III. Metoda projekcji dochodów z produktów rolniczych
:QLQLHMV]\PUR]G]LDOHSU]HGVWDZLRQ\]RVWDáVSRVyE SURFHGXUD EXGRZ\
PRGHOX SURMHNFML GRFKRGyZ Z SHUVSHNW\ZLH ĞUHGQLRRNUHVRZHM GOD Z\EUDQ\FK
UROQLF]\FKG]LDáDOQRĞFLSURGXNF\MQ\FK3U]HGPLRWHPEDGDĔE\áRF]WHU\G]LDáDO
QRĞFLSURGXNFMLURĞOLQQHMWMSV]HQLFDR]LPDĪ\WRR]LPHMĊF]PLHĔMDU\LU]HSDN
R]LP\RUD]MHGQDG]LDáDOQRĞüSURGXNFML]ZLHU]ĊFHM±NURZ\POHF]QH
%D]ą GR EXGRZ\ PRGHOX SURMHNFML E\á\ GDQH JURPDG]RQH Z V\VWHPLH
$*52.26=7<RUD]3ROVNL)$'1'ODSUH]HQWDFMLZ\QLNyZG]LDáDOQRĞFLSUR
GXNF\MQ\FK ]RVWDá\ RQH SU]HWZRU]RQH ]JRGQLH ] PHWRGRORJLą VWRVRZDQą
ZV\VWHPLH$*52.26=7<:XMĊFLXV]F]HJyáRZ\PGDQHNWyUHSRGGDQRHNV
WUDSRODFMLZSU]\V]áRĞüE\á\WRVNáDGQLNLVWUXNWXU\
i
wartości produkcjix GODG]LDáDOQRĞFLSURGXNFMLURĞOLQQHM±SORQFHQDVSU]HGDĪ\SURGXNWyZ
x GODG]LDáDOQRĞFLNURZ\POHF]QH±Z\GDMQRĞüPOHF]QDNUyZFHQDVSU]H
GDĪ\POHNDFHQDFLHOąWSRRGVDG]HQLXRGNURZ\RUD]FHQDZ\EUDNRZD
Q\FKNUyZPOHF]Q\FK
i
kosztów bezpośrednichx GOD G]LDáDOQRĞFL SURGXNFML URĞOLQQHM ± NRV]W PDWHULDáX VLHZQHJR QDZR
]yZ PLQHUDOQ\FK ĞURGNyZ RFKURQ\ URĞOLQ UHJXODWRUyZ Z]URVWX SR]R
VWDáHNRV]W\EH]SRĞUHGQLH
x GODG]LDáDOQRĞFLNURZ\POHF]QH±NRV]WZ\PLDQ\VWDGDNRV]WSDV]]]D
NXSXNRV]WSDV]ZáDVQ\FKWRZDURZ\FKLQLHWRZDURZ\FKRUD]SR]RVWDáH
NRV]W\EH]SRĞUHGQLH QSNRV]W\OHF]HQLDXEH]SLHF]HQLDNUyZ
i
kosztów pośrednich ± GOD G]LDáDOQRĞFL SURGXNFML URĞOLQQHM RUD] NUyZPOHF]Q\FKSUH]HQWDFMDQDVFKHPDFLH % ,,
:PRGHOXSURMHNFML]DáRĪRQRQLH]PLHQQRĞüVWUXNWXU\LLORĞFLQDNáDGyZSR
QLHVLRQ\FK QD SRV]F]HJyOQHG]LDáDOQRĞFLZ SURFHVLHSURGXNFML 2]QDF]D WR ĪH
QDNáDG\RG]ZLHUFLHGODMąĞUHGQLSR]LRPZODWDFKEDGDĔG]LDáDOQRĞFL
0DWHULDáHPSLU\F]Q\GODF]WHUHFKG]LDáDOQRĞFL SV]HQLFDR]LPDĪ\WRR]L
PHU]HSDNR]LP\LNURZ\POHF]QH SRFKRG]Lá]ODWDGODG]LDáDOQR
ĞFLMĊF]PLHĔMDU\]ODW6ąWRZLĊFV]HUHJLF]DVRZHGDQ\FKGODL
ODW 3URMHNFMD Z\QLNyZGR URNX F]\OLQD NROHMQHODWD QDSRGVWDZLH
WDNNUyWNLFKV]HUHJyZE\áDE\REDUF]RQDEDUG]RGXĪ\PEáĊGHP=GDQLHPED
GDF]\HNVWUDSRODFMDSRZLQQDVLĊJDüFRQDMZ\ĪHMóOLF]E\GDQ\FKVáXĪąF\FKGR
RV]DFRZDQLDPRGHOX$E\UR]ZLą]DüWHQSUREOHPSU]\EXGRZLHPRGHOXSUR
MHNFML GRFKRGyZ G]LDáDOQRĞFL SURGXNF\MQ\FK ]DVWRVRZDQR LQQH UR]ZLą]DQLH
'DQHRSLVXMąFHG]LDáDOQRĞFLSURGXNF\MQHZODWDFKEDGDĔ W]QVNáDGQLNLVWUXN
WXU\ZDUWRĞFLSURGXNFMLLNRV]WyZ SRVáXĪ\á\MDNRSXQNWZ\MĞFLD SXQNWVWDUWR
Z\ GRGDOV]\FKREOLF]HĔLGRVSRU]ąG]HQLDSURMHNFML1DVWĊSQLHSU]\SRU]ąG
NRZDQRLPRGSRZLHGQLHV]HUHJLNWyUHZMDNQDMOHSV]\VSRVyEFKDUDNWHU\]R
ZDá\]PLHQQRĞüEDGDQ\FK]MDZLVN QSFHQSORQyZ DNWyUHMHGQRF]HĞQLHE\
