wewnętrznych i walki z „partyjniactwem”. Pierwszym krokiem było usuwanie zwolenników Na-rodowej Demokracji z kierowniczych stanowisk w administracji publicznej. Zda-niem marszałka sejmu w pierwszych latach rządów pomajowych, Macieja Rataja:

(...) czyszczenie administracji dokonywało się w atmosferze donosicielstwa, służalczej uległości i nierzadko szantażu. Zaczęła żerować na sytuacji wszelkiego rodzaju kanalia.

Podwładny mający urazę do swego przełożonego robił na niego po prostu donos, iż jest endek lub piastowiec, a nieraz dorzucał, że i złodziej, którego należy wysanować. Niedawni zakamieniali endecy i piastowcy występujący demonstracyjnie z organizacji i w sposób właściwy neoﬁ tom wszelkiego rodzaju są bardziej majowo nastrojeni niż sam Piłsudski³⁴. W opinii Włodzimierza Mędrzeckiego, autora monograﬁ i poświęconej polskiej inteligencji Wołynia w okresie międzywojennym, tzw. rugi pomajowe były w tej części Polski bardzo często wyolbrzymiane przez prasę niechętną rządom poma-jowym, gdyż wymiana kadr, jaka nastąpiła w związku ze zmianą ekipy rządowej,

31 Historia Polski..., s. 378.

32 A. Garlicki, Od maja do Brześcia, Spółdzielnia Wydawnicza Czytelnik, Warszawa 1981, s. 11.

33 W. Witkowski, op. cit., s. 308.

34 Cyt. za: H. Zieliński, Historia Polski 1914–1939, Wydawnictwo Ossolineum, Wrocław 1983, s. 188.

nie upoważniała do ostrych ocen. Niemniej jednak sama sytuacja wymiany władz jak i publikacje prasowe wzmagały poczucie niepewności. Powodowało to dekla-racje lojalności urzędników wobec nowego kursu politycznego, czemu sprzyjał generalnie konformizm i lizusostwo urzędników³⁵.

Konstytucja marcowa powołała do życia Trybunał Stanu stojący na straży przestrzegania prawa przez osoby piastujące najwyższe stanowiska w państwie.

Trybunał ten był ciałem kolegialnym, pozaparlamentarnym i niezawisłym. Jedy-ną sprawą rozpatrywaJedy-ną w okresie międzywojennym przez Trybunał była sprawa o przekazanie przez ministra skarbu Gabriela Czechowicza nadwyżki budżetowej na ﬁ nansowanie kampanii wyborczej obozu rządowego w 1928 roku³⁶. Premie-rem w tym czasie był Piłsudski. Obrady Trybunału Stanu nie przyniosły żadnego rezultatu. Kategoryczny zakaz Marszałka uniemożliwił sędziom wgląd w wydatki pozabudżetowe rządu. Minister Czechowicz nie przyznał się do winy, Piłsudski z kolei odmówił składania wyjaśnień, a w wywiadzie prasowym całą winę wziął na siebie. Naciski polityczne na członków Trybunału i brak woli współpracy ze strony rządu spowodowały, że jego działalność w tej sprawie została zawieszona do czasu zaopiniowania zasadności przesunięcia środków przez Sejm. Ten jednak został przedterminowo rozwiązany, a w nowym parlamencie obóz rządowy sta-nowił większość i sprawa nie została wznowiona. Zdaniem historyków sprawa ta zakończyła się całkowitą porażką Trybunału jako instytucji. Zdołała pokazać spo-łeczeństwu nieprawidłowości, do jakich dochodziło za rządów sanacji, nie udało się jednak doprowadzić do wyroku skazującego³⁷.

W pierwszych dwóch latach rządów po przewrocie majowym, mimo konfron-tacji z sejmem, rząd nadal cieszył się poparciem większości partii politycznych, a także większości społeczeństwa, czemu sprzyjała dobra sytuacja gospodarcza i wyraźna poprawa warunków życia mieszkańców kraju. Poprawa stanu budżetu państwa pod koniec 1927 roku pozwoliła również na polepszenie sytuacji ma-terialnej środowisk pracowników umysłowych. Z inicjatywy rządu wydano kil-ka korzystnych dla nich ustaw i rozporządzeń, na przykład dotyczących umowy o pracę, pragmatyki służbowej dla nauczycieli zapewniającej stabilizację zawo-dową, jawność oceny i prawo do dalszego kształcenia. Akty te wzmacniały po-czucie odrębności pracowników umysłowych w stosunku do klasy robotniczej.

W tym czasie jednak Piłsudski nie tylko rozluźnił swoje więzi z popierającymi go tuż po zamachu socjalistami i lewicowymi ugrupowaniami chłopskimi, ale zbliżył się do konserwatystów i środowisk ziemiańskich, tradycyjnie bliższych endecji. Działania te były związane z przygotowaniem gruntu pod mające się odbyć wybory parlamentarne. W styczniu 1928 roku ukonstytuowało się

ugrupo-35 Por. W. Mędrzecki, Inteligencja polska na Wołyniu w okresie międzywojennym, Wydawni-ctwo Neriton, Instytut Historii PAN, Warszawa 2005, s. 113.

