Kreatywne miasta a innowacyjne zachowania KTN

„Wraz z postępującą liberalizacją gospodarki światowej, kapitał ludzki, technologiczny, finansowy i informacyjny koncentruje się w ośrodkach miejs-kich”⁷. Występujące w miastach zjawisko koncentracji działalności gospodarczej ściśle wiąże się ze specjalizacją produkcji, umożliwiającą poprawę jakości wy-robów, wzrost wydajności pracy oraz zmniejszenie kosztów produkcji, jak też z kooperacją przemysłową, realizującą się w samym przedsiębiorstwie i między przedsiębiorstwami. Istotne dla wielu realizowanych strategii KTN są bowiem wynikające ze wspólnej lokalizacji korzyści aglomeracji, wskazujące przyczyny koncentracji przestrzennej działalności. Zalicza się do nich, obok odśrodkowych, siły dośrodkowe, a wśród nich: chłonny rynek (wpływa na zyski przedsiębiorstw i stopień tzw. użyteczności konsumentów) i powiązania po stronie nakładów i efektów, zarówno w sferze konsumpcji (np. większe rynki), jak i produkcji (np.

dostęp do materiałów, niższe koszty transportu).

Do podstawowych czynników wzmacniających atuty rozwojowe miast i rzutujących na unikalność podejmowanych w nich lokalizacji coraz częściej zalicza się ich „różnorodność”, utożsamianą z rozwojem wyjątkowych atutów, oryginalnej wiedzy i zdolności twórczych, które są trudne do naśladowania w innych miejscach⁸. To charakterystyczne dla kreatywnych miast zróżnico-wanie odnosi się do wyspecjalizowanych dziedzin przemysłu (zawodów), wy-twarzających niepowtarzalne produkty ze względu na dynamiczny charakter łącznego oddziaływania „miejscowej” nauki i innowacji, ale także do zasobów fizycznych miasta, takich jak specjalne centra kultury lub dzielnice

7 Jeśli przyjąć, że pięć największych amerykańskich obszarów metropolitalnych (Boston, Chi-cago, Filadelfia, Los Angeles i Nowy Jork) stanowiłoby jedno państwo, to byłoby ono czwartą gospodarką świata. Wyzwania urbanizacji i rola ONZ-HABITAT. Wykład A. Kajumulo Tibaiju-ki, zastępcy Sekretarza Generalnego NZ, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie 18.04.2008, s. 2.

8 Odnosili się do tych zagadnień: R. Florida: The Rise of the Creative Class, Basic Books, New York 2004; I. Turok: The Distinctive City: ‘Quality’ as Source of a Competitive Ad-vantage. University of Glasgow, Glasgow 2004, s. 2.

Miasta XXI wieku… 57

we. Zapewnia to możliwość tworzenia i podtrzymywania w miastach produkcji wysokiej jakości dóbr i usług o innowacyjnym charakterze, także w wyniku in-westycji podejmowanych przez KTN.

Zatem kreatywność, odnoszoną w sposób szczególny do dużych miast, można postrzegać jako ich potencjał, tj. zdolność do tworzenia lub efekt wy-korzystania posiadanych zdolności i odnosić zarówno do zasobów, rodzajów ak-tywności gospodarczej, struktury gospodarczo-przestrzennej, ale także śro-dowiska działania wraz z systemem infrastruktury. Czynniki kreatywności miasta mają różnorodne źródła, jednak często wykazują związek z kapitałem ludzkim i kulturowym miasta, a wiedza i informacja postrzegane są jako swoisty potencjał produktywności, który umożliwił społeczeństwom najlepiej rozwi-niętym przejście do tzw. VI fali (gospodarka oparta na wiedzy – wiek dostępu w miejsce wieku własności), a w zasadzie VII fali − wieku kreatywności. Od-nosi się do społeczeństwa czasu wolnego i rozrywki⁹, które mogą służyć krea-tywności, będącej podstawowym czynnikiem bogactwa. Typowym przedstawi-cielem społeczeństwa informacji jest homo urbanus, który w aglomeracji nie tylko pracuje, lecz również szuka inspiracji, wiedzy i warunków do odpoczynku, a różne formy jego kreatywności stają się źródłem różnorodności środowiska, które zamieszkuje.

Z punktu widzenia biznesu, także międzynarodowego, ważne jest to, że

„różnorodność” miast kreatywnych stwarza większe możliwości przyciągania inwestorów i pozwala na większe efekty niż te osiągane przez KTN dzięki stra-tegii wydajności realizowanej w tradycyjny sposób. Pozwala to na sprzedaż pro-duktów po specjalnych cenach, wyższych niż standardowe, przekraczając po-ziom przeciętnych zysków i przejawia się w rozwoju zaawansowanych funkcji, szybszym reagowaniem na potrzeby klientów czy budowie marki, utożsamianej z wyższą jakością i użytecznością. W konsekwencji daje to firmom podejmu-jącym działalność w miastach, określanych mianem kreatywnych możliwość budowania przewagi opartej na jakości i skoncentrowanego zróżnicowania w miejsce strategii cenowo-kosztowej czy wykorzystującej tylko dostępność lo-kalnych zasobów. W szerszym kontekście odnosi się to do rozwoju innowacyj-ności. Miasta kreatywne spełniają bowiem warunki sprzężenia zwrotnego po-między swą „różnorodnością” a rozwojem innowacji, wynikającego z zasady, że prawdopodobieństwo kreacji innowacji wzrasta wraz ze stopniem dywersyfi-kacji, analizowanym zarówno na poziomie firmy, jak i miasta¹⁰, a tworzące się w takich lokalizacjach struktury klastrowe i towarzyszący im rozwój centrów naukowo-badawczych inspirują innowacyjność współpracujących w nich przed-siębiorstw.