á\QDW\OHGáXJLHE\PRĪQDMHE\áRHNVWUDSRORZDüQDNROHMQHODWD
:\NRU]\VWXMąFGDQHVWDW\VW\NLSXEOLF]QHM *86 ]EXGRZDQRV]HUHJLF]D
VRZHREHMPXMąFHODWF]\OLRNUHVRG URNXGRURNX3HZQ\PRJUD
QLF]HQLHPGODGáXJRĞFLW\FKV]HUHJyZLZ\]QDF]HQLDWHQGHQFMLUR]ZRMRZHMSR
V]F]HJyOQ\FK]MDZLVNE\áDGHQRPLQDFMD]áRWHJRNWyUD]RVWDáDSU]HSURZDG]RQD
VW\F]QLD URNX QDSRGVWDZLHXVWDZ\RGHQRPLQDFML]áRWHJR]GQLDOLSFD
U±']81USR] &KFąFZLĊF]DFKRZDüMHGQRURGQRĞüGDQ\FK
]UH]\JQRZDQR]EXGRZDQLDGáXĪV]\FKV]HUHJyZF]DVRZ\FK
'ODNDĪGHJR]HVNáDGQLNyZZDUWRĞFLSURGXNFML ZSU]\SDGNXNDĪGHMG]LD
áDOQRĞFLQLH]DOHĪQLH RUD]NRV]WyZEH]SRĞUHGQLFKLSRĞUHGQLFKZ\EUDQ\]RVWDá
RGSRZLHGQL V]HUHJ F]DVRZ\ Z Z\MąWNRZ\FK V\WXDFMDFK ZLĊFHM QLĪ MHGHQ
6FKHPDW % ,,, SU]HGVWDZLDSU]\NáDGSU]\SRU]ąGNRZDQLDVRELH Z\EUDQ\FK
]PLHQQ\FKWM]PLHQQ\FKZ\MĞFLRZ\FK]ED]\$*52.26=7<GR]PLHQQ\FK
SRFKRG]ąF\FK]HVWDW\VW\NLSXEOLF]QHMNWyUHZ\NRU]\VWDQRGREXGRZ\V]HUH
JyZF]DVRZ\FK
3R Z\ERU]H V]HUHJyZ F]DVRZ\FK SRGMĊWR SUyEĊ LFK PRGHORZDQLD RUD]
VSRU]ąG]HQLDSURMHNFML:W\PFHOXVNRU]\VWDQR]NODV\F]Q\FKPRGHOLWHQGHQ
FMLUR]ZRMRZHM0RGHOHWHRSLVXMąNV]WDáWRZDQLHVLĊ]MDZLVNZF]DVLHLPRĪQD
MHZ\NRU]\VW\ZDüGRVSRU]ąG]DQLDSURJQR]ĞUHGQLRRNUHVRZ\FK3URJQR]RZD
QLHQDLFKSRGVWDZLHRGE\ZDVLĊSRSU]H]HNVWUDSRODFMĊZSU]\V]áRĞüWHQGHQFML
]DREVHUZRZDQ\FKZSU]HV]áRĞFL.RQLHF]QHMHVWMHGQDNSU]\MĊFLH]DáRĪHQLDĪH
QD EDGDQą ]PLHQQą EĊGą RGG]LDá\ZDü F]\QQLNL WH VDPH MDN GRW\FKF]DV L WDN
VDPR MDN GRW\FKF]DV 2]QDF]D WR ĪH UHODFMH VWUXNWXUDOQH XMĊWH Z PRGHOX
D]DREVHUZRZDQHQDSRGVWDZLHGDQ\FKHPSLU\F]Q\FK]SU]HV]áRĞFLQLHXOHJQą
66WDĔNRWyznaczenie prognozy i ocena jej realności>Z @Zarządzanie ryzykiem ceno-wym a możliwości stabilizowania dochodów producentów rolnych – aspekty poznawcze i aplikacyjne ,(5L*ĩ3,%5DSRUW3:QU:DUV]DZD
1DZ\EyUWHMPHWRG\PLDá\ZSá\ZSU]HGHZV]\VWNLPZ]JOĊG\SUDNW\F]QHMDNGRVWĊSQRĞü
GDQ\FKKRU\]RQWLJáĊERNRĞüSURJQR]\RUD]PRĪOLZRĞFLWHFKQLF]QHMHMZ\NRU]\VWDQLD0HWR
GDWDMHVWVWRVXQNRZRSURVWDREOLF]HQLRZRDMHMZ\QLNLVąáDWZRLQWHUSUHWRZDOQH
]PLDQLHZRNUHVLHKRU\]RQWXSURJQR]\=DáRĪHQLHWRZSUDNW\FHDZV]F]HJyO
QRĞFLSU]\RSLV\ZDQLX]MDZLVNWDNQLHSU]HZLG\ZDOQ\FKMDN]DFKRG]ąFHZUROQLF
WZLHMHVWWUXGQHGRVSHáQLHQLD
Schemat (B) III.1. Przykład przyporządkowania zmiennych w modelu projekcji
Zmienne z bazy AGROKOSZTY Zmienne statystyki publicznej 3ORQU]HSDNXR]LPHJR 3ORQU]HSDNXR]LPHJR
ZJRVSRGLQG\ZLGXDOQ\FK
&HQDĪ\WDR]LPHJR ĝUHGQLRURF]QDFHQDĪ\WD
.RV]WPDWHULDáXVLHZQHJR
MĊF]PLHQLDMDUHJR &HQDPDWHULDáXVLHZQHJR
MĊF]PLHQLDMDUHJR