36 Por. Trybunał Stanu: analiza funkcjonowania w Polsce międzywojennej, cyt. za: http://hali-butt.pl/2008/09/30/trybunal-stanu-czechowicz (z 18.04.2011).

37 Por. A. Ajnenkiel, B. Leśnodorski, W. Rostocki, Historia ustroju Polski (1764–1939), War-szawa 1970.

wanie Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem Marszałka Józefa Piłsudskiego.

BBWR stawał się ugrupowaniem politycznym przygotowującym się do wysu-wania własnych kandydatów w wyborach parlamentarnych, prowadząc walkę polityczną pod hasłami likwidacji „partyjniactwa”. Organizacja ta, będąc ugru-powaniem rządowym, działając w okresie dobrej sytuacji gospodarczej i stabilnej sytuacji politycznej, miała na celu przyciągnięcie wyborców dotychczas głosują-cych na partie lewicowe i centrowe. Działalności propagandowej nowego ugru-powania wspomaganego przez siły rządowe i administrację publiczną, przy ﬁ nan-sowym wsparciu sfer przemysłowych i ziemiaństwa, towarzyszyło przechodzenie do niego secesjonistów z ugrupowań socjalistycznych i lewicy chłopskiej. Listy BBWR zostały poparte przez Związek Urzędników Kolejowych, Stowarzyszenie Urzędników Skarbowych oraz stowarzyszenia pocztowców, pracowników mo-nopoli państwowych, inżynierów kolejowych i pracowników administracji tech-nicznej warsztatów. Ich akcją sterował Centralny Bezpartyjny Blok Pracowników Państwowych, Prywatnych i Samorządowych do Współpracy z Rządem³⁸.

W wyniku przeprowadzonych w marcu 1928 roku wyborów BBWR odniósł sukces, uzyskując najwięcej głosów i zdobywając 28% mandatów. Druga w ko-lejności PPS uzyskała dwa razy mniej głosów. Klęskę poniosły partie centrowe i prawicowe³⁹. Po wygranych wyborach nastąpiły zmiany u steru rządów. Były to zmiany personalne. Zajmującego wcześniej stanowisko premiera Kazimierza Bartla, uchodzącego za umiarkowanego liberała, zwolennika rządu składającego się z fachowców, zastąpili „pułkownicy”, ludzie nie tylko blisko związani z mar-szałkiem Piłsudskim, ale ponadto realizujący jego linię polityczną zaostrzania kursu wobec opozycji.

Polityce tej w pierwszej kolejności przeciwstawiły się partie lewicowe, socja-listyczne i ludowe, tworząc wspólny front określany jako „Centrolew”. Wchodzą-ce w jego skład ugrupowania zorganizowały w czerwcu 1930 roku w Krakowie Kongres Obrony Praw i Wolności Ludu, domagając się zmiany rządu. Do koń-ca roku wzmagało się napięcie polityczne. We wrześniu aresztowanych zostało 18 posłów opozycji. W atmosferze nacisków i represji politycznych przebiegała kampania wyborcza do przedterminowych wyborów, których termin wyznaczono na 16 listopada. W wyborach sukces odniósł BBWR, stając się nie tylko naj-liczniejszym ugrupowaniem w sejmie, ale też posiadając większość mandatów.

Najsilniejszym ugrupowaniem opozycyjnym okazała się endecja, siły skupione w Centrolewie uzyskały 18,5% mandatów, czyli połowę z tego, co w wyborach sprzed dwóch lat⁴⁰.

Kolejne pięć lat do uchwalenia nowej konstytucji i śmierci marszałka Piłsud-skiego upłynęło pod znakiem kryzysu gospodarczego, narastania napięć społecz-nych i napięć polityczspołecz-nych wynikających nie tylko z walki politycznej sanacji

38 Por. L. Has, op. cit., s. 244.

39 Por. H. Zieliński, op. cit., s.198.

40 Por. Historia Polski..., s. 393, H. Zieliński, op. cit., s. 121.

z opozycją, ale także z narastających konﬂ iktów na tle narodowościowym, zabój-stwa przez ukraińskich nacjonalistów w 1931 roku Tadeusza Hołówki, a w 1934 roku ministra spraw wewnętrznych Bronisława Pierackiego. W tym czasie usta-wami o zgromadzeniach i zebraniach (1932 rok), o stowarzyszeniach (1932 rok) i samorządzie (1933 rok) ograniczano swobody obywatelskie. Ponadto zawie-szono zasadę nieusuwalności sędziów i podporządkowano administracji samo-rząd adwokacki, ograniczono autonomię wyższych uczelni. Coraz częściej stano-wiono prawo na mocy rozporządzeń prezydenta i rozporządzeń Rady Ministrów.

