Koszt generowania informacji

Na koszt generowania informacji składają się wszelkie nakłady niezbędne do tego, aby wiadomość zawierająca określoną informację mogła być wygenero­

wana. Aby koszty te zidentyfikować, musimy precyzyjnie zdefiniować zakres cza­

sowy, przestrzenny i podmiotowy fazy generowania informacji w analizowanym procesie informacyjnym. Oto przykłady:

a) badania naukowe (np. opracowanie nowego leku, prognoza PKB),

Generowanie informacji w badaniu naukowym, którego celem jest opracowanie nowego leku, czyli informacji o jego składzie chemicznym, technologii produkcji, sposobie przechowywania, zakresie stosowania, działaniach ubocznych, przeciw­

wskazaniach itd., jest koszt utrzymania zespołów badawczych, koszt zakupu apara­

tury naukowej i jej eksploatacji, koszt rejestracji wyników eksperymentalnego sto­

sowania danego leku, koszt obserwacji innych pacjentów stosujących dany lek itd.

Koszty te są ponoszone w sposób systematyczny przez wiele lat. S ą do niekiedy bardzo duże koszty. Ich efektem jest wygenerowanie nowej informacji, poszerzają­

cej naszą wiedzę o rzeczywistości.

W przypadku procesu informacyjnego - badań naukowych polegających na opracowaniu prognoz PKB faza generowania informacji obejm uje a) zapozna­

nie się ekonomistów z zasadami metodycznymi szacowania PKB ustalonymi przez właściwe organizacje międzynarodowe (ONZ, Bank Światowy, Między­

narodowy Fundusz Walutowy, Eurostat), b) analizę dostępnych informacji

źródłowych do szacowania PKB w kraju, c) adaptację rekomendowanych za­

sad metodycznych do specyfiki źródeł informacji w kraju, d) opracowanie re­

komendacji do programu badań statystycznych, e) wdrożenie tych rekomen­

dacji w praktyce odpowiednich badań statystycznych. Jest to także proces kosztowny i długotrwały. Na koszty generowania informacji składają się kosz­

ty utrzymania zespołu badawczego oraz koszty zebrania odpowiednich infor­

macji źródłowych w ramach badań statystycznych statystyki publicznej.

b) ogólnokrajowy infrastrukturalny system informacyjny administracji publicznej (np. system podatkowy)

Generowanie informacji w systemie podatkowym obejmuje koszty (finansowe, czas pracy, koszty materialne) wszystkich podatników. W kraju takim jak Polska jest to około 28 milionów podatników rozliczających się z dochodów osobistych i kilka milionów pozostałych podatników (podmiotów prowadzących działalność gospodarczą pozarolniczą, rolników, innych podatników). Aby zdać sobie spra­

wę ze skali tych kosztów w gospodarce narodowej, wystarczy prosty szacunek:

przyjmujmy, że czas potrzebny na wypełnienie tzw. PIT-u (deklaracji podatku od dochodów osobistych) wynosi 4 godziny, a wypełnia je połowa podatników, sa­

me koszty społeczne (straty czasu obywateli) tej niekompetentnej biurokratycz­

nej zabawy wynoszą, najskromniej licząc, 35 000 osobolat. Część tego czasu, to czas pracy podatników (i ich kolegów pomagających im w wypełnianiu PIT-ów).

Do tego trzeba dodać ogromne koszty generowania różnych PIT-ów przez pra­

codawców i zleceniodawców, koszty ich przesyłania pocztą (oczywiście listami poleconymi). Koszt generowania informacji obejmuje także koszty druku formu­

larzy deklaracji podatkowych, instrukcji wypełniania formularzy, koszty ich kol­

portażu do urzędów skarbowych, koszty i czas tracony na odbiór formularzy. W przypadku systemu podatkowego w Polsce w fazie generowania informacji w systemie podatkowym kryją się ogromne możliwości oszczędności kosztów fi­

nansowych i kosztów społecznych.

c) badanie statystyczne (np. spis powszechny ludności, badanie ankietowe opinii publicznej lub rynku),

Koszty generow ania inform acji w ankietow ym badaniu statystycznym obej­

mują nakłady na przygotow anie m etodyczne i organizacyjne badania staty­

stycznego, nakłady na ankieterów, a także - zw łaszcza w przypadku badań ob­

jętych obow iązk iem statystycznym - czas respondentów p ośw ięcon y na udzie­

lenie od p ow ied zi. K oszty te stanow ią nawet do 80 % całkow itych kosztów procesu inform acyjnego, jaki jest m asow e ankietow e badanie statystyczne.