.RV]WQDZR]yZPLQHUDOQ\FK :VNDĨQLN]PLDQFHQ
QDZR]yZPLQHUDOQ\FK
:\GDMQRĞüPOHF]QDNUyZ 8GyMPOHNDRGNURZ\ZOL
WUDFKZJRVSRGDUVWZDFKLQ
G\ZLGXDOQ\FK
.RV]WXVáXJZHWHU\QDU\MQ\FK :VNDĨQLN]PLDQFHQ
XVáXJZHWHU\QDU\MQ\FK
.RU]\VWDQLH]PRGHOLWHQGHQFMLUR]ZRMRZHMZ\PDJDZ\RGUĊEQLHQLDWUHQGX
NWyU\ MHVW JáyZQ\P VNáDGQLNLHP V]HUHJX F]DVRZHJR 2GE\ZD VLĊ WR SU]H]
RF]\V]F]HQLHV]HUHJX]HZV]\VWNLFKZDKDĔRNUHVRZ\FKLSU]\SDGNRZ\FKF]\OL
SRSU]H] Z\JáDG]DQLH V]HUHJX : SU]HSURZDG]RQ\FK EDGDQLDFK WHQGHQFMĊ UR]
ZRMRZą Z\RGUĊEQLRQR PHWRGą DQDOLW\F]Qą 0HWRGD WD SROHJD QD ]QDOH]LHQLX
WDNLHM IXQNFML PDWHPDW\F]QHM ]ZDQHM GDOHM IXQNFMą WUHQGX WHQGHQFML UR]ZRMR
ZHM NWyUD QDMOHSLHM RSLVXMH ]PLDQ\ ]MDZLVND Z F]DVLH )XQNFMĊ WĊ PRĪQD
SRWUDNWRZDü MDNR V]F]HJyOQ\ SU]\SDGHN IXQNFML UHJUHVML JG]LH ]PLHQQą REMD
ĞQLDMąFą MHVW F]DV (t), D ]PLHQQą REMDĞQLDQą SR]LRP EDGDQHJR ]MDZLVND (y)
6%DUWRVLHZLF]Ekonometria. Technologia ekonometrycznego przetwarzania informacji
3:(:DUV]DZD 0&LHĞODNOrganizacja procesu prognostycznego>Z @Prognozo-wanie gospodarcze. Metody i zastosowania UHGQDXN0&LHĞODN 3:1:DUV]DZD
(:DVLOHZVNDStatystyka opisowa od podstaw6**::DUV]DZD
:PHWRG]LHDQDOLW\F]QHMSU]\MPXMHVLĊZLĊFĪHSR]LRPDQDOL]RZDQHJR]MDZLVND
MHVWIXQNFMąF]DVX
JG]LH
t±]PLHQQDF]DVRZD QXPHURNUHVX t = 1, 2, …., n,
±RV]DFRZDQ\SR]LRP]MDZLVNDZF]DVLHt.
3URFHGXUD SUHG\NFML QD ED]LH PRGHOX UHJUHVML WUHQGX Z\PDJD MHGQDN
SU]\MĊFLDGZyFK]DáRĪHĔW]QIXQNFMDUHJUHVMLQLHXOHJQLH]PLDQLHRUD]F]\QQLNL
SU]\SDGNRZHQLH]QLHNV]WDáFDMąEDGDQHJR]MDZLVNDZKRU\]RQFLHSUHG\NFML
:\ERUXSRVWDFLDQDOLW\F]QHMIXQNFMLWUHQGXGRNRQDQRPHWRGąKHXU\VW\F]
Qą3ROHJDRQDQD]QDOH]LHQLXNLONXSRVWDFLWHMIXQNFMLDQDVWĊSQLHZ\ERUXMHG
QHM ] QLFK ZHGáXJ ]DVWRVRZDQHJR NU\WHULXP $QDOL]LH SRGGDQR SLĊü IXQNFML
OLQLRZą ZLHORPLDQX GUXJLHJR VWRSQLD NZDGUDWRZą Z\NáDGQLF]ą SRWĊJRZą
LORJDU\WPLF]Qą'ODNDĪGHJR]V]HUHJyZVWZRU]RQRPRGHOHWHQGHQFMLUR]ZRMR
ZHMQDVWĊSXMąFHMSRVWDFL
±PRGHOWUHQGXOLQLRZHJR
±PRGHOWUHQGXNZDGUDWRZHJR ZLHORPLDQXGUXJLHJR
VWRSQLD
±PRGHOWUHQGXZ\NáDGQLF]HJR
±PRGHOWUHQGXSRWĊJRZHJR
±PRGHOWUHQGXORJDU\WPLF]QHJR
JG]LH
±ZDUWRĞü]PLHQQHMREMDĞQLDQHMZSXQNFLHt
±]PLHQQDREMDĞQLDMąFD F]DV SU]\MPXMHZDUWRĞFLFDáNRZLWHRG1GRn
±Z\UD]ZROQ\
±ZVSyáF]\QQLNLNLHUXQNRZHIXQNFML
±VNáDGQLNORVRZ\
3DUDPHWU\ ZV]\VWNLFK PRGHOL E\á\ HVW\PRZDQH PHWRGą QDMPQLHMV]\FK
NZDGUDWyZ0HWRGDWDSROHJDQD]QDOH]LHQLXWDNLFKRFHQSDUDPHWUyZGODNWy
U\FK VXPD NZDGUDWyZ RGFK\OHĔ ZDUWRĞFL Z\OLF]RQ\FK ] PRGHOX RG ZDUWRĞFL
]DREVHUZRZDQ\FKZU]HF]\ZLVWRĞFLEĊG]LHQDMPQLHMV]D