9 W. Pławski: Netokracja i konsumtariat, czyli nowy podział społeczny w epoce Internetu.

http://www.teberia.pl/news.php?id=5250.

10 K. Frenken, R.A. Boschma: A Theoretical Framework for Evolutionary Economic Geography:

Industrial Dynamics and Urban Growth as a Branching Process. Papers of Evolutionary Eco-nomic Geography 07.01. Utrecht University, Utrecht, s. 9.

Teresa Pakulska 58

Niektóre ze wskazanych rozwiązań bliskie są działaniom stosowanym w ramach strategii błękitnego oceanu, coraz silniej penetrowanej przez poszuku-jące nowych przewag KTN. Przyjrzenie się czynnikom tkwiącym w otoczeniu przedsiębiorstwa przez pryzmat tzw. błękitnego oceanu¹¹) ogniskującym uwagę na innowacji wartości (zintegrowanie użyteczności, ceny i kosztów z pio-nierstwem rynkowym) i tworzeniu większego popytu sprawia, że KTN upatrują w kreatywnych miastach źródeł osiągania tak określonych nowych przewag.

Rozwój kreatywnej gospodarki jawi się strategicznym priorytetem wielu nie tylko największych miast świata, takich jak Nowy Jork (Silicon Alley), Lon-dyn, Paryż, ale także Berlina, Toronto, Barcelony, San Francisco (ze szczegól-nym przypadkiem inicjatyw kulturalnych w Silicon Valley mających na celu stymulowanie kreatywnego nauczania), Mediolanu, Helsinek, Dublina czy Au-stin w Teksasie i Newcastle w Wielkiej Brytanii, tj. ośrodków o dużym zna-czeniu w gospodarce poszczególnych krajów lub regionów. W Azji Wschodniej należy do tego grona zaliczyć miasta związane z rozwojem infrastruktury IT, niezbędnej dla podejmowania inwestycji ukierunkowanych na wyższą produk-tywność odnoszącej się do e-biznesu, a także kreatywnej działalności. Dotyczyło to w szczególności pionierskich pod tym względem inicjatyw podjętych w Sin-gapurze i Malezji w ramach rozwoju szerokopasmowej infrastruktury (np. Ko-rytarz Multimedialny), które na późniejszym etapie przyczyniły się do rozwoju kreatywnej produkcji, także w wyniku napływu inwestycji zagranicznych. Za-równo w tym ostatnim przypadku, jak też w innych miastach utożsamianych z najlepszymi warunkami dla lokowania kreatywnej działalności (obok Londynu np. Dehli, Szanghaj, Toronto, Wiedeń, Chicago, Nowy Jork, Dallas) branża IT i projekty bazujące na rozwiązaniach nowoczesnej komunikacji sieciowej sta-nowią podstawę prorozwojowych, przedsiębiorczych inicjatyw (start-up).

Wzrostowi znaczenia kreatywnej działalności w miastach towarzyszy rysu-jąca się w niektórych z nich specjalizacja, np. związana z branżą projektantów (Nowy Jork, Paryż, Londyn, Mediolan), mediami (Berlin, Nowy Jork, Helsinki, zwane miastem wirtualnym − konsorcjum firm telekomunikacyjnych), projekty urbanistyczne, architektura (Barcelona), projektowanie wraz mediami (Sin-gapur). W gospodarkach wysoko rozwiniętych, np. Wielka Brytania duże zna-czenie wśród kreatywnych przemysłów odgrywa oprogramowanie, gry kompu-terowe oraz publikacje elektroniczne (43% PKB wytworzonego przez kreatywne przemysły), a następnie działalność wydawnicza, reklama, radio i telewizja (ok.

3/4), a przykładowo w Polsce ok. 50% wartości generowanej przez ten przemysł powstało w 2008 roku w branży reklamowej, wydawniczej oraz nadawaniu pro-gramów¹².

11 W.Ch. Kim, R. Mauborgne: Strategia błękitnego oceanu. MT Biznes Ltd, Warszawa 2005, s. 8.

12 P. Lewandowski, J. Mućk, Ł. Skrok: Znaczenie gospodarcze sektora kultury. Wstęp do analizy problemu. Raport końcowy. Instytut Badań Strukturalnych Warszawa 2010, s. 36.

http://ibs.org.pl/site/upload/publikacje/ObserwatoriumKultury/znaczenie%20gospodarcze%20se ktora%20kultury%20-%20raport%20IBS.PDF (9.01.2012).

Miasta XXI wieku… 59