Zmiana organizacji i tech n ologii generowania inform acji w badaniach staty­

stycznych, w tym dzięki wykorzystaniu now oczesnych technologii informa­

cyjnych, m oże przynieść znaczne oszczęd n ości i obniżenie kosztów tak eko­

nom icznych, jak i sp ołecznych.

d) informacja prasowa (np. korespondencja agencyjna, publicystyka ekonomicz­

na),

Na koszt generowania kilkudziesięciosekundowej migawki telewizyjnej o wy­

darzeniach z odległego kraju składa się koszt wysłania ekipy telewizyjnej, koszt ich pracy "w terenie", koszt przekazania materiałów źródłowych do redakcji. Na koszt generowania krótkiego komunikatu telewizyjnego o prognozie pogody składają się koszty pomiarów meteorologicznych prowadzonych przez polskie służby, koszty zakupu informacji z innych krajów, koszty opracowania progno­

zy i jej zredagowania w formie wizualnej i tekstowej. Natomiast koszt genero­

wania publicystycznego artykułu ogranicza się do kosztów materialnych i czasu poświęconego przez autora "publicystyki". O ileż tańsza jest więc "publicystyka ekonomiczna" od rzetelnych badań naukowych. Koszt wygenerowania informa­

cji o preferencjach politycznych wyborców poprzez reprezentatywne ankietowe badanie opinii publicznej bądź koszt rzetelnego badania rynku jest wysoki. Za to zmyślenie przez dziennikarza „listu do redakcji” mającego świadczyć o tym, że „nasi czytelnicy” popierają partię XYZ kosztuje niewiele.

e) edukacja (np. monograficzny wykład akademicki, szkolenie projektantów sys­

temów informatycznych)

Koszt generowania informacji w przypadku procesu informacyjnego jakim jest wykład monograficzny, w którym wykładowca prezentuje oryginalne wy­

niki swoich badań obejmuje koszt (w tym i czas) opracowania wykłady, przy­

gotowania materiałów dydaktycznych, ewentualnie opracowanie skryptu.

Koszty generowania informacji dla potrzeb szkolenia projektantów systemów informatycznych obejm ują przygotowanie programu szkolenia, wybór mate­

riału do szkolenia, opracowanie i wydanie skryptów, koszty przygotowania się wykładowców. Znaczna część tych kosztów, to koszty ponoszone jednora­

zowo, których nie ponosi się w przypadku reprodukcji informacji w dalszych fazach dydaktycznego procesu informacyjnego.

Przy projektowaniu systemów informacyjnych i analizie ich kosztów trze­

ba brać pod uwagę całkowity koszt generowania informacji, niezależnie od tego, czy ponosi go gestor systemu, administrator, czy też koszt ten jest ponoszony przez inne podmioty, np. przez źródła informacji (ludzi, przedsiębiorstwa).

W praktyce projektanci systemów informacyjnych m ają często możliwość wyboru różnych organizacyjnych i technicznych wariantów gromadzenia tych samych informacji. Różnice w całkowitych kosztach generowania informacji mię­

dzy tymi wariantami m ogą być znaczne. Podobnie w tych wariantach koszty mogą.

być ponoszone przez różne podmioty. Gestorzy systemów informacyjnych starają się zminimalizować koszty generowania bezpośrednio przez nich ponoszone, prze­

rzucając je - o ile jest to możliwie - na innych uczestników systemu lub procesu informacyjnego. Czasami udaje im się uzyskać to poprzez prawo narzucające

obowiązek dostarczania informacji na koszt podmiotów - źródeł informacji. Np.

przedsiębiorstwa zobowiązane są wypełniać i dostarczać sprawozdania statystycz­

ne do organów statystyki publicznej na własny koszt. Podobnie podatnikom nikt nie zwraca za czas zużyty na wypełnianie deklaracji podatkowych. Nie byłoby to groźne, gdyby gestorzy i projektanci systemów informacyjnych znali koszty pono­

szone przez sprawozdawców i podatników i starali się je zminimalizować. Nieste­

ty, troska gestorów i projektantów o to, by systemy minimalizowały inne koszty, niż ponoszone przez nich samych, jest rzadkością. Projektanci i gestorzy wielu systemów informacyjnych, zwłaszcza systemów tworzonych przez administrację publiczną, chętnie przerzucają koszty generowania informacji na inne podmioty:

obywateli, przedsiębiorstwa i nie biorą ich pod uwagę w kompleksowym rachunku kosztów informacji.

Projektując jakiekolwiek systemy informacyjne w gospodarce należy umieć oszacować wszystkie koszty generowania informacji, niezależnie od tego, kto je ponosi, czy są to koszty finansowe lub materialne ewidencjonowane w księ­

gowości, czy jest to czas zużyty (nierzadko zmarnowany) przez obywatela. Specy­

fikacja pełnych kosztów generowania informacji, ich rozkładu w czasie i wskaza­

nia, kto je ponosi lub powinien ponosić, jest niezbędna do oceny efektywności i sprawności systemów i procesów informatycznych.