3RREOLF]HQLXSDUDPHWUyZSRV]F]HJyOQ\FKPRGHOL]RVWDá\RQHZ\NRU]\VWD
QHGRREOLF]HQLDZDUWRĞFLWHRUHW\F]Q\FKGODNDĪGHMEDGDQHM]PLHQQHMZUD]]MHM
SU]HZLG\ZDQ\PL ZLHONRĞFLDPLQDODWDF]\OLGRNRQDQRHNVWUDSRODFML
%3XáDVND7XU\QDStatystyka dla ekonomistówZ\G,,,'LILQ
V]HUHJyZF]DVRZ\FKZSU]\V]áRĞü1DVWĊSQLHGODNDĪGHJRDQDOL]RZDQHJRV]H
UHJXZ\EUDQRMHGHQPRGHOZHGáXJSU]\MĊW\FKNU\WHULyZ
:SLHUZV]HMNROHMQRĞFLRGU]XFDQRPRGHOHGODNWyU\FKSDUDPHWU\E\á\VWDW\
VW\F]QLHQLHLVWRWQH%DGDQLHLVWRWQRĞFLSDUDPHWUyZSU]HSURZDG]RQRSU]\SRPRF\
WHVWXWVWXGHQWD:WHĞFLHW\PVSUDZG]DVLĊSUDZG]LZRĞüKLSRWH]\]HURZHMREUD
NXLVWRWQRĞFL EDGDQHJRSDUDPHWUX SDUDPHWU Z\QRVL ZREHF KLSRWH]\ DOWHUQD
W\ZQHMNWyUDPyZLĪHSDUDPHWUWHQMHVWVWDW\VW\F]QLHLVWRWQ\ UyĪQ\RG 3R
]LRPLVWRWQRĞFLWHJRWHVWXXVWDORQRQD:HU\ILNDFMLKLSRWH]\]HURZHMGRNR
QDQR SRUyZQXMąF SU]\MĊW\ SR]LRP LVWRWQRĞFL GR ZDUWRĞFL SYDOXH :DUWRĞü WD
RNUHĞODMDNLHMHVWSUDZGRSRGRELHĔVWZRĪHEDGDQ\SDUDPHWUSU]\MPXMHZDUWRĞü
F]\OLMHVWQLHLVWRWQ\-HĪHOLSYDOXHMHVWPQLHMV]HRG]DáRĪRQHJRSR]LRPXLVWRWQR
ĞFLWRVąSRGVWDZ\GRRGU]XFHQLDKLSRWH]\]HURZHMQDU]HF]KLSRWH]\DOWHUQDW\Z
QHMFRR]QDF]DĪHSDUDPHWUE\áLVWRWQLHUyĪQ\RG=DáRĪHQLHPE\áRDE\SDUD
PHWUVWRMąF\SU]\]PLHQQHMWE\áVWDW\VW\F]QLHLVWRWQ\SRQLHZDĪR]QDF]DWRĪH
F]DVZLVWRWQ\VSRVyEZSá\ZDQDSR]LRPGDQHJR]MDZLVND
3RRGU]XFHQLXPRGHOL]QLHLVWRWQ\PLSDUDPHWUDPLEDGDQRGRSDVRZDQLHSR
]RVWDá\FKPRGHOLGRGDQ\FKHPSLU\F]Q\FK2MDNRĞFLWHJRGRSDVRZDQLDĞZLDG
F]\PLĊG]\LQQ\PLZVSyáF]\QQLNGHWHUPLQDFML5NWyU\RNUHĞODZMDNLPVWRS
QLXRV]DFRZDQ\PRGHOREMDĞQLD]PLHQQRĞüEDGDQHJR]MDZLVNDZF]DVLH'ODWH
JRWHĪJáyZQ\PNU\WHULXPGRERUXPRGHOXGRGDOV]\FKSUDFE\áDZ\VRNRĞüWHJR
ZVSyáF]\QQLND 6WDQGDUGRZ\P SU]\NáDGHP WDNLHJR Z\ERUX E\á\ PRGHOH GOD
V]HUHJXF]DVRZHJR]DZLHUDMąFHJRGDQHGRW\F]ąFHXGRMXPOHNDRGMHGQHMNURZ\
Z\GDMQRĞüPOHF]QDNUyZ ZJRVSRGDUVWZDFKLQG\ZLGXDOQ\FKZ3ROVFH:\QL
NLHVW\PDFMLPRGHOLGODWHJRV]HUHJXSU]HGVWDZLRQRZWDEHOL % ,,,
-DNZLGDüZWDEHOL % ,,,SDUDPHWU\ ZV]\VWNLFKPRGHOLVąVWDW\VW\F]QLH
LVWRWQH SYDOXH D ZVSyáF]\QQLN GHWHUPLQDFML MHVW Z\VRNL FR PRĪH
ĞZLDGF]\üREDUG]RGREU\PGRSDVRZDQLXPRGHOLGRGDQ\FKHPSLU\F]Q\FK1DM
Z\ĪV]\5X]\VNDQRGODPRGHOXWUHQGXNZDGUDWRZHJRLGODWHJRWRRQE\áEUDQ\
SRGXZDJĊZGDOV]\FKSUDFDFK$E\VSUDZG]LüF]\PRGHOWHQQDMOHSLHMFKDUDNWH
U\]XMH ]PLHQQRĞü EDGDQHJR ]MDZLVND PRĪQD UyZQLHĪ SU]HDQDOL]RZDü Z\NUHV\
SRV]F]HJyOQ\FK PRGHOL :\NUHV % ,,, SU]HGVWDZLD NV]WDáWRZDQLH VLĊ XGRMX
POHNDRGMHGQHMNURZ\ZODWDFK RUD]MDNGRW\FKGDQ\FKGRSDVRZDQH
E\á\ZDUWRĞFLWHRUHW\F]QHZ\OLF]RQHQDSRGVWDZLHSRV]F]HJyOQ\FKPRGHOL
