Naruszanie obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej

Prawo konsumenta do informacji zostało po raz pierwszy zdefiniowane jako uprawnienie przysługujące słabszym uczestnikom rynku przez amerykańskiego prezydenta

313 M. Szydło, Publicznoprawna ochrona…, s. 795; M. Krzykowski, Naruszanie zbiorowych interesów konsumentów na rynku energetycznym w świetle wybranego orzecznictwa Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Studia Prawnoustrojowe 2015, Nr 28, s. 51-70.

314 C. Banasiński (red.), E. Piontek (red.), Ustawa…, s. 407.

315 D. Miąsik [w:] T. Skoczny (red.), Ustawa…, s. 761.

316 Wyrok SA w Warszawie z dnia 5 lutego 2013 r., VI ACa 1021/12, LEX nr 1299015.

317 M. Sieradzka [w:] M. Sieradzka (red.), K. Kohutek (red.), Ustawa…, s. 603; podobne stanowisko prezentowane jest przez C. Banasińskiego i E. Piontka, por. C. Banasiński (red.), E. Piontek (red.), Ustawa…, s. 403.

318 D. Miąsik [w:] T. Skoczny (red.), Ustawa…, s. 761 i n.

319 Wyrok Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 5 listopada 2007 r., sygn. XVII Ama 100/07.

John’a Kennedy’ego³²⁰. Jako podstawowe prawa konsumentów, poza wspomnianym wcześniej prawem do informacji, uznane zostały: prawo wyboru, prawo bezpieczeństwa i prawo reprezentacji. Sformułowane wówczas cztery główne uprawnienia konsumentów stały się podstawą do stworzenia najpierw w Stanach Zjednoczonych, następnie w innych państwach Europy systemu prywatno- i publicznoprawnej ochrony konsumentów. W doktrynie podnosi się, że podstaw uprawnień konsumentów do uzyskania informacji szukać można w art. 76 Konstytucji RP³²¹. Bez wątpienia zapewnienie konsumentom pełnej realizacji przysługującego im prawa do informacji jest obowiązkiem organów administracji publicznej. Zobowiązanie to realizowane jest między innymi poprzez wskazanie, że naruszenie obowiązku udzielania konsumentom takich informacji może stanowić zakazaną na gruncie uokik praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów.

Jak już wcześniej wspomniano, pomimo że ustawodawca zdecydował się wskazać zachowanie przedsiębiorcy polegające na naruszeniu obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji jako przykład praktyki naruszającej zbiorowe intresy konsumentów, co sugerować by mogło sprzeczność z prawem (lub dobrymi obyczajami) tego rodzaju zachowania, w orzecznictwie podnosi się, że do stwierdzenia przez organ ochrony konkurencji i konsumentów naruszenia zakazu określonego w art. 24 ust. 1 uokik, niezbędne jest wykazanie naruszenia przepisów innych aktów regulujących obowiązki informacyjne wobec konsumentów³²². Wśród aktów powszechnie obowiązującego prawa, które określają informacje, które powinny być przekazywane konsumentom przez przedsiębiorców na etapie zawierania umowy, jej wykonywania, czy też po jej rozwiązaniu, wskazać można np.: (i) ustawę z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim³²³, w szczególności w zakresie informacji przekazywanych konsumentom w formularzu informacyjnym; (ii) ustawę z dnia 30 maja 2014 r.

o prawach konsumenta³²⁴, zwłaszcza w odniesieniu do obowiązków przedsiębiorców przy zawieraniu przez nich z konsumentami umów na odległość lub poza lokalem przedsiębiorcy;

(iii) ustawę – Prawo telekomunikacyjne³²⁵, w odniesieniu do obowiązków informacyjnych związanych ze świadczeniem konsumentom usług telekomunikacyjnych. W polskim porządku

320 John F. Kennedy, Special Message to the Congress on Protecting the Consumer Interests, 15 marca 1962 r. – treść przemówienia dostępna jest pod adresem http://www.presidency.ucsb.edu/ws/?pid=9108 (dostęp na dzień 5 sierpnia 2018 r.).

321 J. Węgrzyn, Prawo konsumenta do informacji w Konstytucji RP i w prawie unijnym, Prace Naukowe WPAiE UWr, e-Monografie, Seria Nr 23, s. 101; por. także: M. Czarnecka, Ekonomiczna analiza prawa ochrony konsumentów, Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytety Ekonomicznego w Katowicach 2017, Nr 321, s. 118-135.