Zmiany na stanowiskach premierów oznaczały jedynie rotację pułkowników, nie wiązały się natomiast z jakąkolwiek zmianą kursu wobec opozycji. Zmianę przy-niósł dopiero rok 1935. W kwietniu uchwalono nową konstytucję, w myśl której system gabinetowo-parlamentarny został zastąpiony przez system prezydencki.

Prezydent mianował premiera i na wniosek ministrów obsadzał najwyższe sta-nowiska cywilne i wojskowe, powoływał sędziów Trybunału Stanu, wyznaczał jedną trzecią senatorów i miał prawo rozwiązywać parlament przed upływem ka-dencji⁴¹. W maju zmarł marszałek Piłsudski, we wrześniu odbyły się wybory do sejmu. Wzięła w nich udział mniej niż połowa uprawnionych do głosowania. Tak niska frekwencja, a przede wszystkim przegrana obozu rządowego, spowodowały proces dekompozycji dotychczasowego obozu rządowego i odsunięcie na dalszy plan ówczesnych polityków wywodzących się ze środowiska „pułkowników”, z których w ekipie rządowej pozostał na stanowisku ministra spraw zagranicz-nych jedynie Józef Beck.

Wzmocnienie pozycji prezydenta wykorzystał Ignacy Mościcki do stopniowej liberalizacji systemu władzy. Jednakże od początku wykształciły się dwa ośrodki mające wpływy polityczne. Pierwszy to tak zwana grupa zamkowa – politycy skupieni wokół prezydenta, drugi to środowisko wojskowe, któremu przewodził Generalny Inspektor Sił Zbrojnych, generał, a od 1936 roku marszałek, Edward Rydz-Śmigły. Do porozumienia między oboma ośrodkami doszło w 1936 roku.

Osoby związane z grupą zamkową, między innymi Eugeniusz Kwiatkowski, odpowiedzialni byli za gospodarkę, ludzie Rydza-Śmigłego obsadzili natomiast stanowiska związane z polityką wewnętrzną. Premierem, aż do końca II Rzeczy-pospolitej, pozostawał Felicjan Sławoj-Składkowski.

Lata 1936–1939 to okres wychodzenia z kryzysu gospodarczego i realizacji planu budowy Centralnego Okręgu Przemysłowego. To także okres napięć spo-łecznych, szczególnie strajków chłopskich. To również wzrost tendencji totali-tarnych zarówno na prawicy w postaci Obozu Narodowo-Radykalnego Falanga, jak i powstałego w środowisku sanacyjnych pułkowników Obozu Zjednoczenia Narodowego. Wyrosłe z różnych nurtów ideowych i środowisk społecznych ugrupowania łączył nacjonalizm oraz fascynacja rozwiązaniami totalitarnymi.

Ugrupowania te miały większy wpływ na polską rzeczywistość polityczną tego okresu niż powstałe nowe ugrupowania centrowe, jak Klub Demokratyczny czy

41 Por. Historia Polski..., s. 407.

Stronnictwo Pracy. W ostatnich dwóch latach Rzeczpospolitej różnice i konﬂ ikty polityczne były jednak wyciszane, co sprawiało rosnące zagrożenie ze strony Nie-miec. W 1938 roku doszło do ostatniego przesilenia związanego z objęciem przez Walerego Sławka, człowieka związanego z Piłsudskim od czasów PPS Frakcji Rewolucyjnej, stanowiska marszałka Sejmu. Ambicje polityczne Sławka nie były na rękę ani Mościckiemu, ani Rydzowi-Śmigłemu. W takiej sytuacji prezydent podjął decyzję o rozpisaniu przedterminowych wyborów na listopad 1938 roku.

W tych ostatnich w II Rzeczypospolitej wyborach sukces odniosła sanacja, naj-więcej miejsc w sejmie obsadzili posłowie OZN. W okresie narastania zagrożenia niemieckiego rząd podjął decyzję o zajęciu części Śląska znajdującego się na Za-olziu, przedstawianym przez ekipę rządową jako sukces polityczny. W kraju nato-miast następowała integracja społeczeństwa wokół rządu, prezydenta i marszałka Rydza-Śmigłego. Wyrazem patriotyzmu było utworzenie społecznego komitetu Pożyczki Obrony Przeciwlotniczej, zbierającego oﬁ arne datki społeczeństwa na wzmocnienie potencjału militarnego Polski.

Przedstawiony krótki rys historyczny uwarunkowań politycznych działalności administracji publicznej pozwala zwrócić uwagę na występowanie silnych napięć politycznych wśród podstawowych ugrupowań politycznych, które w pierwszych siedmiu latach niepodległości zaowocowały konﬂ iktami na forum parlamentar-nym i częstymi zmianami ekip rządowych, a także obniżaniem rangi i prestiżu polityków oraz partii politycznych. Była to nie tylko jedna z głównych przyczyn zamachu stanu przeprowadzonego przez Piłsudskiego, ale i punkt odniesienia w realizowanej przez sanację polityce wewnętrznej ograniczającej rolę

W dokumencie Profesjonalizacja administracji państwowej w Polsce 1918-1939 : uwarunkowania społeczne i kulturowe (Stron 22-30)