Tabela (B) III.1. Wyniki estymacji wybranych modeli trendu dla udoju mleka od jednej krowy w gospodarstwach indywidualnych
7\SPRGHOX 5 3DUDPHWU 2FHQDSDUDPHWUX 3YDOXH
0RGHOOLQLRZ\ ȕ (
ȕ (
0RGHONZDGUDWRZ\
ȕ (
ȕ (
ȕ
0RGHOZ\NáDGQLF]\ ȕ (
ȕ (
0RGHOSRWĊJRZ\ ȕ (
ȕ (
0RGHOORJDU\WPLF]Q\ ȕ (
ȕ (
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.
$QDOL]DZ\NUHVyZGODSRV]F]HJyOQ\FKPRGHOLSRWZLHUG]DEDUG]RGREUHLFK
GRSDVRZDQLHGRGDQ\FKHPSLU\F]Q\FK6]F]HJyOQLHZLGRF]QHMHVWWRGODWUHQGX
OLQLRZHJR WUHQGX NZDGUDWRZHJR L WUHQGX Z\NáDGQLF]HJR : W\P SU]\SDGNX
PRGHO]QDMZ\ĪV]\P5F]\OLPRGHOWUHQGXNZDGUDWRZHJRZ\GDMHVLĊE\üQDM
OHSV]\GRRSLVX]PLHQQRĞFLEDGDQHJR]MDZLVND
Wykres (B) III.1. Udój mleka od jednej krowy w litrach oraz funkcje trendu A. Trend liniowy
2500 3000 3500 4000 4500 5000
1993 1996 1999 2002 2005 2008 2011
litry/ 1 krowę
lata badań
wydajność mleczna krów
model trendu liniowego
B. Trend kwadratowy
2500
1993 1996 1999 2002 2005 2008 2011
litry/ 1 krowę
lata badań
wydajność mleczna krów
model trendu kwadratowego
C. Trend wykładniczy
2500
1993 1996 1999 2002 2005 2008 2011
litry/ 1 krowę
lata badań
wydajność mleczna krów
model trendu wykładniczego
D. Trend potęgowy
2500
1993 1996 1999 2002 2005 2008 2011
litry/ 1 krowę
lata badań
wydajność mleczna krów
model trendu potęgowego
E. Trend logarytmiczny
2500
1993 1996 1999 2002 2005 2008 2011
litry/ 1 krowę
lata badań
wydajność mleczna krów
model trendu logarytmicznego
:\EyU PRGHOX ] QDMZ\ĪV]\P ZVSyáF]\QQLNLHP GHWHUPLQDFML QLH ]DZV]H
MHGQDNMHVWX]DVDGQLRQ\:VSyáF]\QQLNWHQPRĪHGDZDüP\OąF\SRJOąGQDWHPDW
GRSDVRZDQLDPRGHOXGRGDQ\FKHPSLU\F]Q\FK0RĪHP\PLHüGRF]\QLHQLD]UH
JUHVMąSR]RUQąOXEWHĪQLHZV]\VWNLH]DáRĪHQLDSU]\MĊWHMPHWRG\HVW\PDFMLSDUD
PHWUyZ Z W\P SU]\SDGNX PHWRG\ QDMPQLHMV]\FK NZDGUDWyZ Vą VSHáQLRQH 1D
SRWU]HE\Z\NRQDQ\FKDQDOL]QLHSU]HSURZDG]DQRSHáQHMZHU\ILNDFMLPRGHOLQLH
EDGDQRUyZQLHĪVWDFMRQDUQRĞFLV]HUHJyZ'ODWHJRWHĪVXJHURZDQLHVLĊW\ONRZ\
VRNRĞFLą5PRĪHE\üEáĊGQH3RVLDGDMąFSHZQąZLHG]ĊQDWHPDWNV]WDáWRZDQLD
VLĊGDQHJR]MDZLVNDZF]DVLHPRĪQD]DXZDĪ\üĪHPRGHOGODNWyUHJRWHQZVSyá
F]\QQLNE\áQDMZ\ĪV]\QLH]DZV]HMHVWQDMOHSV]\GRRSLVDQLD]PLHQQRĞFLEDGDQH
JRV]HUHJX:LGDüWRV]F]HJyOQLHZSU]\SDGNXV]HUHJyZGODNWyU\FKZV]\VWNLH
PRGHOHE\á\VáDEHMMDNRĞFL 5E\áQLVNLLSU]\MPRZDáSRGREQHZDUWRĞFLGODNDĪ
GHJR]PRGHOL 3RQDGWRVSHF\ILNDGDQ\FKSRZRGXMHĪHF]ĊVWRQDMZ\ĪV]ąZDU
WRĞüZVSyáF]\QQLNDGHWHUPLQDFMLREVHUZRZDQRGODPRGHOXWUHQGXNZDGUDWRZHJR