322 Por. m.in. wyrok SOKiK z dnia 23 czerwca 2006 r., XVII AmA 32/05, Dz. Urz. UOKiK z 2005 r., Nr 4, poz. 62, decyzja Prezesa UOKiK z dnia 31 grudnia 2014 r., RŁO 39/2014.

323 Dz. U. z 2017 r., poz. 819, t. j.

324 Dz. U. z 2017 r., poz. 683, 2361, t. j.

325 Dz. U. z 2017 r., poz. 1907, 2201, t. j.

prawnym istnieje jeszcze wiele innych aktów prawnych nakładających na przedsiębiorców obowiązki informacyjne. Analiza rozstrzygnięć wydanych przez organ ochrony konkurencji i konsumentów prowadzi do wniosku, że Prezes UOKiK, oceniając zachowanie przedsiębiorcy pod kątem stosowania przez niego praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, ocenia również zgodność zachowania przedsiębiorcy z przepisami prawa materialnego, nakładającymi na przedsiębiorców obowiązek przekazywania konkretnych, wyszczególnionych w konkretnych aktach prawnych, informacji³²⁶.

Odnotowania wymaga również pogląd, prezentowany w szczególności przez E. Łętowską, zgodnie z którym naruszenie obowiązku wskazanego w art. 24 ust. 2 pkt 3 uokik, może wynikać również z dobrych obyczajów³²⁷. Stanowisko takie wydaje się o tyle słuszne, że w obrocie gospodarczym wykształconych zostało wiele praktyk handlowych, nakładających na przedsiębiorców obowiązek przekazywania danych informacji swoim kontrahentom.

Nieuzasadnione z kolei byłoby ograniczenie zakresu stosowania art. 24 ust. 2 pkt 3 uokik wyłącznie do obowiązków wynikających z innych, niż ustawa, aktów prawnych, w szczególności w sytuacji, w której ustawodawca zdecydował się na rozszerzenie przesłanki bezprawności praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów o jej sprzeczność z dobrymi obyczajami.

Pamiętać jednocześnie należy, że przepis art. 24 ust. 2 pkt 3 uokik stanowi o obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji. Oznacza to zatem, że jedynie przekazywanie przez przedsiębiorców informacji nierzetelnej, nieprawdziwej i niepełnej może zostać uznane za stosowanie praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów. W doktrynie wskazuje się, że przekazywane konsumentom dane nieposiadające cechy informacji pełnej, prawdziwej i rzetelnej dotyczyć mogą takich kwestii jak informacje o towarze, cechach, transakcji, rodzaju transakcji oraz reklamy³²⁸. W ostatnich czasach właśnie w zakresie analizy przekazów reklamowych tworzonych przez przedsiębiorców zaobserwować można zwiększoną aktywność organu ochrony konkurencji i konsumentów³²⁹. Działania Prezesa UOKiK, jakkolwiek wymierzone w kierunku wyeliminowania – najczęściej wprowadzających w błąd – reklam, zmierzają również do oceny zachowania tych przedsiębiorców pod kątem stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Takie zainteresowanie organu ochrony konkurencji i konsumentów treścią przekazywanych – za pośrednictwem przekazu reklamowego

326 Por. Decyzja Prezesa UOKiK z dnia 21 czerwca 2017 r., RKR-3/2017.

327 E. Łętowska, Europejskie prawo umów konsumenckich, Warszawa 2004, s. 73.

328 M. Sieradzka [w:] M. Sieradzka (red.), K. Kohutek (red.), Ustawa…, s. 619.

329 por. Decyzja Prezesa UOKiK z dnia 30 grudnia 2016 r., RWA-9/2016, Decyzja Prezesa UOKiK z dnia 23 lutego 2017 r., RBG-1/2017. Decyzja Prezesa UOKiK z dnia 21 czerwca 2017 r., RKR-3/2017.

– informacji ocenić należy pozytywnie, bowiem, jak słusznie wskazuje się w doktrynie, reklama stanowi podstawę oceny przedstawianego produktu lub usługi, a w konsekwencji podjęcia decyzji o zawarciu bądź nie danej umowy³³⁰.