1LHVWHW\ ZDUWRĞFL SURJQR]RZDQH SU]\ SRPRF\ WHJR PRGHOX PRJą E\ü PRFQR
]DZ\ĪRQHOXE]DQLĪRQHQDZHWMHĪHOLVDPPRGHOMHVWGREU]HGRSDVRZDQ\GRGD
Q\FK'ODWHJRDE\XQLNQąüSRP\áHN]ZLą]DQ\FK]PHFKDQLF]Q\PSRGHMĞFLHPGR
Z\ERUXPRGHOXF]ĊVWRE\áRQZ\ELHUDQ\QDSRGVWDZLHSRVLDGDQHMZLHG]\RED
GDQ\P ]MDZLVNX VXJHUXMąF VLĊ MHG\QLH ZLHONRĞFLą ZVSyáF]\QQLND GHWHUPLQDFML
W]Q]ZUDFDQRXZDJĊDE\E\áRQPRĪOLZLHQDMZ\ĪV]\DOHQLHNRV]WHPMDNRĞFL
SURJQR]\ 'REU\P SU]\NáDGHP PRJą E\ü PRGHOH RSLVXMąFH NV]WDáWRZDQLH VLĊ
ZF]DVLHVNXPXORZDQHJRZVNDĨQLND]PLDQFHQXVáXJZHWHU\QDU\MQ\FK
1DZ\NUHVLH % ,,,SU]HGVWDZLRQRPRGHOHWUHQGXNZDGUDWRZHJRLSRWĊ
JRZHJR GOD NWyU\FK ZVSyáF]\QQLN GHWHUPLQDFML Z\QRVLá RGSRZLHGQLR
L 'RGDWNRZRSU]HGVWDZLRQRUyZQLHĪZLHONRĞFLSURJQR]RZDQHQDSRGVWD
ZLHW\FKPRGHOL0RGHOWUHQGXNZDGUDWRZHJRPDZ\ĪV]\5DOHZLHONRĞFLSUR
JQR]RZDQHVąPDáRZLDU\JRGQH1DSRGVWDZLHDQDOL]\GDQ\FKU]HF]\ZLVW\FK]ODW
WUXGQRVSRG]LHZDüVLĊDE\FHQ\XVáXJZHWHU\QDU\MQ\FKVSDGá\ZRNUH
VLHKRU\]RQWXSURMHNFML2VWDWHF]QLHGRDQDOL]Z\EUDQRZLĊFPRGHOWUHQGXSRWĊJR
ZHJRNWyU\PLDáGUXJąFRGRZLHONRĞFLZDUWRĞüZVSyáF]\QQLNDGHWHUPLQDFML
Wykres (B) III.2. Skumulowany wskaźnik zmian cen usług weterynaryjnych oraz wybrane funkcje trendu URN
A. Trend kwadratowy
0
1994 1997 2000 2003 2006 2009 2012 2015
wielkość wskaźnika
lata badań
usługi weterynaryjne model trendu kwadratowego wartości projekcji na lata 2012-2015
B. Trend potęgowy
0
1994 1997 2000 2003 2006 2009 2012 2015
wielkość wskaźnika
lata badań
usługi weterynaryjne
model trendu potęgowego
wartości projekcji na lata 2012-2015
:VSRVyESRGREQ\MDNZRSLVDQ\FKZ\ĪHMSU]\NáDGDFKGRNRQDQRZ\ERUX
PRGHOXGODNDĪGHJR]DQDOL]RZDQ\FKV]HUHJyZF]DVRZ\FK.RU]\VWDMąF]Z\
EUDQ\FK PRGHOL Z\OLF]RQR ZDUWRĞFL WHRUHW\F]QH SRV]F]HJyOQ\FK ]PLHQQ\FK
ZUD] ] SURJQR]ą QD ODWD 1D LFK SRGVWDZLH REOLF]RQR ZVNDĨQLNL
]PLDQ]URNXQDURNJG]LHURNSRSU]HGQL
: WDEHOL % ,,, SU]HGVWDZLRQR Z\GDMQRĞü POHF]Qą NUyZ Z JRVSRGDU
VWZDFKLQG\ZLGXDOQ\FKZJ*86ZDUWRĞFLWHRUHW\F]QHZ\OLF]RQHQDSRGVWDZLH
XSU]HGQLRZ\EUDQHJRPRGHOX WUHQGXNZDGUDWRZHJR RUD]ZVNDĨQLNL]PLDQRE
OLF]RQHQDSRGVWDZLHGDQ\FKWHRUHW\F]Q\FK2EOLF]HQLDWDNLHZ\NRQDQRUyZQLHĪ
GODODWZF]HĞQLHMV]\FKDOHZWDEHOLSU]HGVWDZLRQRW\ONRWHGDQHNWyUHZ\NRU]\
VWDQRGRGDOV]\FKSUDF
Tabela (B) III.2. Wartości empiryczne i teoretyczne wydajności mlecznej krów w gospodarstwach indywidualnych oraz wskaźniki zmian dla lat 2006-2015
:\V]F]HJyOQLHQLH URNSRU]HGQL QDSRGVWDZLH
ZDUWRĞFLWRUHW\F]Q\FK
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.
3RREOLF]HQLXZVNDĨQLNyZ]PLDQ\GODZV]\VWNLFKV]HUHJyZSRZUyFRQRGR
GDQ\FK ED]\ $*52.26=7< RSLVXMąF\FK SRV]F]HJyOQH G]LDáDOQRĞFL SURGXN
F\MQH-DNZVSRPQLDQRQDSRF]ąWNXUR]G]LDáXGDQHWHZ\NRU]\VWDQRMDNRSXQNW
Z\MĞFLD SXQNWVWDUWRZ\ GRVSRU]ąG]HQLDSURMHNFML3RQLHZDĪFHOHPSURZDG]R
Q\FKSUDFE\áDSURMHNFMDZ\QLNyZQDODWDQDMSURVWV]\PUR]ZLą]D
QLHPE\áRE\SU]\MĊFLH]DZ\MĞFLRZHGDQ\FK]URNX%\áWRMHGQDNURNQLH
W\SRZ\ V]F]HJyOQLH GXĪ\P ZDKDQLRP SRGOHJDá\ FHQ\ VSU]HGDĪ\ ]LDUQD ]EyĪ
'ODWHJRDE\Z\NOXF]\üZSá\ZQDZ\QLNLSURMHNFMLQLHW\SRZ\FKV\WXDFMLMDNR
GDQHZ\MĞFLRZH±GODSRV]F]HJyOQ\FKG]LDáDOQRĞFL±SU]\MĊWRĞUHGQLą]ODWLFK
EDGDĔWMOXE-HGQRF]HĞQLHDE\XZ]JOĊGQLü]PLDQ\V\V
WHPDW\F]QHMDNLHQDVWąSLá\ZW\PRNUHVLHWDNLHMDNXGRVNRQDOHQLHWHFKQRORJLL
SURGXNFMLF]\WHĪ]PLDQDZDUWRĞFLSLHQLąG]DGDQHSU]HGXĞUHGQLHQLHP]RVWDá\
VNRU\JRZDQH $QDOL]XMąF ]PLHQQRĞü EDGDQ\FK V]HUHJyZF]DVRZ\FK SU]\MĊWR
ĪHZV]\VWNLH]PLDQ\V\VWHPDW\F]QHRSLVXMHWUHQG'ODWHJRGRVNRU\JRZDQLDGD
Q\FKZ\MĞFLRZ\FKZ\NRU]\VWDQRZVNDĨQLNL]PLDQREOLF]RQHQDSRGVWDZLHZ\
EUDQ\FKIXQNFMLWUHQGX
$QDOL]XMąFGDOHMSU]\NáDGZ\GDMQRĞFLPOHF]QHMNUyZ ZJGDQ\FK*86 REOL
F]RQRLORF]\Q]HZVNDĨQLNyZ]PLDQ\ZODWDFK «
8]\VNDQRZWHQVSRVyEZVNDĨQLN]PLDQ\]URNXQDJG]LHURN
:VNDĨQLNLHP W\P VNRU\JRZDQR POHF]QRĞü NUyZ Z URNX ZJ GDQ\FK
$*52.26=7< 8]\VNDQR Z WHQ VSRVyE ZLHONRĞü MDNą PRJáDE\ RQD SU]\Mąü
ZURNXXZ]JOĊGQLDMąF]PLDQ\V\VWHPDW\F]QHMDNLH]DV]á\QDSU]HVWU]HQLODW
:DQDORJLF]Q\VSRVyEGRNRQDQRNRUHNW\Z\GDMQRĞFLPOHF]QHMNUyZ
ZJV\VWHPX$*52.26=7<GODSR]RVWDá\FKODWWM L1D
VWĊSQLHQDSRGVWDZLHGDQ\FKVNRU\JRZDQ\FKREOLF]RQRZ\GDMQRĞüPOHF]QąNUyZ
ĞUHGQLRZODWDFK2EOLF]RQDĞUHGQLDVáXĪ\áDMDNRSXQNWZ\MĞFLD VWDUWR
Z\ GRSURMHNFML3RGREQ\VSRVyEUDFKXQNX]DVWRVRZDQRSU]\SU]\JRWRZDQLXGD
Q\FKZ\MĞFLRZ\FKGODNDĪGHM]PLHQQHM
3R REOLF]HQLX ZDUWRĞFL GOD SXQNX VWDUWRZHJR SURMHNFML RUD] ZVNDĨQLNyZ
]PLDQ]URNXQDURNGODODWSU]\VWąSLRQRGRRVWDWQLHJRHWDSXEXGR
Z\SURMHNFML:VNDĨQLNLNWyUHREOLF]RQRQDSRGVWDZLHZ\EUDQ\FKPRGHOLVSR
U]ąG]RQ\FKGODGDQ\FK*86]DVWRVRZDQRGRSU]HOLF]HQLDGDQ\FKZ\MĞFLRZ\FK
]V\VWHPX$*52.26=7<QDODWDSURMHNFML3U]\NáDGWDNX]\VNDQ\FKZ\QLNyZ
SU]HGVWDZLRQRZWDEHOL % ,,,
Tabela (B) III.3. Dane wyjściowe oraz projekcja wydajności mlecznej krów
:\V]F]HJyOQLHQLH ĞUHGQLD]ODW
:VNDĨQLNL]PLDQ]URNXQDURN URNSRU]HGQL
QDSRGVWDZLHZDUWRĞFLWRUHW\F]Q\FK
3URMHNFMDZ\GDMQRĞFLPOHF]QHMNUyZZOLWUDFK
GDQH$*52.26=7<
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS i systemu AGROKOSZTY.
2SLVDQ\SRZ\ĪHMSU]\NáDGPDQDFHOXSU]HGVWDZLHQLHWHFKQLNSRVWĊSRZD
QLD:WHQVSRVyESU]HSURZDG]RQRSURMHNFMĊZV]\VWNLFKVNáDGQLNyZVWUXNWXU\
ZDUWRĞFLSURGXNFMLLNRV]WyZDQDVWĊSQLHREOLF]RQRGRFKyG]G]LDáDOQRĞFLEH]
GRSáDWGODEDGDQ\FKG]LDáDOQRĞFLSURGXNFMLURĞOLQQHMRUD]SURGXNFMLPOHND$E\
OHSLHM]REUD]RZDüSRV]F]HJyOQHHWDS\EXGRZ\PRGHOXSURMHNFML]RVWDá\SU]HG
VWDZLRQHZVSRVyEV\QWHW\F]Q\QDVFKHPDFLH % ,,,
3LHUZV]\PHWDSHPEXGRZ\PRGHOXE\áRSU]\JRWRZDQLHGDQ\FKZ\MĞFLR
Z\FKRSLVXMąF\FKSRV]F]HJyOQHG]LDáDOQRĞFLSURGXNF\MQH1DVWĊSQLHGODNDĪGHM
]H ]PLHQQ\FK SU]\SRU]ąGNRZDQR RGSRZLDGDMąFH LP V]HUHJL ] GDQ\PL SRFKR
G]ąF\PL ]H VWDW\VW\NL SXEOLF]QHM 'OD NDĪGHJR ] W\FK V]HUHJyZ ]EXGRZDQR
PRGHOLWHQGHQFMLUR]ZRMRZHM1DSRGVWDZLHSU]\MĊW\FKNU\WHULyZ±GODNDĪGHJR
]V]HUHJyZ±GRGDOV]\FKDQDOL]Z\EUDQ\]RVWDáMHGHQPRGHO1DSRGVWDZLHZ\
EUDQ\FKPRGHOLREOLF]RQRZDUWRĞFLWHRUHW\F]QHZUD]]SURMHNFMąQDNROHMQHOD
WD:DUWRĞFLWHZ\NRU]\VWDQRGRZ\OLF]HQLDZVNDĨQLNyZ]PLDQ]URNXQDURN
:VNDĨQLNDPL GOD ODW SRVáXĪRQR VLĊ GR VNRU\JRZDQLD GDQ\FK Z\M
ĞFLRZ\FK]ED]\$*52.26=7<1DVWĊSQLHQDSRGVWDZLHGDQ\FKVNRU\JRZD
Q\FKREOLF]RQD]RVWDáDĞUHGQLDGODODWEDGDĔSRV]F]HJyOQ\FKG]LDáDOQRĞFLĝUHG
QLDWDE\áDSXQNWHPZ\MĞFLDGODZ\NRQDQLDSURMHNFMLQDURN
Schemat (B) III.2. Kolejne etapy budowy modelu projekcji
Dane wyjściowe
Dane GUS dla wybranych szeregów czasowych
Modele tendencji rozwojowej
Wybór modelu
Obliczenie wskaźników zmian
Projekcja
ĝUHGQLHZDUWRĞFL]PLHQQ\FK XSU]HGQLRVNRU\JRZDQH SU]HOLF]RQH]RVWDá\
REOLF]RQ\PL ZF]HĞQLHM ZVNDĨQLNDPL ]PLDQ GOD ODW : WHQ VSRVyE
RWU]\PDQR SU]HZLG\ZDQH QD URN Z\QLNL GOD ZV]\VWNLFK ]PLHQQ\FK
RWU]\PDQR SU]HZLG\ZDQH QD URN Z\QLNL GOD ZV]\VWNLFK ]PLHQQ\FK